Heimskringla - 30.09.1931, Qupperneq 4

4. BLAÐSlÐA
HEIMSKRINLA
WINNIPEG 30. SEPT. 1931.
'píimskringla
i StofnuB lSSð)
Kemur it á hverjum miBvikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PRESS. LTD.
SSS 09 SSS Sargent Avenue, Winnipeg
Talsimi: Í6S37
▼«rt blaðsins er »3.00 árgangurinn borglat
fyrlríram Allar borganlr sendist
THE VIKING PRESS LTD.
RáðsmaOur. TH. PETURSSON
VtanAskrift til biaBsine:
Stanager THE VIKING PRESS LTD.,
SS3 Sargent Ave.. Winnipeg.
Ritatjóri STEFAN EINARSSON
Vtaniskrift til riistjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
SS3 Sargent Aoe.. Winnipeg.
“HelmakrlDgla" is publlshed by
and prlnted by
The Viking Press Ltd.
tSS-SSS Smrgent Avenue, Winnipeg, Man.
Talephone: 8Í 894
WINNIPEG 30. SEPT. 1931.
ÍSLAND OG GRÆNLAND.
(Þýtt úr Winnipeg Tribune)
Það er sjaldgæft að ísland sé riðið við
alþjóðadeilur, hvort sem er út af land-
eignum eða einhverju öðru. Og sín á
Diilli má segja, að þeir séu eins lausir
við þrætugirni og þeir eru fráhverfir því
að fremja glæpi. í öllu landinu er ekfcert
fangelsi, þó íbúatala þess sé um eitt
hundrað þúsund.
Þótt konungur Danmprkur sé að nafn-
ihu til konungur lslands, má löggjöf lands
ins heita honum óviðkomandi og Alþingi
teljast æðsta vald í þeim efnum.
• En í sambandi við kröfur þær, er Nor-
egur gerir nú á hendur Danmerkur, um
yfirráði yfir hluta af austurströnd Græn-
lands, — og sem lagðar verða fram til
úrslita fyrir alþjóðaréttinn í Haag, hefir
nú ísland lýst yfir, að það geri kröfu að
miklu leyti til sama hluta af Grænlandi.
Og á Alþingi hefir verið samþykt, að
vemda þau réttindi, er íslendingar eiga
í þessu efni, á Haag-fundinum.
Ástæða íslendinga fyrir kröfu sinni er
hið foma landnám þeirra á Grænlandi.
Á þeim grundvelli halda þeir fram að Al-
þingi og stjóra íslands ætti að vera falin
umráð Grænlands. í samþyktinni þessu
viðvíkjandi segir, að réttur þeirra til
Grænlands sé óhrekjandi. Einnig er vitn-
áð í ákvæði þau, er gerð vom fyrir
nokkm og í gildi hafa verið um hríð við-
víkjandi yfirráðum íhafslandanna (Sec-
tor Principle).
í Kaupmannahöfn er litið á kröfu ís-
lendinga til yfirráða á Grænlandi, eða
veradar réttar síns þar gegn yfirgangi
hverrar þjóðar sem er, sem vott hinnar
miklu sjáJfstæðisvakningu þjóðarinnar.
fyrir alheimsréttinn hlýtur málið að koma
þannig, sem konungur og stjóm íslands
séu að krefjast umráða yfir Grænlandi.
af konungi og stjórn Danmerkur. En svo
stendur á að konungurinn er hínn sami
yfir báðum löndunum. Sú afstaða er re-
ductio ad absurdum (hlægileg fjarstæða)
og ný í málarekstri þjóða á milli, er einn
og sama konung hylla.
* * *
ATHS. — Grein þessi er hér þýdd eins
mikið til þess að sýna “hvernig aðrir líta
á oss’’, eins og hins, að hún kasti ljósi
á þessi mál. Það er satt, að Alþingi hef-
ir samþykt að senda fulltrúa til alþjóða-
réttarins í Haag í sambandi við deilu
Noregs og Danmerkur út af Grænlandi.
Og á söguleg réttindi íslands til Græn-
lands er ekki öhugsandi að verði bent
í því sambandi. Við það er ekkert að
athuga, ekki einu sinni fyrir Danakonung
vegna þess, að samband hans við ísland
er annað en samband hans við Dan-
mörku, og er það óflóknara mál en
greinarhöfundi virðist það vera. Um hitt
í grein hans, að íslendingar séu sín á
milli óþrætugjamir, er oss einnig grun-
samt um að af meiri góðvild sé sagt, en
kunnugleik.
ÁBYRGÐ.
Ábyrgð hvílir mikil á fylkis- og sveita-
stjórnum í þessu landi í sambandi við
fjárframlögin til þess að bæta atvinnuá-
stand í landinu. Þó að helmingur þess
fjár komi frá sambandsstjórninni, er það
engin ástæða til að því sé ausið á tvær
hendur út, og það sé í alt öðrum skiln-
ingi notað, en til var ætlast.. Fé rignir
ekki ofan úr skýjunum í sjóð ríkisins.
Það kemur úr sömu áttinni í hann og
féð í bæði fylkis- og sveita-fjárhirzluraar
— úr vasa skattgreiðandans, og skatt-
greiðandinn býst við að sjá eitthvað að
gagni unnið með peningum sínum. Can-
ada er vel statt að því leyti, að geta lagt
fram miljónir dala til að efla hér at-
vinnu. Það er satt. En það má ekki
eyða einum dal af því í óþarfa eða bruðl
á neinn hátt. Landið má ekki við því.
(Vancouver Province.)
AMERfKUÞÆTTIR.
Perú-menningin.
Þó nokkuð sé nú síðan að síðasti þátt-
ur var birtur, og með honum mætti heita
lokið frásögninni af menningu Indíána í
Mexico og norðurhluta Suður-Ameríku,
þar sem menning þeirra komst á hæst
stig, er ekki hægt að ljúka svo við sögu-
kora þessi, að minnast ekki á Perú-
menninguna. Að vísu verður ekki með
rétti sagt, að sú menning hafi komist á
eins hátt stig og menning Mayanná eða
Toltecanna er heita mega Grikkir og
Rómverjar þessarar álfu; þó um fullkom-
inn samjöfnuð sé þar eins og kunnugt
er ekki að ræða, þá samt hefir Perú-
menníngin vakið nokkra eftirtekt þeirra
er henni hafa kynst. Því hefir verið hald-
ið fram, að þar hafi kommúnista-fyrir-
komulag átt sér stað í stjómarfarslegum
skilningi, og nútíðar kommúnistar hafa
stundum vitnað í sÖgu Perúmanna, mál-
stað sínum til stuðnings. En jáfnvel þó
þeirri menningu svipi í einu eða tveimur
atriðum til kommúnisma nútímans, get-
ur það ekki talist annað en þekkingar-
leysi á sögu Perúmanna að kalla þjóð-
skipulag þeirra komnaúnisma.
Um Perúmenn er talað sem Inca-þjóð-
flokkinn. Að líkindum hefir það verið
upphaflega nafnið á leiðtoga þeirra í trú-
arefnum. Fyrir norðan Incana bjó annar
þjóðflokkur, sem Chibchas nefndist. Hafa
menn rakið menningu hans til Mayanna.
En í Perú, sem Incarnir réðu yfir, virðist
hafa sprottið upp mjög sjálfstæð og eft-
irtektarverð menning, er efast er um að
nokkuð hafi sótt til hinna eldri menning-
arflokka Indíána.
Höfðingi Incanna var trúarbragðaleið-
togi; og hann var einvaldur, og menn
trúðu því, að hann hefði vald sitt frá guði,
og að hann væri helgur maður og “sonur
sólarinnar’’. Honum lutu prestar og öll
stórmenni landsins. Það er að vísu satt,
að jarðirnar voru eign þjóðfélagsins, en
ábúendur þeirra máttu ekki í sinn hlut
taka meira en einn þriðja framleiðslunn-
ar. Tvo þriðju hennar áskildi höfðingi
þeirra til framfærslu sér, prestunum og
stórmenni landsins. Þeir sem ekki vildu
að framleiðslu vinna, eins og af þeim var
krafist, sættu grimdarfullri hegningu. Um
persónufrelsi var þar tæplega neitt að
ræða. En höfðingjar og prestar rökuðu
að sér auði svo miklum, að Spánverjum
sortnaði fyrir augum að Jíta það, er þeir
brutust inn í landið. Um glæpi var mjög
lítið að ræða á meðal Incanna, og telja
Spánverjar það hafa stafað af hinni vægð
arlausu refsingu.
Verzlun ráku þeir ekki, og peninga
höfðu þeir enga. Helztu lífsnauðsynjar
hlutu menn að launum fyrir vinnu sína.
Tímatal höfðu þeir ekkert og leturgerð
(myndletur) halda menn að þeir hafi
ekki þekt. En skiljanlega gerðu þeir sig
þó hver öðrum í fjarlægð með því, að
lita þráðarspotta alla vega, og eftir röð
litanna gátu þeir lesið þessi skeyti. Mynd-
smíði þeirra stóð einnig mjög að baki
myndsmíði þjóðflokkanna fyrir norðan
þá. En úr málmum, einkum gulli, sem
þeir höfðu ógrynni af, gerðu þeir betri
og fegurri muni, en aðrir. Þeir ræktuðu
jörðina og höfðu til fæðu, kartöflur og
tómatepli (ástarepli?). Þeir höfðu einnig
tamið Llamadýrið, sem oft er kallað
Ameríku-úlfaldinn, af því að það er líkt
úlfaldanum og honum skylt.
Skal nú ekki orðlengja meira um Inc-
ana. Og með þeim lýkur í þessum
Ameríkuþáttum sögunni af þróun menn-
ingarinnar hjá Indíánaflokknum.
Þó að menn yfirleitt geri ekki mikið
úr menningu þeirra, er þó ekki hægt að
neita því, að hún var furðu mikil, þegar
á alt er litið. Þeir voru því láni ræntir
að hafa kynni af öðrum þjóðum, en það
kemur nú öllum saman um að sé lyfti-
stöng menningarinnar. Og þess vegna
varð menning fornþjóða hins gamla heims
svo miklu örskreiðari. Önnur ógæfa, sem
Indíána henti, var sú, að Ameríka bygðist
of snemma Evrópumönnum. Evrópumenn
ingin var ekki orðin eins mannúðleg og
ákjósanlegt hefði verið, þegar Spánverjar
og Portugallar komu hingað. í stað þess
að stuðlai að veg og gengi menningar
Indíánanna, gereyttu þeir henni. Og það
af þjóðinni, sem þeir ekki drápu, hneptu
þeir í miskunnarlausan þrældóm og nið-
urlægingu. Það eru Indíánamir, eins og
við þekkjum þá, en ekki mennirnir, sem
hér hefðu getað nú átt sérstæða og eft-
irtektarverða menningu, sem hver veit
nema að hefði getað lagt drjúgan skerf
til velferðar þjóðlífi þessa lands. Jafnvel
eftir alla niðurlæginguna virðast menn
enn verða varir við þann réttlætis- og
göfgis-anda hjá frumþjóð Ameríku, að
eftirtekt vekur hjá fremstu siðmenn-
ingarþjóðum.
í næstu þáttum verður minst á komu
Spánverjar og Portúgalla til Mexico og
Suður-Ameríku.
HEIMUR OG HEIMILI.
LjóSabók eftir Pétur SigurSsson.
Reykjavík, 1931.
' Ljóðabók þessi, ef Ijóðabók skyldi kalla,
hefir verið send Heimskringlu og til þess
mælst, að um útkomu hennar væri get-
ið.
Það gæti margur haldið ummæli þau
óviðeigandi, að segja bókina ekki verða
Ijóðabókarnafns. En hvað er annað um
ljóðabók að segja, sem hvert kvæði í og
jafnvel hver vísa, brýtur flest meginlög-
mál viðtekinnar íslenzkrar ljóðagerðar,
eins og t. d. skipun höfuðstafa, stuðla,
lengd vísuorða, áherzlur, kveður o. s.
frv.? Ljóðaskáldskapurinn getur fyr orð-
ið klossalegur en gengið er á bug við
allar þessar reglur, eins og gert, er í þess
um nýju Ijóðum Péturs Sigurðssonar. ,
En hvað er þá um efni kvæðanna? —
Yrkisefnin mega heita um veginn og dag-
inn. En upp úr því öllu veður þó sér-
trúarkredda höfundarins, sem svipuð á-
hrif hefir á lesandann sem bumbusláttur
hjálpræðishersins á götu úti í storm
viðri. Glamrið yfirgnæfir. Ljóðin fá við
þetta á sig þennan trúarlega vösólfsbrag,
sem nú verður vart við hjá svo mörg-
um þekkingarsnauðum og ómentuðum
íslendingum. Hversu gott og háfleygt sem
yrkisefnið er, kafnar það alt í smekk-
leysis orðagjálfri.
Lesarinn mun nú segja: Komdu með
sýnishom. Já, blessaður, þau eru héraa:
María Anna
Hrundin fráa, hýr á brá,
handa smá, með augun blá,
hæl og tá hún hoppar á
um húsið þá og til og frá.
Það er nú ef til vill til of mikils mælst,
að mikið vit sé í gæluvísum til baraa. En
tóm vitleysa þurfa þær þó eigi að síður
ekki að vera. Og til eru gæluvísur af
óðsnild ortar.
Næsta visa á sömu síðu um “elskuna”
endar með þessum orðum um dýpt og
óendanleik ástarinnar: “elskan segir: stöð
ugt er meira hægt að fá.
Sýnishorn smekkleysanna eru á hverri
síðu í bókinni og verða hér ekki fleiri til-
færðar.
SMÆLKI.
Thomas Edison segir að hann skilji
ekki kvenfólk. I þessu svipar uppgötv-
aranum mikla að minsta kosti til ann-
ara manna.
* * #
Helen Keller segir, að í handsali sumra
manna felist sólargeislar, sem vermi
hjartað, þegar þeir hels: þér. Hún á auð-
sjáanlega ekki við nýtízkufólkið, sem
tyftir tveimur eða þremur ísköldum nál-
grönnum fingurgómum í lófa þinn, þegar
það heilsar.
* * *
Blaðið St. Catherine Standard heldur
því fram, að það sé til fjöldi manna,,er
felli sig betur við hugmynd Rússlands um
að strika út skuldir, en að veita langan
gjaldfrest á þeim. Samkvæmt því eru
þeir efalaust nokkuð margir, sem skulda,
því hinir munu tæplega aðhyUast þessa
hugmynd.
* * «
Maður sem víða fer, segist hafa tekið
eftir því í mörgum bæjum bæði í Banda-
ríkjunum og Canada, að eigi allfáir, sem
áður ferðuðust í dýrum bifreiðum, bíði
nú á götuhornum eftir strætisvögnum.
* * *
Félag, sem eftirlit hefir með fiskiveið-
um í Canada (Canadian Fisheries Ass’n)
segir bráðnauðsynlegt að kenna Canada-
mönnum að eta meiri fisk en þeir gera.
Eflaust yrði það til velferðar þessum iðn-
aðj. En gæti það ekki einnig orðið hag-
uf fyrir fiskimenn, ef félagið gæti kent
fiskinum að bíta gráðugra á
beituna en hann gerir.
* * *
Æ, ósköp eru íslenzku blöð-
in nú leiðinleg, sagði maður
einn nýlega. Það er hverju
orði sannara. En innköllunin
stendur nú líka sem hæst.
FYRIRGEFNING
eftir S. G. Bland, D.D.
Sú kenning, að fólk, sem
guð hefir skapað, geti aðeins
nálgast föður sinn og skapara
fyrir verðleika Jesú Rrists og
að afstaða guðs gagnvart þess-
um böraum sínum væri ekk-
ert, nema fyrirdæming, ef ekki
kæmi til greina fórnarblóð Jesú
virðist mér vera frábærlega ó-
kristin. Hún byggist á rangri
hugmynd um manninn og á
rangri hugmynd um guð. Menn
og konur eru breysk og van-
þroskuð, en þau eru ekki ger-
spillt og skapari þeirra virðist
vera engu síður ábyrgur fyrir
sumum breyzkleikunum, en þau
eru sjálf. Enginn hefir gert
sjálfan sig að öllu leyti og jafn-
vel í þeim efnum, þar sem svo
virðist sem oss sé sjálfrátt um
breytni vora. þá sýnist þó svo
sem vér ættum að eiga rétt á
hjálp og meðaumkun þess all-
valds, sem ráðið hefir tilvera
vorri. Vér höfum öll framið
svo margar yfirsjónir í hugs-
unum, orðum og gerðum, að
ekkert bætir það úr skák, að
blása út ranglæti vort með ó-
skaplegum erfðasyndarhug-
myndum. Og á engan hátt
gerum vér guð dýrlegan með
því að gera hann að slíkum
harðjaxl, að hann vilji ekkert
fyrir oss gera nema fyrir ó-
verðskuldaða þjáningu Krísts.
Vér verðum að læra að þekkja
guð gegnum Jesú, ekki sem
siðlausan firrukonung eða blóð-
þyrstan eldfjalla-guð, heldur
sem líknsaman og fyrirgefandi
föður. Þá mun hin kristna
guðshugmynd leiða það í ljós,
að alt endurlausnarkerfið er
jafn vita-þýðingarlaust og björg
unarhringir á þurru landi.
Guð hefir ávalt verið faðir
mannanna. Hann hefir elskað
þá að fyrra bragði sem skil-
getin börn sín. Hversvegna
hann skapaði oss eins og við
erum, skiljum vér ekki og vit-
um kennske aldrei. En samt
sem áður trúum vér því að til-
gangur hans hafi verið vísdóms
fullur og að honum verði náð
þrátt fyrir mörg glappaskot,
sem mennirnir virðast gera.
Undir engum kringumstæðum
getum við trúað því að guð sé
tregur að fyrirgefa. Öllu frem-
ur gætum vér fallist á það sem
Heine sagði eitt sinn, ef til vill
í gáska, og ef til vill líka í
djúpri alvöru, að drottinn væri
önnum kafinn við það starf að
fyrirgefa. Ef ekki væri fyrir-
guðfræði þá, sem Páll hefir
snúið inn í kristna trú um
þetta atriði mundu ritningarnar
vera afar glöggar í þessari
trú, að guð er ávalt reiðubú-
inn að fyrirgefa hverjum synd-
ara sem snýr sér og bætir ráð
sitt. “Hinn óguðlegi láti af
breytni sinni og illvirkinn af
vélráðum sínum og snúi sér
til drottins, þá mun hann
miskunna honum, því að hann
fyrirgefur rikulega.”
1 fullan aldarfjóðung hafa
Dodds nýrna pillur verið hin
viðurkenndu meðul við bak-
verk, gigt og blöðru sjúkdóm-
um, og hinna mörgu kvilla, er
stafa frá veikluðum nýrum. —
Þær eru til sölu í öllum lyfja-
búðum á 50c askjan eða 6
öskjur fyrir $2.50. Panta má
þær beint frá Dodds Medicine
Company, Ltd.. Toronto, Ont..
og senda andvirðið þangað.
En jafnvel eftir að glataði
sonurinn er komin heim, og
faðir hans hefir fallið um háls
honum og kyst hann, loða þó
við hann afleiðingar syndarinn-
ar, hinnar svallsömu og fáráðu
burtveru í fjarlægu landi. Hann
hefir eytt öllum. arfi sínum.
Óðalið heyrir nú til bróðurnum.
sem heima sat og sjálfur er
hann orðinn öreigi fyrir ó-
spilun sína. Hvaða glæpamanni
I
og betra lífernis. Eln hinar eðli-
legu afleiðingar misgerðarinnar
er ekki hægt að þurka út.
hvorki á himni eða jörðu. Mað-
urinn verður ávalt að standa
reikningsskap ráðsmennsku
sinnar og bera afleiðingar at-
hafna sinna hvort heldur sem
er þessa heims eða annars.
En hinar raunverulegu hegn-
ingar brotsins eru ekki líkar
jarðnesku straffi, dýflissuvist
eða sektum, sem hægt er að
gjalda upp af einhverjum öðr-
um. Hin raunverulega refsing
er það sálartjón, sem afbrotin
baka syndaranum sjálfum: löm-
un viljans, vondar venjur, spill-
ing ímyndunaraflsins, deyfing
siðgæðisvitundarinnar, sam-
viskubit, sárar endurminningar,
álitshnekkir, og sú hörmung að
sjá sorglegar afleiðingar mis-
gerða sinna og fá ekkert að
gert.
Ef hægt er að segja, að
einhver einn maður hati verið
ábyrgur fyrir hinym óendan-
legu hörmungum stríðsins, þá
er hann annaðhvort nú orð-
inn vís þeirra ábyrgðar eða mun
einhverntíma verða það. Hví-
líkt víti hlýtur þeim manni
lífið að vera! Maður, sem
notar sér ástúðlegt traust sak-
lausrar meyjar og leiðir hana
afvega og eyðileggur líf henn-
ar — hvílíkt víti mun bíða
hans — einhversstaðar? Hann
kann að iðrast einlæglega og
hljóta guðlega fyrirgefning í
sjálfu sér, en hvaða sannlega
hamingju mun hann» hljóta,
ef illa fer fyrir fóraarlambi
hans? Ef maður hefir verið
harður og grimmlundaður, ef
hann hefir þrælkað verkamenn
sína og féflett ekkjur og mun-
aðarleysingja, jafnvel þótt lög
stæði til og komið þannig
mörgu fólki í vonarvöl —
mundi fyrirgefning guðs flytja
honum nokkurn frið? Sérhver
maður kann að geta hlotið fyr-
irgefning á elleftu stundu. en
ef líf hans hefir verið öðrum
mönnum kvöl og andstyggð
hvað stoðar honum þá fyrir-
gefning? Faðirinn, sem með
drykkjuskap og rudðahætti hef-
ir eyðilagt hamingju konu sinn-
ar og barna, maðurinn sem
sökum aðstöðu sinnar og áhrifa
gat hjálpað áfram góðu mál-
efni en lét það undir höfuð
leggjast sökum ágirndar eða
ragmensku og skilur það ekki
fyrr en um seinan hvað til
síns friðar heyrði — þessi
dæmi og þúsund önnur sýna
það svo augljóst sem verða má.
hversu fráleitt það er, að nokk-
ur fyrirgefning geti þurkað út
afleiðingar glópsku vorrar,
hvernig sem vér iðrumst og
skælum eða leitum oss hugg-
unar í friðþægingarkenningum
kirknanna: “Villist eigi. Guð
lætur ekki að sér hæða”, segir
sem er verður fyrirgefið undir- ritningin. “Hvað sem mað-
hann
eins og hann hverfur frá mis-
gerðum sínum og leitar guðs
urinn sáir mun
skera.”
upp-