Heimskringla - 12.10.1932, Qupperneq 1

AMAZINC NEWS
) PHONE |Dlí£t^,£‘S<D "1
137266 |
and Pressed up.
Pepítís
MEN! YOUR CHANCE
B.g^HSuiT
* * Dry Cleani
* * Smartly
Service | | Pressed
PHONE 37 303
Pcpöis
XLVII. ÁRGANGUR.
WINNIPEG MIÐVIKUDAGINN 12. OKT. 1932.
NÚMER2
SAMBANDSÞINGIÐ SETT.
Á fimtudaginn var 6. þ. m.
setti Ressborough landstjóri
sambandsþingið í nafni kon-
ungs. Þingmenn voru þar flest-
Ir til staðins og fjöldi gesta.
Lék mörgum forvitni á að hlýða
á þessum vetri.
5. Ársfrestun á yfirskoðun
bankalaganna, eða þangað til
gengið er frá viðskiftamálum
landsins. Samkvæmt lögum
eiga bankalögin að vera yfir-
skoðuð á hverjum tíu ára fresti
og koma þau því að réttu fyrir
mæli svo fyrir, að til þess að
sala hlutabréfa sé gild, er í eign
eru háskólans, þá skuli há-
skólaritari undirskrifa afsal
þeirra, ásamt féhirði og for-
seta, sem var einn og sami
maðurinn, Mr. Machray. En svo
var óreiðan mikil og einræði
Machrays, að ekki var um það
HERKOSTNAÐUR CANADA.
á boðskap landstjórans, hina | hið næsta venjulega þing. En
svonefndu “hásætisræðu”, og ^heppilegra virðist að ganga fyrst j hirt að láta háskólaritara, Mr.
fá fregnir um hvað stjórnin í frá viðskiftamálum landsins og W. J. Spence, undirskrifa fjölda
fjárhag, verður þá ljósara,
hvaða breytingu þarf að gera
á bankalögunum.
6. Niðurjöfnun kjördæma eft-
ir síðustu manntalsskrá. Bætast
við aukakjördæmi í vesturland-
inu.
7. Endurskoðun eftirlaunalag-
anna, með hliðsjón til þess að
bæta kjör fyrverandi og alls-
lausra hermanna.
Er landstjóri lauk máli sínu
við þingsetninguna, komst hann
svo að orði, að þetta myndi
verða eitt hið þýðingarmesta
þing, er haldið hafi verið í sögu
Canada. Hefði það í hendi sér,
að skapa mikla og glæsilega
framtíð fyrir þjóðina. Aldrei
hefði þýðingarmeiri mál legið
fyrir þinginu en þessi, er það
ætti nú að athuga og leiða til
lykta.
ÞJÓFNAÐARMÁLIÐ
f HÁSKÓLANUM.
hefði í hyggju að leggja fyrir
þingið að þessu sinni. Svo margt
liefir verið yfirfarið og athug-
að þetta sumar, sem lýtur að
opinberum stofnunum og fyrir-
tækjum, að verkefni virtist nóg
fyrir þingi, ef forsætisráðherra
ákvæði að þar skyldi flest eða
alt tekið til meðferðar. Og í því
efni urðu áheyrendur heldur
ekki fyrir vonbrigöum. Hásæt-
fsræðan tekur það skýrt fram,
að öll þau mál, er ríkið hefir
liaft með höndum á þessu ári,
verði lögð fyrir til fullnaðarúr-
slita. Er þingið beinlínis kvatt
saman til þess að ganga frá
þeim málum. Er ætlast til að
l)að sitji fram að hátíðum, og
kafi þá lokið því verki, en komi
svo saman aftur á venjulegum
tíma snemma á nýárinu. Há-
sætisræðan er löng, og því
ekki kostur á að birta hana;
en helztu málin, er hún gerir
ráð fyrir að tekin verði fyrir,
eru þessi:
1. verzlunar, gagnskifta ogjÝmislegt hefir komið í ljós í
tollmálasamþyktir alríkis fjár-lmáli þessu, þessa síðastl. viku.
málaráðstefnunnar í sumar. —j Yfirskoðunarmaður háskóla-
Sem menn muna eftir var ráð-! reikninganna, John Parton, hef-
stefna þessi haldin í Ottawa í smásent dómnefndinni skýrslur
sumar, og mættu þar fyrst og yfir það, sem hann hefir orðið
fremst fulltrúar frá öllum lönd- ( vfs, eftir því sem verkinu hefir
um, ríkjum og nýlendum hins skilað áfram. Fyrra miðvikudag
brezka veldis, og þess utan þann 5. okt. sendi hann nefnd-
sendinefndir frá öðrum ríkjum.jinni skýrslu um það, að yfir
bæði í Evrópu og hér í álfu, er $30,000 hefði verið dregnir úr
þótti einhvers varða niðurstöð- háskólasjóðnum á tímabilinu
ur fundarins, fyrir utanlands- j milli 10. og 21. júní. Verðskulda
viðskifti sín og iðnað. Á þingi. bréf, er háskólinn átti, upp á
þessu voru gerðar miklar breyt $20,000 voru seld fyrir $19,878.
ingar á toll-löggjöfinni, til sam- j 56, og bankaávísanir dregnar
komulags' og eflingar á við- seinna upp á $12,400. Voru á-
skiftum út á við, og til viðrétt- j vísanir þessar gefnar til þeirra
ingar á iðnaði heimafyrir í land- j félaga Machray og Sharpe, og
inu. Verða nú samningsatriði. peningarnir dregnir á þær út
þessi lögð fyrir þingið til vænt- úr bankanum. Þetta gerðist alt
anlegrar samþyktar. | saman eftir að ráðgjöfunum
2. Ráðstafanir viðvíkjandi. hafði verið tilkynt óreiðan á
þjóðbrautinni, The Canadian fjárhaldinu.
National Ry., er þingnefnd sú j Þá hefir verið yfirfarið þrota
leggur til er skipuð var síðast- ( bú þeirra Machrays og Sharpe,
liðinn vetur til að athuga það og kennir þar ekki margra
mál. Sem kunugt er, hafa j grasa. Verður hallinn, sem há-
þegar miklar breytingar, er all- j skólinn og viðskiftamenn félags
ar miða í sparnaðarátt, verið ins bíða, rúm 1 /2 miljón doll-
gerðar í sambandi við ráðs-
mensku brautarinnar, svo sem
fækkun háttlaunaðra embættis-
manna, niðurfærsla á reksturs-
kostnaði o. fl.
ara. Eignir félagsins eru mest-
megnis í verðlausum hlutabréf-
um og veðlánum, er yfirskoð-
unarmaðurinn treystir sér ekki
til að meta til neins ákveðins
3. Milliríkjasamningurinn við : fjár. Eftir nafnverði veðlánanna
og annara skuldabréfa, eru eign
irnar metnar upp á $342,387.88.
En alls þykir óvíst um verðmæti
þessara bréfa. Sum veðlánin eru
til dæmis gegn landi og húseign
um, er naumast þykja standa
fyrir láninu. Þá komu og upp
nokkur verðbréf', er hingað til
hafa verið talin til tryggingar
fyrir útlánum úr háskólasjóðn-
um, en reynast nú við yfirskoð-
unina annað tveggja útborguð
eða fölsuð. Að frátöldum rann-
Bandaríkin, um að koma á
skipaleiðum beina leið frá stór-
vötnunum til Norðurálfunnar.
Kostar fyrirtæki þeta hundruð-
miljóna dollara, en færir líka
niður allan flutningskostnað
héðan úr landi, svo að nemur
stórfé á ári hverju. Bandaríkin
bera mikinn hluta kostnaðar-
ins. Samning þenna verður að
samþykkja á báðum ríkisþing-
unum, áður en á fyrirtæki þessu
verður byrjað. Strax og skipa-,
leið þessi er fullgerð, færist sóknar og réttarhaldskostnaði,
Winnipeg 1000 mílur nær sjo.
En með tíð og tíma má lengja
sem verður allmikill hrekkur
þrotabúið ekki upp á meira til
skipaleið þessa alla leið ofan j skuldalúkningar, en sem svar-
að Winnipegvatni, og er þá ar 17 centum á dollarinn. Hitt
Winnipeg orðin hafnarbær, þó er tap — 83 centin á hverjum
hún standi upp í miðju landi
um 2000 mílur frá sjó. Samn-
dollar, upp í V/2 miljón, sem
almenningur hlýtur að borga,
þeirra bréfa, er hann seldi, held
ur var vararitari, Mr. W. H. B.
Teakles, látin nskrifa upp á þau.
Nemur upphæð hlutabréfanna,
er þannig hafa verið seld, um
$300,000. Álit ýmsra lögfræð-
inga er það, að ógilda megi sölu
þessara hlutabréfa, og séu bank
arnir ábyrgðarfullir fyrir því,
að hafa greitt út á þau í heim-
ildarleysi laganna. Telja þeir
víst, að það muni mega krefja
þá um að skila þeim aftur eða
andvirði þeirra. En ekki er
sennilegt að þeir verði fúsir til
þess, en öllu fremur hitt, að það
verði búið að kosta allmikið fé
um það að þeirri innheimtu
yrði lokið.
Svo eru reikningar flóknir og
margt fléttað inn í mál þetta að
búist er við að rannsókn þessi
og yfirskoðun hljóti að standa
yfir í langan tíma enn, ef til vill
svo mánuðum skiftir. Hefir
rannsóknamefndin ákveðið að
yfirheyra fjölda manna, er við
málið eru riðnir, og þar á meðal
ráðherrana þrjá, Bracken, Hoey
og Major, ennfremur eftirlits-
mann fylkisreikninganna, Robt.
Drummond, sem þegar er búið
að yfirheyra, og Machray sjálf-
an, fáist hann til að gefa nokk-
urar frekari upplýsingar, en
eru komnar. Greinir þá nú á,
Drummond og Bracken, og lýsir
hvor annan ósannindamann. —
Bar Drummond það, að hann
hefði gert fræðslumálaráðherra
aðvart um hvernig komið væri
12. maí í vor, og dómsmálaráð-
herra 10 dögum seinna, og
hefði þá Bracken verið skýrt
frá þessu líka. En Bracken neit-
ar því að hann hafi nokkuð um
þetta vitað, að vísu haft pata
af bréfi Drummonds, en ekki
skoðað það sem aðvörun. Hitt
hefir stjórnarformaður ekki
reynt að skýra, hvernig á því
stóð að stjórnarráðið skipar
Machray áfram í sama embætti
sem féhirði háskólans um mitt
sumarið, eftir að fjárdrátturinn
var farinn að kvisast. Að vísu
var hann sjálfur ekki viðstaddur
er þetta var gert, en menta-
málaráðgjafinn. sem fyrstum
voru tilkynt fjársvikin, er for-
maður þess fundar og hefir ekk-
ert við þá ráðstöfun að athuga.
Hið síðasta er gerst hefir í
þessu máli er það, að stjórnin
hefir skipað 3 manna nefnd
til þess að athuga yfirskoðunar-
aðferð Mr. Drummonds, og finn-
ist nefndarmönnum, að henni
sé í einhverju efni ábótavant,
þá eiga þeir að gefa bendingar
um hversu megi fullkomna
hana til tryggingar í framtíð-
inni,' — svo að ekki geti horfið
miljón dollarar, svo yfirskoðun-
armaðurinn verði þess ekki
var né sakni þeirra, fyr en ein-
hverntíma löngu seinna. Þetta
er skynsamleg og tímabær ráð-
stöfun og hagsýn, eins og búast
mátti við, og sýnir vakandi á-
huga fyrir velferð fylkisins —
á næsta mannsaldri.
Eftir skýrslum frá hermála-
deildinni, hefir herkostnaður
verið færður niður að stórum
mun. Skýrslan nær fram til
marzloka 1932. Er nú herinn
orðinn minni en hann var fyrir
stríðið 1914. Þá voru í vara-
liðinu alls 55,282, en við marz-
lok 51,287. Tilkostnaður hefir
að sama skapi lækkað. Fyrir
18 árum síðan námu útgjöldin
$2,005,166, en á síðastliðnu fjár-
hagsári voru þau $1,221,945, eða
hátt upp í það helmingi lægri.
Mestar breytingarnar eru þó
fólgnar í því, að áður voru
stórhópar kallaðir árlega til her
æfinga, en nú eru það aldrei
nema örfáir menn. 1914 voru
32,391 við heræfingar, sem
svaraði tveggja vikna tíma hver
Þetta síðastliðna ár voru aðeins
2,182 menn, um 4 daga hver til
jafnaðar. Fastalið er nú komið
ofan í 3,703, að öllum meðtöld-
um, liðsforingjum og yfirmönn-
um.
“undir fölsku yfirskyni, hafi
hann á tímabilinu frá 1. októ-
bera 1926 til 1. september 1932
dregið sér $4,318.88 of fé hins
opinbera”. Mál hans kemur fyrir
dómstólana nú í vikunni. — Um
þetta sama leyti er féhirðir
Yorktonbæjar í Saskatchewan,
kærður um fjárdrátt og svik í
embættisfærslu sinni, og bíður
hann nú dóms.
HIN NÝJA KJÖRDÆMA-
SKIFTING.
FORSÆTISRÁÐHERRA
MACDONALD VIKIÐ ÚR
VERKAMANNAFLOKKNUM
Á allsherjar þingi verka-
mannaflokksins á Englandi, er
staðið hefir yfir í Leicester und-
anfarna viku, var forsætisráð-
herra Ramsay MacDonald,
Philip Snowden og J. H. Thom^
as vikið úr verkamannaflokkn-
um, með yfirlýsingu er fundur-
inn samþykti. Þá eru þeir og all
ir gerðir rækir er fylgt hafa rík-
isstjórninni að málum og studdu
að myndun hennar fyrir ári síð-
an. Voru samþyktir þessar gerð-
ar eftir að fundurinn hafði sam-
þykt hina nýju stefnuskrá
flokksins, er nefnd er “Jafnað-
arstefnuskrá vorra tíma”. Þykja
samþyktir þessar furðulegar,
með því að MacDonald hefir tal
ið sig fylgjandi jafnaðarstefn-
unni, og var maðurinn, sem
stofnaði verkamannaflokkinn
sem pólitískan flokk og kom
honum til valda. Að hann fyrir
ári síðan gekst fyrir því að
sameina stjórnmálaflokkana ut-
an um óháða ríkisstjórn, hefði
ekki átt að vera honum til á-
fellis eins og þá stóðu sakir í
landinu, en það er honum nú
borið að sök og of mikil eftir-
látssemi við samherja sína. Þá
krafðist fundurinn þess að lá-
varðastofan væri afnumin, því
hún væri bæði “óþörf og hættu-
leg’’. Ennfremur skuldbatt fund
urinn sig til að vinna á móti
verzlunar- og viðskiftastefnu
stjórnarinnar, verndartollum og
iðnaðarsamtökum, en stuðla að
því að komist geti á frjáls verzl-
un.
SVIK OG FJÁRDRÁTTUR.
Samkvæmt frumvarpi, er for-
sætisráðherra R. B. Bennett,
lagði fyrir þingið við byrjun
vikunnar, verða þær breytingar
við kjördæmaniðurjöfnunina, að
tala þingmanna verður hin
sama og verið hefir, 245, en
kjördæmum fækkar í strand-
fylkjunum en fjölgar í vesfcur-
fylkjunum. í Nova Scotia verður
2 kjördæmum færra og einu í
New Brunswick. Aftur fjölgar
um tvö kjördæmi í British Col-
umbia og eitt í Alberta. í hin-
um fylkjunum situr við hið
sama og var, því mannfjöldi
er þar nokkrn veginn sá sami
og var fyrir tíu árum síðan. —
Kjördæmaniðurjöfnun fer fram
eftir hvert manntal, á hverjum
tíu ára fresti samkvæmt fyrir-
mælum ríkislaganna. Stendur
kjördæmatala Quebec fylkis jafn
an óbreytt, en færist upp eða
niður í hinum fylkjunum eftir
mannfjölda. Ei* svo mælt fyrir
í stjórnarskránni, að frá Que-
bec skuli jafnan vera 65 fulltrú-
ar á sambandsþingi, og hlut-
fallslega sama tala frá hinum
fylkjunum, miðað við jafnaðar-
tölu íbúanna.
SPARNAÐUR RAFTÆKJA
Á HEIMILUNUM.
ELVA OG ALDA PÁLSSON,
dætur Jónasar Pálssonar hljóm-
listakennara og konu hans Emi-
líu Baldvinsdóttur, hlutu ágæta
einkunn við hljómlistarpróf, er
haldið var í Calgary í síðastliðn-
um júnímánuði, undir umsjón
konunglega hljómlistaskólans f
Lundúnum. Gengu þær undir
próf í píanóspili, og sköruðu
þar langt fram úr sambekking-
um sínum. Hæstu stig, veitt
við prófið, eru 150, en þær hlutu
önnur 135 en hin 136. Hefir-þar
að líkindum hvorttveggja hjálp-
ast að, meðfæddar gáfur og
leikni í þessa átt og frábær
kensla, því faðir þeirra er vafa-
laust með allra fremstu kennur-
um í þeirri grein á meðal fslend-
inga, og þó víðar væri leitað.
Heimskringla óskar þeim fram-
haldandi sigursældar á lista-
brautinni.
í ýmsum útgjöldum, sem raf-
aflinu nemi, eða þó öllu betur.
Megi því segja, að þeir séu að
fá það fyrir ekkert, sem og öll
þau þægindi, sem af því fljóta.
ingur þessi hefir mætt megnri j því á skólafénu verður fylkið
mótspymu í austurbæjunum, að standa skil, eða að öðrum
beggja megin landamæranna,
en hefir eindregið fylgi vestur-
bæjanna og landsins yfir það
heila tekið.
4. Ráðstafanir til atvinnubóta stæðar árstíðir.
kosti að leggja niður háskól-
ann. Vanhirðan er dýr og eftir-
litsleysið, og hefir löngum beygt
bak þjóðanna fremur en óhag-
Þann 28. september s. 1. var
brotist inn í bankann á Lundar
og allmiklar skemdir gerðar,
bæði á öryggisskáp og skúff-
um, skjölum og öðru verðmæti
bankans, en engum peningum
varð náð. Innbrotið var gert að
næturlagi og komust ræningj-
og björgunar atvinulausu fólki Nú er skýrt svo frá, að lög arnir burtu.
Það virðist ekki á öðru ganga
nú um þessar mundir, en kæru-
málum um fjárdrátt og svik
opinberra embættismanna. Má
ef til vil þakka viðskiftakrepp-
unni það, að óknyttir þessir eru
að komast upp. Eftir því sem
tekjurnar rýrna vex þörfin að
draga úr útgjöldunum, en það
leiðir aftur til yfirskoðunar á
útgjaldaliðnum til athugunar,
hvar helzt verði sparað. Fyrra
miðvikudag var slökkviliðs-
stjóri St. Boniface bæjar, W. D.
Thompson, tekinn fastur að fyr-
irskipan borgarstjóra, og sak-
aður um að hafa dregið undir
sig $6,979.80 af bæjarfé.
Eru kærurnar tvær. Lýsir
fyrri kæran því yfir, að hann
hafi “á tímabilinu frá 1. maí
1929 til 1. október 1932, dregið
undir sig með svikum $2,660.95
af bæjarfé”, en hin seinni, að
1 bænum Cleveland í Ohio,
sem er mikill raforkubær, hefir
verið reiknað saman hvað mik-
ið fé sé sparað með því að
nota raftæki ýmiskonar á heim
ilunum. Nemur það stórri upp-
hæð. Bent er sérstaklega á
rafkæliskápinn. í honum má
geyma allskonar mat og vistir
óskemt dögum saman, hvað
heitt sem er í veðri. Ætlast er
á, að hann spari við húshaldið
fyrir meðal fjölskyldu, er nem-
ur $153 á ári. Er það reiknað
út þannig. Meðal heimili með
fjóra eða fimm í fjölskyldu.
kaupir að jafnaði mat upp á
sem næst $15.00 á viku. Þar er
meðtalið mjólk, kjöt, brauð og
garðávextir. En þeir sem ekki
hafa ráð á að geyma matinn,
kaupa aðeins til dagsins, geta
því ekki sætt færi þegar af-
sláttur er boðinn, að kaupa
meira í einu, því það geymist
ekki. Nú er vanalegast boðinn
afsláttur frá smákaupaverði
einhverja vissa daga vikunnar
— oftast á laugardögum. Með
því að sæta þeim kjörum, má
spara fyllilega sem nemur 15c
á hverju dollars virði, þegar
svo er keypt. Ef nú fjölskyldan
kaupir upp á 60 dollara um
mánuðinn, má óhætt áætla að
$45 af því fari fyrir mat, sem
ekki geymist óskemdur til lengd
ar nema í kæliskáp. Nemur því
sparnaðurinn á þessum vörum
$6.75 á mánuði. Þá er tilbúinn
matur, sem afgangs verður við
hverja máltíð. Er gizkað á að
hann nemi sem svarar 5c frá
hverri fjögra manna máltíð, en
það er 15c á dag, eða $4.50 um
mánuðinn. Nema þá báðar þess-
ar upphæðir $11.25 á mánuði,
eða $153 á ári. Þá er og ýmis-
konar annar sparnaður við
vinnubrögð, sem bent er á. Er
skýrt svo frá í skýrslu þessari,
Lyman J. Duff, háyfirdómari
í Canada, er sagður hættulega
veikur. Hefir han nverið færð-
ur á sjúkrahúsið í Ottawa, og
er talið tvísýnt um heilsu hans.
Duff dómari var formaður þing-
nefndarinnar, er sett var á síð-
asta þingi til að fara yfir sakir
þjóðbrautarinnar, The Cana-
dian National Ry., og undirbaú
tillögur um endurbætta ráðs-
mensku og stjóm brautarinnar.
í framtíðinni. Verkið var bæði
mikið og vandasamt. Er talið
að hann hafi ofreynt heilsu
sína við það, því han ner mað-
hníginn að aldri.
ÁNÆGÐUR YFIR ÍSLANDS-
FERÐINNI.
í nýkomnu bréfi, sem Guð-
mundur dóniari Grímsson hefir
fengið frá sendiherra Banda-
ríkjanna í Danmörku, Hon. T.W.
B. Coleman, er Bandaríkja-
stjórn sendi til íslands í sumar,
til þess formlega að afhenda
Leifs minnisvarðann, getur
sendiherrann þess, að ferðin og
dvölin hafi verið sér hin á-
nægjulegasta. -— Hrósar hann
bæði landi og þjóð, og segir að
sig langi til þess að koma þang
að aftur. Kyntust þeir Guð-
mundur dómari og Hon. Mr.
Coleman í vetri var, meðan
dómarinn dvaldi í Danmörku.
Honum farast orð þannig í
bréfinu:
“Eg hafði takmarkalausa á-
nægju af ferðinni til íslands,
og þakka eg það hinni einstöku
góðvild og alúð, sem allir sýndu
mér. ETg féll algerlega fyrir
töfravaldi íslands, og á sama
hátt og hinir sönnu synir lands-
ins, óska eg að koma þangað
aftur.” — ísland hefir eignast
marga góða vini út af Alþingis-
hátíðinni. “Einbúinn í Atlants-
hafinu” er einkennilegur og
umhugsunarverður karl, og ekki
eins þur heim að sækja og
að húsráðendur spari sér það margir höfðu ætlað.