Heimskringla - 27.07.1932, Blaðsíða 1

V
AMAZINC NEWS
95c
PHONE (DR ESSES
07 0« Any kind
•3/ ZDO | Beautifully
Dry Cleaned
PertKs
MEN! YOUR CHANCE
ResuíarjlSU ITS-.-
* * * Drrciei^ycc
* * and Smartly f mj
Service 11 Pressed " w
PHOXE 37 26ð
Pepllis
XLVI. ÁRGANGUR.
WENNIPEG MIÐVTKUDAGINN
27. júlí 1932.
NÚMER 44
SAMVELDIS-RÁÐSTEFNAN.
I OTTAWA.
Eins og kunnugt er, stendur
nú yfir í Ottawa ein sú mikils-
verðasta ráðstefna, er hér hefir
verið haldin. Hundruðir fulltrúa
úr öllum löndum brezka veld-
isins eru þar saman komnir, í
þeim tilgangi að greiða á eins
skynsamlegan hátt og unt er
fram úr vandkvæðum þjóða
sinna, með sameiginlegri að-
stoð hvers annars.
Ráðstefnan hófst s.l. fimtu-
dag í þinghúsinu, með mjög
hæfilegri viðhöfn. Landstjóri
Canada, Bessborough jarl, setti
hana, las ávarp frá Bretfakon-
ungi, og bauð gestina velkomna
með snjallri ræðu. Kvað hann
velferð margra miljóna manna
út um heim, hvíla á úrslitum
ráðstefnunnar.
Næst var forseti ráðstefnunn-
ar kosinn. Féll embættið í hlut
forsætisráðherra Canada, Rt.
Hon. R. B. Bennett. Um leið
og hann tók við fundarstjóm,
hélt hann ræðu þá, er talin er
nú ein af þeim beztu og víð-
feðmustu stjórnmálaræðum, er
fluttar hafi verið á samveldis-
fundum brezka ríkisins.
W. L. Mactavish, fréttaritari
margra blaða á ráðstefnunni,
fór eftirfarandi orðum um ræðu
Bennetts, í inngangi frétta sinna
næsta dag:
“Ljósin, sem ljómuðu upp
þingsalinn í Ottawa s. 1. fimtu-
dag, voru ekki það eina, sem
lýsti hann upp. Þar skein einn-
ig í heiðríkju forlagastjarna
brezka veldisin's — í ræðu
Richard Bedford Bennetts. Og
djarflega og hiklaust stýrir Mr.
Bennett leiðina, eftir þeirri
stjörnu.
Það getur vel verið, að að-
staðan hafi verið Mr. Bennett
innan handar, með að ná því
takmarki á tveimur árum, að
verða einn fremsti stjómmála-
maður brezka ríkisins. En hans
járnslegni viljakraftur mun eigi
síður hafa átt þátt í því, að
aðstaðan varð sú, sem hún
var, og ótakmarkaður áhugi
fyrir að sjá það í framkvæmd,
er hann hafði lengi dreymt um
og trúað á. Afburða hæfileikar
samfara hamslasum áhuga, fá
meiru til leiðar komið en skynj-
að verður í fljótu bragði.
Það voru fleiri en einn, og
fleiri en tveir, sem undir hinum
magnmiklu Kleig-ljósum sátu,
og horfðu niður í þingsalinn,
hugfangnir af fegurð hans, er
roða þóttust sjá af nýju heims-
veldi, einstöku í sinni röð í
menningarsögu heimsins. Er
það veruleiki?. Eins og forusta
sú, sem Ottawa hefir tekið í
samveldismálunum, fyllir nú
huga manna um allan heim,
eins víst er hitt, að London
fylgir nú Ottawa.’’
Rúmsins vegna verður ekki
meira tekið hér upp af um-
mælum Mr. Mactavish. En
þungamiðjan í ræðu Mr. Ben-
netts var sú, að ekkert eitt
land gæti afstýrt kreppunni, og
því væri tími til kominn, að
brezka veldið tæki höndum
saman um að yfirstíga erfið-
leikana, eins og það hefði til
þessa með viturlegum ráðum
gert — og á eftir því, allur
heimurinn.
Mr. Bennett skýrði frá, hvað
Canada væri fús á að leggja í
sölurnar fyrir þá hugsjón — og
Bretar og aðrar þjóðir samveld-
isins voru stefnu þeirri sam-
þykkar í öllum aðalatriðum.
Síðan tók hver fultlrúinn af
öðrum til máls. Eftir að þeir
höfðu birt skoðanir sínar á
kreppunni, viðskiftamálum og
peningamálum, voru nefndir
kosnar til að íhuga hvert mál
út af fyrir sig. Fyr en þau
nefndarálit koma fyrir fund-
inn og eru samþykt, er ekki um
neinar endanlegar fréttir að
ræða af fundinum.
En góðs viti virðist það, að
þjóðir brezka velöísins, sem
þarna eru saman komnar, og
sem fulltrúar eru fyrir einn
fjórða hluta alls mannkyns
heimsins, eru nú samhuga um
það, að leggja sameiginlega
fram vitkrafta sína, til að ráða
bætur á ástandinu.
Meira síðar.
ÝMSAR FRÉTTIR.
Nefnd fylkisstjórnarinnar, er
verið hefir að rannsaka kaup
og sölu á mjólk í Winnipeg,
hefir nú birt álit sitt. En litla
rögg sýnir nefnd þessi af sér í
málinu, og alt á að sitja við
það sama og áður. Að ákveða
verð mjólkur skoðar nefndin
varhugavert, telur slíka verð-
lagningu hafa illa gefist bænd-
um, sem að vísu er satt. Sann-
gjarnt söluverð á mjólk í Win-
nipeg er að áliti nefndarinnar,
9 cents potturinn, og samkv.
því, ættu bændur að fá $1.30
fyrir hver 100 pund, að frá-
dregnum flutningskostnaði. En
það segja bændur ekki svara
framleiðslukostnaði, og mun
ekki af veita að það geri það.
Að hinu leytinu heldur nefndin
fram, að ekki þurfi að óttast
þurð á mjólk í Winnipeg, jafn-
vel þótt bændur hættu að senda
mjólk hingað, eins og þeir höfðu
orð um að gera. Mun það og
hverju orði sannara, því altaf
má fá Ástralíusmjör fyrir 14c
pundið, og hræra það í sundur
og gera eitthvert mjólkurskólp
úr þvf handa Winnipegbúum.
Bæði neytendur og framleiðend
ur eru óánægðir með mjólkur-
söluna hér, hinir fyrst nefndu
vegna þess hve kostarýr mjólk-
in er, og hinir síðarnefndu af
því, að verðið svari ekki fram-
leiðslukostnaði. En hvorugt af
þessu virðist fylkisstjórnin sjá
nokkra ástæðu til þess að reyna
að bæta eða lagfæra.
* * *
Verkamennirnir v|ð skurð-
gröftinn út við Grassmere,
gerðu verkfall s. 1. mánudag.
Winipegbær er að láta gera
skurðinn og verkamennirnir
eru menn, sem eru á fæði hjá
bænum. Þeim er goldinn $1.00
á dag (auk fæðis), og er ekki
hægt að neita því, að það er,
enda þótt fæðið sé til greina
tekið. mjög lágt kaup fyrir þá
vinnu. Verkfallinu var enginn
hávaði eða uppþot samfara. —
Verkamenn settust bara niður
og kváðust ekki vinna fyrir
þetta kaup. Eitthvað af for-
ingjunum hefir verið skipað úr
vinnu og hafa verið sviftir fæð-
isstyrk bæjarins.
* * *
í bænum Limerick, Sask.,
kom upp eldur s. 1. mánudag,
er brendi upp fimm búðir á-
samt nokkrum smærri húsum.
Skaðinn er metinn $20,000.
* * *
Síðast liðinn mánudag kom
kona inn í réttarsalinn í Winni-
peg með höfuðið alt reifað í
umbúðum. Hvað hafði nú skeð?
Bifreiðarslys? Nei. Konan hafði
dottið út um glugga, sem var
12 fet frá jörðu. Hvemig vildi
það til? Konan var í drykkju-
gildi hjá kunningjafólki sínu,
eins og nú tíðkast, og valt út
um gluggann. í réttarsalnum
reyndi hún að halda því fram,
Fjallkona Islendingadagsins á Gimli
FRÚ SIGRÍÐUR OLSON.
að hún hefði ekki verið út úr
drukkin, og að húsbóndinn á
þessu heimili hefði stjakað við
sér, vegna þess að hún vildi
fara að komast heim til sín,
en honum þótti það of snemt cfg
hefði kallað sig “poor sport’’.
Vitni báru nú samt, að enginn
hefði verið nærri henni, þegar
hún datt út, og orsök þess
muni hafa verið heldur mikið
rugg. Slíkt skeður oft á sæ,
má um drykkjugildi þessi segja.
* * *
Senator W. E. Borah, for-j
maður nefndarinnar í efri deildj
Bandaríkjaþingsins, er um ut-
anríkismál fjallar, er með því,
að Bandaríkin haldi áfram sam-
vinnu við Evrópuþjóðirnar um
það, að gera á einhvern hátt
upp skuldir þjóðanna eða jafna
þær. Ennfremur segir hann að
sé nauðsynlegt, að Bandaríkin
haldi málinu um minkun her-
búnaðar vakandi. Segir sena-
tor Borah, að án þess, að Banda
ríkin láti sig þessi mál mikið
skifta, með öðrum stórþjóðum
heimsins, sé lítils góðs að
vænta.
* * *
Sir Henry Thornton hefir
verið leystur frá starfi sínu með
$120,000 launauppbót, eða
greiðslu á launum hans þar til
ráðningartími hans er útrunn-
inn. Free Press barmar sér und-
ur út af þessari meðferð á Sir
Henry Thornton. Betur væri
að enginn yrði að hætta starfi
sínu með minni launauppbót
en þetta.
* * *
Afvopnunarfundi stórþjóðanna
er staðið hefir yfir síðan 2.
febrúar s.l. .vetur, var slitið
8.1. laugardag. Hann var hald-
inn í Genf. Alt, sem eftir þenna
fund liggur, er málamyndar til-
laga, um að lofa einhverri mink-
un herbúnaðar, en óákveðið
með öllu. Evrópuþjóðirnar allar,
að Rússlandi og Þýzkalandi und
anskildu, greiddu atkvæði með
tillögunni. Þessar tvær þjóðir
lýstu yfir, að þær væru svo á-
kveðnar með takmörkun her-
búnaðar, að þær gætu ekki
greitt atkvæði með annari eins
hálfvelgju og yfirklóri, og þessi
tillaga væri. Sumar þjóðirnar,
sem atkvæði greiddu með henni
könnuðust og við þetta, eins
og t. d. Bretland, en með því
að tillagan stefndi í rétta átt,
kvaðst Mr. Henderson, fulltrúi
þess, greiða atkvæði með henni.
* * *
í Suður-Ameríku gengur á
sífeldum óeirðum. Fyrir ekki
löngu brauzt út innan lands
ófriður í Brazilíu, og tóku upp-
reisnarmenn í fyrstu tvær eða
fleiri borgir. Landsherinn hefir
um skeið átt í skærum við þá,
og hefir náð borgunum aftur
úr höndum uppreisnarmanna.
En langt kvað vera frá, að
uppreisnin sé enn bæld niður.
Milli Bolivíu og Paraguay
ríkjanna, hefir staðið yfir þræta
út af vissum landskikum, og
hafa herir ríkjanna átt í skær-
um út af því, en nú hafa máls-
aðilar komið sér saman um, að
gera út um þetta mál í Wash-
ington.
* * *
Frá Seyðisfirði á íslandi var
símað s.l. laugardag: Capt.
Wolfgang von Gronau, sem er
nú í þriðju ferð sinni yfir At-
lantshafið, norðurleiðina, kom
hingað í flugvél í dag frá
Þýzkalandi. Hann flaug spott-
ann á 10 klukkustundum, en
hafði orðið of litla gasolíu til
þess að fara alla leið til Rvík-
ur, um 125 enskar mílur. Þoka
við strendur íslands gerði loft-
siglinguna líka erfiðari. Ferð-
inni er heitið til Chicago.
* * *
Hveitisamlagið í Saskatche-
wan hefir $1,000,000 hagnað af
starfrekstri sínum s.l. ár, sam-
kvæmt því sem A. F. Sproule,
einn af stjórnendum Samlags-
ins, sagði á fundi í Regina s.l.
laugardag. Um þenna góða á-
rangur af rekstrinum fór Mr.
Sproule þeim orðum, að Sam-
lagið hefði staðið betur af sér
kreppuna, en margar viðskifta-
stofnanir aðrar. Mr. Sproule
heldur að nauðsynlegt sé að
mynda eina hveitisölunefnd fyr-
ir alt Canada, til þess að sjá
um sölu á hveiti út úr landinu.
* *
blöðunum. Og forsætisráðherra
Ramsay MacDonald kvað henni
j ekki andvígur. Eftir er að vita
hvort Skotar þykjast ekki eins
og vant er, of önnum kafnir við
að stjórna Englandi, til þess að
mega vera að því að hugsa um
sín helmastjórnarmál. Áfram
héldu íslendingar að hugsa um
sín sjálfsstjórnarmál, þótt em-
bætti fengju í Danmörku.
fSLENDINCADAGURINN
Fólk sem hefir í hyggju að
sækja íslendingadaginn til Gimli
þann 1. ágúst næstkomandi, og
fara með “bus”-unum, er beð-
ið að hafa það hugfast, að kl.
7.15 f. h. stanza þau á horninu
á Ellice og Sherbrook St. og
fara svo vestur Ellice stræti,
og stanza við Toronto og Do-
minion stræti. Fara vestur á
Valour Road, og eftir henni
norður á Sargent. Stanza við
Dominion, Banning, Arlington,
Toronto, og síðast við G. T.
húsið á horninu á McGee og
Sargent. Eitt “bus’’ fer vestur
William Ave., stanzar við Isa-
bel og Sherbrook, fer suður
Sherbrook og stanzar við Notre
Dame, og heldur svo suður að
G. T. húsinu, en þaðan verður
lagt af stað kl. 8 að morgnin-
um.
Fólk ætti að kaupa farseðla
sem fyrst, því farrými er tak-
markað.
Iþróttanefndin hefir nú lok-
ið sínu starfi að undirbúning
öllum, og hefir hún mjög fjöl-
breytt prógram. Hlaup fyrir
yngri og eldri, karla og konur,
stökk, glímur, knattleik, og
margt fleira. íþróttirnar byrja
kl. 10 árdegis stundvíslega.
Um kvöldið verða strengir af
rafljósum yfir staðnum, er lýsa
hann allan upp, og þá syngja
allir undir forystu og stjórn hr.
Paul Bardal, hins alkunna ís-
lenzka söngvara. Má búast þar
við ágætri skemtun.
Kl. 9 að kvöldinu hefst dans-
inn. — Verða þar dansaðir
jafnt hinir gömlu og nýju dans-
ar.
Tilkomumikii sjón verður það
er tvær ungmeyjar í canadísk-
um einkennisbúningi fagna
komu Fjallkonunnar og leiða
hana til sætis — þegar Canada
fagnar og býður ísland velkom-
ið.
Sumt fólk virðist ekki hafa
fullkomlega skilið, hvað átt var
við í síðasta blaði, þar sem
minst er á hljóðbera. Hefi eg
orðið var við að sumir álíta
það einskonar lúðra eða trekt-
myndaðar pípur, sem talað sé
í gegnum. En það er ekki.
Heldur eru það áhöld, sem unn-
ið er með rafmagni og nefnast
“amplifiers’’ á hérlendu máli.
Gera þeir fólki mögulegt að
heyra ræður og söng hvar sem
það er statt i garðinum, eins
vel og það væri við ræðupall-
inn.
Farið verður ofan eftir, og
hátíðin haldin, hvort sem rign-
ir þann dag eða ekki. Þar er
skóli þægilega stór til að rúma
tvö þúsund manns, og vegir
færir til Gimli frá Winnipeg,
hvernig sem viðrar.
Þar verða sungnir einsöngv-
ar af hinni góðkunnu söng-
konu frú Sigríði Olson. Lög þau
er hún syngur eru samin af
tónskáldunum okkar íslenzku
hér í Winnipeg, Mr. S. K. Hall,
Jóni Friðfinnssyni og Björgvini
Guðmundssyni.
Einnig spilar hr. Pálmi Pálma
KOMMÚNISTAÓEIRÐIR f CÆR
Uppþot við G. T. húsið. — Lög-
reglan neyðist til að beita
kylfum.
Rvík 8. júlí.
Það höfðu gengið sögur um
það undanfarna daga, að kom-
múnistar hefðu í hyggju að
vera viðstaddir á bæjarstjórn-
arfundinum í gær, þar sem
ræða átti tillögur um atvinnu-
bætur, og gera þar óspektir
nokkrar til þess að “knýja fram
kröfur sínar’’. — Bæjarstjórn-
arfundur hófst kl. 5, en nokkuð
löngu áður fór að safnast sam-
an fólk' í Templarasundi fyrir
forvitnis sakir, og er fundur-
inn hófst, var þar orðið all-
mannmargt. Lögreglan hafði
viðbúnað nokkurn, ef til ó-
spekta kynni að koma. Þegar
áheyrendabekkirnir í G. T. hús-
inu voru fullskipaðir, setti lög-
reglan vörð í dyrnar og hleypti
ekki fleirum inn.
Kommúnistar nokkrir, Einar
Oigeirsson og fleiri “verka-
menn’’, fóru þá upp á tröppurn-
ar á Þórshamri, og héldu það-
an æsingaræður, eins og þeirra
er háttur. Höfðu þeir um stór
orð og töldu sjálfsagða kröfu,
að bæjarstjórnin kæmi út til
þess að tala við þá. — Við og
við komu sendiboðar með fregn
miða frá bæjarstjórnarfundin-
um, um gang mála þar, og las
Einar Olgeirsson þá upp og
gerði sínar athugasemdir við.
Þegar fregn kom um það, að
sjálfstæðismenn hefðu komið
með tillögu um að vísa málinu
til fjárhagsnefndar, til ræki-
legrar athugunar, varð Einar
óður og uppvægur. Sagði hann,
að þarna gætu menn séð hug
“íhaldsins’’ til verkalýðsins. —■
Þegar hann bæri fram kröfur
sínar um atvinnu, þá ætluðu
“íhaldsmenn’’ að láta athuga
það í nefnd! — Rétt eins og
honum fyndist að slíkum smá-
málum sem “atvinnubótum í
stórum stíl” væri hægt a.ð
hrinda í framkvæmd án allrar
athugunar og undirbúnings. —
Ýmsir kommúnistar aðrir tóku
til máls. Létu þeir ófriðlega og
höfðu jafnvel í hótunum um
blóðsúthellingar og manndráþ.
Loks lét Einar Olgeirsson
kjósa sig og tvo aðra í nefnd,
til að fara á fund borgarstjóra
og skora á hann að koma út
og skýra frá fyrirætlunum sín-
um af tröppunum á Þórshamri.
“Nefndinni” var leyfð inn-
ganga, en að vörmu spori kom
hún út aftur, og skýrði frá því
að málaleitun hennar hefði ekki
borið árangur. Kom þá upp
talsverður kurr í kommúnista-
hópnum, og fóru að heyrast
raddir um að gera árás á lög-
regluna og brjótast inn. Safn-
aðist þá allstór hópur fyrir fram
an dyr fundarhússins, og voru
gerðar margar atrennur til að
brjótast inn, en lögreglan stóð
fast fyrir, svo að það kom fyr-
ir ekki. Stóð í þessum stymp-
ingum all-lengi. í einni senn-
unni tókst ófriðarseggjunum að
flæma einn lögregluþjóninn úr
dyrunum og gera aðsúg að
honum fyrir utan. Karl Guð-
mundsson lögregluþjónn var þá
staddur úti í Vonarstræti, og
er hann sá þetta hljóp hann inn
í blómgarðinn, sem er á milll
hússins og götunnar og rudd-
ist inn í þvöguna við dyrnar.
Urðu þar allmiklar sviftingar,
en karl var ofurliði borinn og
varð undir í þvögunni. Var ekkl
annað sýnna en að kommún-
Frh. & 5 bls.
son og flokkur hans lag eftir
Eru Skotar að hugsa um að tónskáldið Jón Friðfinnsson.
hefjast handa og heimta heima-j C. P. Magnússon.
stjórn? Um það er skrafað i1 ritari.