Heimskringla - 17.02.1932, Síða 4

4. 'S'ÍÐÁ
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG 17. PEBR. 1932.
^dtnskrin^la
(Stofnuð 18S6)
Kemur út á hverjum miSvikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Ávenue, Winnipeg
________Talsími: 86 537______
VerS blaSsins er $3.00 árgangurinn borgist
fyrirfram. Allar borganir sendist:
THE VIKING PRESS LTD.
Ráðsmaður TH. PETURSSON
853 Sargent Ave., Winnipeg
Manager THE VIKING PRESS LTD.
853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFÁN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg.
“Heimskringla” is publisbed by
and printed by
The Viking Press Ltd.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man.
Telephone: 86 537
WINNIPEG 17. FEBR. 1932.
FRÁ SAMBANDSÞINGINU.
Vegna þess að búast má við, að um-
ræðurnar á sambandsþinginu snerti fyrst
um sinn ræðu þá, er stjórnarformaður
R. B. Bennett hélt 8. febrúar, skal hér
minst á helztu atriðin úr henni.
Eitt af því fyrsta, sem Mr. Bennett
mintist á, var hagur landsins. Kvað hann
það eitt af því, sem stjómin þyrfti að
hafa nákvæmar gætur á, að þjóðin safn-
aði ekki skuldum ár frá ári. Útgjöldin
gerði hann sér góðar vonir um að færu
ekki fram úr tekjunum á ásreikningun-
um, þrátt fyrir hina erfiðu tíma, en auð-
vitað yrði að grípa til ýmsra örþrifa-
og sparsemdar-ráða, til þess. Launalækk-
un stjómarþjóna, þingmanna, bæði efri
og neðri deildar, ráðherra, o. s. frv. lyti
að því. Tóku flokksmenn stjórnarinnar
yfirlýsingu þessari vel, en ýmsir stjórnar-
andstæðingar (Gardiner, King og Woods-
worth) álitu hana skerða kaupgetu. —
Kvaðst forsætisráðherra vona, að menn
þessir gætu eftir sem áður veitt sér lífs-
nauðsynjar sínar.
1 ræðu, er Mr. King hélt daginn áður,
beindi hann orðum að því, að kreppan
væri stefnu Bennettstjómarinnar að
kenna, einkum tollverndunar stefnunni.
Benti nú forsætisráðherra á, að ekkert
land hefði farið varhluta af heimskrepp-
unni. Ef um nokkurn samanburð væri að
ræða, yrði hann sá, hvort Canada hefði
hlutfallslega orðið harðar leikið en önn-
ur lönd af henni. Kvað hann þessa þjóð
geta huggað sig við það, að svo væri ekki,
heldur hefðu spell kreppunnar orðið hér
minni, en ef til vill í nokkru öðru landi.
Og það þakkaði hann tollstefnu stjómar
sinnar, sem það hefði leitt af sér, að út-
flutt og innflutt vara stæðust nú á. Vör-
um hefði ekki verið ausið inn í landið
nema í hlutföllum við það, sem út flutt-
ist, og skuld landsins hjá öðrum þjóð-
um hefði ekki hrúgast upp í hundrað
miljón dala tali árlega, eins og áður. í
marslok árið 1930 nam viðskiftahallinn
90 miljónum dala; á sama tíma 1931,
var hann 103 miljónir; í ár væri enginn
viðskiftahalli.
Hvaða þýðingu hefir þetta fyrir Can-
ada? Ef að þessi viðskiftahalli hefði
haldið áfram, eins og hann gerði á stjóm-
arárum Kings, hefði landidð orðið gjald-
þrota. Það var hann, sem Englandi kom
á *barm glötunarinnar. Það voru vörurn-
ar, sem hindrunarlaust hrúguðust inn í
landið, sem fleygðu svo fram skuld þess
við Englandsbanka, að gjaldþol hans
brast, og ekkert var orðið til, sem hélt
gjaldmiðlinum við. Þegar svo var komið,
féllu peningar landsins auðvitað í verði.
Landið hafði keypt meira af öðrum þjóð-
um en það gat borgað fyrir. Bönkunum
var svo um alt kent. En sannleikurinn
er sá, að það var landið, með sinni frí-
tollastefnu, sem kaupin gerði, er orsök
varð til peningahmns Englands og ó-
gæfu þeirrar, er landið sem stendur er
statt í. Forsætisráðherra Englands, Ram-
say MacDonald, lýsti þessu enn geini-
legar en vér höfum gert, í ræðu er hann
flutti fyrir fáum dögum á Englandi,
sagði forsætisráðherra.
Á þinginu árið 1929, bentum vér þá-
verandi stjórn á, að sá tími væri í nánd,
að Canada yrði að standa reikningsskap
ráðsmensku sinnar í þessum efnum. Það
mundu ekki líða mörg ár þar til gjald-
þol þess þryti, með því að auka jafnt og
þétt skuldirnar við önnur lönd, vegna sí-
hækkandi viðskiftahalla. En við því var
ávalt skelt skolleyrum. Varð oss stund-
um að orði, hvort Mr. King sem lærðum
hagfræðingi, gæti dulist þetta. En við hið
sama sat, og öliu var í sama horfi hald-
ið, hvort sem gegn betri vitund var gert
eða ekki.
Flokksmenn núverandi stjómar, sem
séð höfðu fyrir löngu hvert stefndi, létu
það því verða eitt af sínu fyrsta verki, er
þjóðin hafði faiið þeim að fara með völd,
að koma með tolllöggjöfinni í veg fyrir
hættuna, sem yfir vofði af þessari við-
skifta-aðferð. Og hefði stjórn vor ekki
gert það, var lítil von til, að öðruvísi
hefði farið en á Englandi. 1 stað þess er
nú hagur landsins þannig, að hans vegna
hefir verið hægt að draga úr kreppunni
svo, að ekkert land hefir betur gert það
eða átt sama kost á því og Canada.
Þegar stjórn vor tók við völdum, varð
hún að greiða 365 miljónir dala á ári til
lúkningar skuldum sínum hjá öðrum
þjóðum. Hvar hefði það lent, ef skuld
þessi hefði á ári hverju hækkað um 100
miljónir? Hvað lá annað fyrir, en að
stífla þenna sívaxandi skulda-árstraum,
sem liberal stjórnin hafði með stjórnar-
stefnu sinni veitt yfir landið, og sem
bágt er að segja, hvað margir líða fyrir
og hvað mikla skaða leiðir af, áður en
til fullnustu verður veitt burtu. Og miklu
meiri skyldurækni og þjóðrækni kvað for-
sætisráöherra það bera vott um, ef þess-
ir menn, sem skuld voru í þessu, tækju
sér nú meira fram um það, að ráða bót
á ástandinu og bæta fyrir sín eigin skað-
semdarverk, í stað þess að hrópa út og
suður, að land þetta sé hæfari bústaður
vörgum og hröfnum en mönnum, —
vegna valdafýknar og einskis annars.
Að þeir hafi bent á nokkra einhlítari að-
ferð en stjórnarinnar, til þess að ráða
fam úr kreppunni, sem sveif að, fer svo
fjarri, sem mest má verða. í orðum þeirra
hefir ekkert það falist, er vér höfum get-
að séð heppilega úrlausn vandamálanna,
er til framkvæmda hefði komið, enda ef-
umst vér um, að þeir sjálfir hafi til þess
ætlast. Alvaran hefir ekki verið meiri
hjá þeim en þetta. Það yrði ekki skirst
við af þessari stjórn, að taka hverja
viturlega tillögu til greina í því efni. En
fram á hagkvæmi þeirra hafa þeir sjálfir
aldrei getað bent, hvað þá aðrir. Þeir
hafa með öðrum orðum spunnið sinn
pólitíska lopa með ræðum sínum, en hefir
verið ósýnt um að sjá nokkur ráð land-
inu til bjargar.
Viðvíkjandi bænda-afurðum benti for-
sætisráðherra á, að með innflutningi
smjörs frá Nýja-Sjálandi, er nam 40
miljónum punda árið áður en hans stjórn
tók við völdum, hefði verð þessarar vöru
hér fallið svo að framleiðslan hafði ekki
borgað sig. Nú væri hún aftur að auk-
ast og salan á smjöri til Englands, sem
aftur væri nú hafin, kvaðst hann hafa
von um, að bæði yki verð og framleiðslu
vörunnar hér eins og áður hefði verið.
Og að því er óhag bænda af tollum
snerti, kvað- forsætisráðherra hann ekki
á neinu ári hafa farið fram úr upphæð-
inni, er núverandi stjórn hefði veitt með
hjálpinni, að greiða burðargjald á hveiti
bændanna, og hann kvað hana miklu
meiri, en þann mun, sem á tollum hefði
verið gerður, af sinni stjórn.
En beinlínis kvað hann iðnað hafa
aukist heima fyrir af völdum tollstefnu
stjórnar sinnar, og það hefði bæði veitt
mönnum atvinnu auk þess sem tollstefn-
an hefði verndað framleiðendum heima-
markað, bæði bændum og iðnaðarmönn-
um. Og í sjálfu sér hefði útflutningur
vöru ekki minkað, síðan árið áður en
hans stjórn tók við völdum, heldur hefði
innflutt vara mínkað. Og það var það
sem til var ætlast.
Forsætisráðherra kvaðst nú, sem fyr,
þeirrar skoðunar að það væri ávalt
hætta fyrir hvert land að þurfa að reiða
sig ofmikið á hvernig öðrum löndum
reiddi af eða á ástand heimsins yfirleitt.
Vöru skifti landa á milli yrðu að eiga
sér stað. En þeim viðskiftum yrði að
hafa sterkustu gætur á. Annars yrðu
þau eins oft þjóðum til ógæfu eins og
gæfu. Hvert land ætti í þess stað, að
reiða sig sem mest á sjálft sig. Ein-
staklingur sem ávalt væri upp á aðra
komin, yrði oft illa staddur. Eins væri
það með þjóðirnar. Stefna sín “Canada
fyrst”, væri í því fólgin, að landið yrði
sem sjálfstæðast, og auðsuppsprettur
þess væru svo miklar, ef notaðar væru,
að það gæti verið miklu betur sjálf-
bjarga, en það nú er, og miklu síður
hætt við áhrifum af kreppu sem í um-
heiminum ætti sér stað.
“Smámunir”
Herra ritstjóri Heimskringlu!
Viðvíkjandi athugasemdum þínum við
• bréf mitt í blaðinu, langar mig til að
segja þetta:
1. Séra Benjamín Kristjánsson, eins
og reyndar hinir austuríslenzku sam-
bandskirkjuprestarnir sem nú eru hér
vestra, er sósíalisti. Þeir eru gáfaðir,
réttsýnir mannvinir, og nógu einarðir
til þess að láta skoðanir sínar hiklaust í
Ijós. Þó þú kunnir að bera á móti þessu
tek eg það ekki til greina. Þeir geta
mótmælt því sjálfir, fari eg með rangt
mál. Ræður séra Benjamíns eru það
bezta sem blað þitt flytur um þjóðfélags-
mál. Stefna Bennetts og hans fylgi-
fiska fer algerlega í öfuga átt við stefnu
sósíalista. Nú virðist mér þú aldrei
leggja eins hart að þér, eins og þegar
þú ert að fegra aðgerðir og aðgerðar-
leysi Bennetts. M. ö. o. pólitískar rit-
stjórnargreinar blaðsins, eiga að vega
upp á móti boðskap sambandskirkju-
prestanna, svo útkoman verði o. Þetta
er það sem eg skil ekki.
2. Eg vissi ekki að S. J. J. er ritstjóri
Heimskringlu. En þó svo sé, finn eg
ekkert í grein hans um Hauk, sem benti
á skaldskap eða snild málarans. Um-
sögn hans um myndirnar er eins og
lofgerð hins rétttrúaða. Hann lofar og
prísar og vegsamar, án þess að gera
nokkra grein fjTir hrifning sinni á nokk-
urn hátt. Þetta gat farið vel, í kvæði, en
gagnslaust og vitlaust í blaðagrein; og
þú gefur í skyn, að þessi grein eftir S.
J. J. sé það bezta sem íslenzku blöðin
sögðu um Hauk. Haukur var áður heilan
vetur í Winnipeg með myndir sínar, án
þess öll íslenzk þjóðrækni vissi nokkuð
um hann. — Eg segi þér það satt, herra
ritstjóri, að það er meira gagn í að efla
og glæða íslenzka list, en að jagast um,
hvort Leifur hepni hafi verið íslending-
ur eða Norðmaður, eða hvort enska þjóð-
in les sögu íslands eða ekki.
N.B. — Viltu vera svo góður að gera
mér grein fyrir leiðréttingu, sem þú gerð-
ir á síðasta skrifi mínu. Mig langar til
að vita um uppruna og merkingu orðs-
ins “líffeng”. Eg þykist vita að það sé
stórmerkilegt orð, en treysti mér ekki
til að nota það, fyr en eg veit hvað það
þýðir.
Langham, Sask.,
9. febr. 1932.
J. P. Pálsson.
* * *
Aths. ritstj.:—
Nokkrar athugasemdir skulu hér gerð-
ar við ofanskráð mál. Ætti það þeim mun
síður að vera höfundi þess til móðgunar,
sem hann hefir fyrirfram gefið í skyn,
að hann taki ekki neinar mótbárur um
það til greina.
En svo mikið ber oss þó á milli, að
ekki verður hjá því komist. Um leið og
höf. lætur í ljós ánægju sína yfir því, er
séra Renjamín skrifi í Heimskringlu, sér
hann samt ekki að útkoman á því verði
annað en núll, vegna þess, sem þeir rita,
er honum eru ósnjallari! Þetta virðist oss
hálfkynleg niðurstaða. Og jafnvel þó að
höfundi virðist mótbárur allar óþarfar,
munu þeir nú “fyrir finnast”, er bera
brigður á þessa rökfræði (logic).
En svo illa sem tekist hefir nú til í
fyrri málsgrein athugasemda höfundar,
batnar ekki stórum fyrir honum er til
hinnar síðari kemur. Þar segir hann um
skrif dr. S. J. J. um Hauk, að þau séu
“gagnslaus og vitlaus” í grein í óbundnu
máli, en séu ágætur kvæðaskáldskapur!
Góðskáldin mega fara að hugsa margt
um vitsmunalegan heiður sinn, ef gæði
skáldskaparins verða að dómi fleiri en
höfundar talin í því fólgin. að hann sé
bæði “gagnslaus og vitlaus”!
Samt sem áður erum vér höfundi
sammála um það, og höfum enda sagt
það áður í Heimskringlu, að það sem
prestarnir B. K„ R. E. K„ R. P„ G. Á. og
F. A. F. skrifa í Heimskringlu, sé ekki
einungis það bezta, sem um stefnur tím-
ans er skrifað, heldur einnig það bezta,
sem ritað er af íslendingum vestan hafs.
En því óskiljanlegra verður oss samt sem
áður þetta kropp höfundar í Heims-
kringlu, sem hún er eina blaðið, sem
skoðanir þessara uppáhalds höfunda hans
og fleiri hér vestra flytur. Eða meinar
höfundur ekkert með lofinu um austur-
íslenzku Sambandskirkju-prestana? Sé
það ekki annað en skjall, væru
skammir því betri, og þegar
ýmislegt er til greina tekið, er
að Heimskringlu hefir verið
vikið í sambandi við starf
þeirra, færi ef til vill fult svo vel
á að kalla það því nafni.
Enda þótt höfundur kveði
það árangurslaust fyrir ritstj.
Heimskringlu, að segja nokk-
uð um skoðanir séra Benja-
míns eða Sambandskirkju prest-
anna, efast hann um, að skoð-
anir höfundar á þeim séu hóti
rétthærri en skoðanir sjálfs
hans. Að þeir séu gáfaðir og
réttsýnir mannvinir, er áreið-
anlegt. En að þeir aðhyllist.
nokkrar pólitískar stefnur ann-
ara, eins og þær koma af
skepnunni, hvort sem það
heitir sósíalismi eða annað, ef-
umst vér um. Þeir eru of víð-
sýnir og of frjálslyndir menn
til þess, að binda föggur sínar
annara hnútum, í því efni sem
öðrum. Þeir trúa meira á mátt
mannsandans en nokkrar “dog-
mur".
Og síður en svo virðist oss
sú skoðun Jóhannesar læknis
rétt, að hugsjónir forsætisráð-
herra Canada séu gagnstæðar
þessu, þ. e. séu ógagnlegar,
óréttsýnar og ómannúðlegar.
Oss virðast tilraunir hans að
bæta úr hag landsmanna á þess
um tímum bera vott um það,
að hann sé eins mikill mann-
vinur og verið liefir í hans
stöðu áður. Að neita því, að
hann hafi verið ósparari á að
leggja fram fé landsins til að-
stoðar bágstöddum einstakling-
um, sveitum og fylkjum, en
aðrir stjórnendur hafa verið,
eða líkindi eru til að hefðu ver-
ið, þó nú væru við völd, er svo
mikil fjarstæða, að vér skiljum
ekki, að nokkur sanngjarn mað
ur léti sér koma það í hug.
Samhliða því væri ekki úr vegi
að minnast orða Kings, á síð-
asta þingi stjórnaárs hans, er
farið var fram á það af Mr.
Bennett í þinginu, að veita fé
úr landssjóði til styrktar at
vinnulausum mönnum, í sam-
vinnu við sveitir og fylki. Orð
hans (Kings) voru þau, að
slíkt væri fyllilega glæpsam
legt! (sjá Hansard 1930, bls.
1296). Og á þessu þingi veittu
Kingstjórninni atkvæðastuðn-
ing sinn ýmsir þeir, sem að
sjálfsögðu telja sig gáfaða og
réttsýna mannvini og sósíal-
ista. Jafnvel sósíalistarnir eiga
stundum lítið annað sameigin-
legt en nafnið.
Höfundur heldur ennþá á-
fram að krukka í íslenzka þjo&-
rækni, fyrir það hve lítið henn-
ar hafi gætt gegn listamönn-
um. Séu ástæður höfundar fyr-
ir þessu góðar og gildar, er
Vestur-fslendingum vissara að
fara að sjá að sér, því kæran
á hendur þeim er borin fram í
fullri alvöru, og með hæfilegri
fyrirlitningu á skorti á listræni
þeirra og andlegum vesal-
mensku-skap. En vér höfum
nokkra ástæðu til að spyrja í
umboði hvaða listamanna höf-
dur, haldi því fram, að Vestur-
íslendingar eigi þunga sök á
baki sér í þessu. Oss er alveg
eins um geð, að taka skoðanir
hans til greina um það, og
lækninum er að taka skoðanir
vorar til greina um séra Benja-
mín. Hver er t. d. skoðun
Björgvins Guðmundssonar á
“íslenzkri þjóðrækni" hér
vestra?
Þá eru stæðhæfingar lækn-
isins um stefnu Heimskringlu
eigi síður broslegar en sumt
annað, sem hann heldur fram.
Vegna þess að aðrar skoðanir
birtast í blaðinu, en skoðanir
ritstjórans, segir hann að út-
koma allra þeirra skoðana
verði núll.
Það tíðkast nú orðið við
mörg betri og frjálsjýndari
blöð og tímarit, að ritstjórar1
þeirra bjóða hverjum sem er
DODDS 'f
KIDNEY;
PILLS A
I fullan aldarfjórðung hafa Dodd’®
nýma pillur verið hin viðurkenndu
meðul við bakverk, gigt og blöðru
sjúkdómum, og hinum mörgu kviila,.
er stafa frá veikluðum nýrum. —
Þær eru til sölu í öllum lyfjabúð-
um á 50c askjan eða 6 öskjur fyrir
$2.50. Panta má þær beint frá
Dodds Medicine Company, Ltd., Tor-
onto, Ont., og senda andvirðið þang-
að.
orðið og birta eigi síður skoð-
anir svæsnustu andstæðinga
sinna en annara. Þetta þykir
bera vott um svo mikið skoð-
ana- og ritfrelsi, að það mæl-
ist mjög vel fyrir. Því neitar
og engin að margt gott geti
af því leitt, enda þótt, og ef til
vill eigi síður fyrir það, að
stundum er kapprætt o_g jafn-
vel rifist um skoðanirnar. Á slík
um umræðum er miklu meira
að græða, en þegar mál eru
rædd aðeins frá einni hlið.
Heimskringla hefir líklegast
aldrei synjað greinum rúms
vegna skoðananna, sem haldið
hefir verið fram í þeim, og fyr-
ir skömmu hvatti hún lesendur
sína til þess, að láta til sín
heyra sem oftast. Það hefir
hvarvetna fengið góðar undir-
tektir. Og höfundur tók meira
að segja vel í það í fyrstu. í
stað þess er nú þessi stefna
eflaust orðin að núlli í höfði
hans, eins og það, sem hann á-
lítur að bezt hafi verið skrifað,
í Heimskringlu.
J6N JÓNSSON FREEMAN.
Æfiminning.
Sunnudaginn 1. nóvember
síðastliðinn andaðist öldungur-
inn Jón Jónsson Freeman að
heimili sínu í Blaine, W&sh.
Um eftirtöld æfiatriði hans er
að mestu farið eftir ritgerð
frú Margrétar J. Benedictson
í almanaki Ó. S. Thorgeirsson-
ar, ár 1928. Jón Freeman er
fæddur að Miðgerði í Mikla-
garðssókn í Eyjafjarðarsýslu,
28. maí, ár 1843. Foreldrar
hans voru hjónin Jón Jónsson
og Kristín Jónsdóttir, er lengi
bjuggu á nefndum bæ og seinna
að Finnsstöðum í Grundarsókn.
Ólst Jón upp hjá foreldrum
sínum fram yfir fermingu, en
var síðan hjá ýmsum. Meðal
húsbænda hans má nefna séra
Björn í Laufási, föður Þórhalls
biskups, séra Daníel að Hrafna-
gili, og Eínar f Nesi. Hallæris-
árið mikla 1882 fluttist Jón
vestur um haf, ásamt heitmey
sinni Sigurlaugu, dóttur Þor-
bergs Þorbergssonar og Kristín-
ar Gísladóttur, er lengi bjuggu
rausnarbúi að Sæunnarstöð-
um í Vindhælishrepp í Húna-
vatnssýslu. Giftust þau Jón
og Sigurlaug í Winnipeg er
þau komu vestur. Frá Winni-
peg fluttust þau fljótlega og
settust að í Argyle-bygð. Þar
bjuggu þau fram tíl ársins
1903 er þau fluttust vestur að
Kyrrahafi, keyptu 60 ekrur
lands um 4 mílur suður af
Blaine, og hafa búið þar æ
sfðan. Þeim varð 9 bama auð-
ið, er öll náðu fullorðinsaldri.
Elsta barn Jóns er sonurinn
Valdimar Johnson, búsettur f
Blaine, er hann átti heima á
íslandi. Móðir Valdimars hét
Guðrún Halldórsdóttir, um eitt
skeið að Hrafnagili. En börn
Jóns og Sigurlaugar eru þessi:
Kristín, elst, dáin.
Jakobína, átti svenskan mann,