Heimskringla - 29.07.1931, Blaðsíða 1

DYERS & CLEANERS, LTD.
SPECIAL
Men’s Sults Dry Cleaned
and Pressed ............ $1.00
Ladies’ Plain Dresses Dry
Cleaned and Pressed ....$1.00
Goods Called For and Dellvered
Minor Kepairs, FREE.
l’hone 37 061 (4 lines)
MAKE NO MISTAKES
CALL
HVERS * CLEANERS, LTD.
PHONE 37 061 (4 lines)
XLV. ARGANGUR.
WINNIPEG MIÐVIKUDAGINN 29. JÚLÍ 1931
NUMER 44
HVEITIFLUTNINCUR
UM HUDSONSFLÓANN.
Hon. Dr. R. J. Manion, járn-
brautaráðh. sambandsstjórnar-
innar, fullyrðir að reynt verði
að flytja hveiti til Evrópu um
Hudsonsflóann í haust. Segir
hann kornhlöðurnar nyrðra
verða fullgerðar um 15. sept-
ember. Og um 750,000 mælar
er búist við að sent verði þessa
leið, ef vel gengur. Aðallega er
það vátrygging skipanna, sem
alt hefir strandað á til þessa.
Er hún svo dýr hjá vátrygg-
ingarfélögunum- að ókleift er
að ganga að slíku verði. Dæm-
ist því sambandsstjómin til að
bera þann kostnað. Fyrir 3 skip
sem um 75,000 mæla flytja, er
gerð ráð fyrir að vátryggingar-
kostnaður verði $50,000, eða
nærri því $1 á hvern mæli. En
hvað sem því líður er nú vissa
fyrir því, að þetta verði færst
í fang á komandi hausti.
hjá Heimskringlu og Löbergi, f af miklum hagleik eftir Þ. Þ. reitt verulega, sem höf. segir
svo og á prentsmiðju O. S. Þorsteinsson. Mrs. Chiswel! um jafnaðarstefnu og efnis-
Thorgeirssonar, sem og hjá þakkaði og flutti stutta ræðu. hyggju. Sumt er þar skynsam-
meðlimum söngflokkanna. S. J. J.
Björgvin leggur af stað til ís-
lands, einhvern tíma seint i
ágústmán. Svo hlý ítök á hann
í hjörtum Vestur-íslendinga
NÝJAR RADDIR.
eftir Ragnar E. Kvaran
legt, en sumt ekki. En maður
i ’nlýtur að hlaupa fram hjá því
til þess að láta í ljós undrun
sina yfir því, sem sagt er um
Ritgerð þessi er tekin úr Tíma- ! tr,',orhrös>-ð Mp«al arinflrs pr
. , . , „ , , , . ritinu Morgunn á Islandi og birt rr,,aröl°gö- Meöal annars er
fynr afskifti sin af íslenzkn með leyfi höfundarins. | komist svo að orði um þau:
söngment, að óþarft er að
draga í efa, að húsfyllir verði.
Geerð mun verða í náinni
framtíð, nánari greinargerð
fyrir tilhögun samsætisins, hér
í blaðinu.
II.
“Trúarbrögðin eru ekkert
j annað en fastmótað, ákveðið
! kenningarkerfi og helgisiðir,
BILJÓNIR TIL
Svo mikið umrót sem srein. , , „ „
, _ I sem ganga kynsloð fram af
sr. Jakobs hefir vakið, þá er , , „„
.. ’ 1 , kynsloð sem oskeikul og fær-
hitt naumast minna, sem sr. i . , .* . *
„ _ . .. |andi að hondum hið ema nauð-
í synlega. Trúarbrögðin heimta
Gunnar Benediktsson hefir!
komið af stað með stuttri rit-
h!ýðni og skilyrðislausa undir-
HERÚTBÚNAÐAR gerð í sama blaði sem nefnd ^ gefni vjð utanaðkomandi drott.
Tn fn n An f nín n rv f-n, , n m
er “Jafnaðarstefna og trúar-
Samkvæmt skýrslu frá “The ^ brögð’’.
World Peaee Foundation’’ (al- j Það er því nær ávalt eitthvað
þjóðafriðarstofnuninni)hafa um j hressandi við það, sem sr.
60 þjóðir heimsins veitt til Gunnar ritar. Það er djarft
samans á þessu ári, $4,198,-jog skorjnort og óvegið. Hann
000,000. (rúmlega fjórar bilj- er svo örlátur á hugsanir sín-
invald... Þau eru fjandsamleg
öllum heilabrotum og sjálf-
stæðri hugsun..... Þau gefa
lausn á vandamálum lífsins í
eitt skifti fyrir öll, svo aldrei
framar þarf að brjóta heilann
um þau, og allar nýjar hug-
ónir dala) til herútbúnaðar. ar, að hann munar ekkert um niyndjr og nýjar uppgötvanir
Það er nokkuð viðurlitamikið það, þótt hann varpi einni full- sk0ga þan sem fjandskap við
KÆRÐUR FYRIR LANDRÁÐ.
Edward Fairhurst heitir kom-
múnisUi, sem iðulega Iheldur
ræður á Market Square í Win-
nipeg. í gær var hann kærður
fyrir landráðaskraf og kallað-
ur fyrir rétt. Voru mörg vitni
í réttarsalnum, er báru að hann
hefði sagt meðal annars: “Hvað
sem bæjarráðið ségir, þá kom-
ið á Market Square á fimtudag-
inn í þúsunda tali. Komið bú-
in undir það að berjast fyrir
rétti ykkar. Munið að hér eru
ekki jámbrautarspor eða bind-
ingar, svo komið með ykkar
eigin skotfæri. Því fleiri “blá-
stakkar’’ (lögreglumenn), því
fleiri eru fyrir okkur að drepa,
o. s. frv.’’
Hvað Fairhurst hefir sér til
varnar, heyrist síðar. Hann
gengur iaus gegn veði. Málið
kemur bráðlega fyrir dómstól-
ana aftur.
í því árferði er verið hefir síð- yrðingunni meira eða minna á
astliðið ár. Og það sem ennþá ■ vogarskálina. Og í þessari rit-
ískyggilegra er þó við þetta.; gerð er hann full-örlátur. Fyrir
er það, að upphæðin hefir auk-jþá sök er ritgerðin ekki merki-
ist um $100,000,000 (eitt legust fyrir það, sem í henni
hundrað miljón) á árinu
stendur, heldur fyrir hitt, hvert
Bandaríkin og Rússland leggja er viðfangsefni hennar.
drýgst til herútbúnaðarins; hið j Um samband kristindóms og
fyrnefnda $707,000,000, en þjóðfélagsmála hefir langsam-
Rússland um $579,000,000.; lega of lítið verið ritað á ís-
Næst þeim kemur svo Frakk-! lenzku. Og það væri einnig
land með $467.000,000, þá búið að skrifa mikið meira um
Bretland með $465,000,000. Svo j það á tungu vorri. ef ekki
koma.ítalía og Japan með sín-jhefði viljað svo til, að því nær
ar 250 miljjónir hvort, Ind- öll erlend áhrif innan kirkj-
land með 200 miljónir, Þýzka-
land með 170 miljónir, Spánn
með 112 miljónir, Kína með
94 miljónir of Pólland með 92
miljónir. Þetta eru aðeins
stærstu útgjaldslöndin.
SKEMTIFÖR TIL GIMLI
sig. Nýir menningarstraumar
hafa aldrei gengið yfir með
hjálp trúarbragða, heldur þrátt
fyrir mótspyrnu þeirra. Því að
insta eðli trúarbragða er með-
vitundin um það, að búa yfir
öllum °þeim sannindum, sem
mönnunum er leyfilegt að
þekkja, og vera óskeikul í hví-
vetna’’.
Eg ber svo mikla virðingu
fyrir sr. Gunari, að mér þykir
fyrir því að þurfa að komast
svo að orði, að þetta sé mark- !
lítið hjal. En eg kemst ekki hjá
því. Trúarbrögðin eru ávextir
af tilraunum mannanna við að
gera sér grein fyrir tilverunni
og stöðu sjálfra þeirra í henni.
Og eins og er um allar mann-
SHAW OG RÚSSLAND.
Rithöfundurinn nafntogaði
George Bernard Shaw, brá sér
nýverið til Rússlands. Það sem
sem hann hefir um kommún-
ismann og landið að segja er
þetta:
1. Að kommúnisminn ætli að
liepnast á Rússlandi.
2. Að önnur lönd muni fyr
eða síðar fara að dæmi Rúss-
lands.
3. Að það sé slæmt til þess
að vita, að Bretland skuli ekki
geta orðið fyrsta landið annað
en Rússland til þess að taka
upp kommúnista stjómskipu-
lag.
Eins og nærri má geta. of-
býður brezkum blöðum þetta,
og telja þau Shaw ekkert vita
hvað liann sé að tala um. Slíkt
álit frá honum eftir aðeins
tveggja eða þriggja daga dvöl
í Rússlandi, sé ekki þess eðlis
að hægt sé að taka það alvar-
lega.
KVEÐJUSAMSÆTI I AÐSIGI
Ákevðið hefir verið, að halda
kveðjusamsæti í heiðursskyni
við Björgvin tónskáld Guð-
mundsson og fjölskyldu hans,
í Goodtemplarahúsinu á Sar-
gent Ave., þann 17. ágúst næst-
komandi, klukkan 8 e. h. Fyrir
samsætinu standa Karlakór ís-
lendinga í Winnipeg; blandaði
kórinn (Icelandic Choral Soci-
ety) og söngflokkar beggja ís-
lenzku kirkjanna hér í borginn.i
öllum er jafn-velkomið að taka
þátt í þessu kvieðjusamsæti.
Aðgöngumiðar verða til sölu
unnar hafa komið frá Dan-
mörku til skamms tíma. En
í enska heiminum t. d. rignir
niður bókum frá kirkjumönn-
um um þetta efni. Þær koma
úr öllum áttum, alt frá höfð- legar'"niðurstöðuu þá hafa þær
ingjasinna, eins og Inge höfuð- uihneigingu til þess að renna j
presti, til presta í liði jafnaðar { fastan farveg. eða steinrenna,
manna. Ef til vill eru greinar ef menn vilja heldur þá lík-
ingu. En fyrir þá sök eru trú-
arbrögðin svo margvísleg, sem
raun ber vitni, og fyrir þá sök
ern þau að breytast áratug frá
G. T. stúkurnar Hekla og ^ Einars Magnússonar og sr.
Skuld gengust fyrir skemtiför. Gunnars forboði þeSs, að þessi
til Gimli fyrra sunnudag, í til- j m^j verg| tekin alvarlega til
efni af því að þá var unglinga- megferðar 4 prenti.
stukan þar 25 ára gomul. 1 Sr> Qunnar er að því leyti j áratug, svo að segja, að þau
Veður var hið ákjósanlegasta 4 réttri leið, að honum er Ijóst, jeru eitthvað meira en “fastmót-
og fjöldi fólks sótti samkom- aiPj umræðurnar komi svo bezt að, ákveðið kenningakerfi og
una, bæði frá Gimli, Winnipeg j að notum, að hugtökin, sem helgisiðir". Innan trúarbragð-
og annarsstaðar að. 1 rætt er um, séu sem greini- j anna -eru sem sé því nær á-
Mr. Gunnlaugur Jóhannsson |egast skilgreind og skýrð. En valt tvö öfl að verki, sem ekki
stýrði samkomunni, sem f°r hans eigin skilgreintrigar fá^verða á annan hátt betur tákn-
fram í skemtigarði Gimlibæjar. eiíiíi með nokkuru móti stað- uð er að kenna þau við spá-
Skýrði liann frá tilefni liennar j ist Qg röksemdir hans fyrir manninn og prestin. Spámað-
og las upp tvö kvæði, sem ort ^ bvi) að jafnaða.rstefna og trúar- ! urinn teygir sig lengra og
höfðu verið við tækifærið: ann brogð séu sjálfsagðar andstæf^- lengra inn á nýjar brautir.
að eftir Oddnýju Helgason, en Ur. hvíla allar á þessum röngu Hann leggur hlustirnar við
hitt eftir Sig. Júl. Jóhannesson. j skilgreiningum, eða öllu heldur^'orði Drottins”, er honum finst
Sigfús Benediktsson og Guð-; ful]yrðingum. En annars virð-, berast að eyrum sér; hann er
jón Hjaltalín fluttu sitt kvæðið ^ ist það vera Friedrich Engel,1 samvizka trúarfélagsins, sem
hvor, sem þeir liöfðu ort. J sem hefir mest vilt honum sýn aldrei lætur það í friði; hann
Ræður fluttu: Gúmhlaugur , með einni setningu, sem svo er siðbótarmaðurinn, hin and-
Jóhannsson. A. S. Bardal stór- ait annað er reist á. Eftir hon- lega æska. Presturinn hefir ást
templar, séra Rúnólfur Mar- Um eru höfð þessi orð: “Efnis- j á stofnun sinni, er hræddur
teinsson fyrv. stórtemplar og hyggja er það að mynda sér. við breytingar og andmælir
Sig. Júl. Jóhannesson, en Mrs. j skoðun um heim veruleikans, þeim. En að segja, að “spá-
J. B. Skaptason flutti einkar, náttúruna og söguna, eins og maðurinn’ sé óviðkomandi trú-
fagurt ávarp; hún hafði gengist j hann blasir við hverjum þeim ,! arbrögðunum, eins og sr. Gunn-
fyrir stofnun stúkunnar fyrir J er vill rannsaka hann, án fyrir- J ar virðist gera, er sama sem
aldarfjórðungi, og mintist þess j fram ókveðinna skoðana og að segja. að hjartað, sem dælir
í ávarpi sínu. j.hleypidóma”. Þetta, sem Engel,nýjum næringarefnum með
A. S. Bardal skemti með nýj- j nefnir hér efnishyggju, nefna blóðinu um líkamann, sé óvið-
um hátíðasöngvum frá íslandi., aðrir menn raunhvggiu. Raun- komandi líffærunum.
Hafði hann fyrir skömmu feng-! hyggjumenn telja lykMinn að { Annars er vart hugsandi ann-
ið sendar hljómplötur, er þeir; fyrirbrigðum tilverunnar vera að. en að grein sr. Gunnars hafi
voru sungnir á; var það ágæt j fólginn í hlutlægri rannsókn og verið rituð í svo miklu flaustri,
skemtun. 1 athugun. En þar fyrir þurfa að annað hafi lent á pappírn-
Æfður söngflokkur söng níu! þeir alls ekki að vera sammála j um, en hann hafi í raun og
íslenzk lög undir stjórn Brynj-j efnishyggjumönnum. Því að veru ætlað sér að segja. Hann
ólfs Þorlákssonar; er óþarft að efnishyggja er nefnd sú skoð
lýsa hversu vel það tókst og
hvílík skemtun var að því.
Skrautritað ávarp afhenti A.
S. Bardal stórtemplar Mrs.
Chiswell fyrir hönd stórstúk-
unnar, til þess að votta henni
þakklæti og viðurkenningu fyr-
ir hennar mikla og áhrifaríka
starf í bindindismálinu yfirleitt
og sérstaklega sem forstöðu-
kona og verndari unglingastúk-
un, að efnið sé eina undirstaða
alira fyrirbrigða. Að nef ia
Oliver Lodge, sem gerir það að
lýsir yfir því, að tíu ára prests-
starf sitt hafi “Að miklu leyti
gengið út á það að losa af
sálum manna trúarbragðaviðj
lífsstarfi sínu að flytja^ þann jar". Þetta er góðra gjalda vert
boðskap, að fyrirbrígðin hafi j og nægilegt lífsstarf, þótt hann
fyrst og fremst aðra undirstöðu J héldi því áfram í .fimtíú ár í
en efnið, efnishyggjumann, erjviðbót, en að losa menn við
álíka nákvæmlega frá 3ký"t, trúarbragðaviðjar er ekki sama
eins og ef sagt væri- að ísland sem að losa þá við trúarbrögð.
væri í Indlandshafinu j Miklu frekar mætti segja, að
En annars er hér ekki tæki- trúarbragðaviðjar væru þau
brögðum frá að njóta sín. En
svo er að sjá á greininni, sem
sr. Gunnar telji viðjarnar og
trúarbrögðin eitt og hið sama.
En hamingjan veit, að þetta er
tvent ólíkt. Því að trúin deyr
ekki með viðjunum. Kristin
trú t. d. mundi lifa þótt viðj-
arnar leystust ekki einungis af
trúarlífinu, heldur þótt jafn-
vel sjálf kirkjan hyrfi úr mann-
félaginu.
En furðulegasta fullyrðingin
í greinni er sú, að kristindóm-
urinn sé ekki lengur trúarbrögð
Islendinga, vegna þess að Jón
Helgason og Har. Níelsson hafi
skrifað svo frækilega um frið-
þægingarkenninguna, óskeik-
ulleika ritningarinnar og trú-
arjátningarnar! Eftir þessu á
kristindómurinn að hafa verið
trúarbrögð íslendinga frá því
árið 1000 þangað til einum eða
tveimur áratugum eftir alda-
mótin 1900. Hann lifði af
breytinguna frá katólsku í
lúthersku. Hann lifði af, þótt
valdamenn kirkjunnar væru
eins margvíslegir og stökkið
var langt frá Jóni Ögmunds-
syni til Jóns Gerrekssonar. Hann
lifði af eins ólíka boðun trúar-
kenninganna eins og frá Guð-
mundi Arasyni til Jóns Vída-
líns. Ekkert gat haggað hon-
um f níu hundruð ár, fyr en
Jón Helgason og Haraldur
Níelsson tóku að skrifa nokk-
urar ritgerðir um sumar iireltar
kenningar. Þá valt hann úr
sæti svo greinilega, að nú er
kristindómurinn ekki trúar-
brögð “nema örfárra íslend-
inga”.l)
En alt þetta virðist bera það
með sér> kð það kynni að vera
ómaksins vert að renna hugan
um sem snöggvast yfir spurn-
inguna: Hvað er kristindóm-
ur?
III.
Hr. S. Á. Gíslason veit, hvert
svarið er. í grein gegn G. B.
getur hann þess, að það sé
næsta háðulegt, að presturinn
skuli ekki vita, að kristndóm-
urinn sé “líf í samfélagi við
Drottin”. En eftir þetta mikils-
verða svar vaknar önnur spurn-
ing: Hvað skyldi það nú vera?
Eg hefi heyrt þetta svar S. Á. G.
frá því að eg byrjaði að lesa um
trúarbrögð. Eri mér hefir veizt.
með öllu ógerlegt að komast
eftir, við hvað væri átt með
þvf. Er það dularfult samband,
sem menn komast í við Drott-
in með bænum eða trúarlegri
hrifningu? Það getur naumast
verið, því að kristindóminum
hefir frá öndverðu verið lýst
svo, sem hann væri sérstök
stefna í lífsskoðun og sannfær-
ing. Ekki getur getta falist í
orðunum “líf í samfélagi við
Drottin”. Þá er það ennfremur
Ijóst, að verði þessi hugsun,
“samfélag við Drottin”. nokk-
uru sinni gripin svo og skil-
greind á þá lund, að nokkur
verði nær, þá er það áreiðan-
legt, að ekki verður unt að
einskorða hana við kristindóm-
inn. Það væri ekkert annað en
versti sjálfbirgingsskapUr, að
unnar. Ávarpið var skrautritað ^ærl til þess að athuga það höft, er vörnuðu trú og trúar-
1) Sumstaðar í grein G. B. er
svo komist að orði, að maður gætt
freistast til þess að halda ,að
hugsunarhátturinn væri þessi:
Trúarbrögð heitir trúin, þegar
hún er runnin i stofnun, sem ófáan-
leg er til þess að láta hagga sér.
Kristindómurinn er trúarhrögð, þp"-
ar hann hefir þessi einkenni. En
þegar þeim er létt af. getur hann
samt sem áður haldið áfram að
vera “trú” manna, þ. e. ráðandi
aflið i lífsskoðun þeirra. Hann er
einungis ekki lengur “trúarbrögð”
þeirra.
En vaki þetta fyrir G. B., þá er
það mjög óskýrt í ritgerðinni, og
tæplega verjandi að nota orð i svo
ólíkri merkinru frá daglegri veniu,
nema þvi aðeins, að gerð sé ljós
grein fyrir breytingunni.
telja vor trúarbrögð hafa að
sjálfsögðu einkarétt á slíku
samfélagi. En það ætti að vera
unt að benda á aðalhugsanim-
ar, sem kristindómurinn heíir
fært mönnunum, kjarna lífs-
stefnunnar, sem verulegu máli
skifti um. Aukin þekking á
öðrum trúarbrögðum hefir fært
oss heim sanninn um,' að krist-
indómurinn á margt sameig-
inlegt með öðrum æðri trúar-
brögðum mannanna, en engin
veruleg ástæða er til þessi að
vera sammála þeim mönnum,
sem liaida því fram, að það sé
nákvæmlega sama rótin, sem
llggi til grundvallar Hindúatrú,
Búddatrú- Zóróastertrú, Gyð-
ingdómi og kristindómi. Þrátt
fyrir alla líkingu, þá er hann
svo frábrugðinn öllu öðru, að
hann verður ekki talinn ein-
ungis ein grein á þeim meiði,
er r-.pret.ti upp af trúarþöif
mannkynsins.
Sá maður, sem eg hefi vitað
svara spurningunni: Hvað er
kristindómur? ljósast í stuttu
máli, heitir Harry Emerson F03
dick, og er nafnkendur prestur
í New York. Skal eg leitast
vð að rekja svar hans í sem
fæstum orðum, eins og það hef
ir varðveizt í minni mínu.
Aðalörðugleikinn við svarið
liggur vitaskuld í því, í hve
margvíslegum myndum þetta
hefir birzt, sem einu nafni hefir
verið táknað með orðinu krist-
indómur. Hreyfingin hefst aust-
ur í Galíleu á Gyðingalandi
fyrir nærri tveim þúsundum ára,
og hefir síðan birzt á svo marg-
ríslegan hátt, að með sanni má
segja, að allar tegundir af
trúarreynslu, sem með mönn-
um hefir bærst, hafi komið
fram hjá mismunandi kristnum
mönnum á ýmsum tímum.
Dultrúarmenn. sem leitað hafa
sambands ríð hinn hulda anda
tilverunnar, spekingar, sem
kafað hafa eftir hinum instu
og dýpstu lífsrökum, siðfræð-
ingar, sem leitað hafa að hin-
um æðstu gæðum, allir hafa
sett sitt mark á sögu kristninn-
ar. Hjá sumum hefir sú til-
hneiging verið nefnd kristin-
dómur við sjálfan sig. Hjá öðr-
um hefir nafnið verið tengt.
við klerklega höfðingjastétt.
Hjá sumum hefir kristindómur-
inn birzt sem þrá eftir friði,
hjá öðrum sem líf fult af bar-
áttu og hættum. Og á hugs-
anasviðinu hefir kristindóm-
urinn spent yfir alt sundið, sem
nær frá algyðistrú — trú á
guð í allri tilverunni en ekki
vitandi af sjálfum sér — til
þess að vera á takmörkum fjöl-
gyðistrúar, svo sem var með
dýriingadýrkunina forðum. Og
um helgisiði kristninnar hafa
ríkt allar hugmyndir sem til
eru milli töfra og líkingamáls.
Þótt ekki sé annars minst en
þessara atriða einna, þá er
augljóst, að spurningunni um,
hvað kristindómur sé, er ekki
auðsvarað.
En málið skýrist við að
ryðja þeim atriðum, er sérstök
áherzla hefir lengi verið lögð
á að telja einkenni kristindóms-
ins, en skjótlega má ganga úr
skugga um, að ekki eru að
neinu leyti sérlega einkennandi
fyrir hann.
Fyrat og fremst er það ekki
neitt einkennandi fyrir krist-
indóminn. er trúað er á sér-
staka bók, sem innblásin hafl
verið frá hæðum og sé eilífur
mælikvarði á rétt og rangt.
Múhameðstrúarmenn segja ná-
kvæmlega það sama um Kór-
aninn og Hindúar um Veda-
Frh. á 2 bls.