Heimskringla - 07.12.1932, Blaðsíða 1

AMAZINC NEWS
phonz: iOR ESSES rt) j
37266 I £?S£2. M> I.
and Pressed up.
PeríKs
* * s. • and Smartly ^ ^
Service 11 Pressed
PHONB 37 2M
PeríKs
XLVII. ÁRGANGUR.
WINNIPEG MIÐVTKUDAGINN 7. DES. 1932
NUMER 10
RÓSTUSAMT í ÁRBORG. , skildum. Þeir eru sagðir vera
----- ikommúnistar frá Winnipeg. —
Það var fremur “róstusamt í Hafa þeir verið að prédika þess-
Rifi,” eins og þar stendur, þriðju
daginn 29. nóvember, í bænum
Árborg í Manitoba. Loft var
heiðskírt og veður hlýtt og bær
inn mókti í ræluríkri ró í geisl-
um morgunsólarinnar, er stöf-
uðu á snævi drifin húsþök og
um lýð norður við Árborg, að
þverskallast við að greiða
skatta, heimta fría skóla af
fylkisstjórninni og fría lækn-
ingu. Og jafnframt þessu hafa
þeir sagt honum, að ef þeir
béldu stefnu sinni sleitulaust
götur. En þegar fram að há-1 fram, þá hlyti að því að koma
degi leið, rauf alt í einu ys og að Etjórnin yrði að ganga að
þys þögnina og kyrðina, enda
streymdi þá hersing manna og
kvenna inn til bæjarins, og lét
all-ófriðlega. Voru í fylkingar-
brjósti bornar útþandar veifur,
og til og frá innan um hersing-
una blöktu höfuðskýlur skjald-
meyja, af sama lit og gerð og
veifurnar. Horfðu ýmsir hug-
fanghir á þessa sjón, en aðrir
ugðu að eitthvað mundi undir
búa annað en blíðmál.
Enda varð sú og raunin á, að
bér var ekki neitt friðvænlegt
á seiði. Fylkingin, og í henni
voru um 300 manns, hélt göng-
unni áfram um götur bæjar-
ins, unz numið var staðar við
dyr sveitarskrifstofunnar. En
meðan starfsmenn komu ekki
á skrifstofuna, stigu einir fjórir
eða fimm í ræðustólinn, og töl-
uðu til hersingarinnar úti á
götunni. Einn eða tveir töluðu
á ensku, en hinir á móðurmáli
sínu, rússnesku eða slavnesku,
enda voru áheyrendurnir af því
þjóðbergi brotnir. En þegar
sveitaroddviti, Björn I. Sigvalda
son, og sveitarskrifari, Marteinn
Jónasson, voru komnir á skrif-
stofuna', var bankað á dyrnar.
Opaði skrifari þær og þustu þá
eins margir úr hersingunni inn
og mögulega komust fyrir. Og
þá fór mönnum nú að skiljast
erindi fylkingarinnar.
Hér var um alvarlegt uppþot
að ræða. Veittust menn brátt að
oddvita eftir að inn kom, og
var þess af honum krafist, að
bann hætti við að selja lönd
þau íyrir skatti, er auglýst hefði
verið að ætti að selja. Annað,
sem af honum var krafist, var
það, að hann segði upp stöðu
sinni. Þrír lögreglumenn er inni
á skrifstofunni voru, reyndu að
bera blak af oddvita, en upp-
reisnarmenn lögðu óðara hend-
Ur á þá, er nokkra mótspyrnu
sýndu þeim. Á meðan á þessu
stóð var oddviti stiginn upp á
eitt skrifborðið, til þess að verja
sig fyrir þeim, er farnir voru að
taka í hann. Konur í uppreisn-
arþópnum æddu þá fram og
rifu treyjuna og vestið af odd-
vita. Eftir alt þetta þjark og
sjáanlega af því að við ofur-
®fli var að eiga, þar sem þessi
þeirri kröfu sinni, að greiða
$1000 á ári til hvers fjölskyldu-
föðurs. Á þeim erfiðu tímum,
sem nú eru, er ekki að furða
þó lýður þessi, óupplýstur eins
og hann er, félli fyrir freisting-
unni, og gengi í lið með ger-
ræðisflokksmönnum.
Þegar fylkisstjórninni barst
fréttin af þessu, voru átta lög-
reglumenn sendir norður til
Árborgar með skipun um það
frá dómsmálaráðherra, W. J.
Major, að taka forsprakka upp-
reisnarinnar fasta. Þektu menn
flesta af þeim, og nær þessi
skipun dómsmálaráðherra til 22
manna.
Síðastliðinn mánudag hafði
lögreglan náð í sjö af foringj- Verk.
unum, og flutti þá til Winnipeg. ; Næsti
trúa stjómar vorrar? Af því að
þeir eru nógu upplýstir til þess,
að anza ekki fals- og fagur-
galarausi, hvaða “hóbó’’, sem
í eyru þeirra reynir að hvísla
hatri til fósturlandsins, og þjóð-
flokkanna, sem þeir búa á með-
al.
Sé þörf þjóðfélagslegra breyt-
inga, þá látum þá mennina, sem
hér hafa átt lengur heima en
við, byrja á þeim breytingum.
Við þurfum að kynna okkur
betur auðsuppsprettur þessa
lands og hagnýting þeirra, áð-
r en við förum að kenna öðr-
um í þeim efnum.
f nafni þjóðarheiðurs vors
vonum vér, segir blaðið, að oss
lærist af þessu nýframda ger-
ræði, að koma svo fram, að vér
þurfum ekki að bera kinnroða
eða skapraun þess vegna.
Eftir alt þetta þrusk og
þjark, heldur oddviti Björn I.
Sigvaldason völdum áfram. —
Kúgunaraðferðin, sem beitt. var
til þess að koma því til leiðar,
að hann segði af sér, er ólög-
mæt í alla staði. Vilji kjósenda
segir þar meira en gerræðis-
Voru flestir þeirra handsamað-
fundur sveitarráðsins
í Bifröst verður haldinn 14. þ.
ir á fundi úti í sveitinni, er þeir m.. Tekur þá hið nýkosna sveit-
300
ttanna uppreisnarhópur var,
höfðu skotið á til þess að bolla-
Ieggja frekar um starf sitt. —
Nöfn þeirra eru þessi: John
Klyn, Mike Kyryluk, Steve
Kozuk. Andrew Solinsky, Har-
ry Allamvitch og Mike Kuzuk.
Allir eru menn þessir sagðir úr
nágrenni Árborgar. Verður þeim
haldið hér í fangelsi fyrst um
sinn. Er búist við að innan
skams verði fleirum náð.
Skattsalan, sem fram átti að
fara, náði til nokkurra af upp-
reisnarmönnum. En skuldir
þeirra voru ekki sagðar hærri
en frá $70 til $125. Að hinu leyt
inu þurftu þeir ekkert að óttast
hennar vegna, því að ný fylkis-
lög hafa verið samin, er þau á-
kvæði eru f, að mönnum séu
gefin 6 ár til þess að greiða
skattskuldir sínar, ef ekki er
kostur á að greiða skattana
iafnóðum og þeir falla í gjald-
daga. En á þessum atriðum hafa
uppreisnarmenn ekki verið
fræddir af kommúnistunum.
Fylkisstjóórnin og ensku blöð
in hér taka afar hart á þessu
gerræði, sem þarna var í frammi
haft. Segja þau tíma kominn til
þess að stöðva aðgerðir komm-
únista, er þeir séu með þessum
hætti farnir að fótum troða lög
landsins. Að hart sé í búi hjá
beim, sem öðrum, viðurkenna
allir. En hví ekki, segja blöðin,
að haga sér sem hinir upplýstu
sveitungar þeirra, fslendingarn-
arráð við undir forustu Thor
Lífmanns, oddvita. Þó alt sé
nú aftur með kyrrum kjörum,
er haldið að fyrst um sinn sé
vissara að hafa meiri aðstoð
frá lögreglunni, en hingað til,
við sveitarstjórnarstarfið.
ÝMSAR FRÉTTIR.
á það skorti talsvert. Er haldið
að bannmálið komi ekki frekar
til meðferðar á þessu þingi.
FRÁ ÍSLANDI
1 ræðu, er W. Sanford Evans
fylkisþingmaður hélt í gær í
Winnipeg, dró hann athygli að
hinum vaxandi stjórnarkostn-
aði í Canada, og því, að ef
gjaldþoli borgaranna ætti ekki
að verða ofboðið með honum,
yrði að fara að gæta varhuga
við.
Árið 1904 kvað Mr. Evans
kostnað allra stjórna, smárra og
stórra í Canada, hafa numið
$120,000,000. Árið 1931 hefði
hann veriö $920,000,000. — Á ráðuneytinu og forsætisráðherra
Tilkynning frá forsætisráSherra
14. nóv.
Ólafur Thors alþingismaður
hefir í dag verið skipaður af
konungi til að vera dóms- og
útvegsmálaráðherra. Jafnframt
skal tilkynt, að Ólafur Thors
hefir óskað að landhelgisgæslan
verði tekin undan dómsmála-
hvern mann hefði kostnaður-
inn 1904 verið $19.08. Árið 1931
$88.68.
Ennfremur benti Mr. Evans
á, að árið 1913 hefði allur
stjórnarkostnaður í Canada
numið helmingi af verði allrar
kornuppskeru landsins. — Árið
1931 hefði hann numið 218
prósent, eða meira en helmingi
meiru en öll uppskeran.
Rentur, sem allar stjórnir í
landinu þurftu að greiða árið
1931, námu 121,289,844. Er það
talsvert meira en allur stjórn-
Á fundi Þjóðabandalagsins í
Genf í gær, krafðist Kína að
eitthvað yrði gert til þess að
sporna við yfirgangi Japana í
lagt til við konung að yfirstjórn
landhelgisgæslunnar verði falin
séra Þorsteini Briem kirkju- og
landbúnaðarráðherra. Einnig
hefir Ólafur Thors samstundis
sagt sig úr stjórn útgerðar-
mannafélagsins h. f. Kveldúlfur.
* * *
Dómur í málí
Magnúsar Guðmundssonar
frammi háreysti, en ekki svo
að störf fundarins trufluðust
verulega, eða ræður manna. En
er þessi tími var kominn, til-
kynti forseti, Pétur Halldórs-
son að matarhlé yrði haft til
kl. 1.45 e. h.
Er áheyrendur heyrðu þetta,
hófy þeir upp óp og sögðu, að
bæjarstjórn skyldi afgreiða mál-
ið, því annars fengju bæjarfull-
trúarnir ekki að fara út.
Kommúnistaforingjar er stóðu
utan við húsið, báðu fylgismenn
sína að þoka sér nær inngangin
um. Stóð þessi þáreysti drykk-
langa stund. En síðan tilkynti
einn kommúnista, að lögreglu-
stjóri hefði lofað því, að að-
gangur skyldi verða frjáls að
fundinum eftir matarhlé, og
sneri þá hópur sá, er safnast
hafði við húshornið, frá hús-
inu. Ekki er blaðinu kunnugt
um, hvort þessi boð hafa verið
flutt rétt frá lögreglustjóra. En
f i * ... . . .?°.’”óv''þau urðu til þess, að eigi urðu
1 gær kvað logreglustjori Her- , , &
mann Jónasson upp “dóm” í
málunum gegn C. Behrens,
Magnúsi Guðmundssyni og N.
Manscher, út af gjaldþroti C.
verulegar stympingar í það
sinn.
Það eina sem gerðist af
því tæi var, að nokkrir náungar
arkostnaðurinn var 1912-1913. Behrens/’ Dæmdi lögregíustjóri söfnuðuat utan um Jakob MÖI1‘
A sitt af hverju benti Mr. Ev- — — 1------1-----A --A---------
ans fleira, sem er ærið umhugs-
unarefni.
’MÉR ER SEM EG SJÁI’
Vísur sendar Guðlaugu og Agli
Anderson, að Leslie, Sask. á 60
ára hjónabandsafmæli þeírra,
3. desember 1932.
Behrens í 45 daga fangelsi, M. er’ er hann. kom. út á götuna
G. í 15 daga fangelsi, en sýkn- sýndu tilburði til þess að
aði N. Manscher. — M. G. er Warma að honum. En lögregla
dæmdur fyrir að hafa gefið C. kom örátt þar að og fylgdi Ja-
B. ráð, sem bygð eru á efna- kobl út úr þvögunni.
hagsreikningi hans, er N. Man- ræðum manna á fundi þess
scher hafði samið! um verður ekki sagt í þetta
, , Magnús Guðmundsson hefir sinn, þótt margt kæmi þar fram
Mansjúr u. Talaði W. W. Yen iheðist lausnar frá ráðherrastörf- sem vert er að haldið sé til
fyrir hond Kina. Sagði hann j um pn jafnframh áfrýjað máli haga. Því áður en lauk gerðust
Japani hafa brotið gegn hverju j S1-nu ti| hæstaréttar. — Vfsir. alvarlegri tíðindi, sem fyrst skal
* * * frá greina.
Stórkostlegt rán. * * *
í gærkvöldi, rétt áður en blað Kl. 1 e. h. fór fólk aftur að
ið fór í prentun, barst sú fregn safnast að Goodtemplarahúsinu.
um bæinn, að tveir menn hefði Aður en bæjarfulltrúar komu á
í gærkvöldi rétt um kl. 9, kom-! tilsettum tíma, hafði lögreglan
þeir orðið fyrir kreppunni, en
'’ettur ekki í hug að leiðin til
þess að bæta hag manna, sé að
að sýna af sér, eða -hafa í
frammi skrílsæði.
En langharðast tekur blað
Úkraníumanna, The Canadian
Farmer, sem gefið er út í Win-
nipeg, á þessu frumhlaupi
landa sinna í Árborg. Telur það
verkefni hinna launuðu kom-
múnista í Winnipeg hið sama
og Kains. Og með þessu fram-
ferði þeirra í Áorborg og víðar,
s°gðu lögreglumenn oddvita, að! ir, sem vissulega hafa eins og
ekki þýddi annað en að verða
V>Ö kröfum þeirra. Réttu upp-
reisnarmenn þá tvö skjöl fram,
er þeir þröngvuðu oddvita til
að láta vélrita og skrifa síðan
nafn sitt undir. Skjöl þessi lutu
að þvf, að oddviti segði af sér
°g hætt væri við landskattssöl-
nna.
í’egar þessu hafði verið kom-
lð til vegar, gengu foringjar
uppreisnarmanna út og sögðu
hangendum sínum frá, að þeir
efðu fengið öllu sínu fram- . _ _
^epgt. Var þá hrópað húrra; hafi þeir gert Úkranfumönnum,
!Jti fyrir, og eftir það fór fylk-|sem búsettir eru í þessu landi,
mgin sinnar leiðar burtu.
Skemdir voru nokkrar gerð-
ar á skrifstofunni. Skjöl og
s íalahylki, er á skrifstofunni
Vorn, voru tekin og eyðilögð.
jnnfremur eitthvað af húsgögn
Um brotið og samlagningarvél
eyðilögg
Þeir sem þátt tóku í þessu
serræöj, voni alllr glavar j, e
ussar, Únkraníumenn og Gali-
• umenn. Flestir þeirra hafa að
ukindum átt heima í Bifröst-
SVeit, að forsprökkunum undan
bá svfvirðingu, að á þá sé litið
sem skrfl af öðrum þjóðflokk-
um í Canada. Segist blaðið vita
að landar sínir séu ekki ger-
ræðisstefnu kommúnista fylgj-
andi, þó þarna hafi þeir orðið
fyrir augnabliksáhrifum frá
þeim. Það er satt, að kreppan
er þióðarbroti voru þungbær.
En hún er það einnig íslending-
um og hverra annara þjóða
mönnum, sem hér er um að
ræða. Hvers vegna hafa þeir
ekki ofbeldi í frammi við full-
Mér er sem eg sjái
sögu Vatnabygða,
ýmist auðnuglæsta
eða sorgum skygða:
Þar úr öllum áttum
íslands dætra og sona
hugir eygðu háan
himin stórra vona.
Mér er sem eg sjái
sögu landnemanna,
ýmist allra saman,
eða stakra manna.
Einn var stór og sterkur,
stríðstök lífsins kunni,
annar minni máttar: —
Misjöfn tré í runni.
Mér er sem eg sjái
sögu stóru trjánna,
eins og uppfyllingu
allra sigurspánna:
Væri sýnt að voði
veifði ógna fánum,
vöktu þau og voru
verðir litlu trjánum.
Mér er sem eg sjái
sögu þína, Egill;
finst mér liún í flestu
frónskra dygða spegill:
Þar á þjóð vor grafið
Þrek í hverri línu. —
Engin tæpitunga
til í máli þínu.
Mér er sem eg sjái
sögu, Guðlaug, þína;
ótal góðir geislar
gegnum hana skína.
Hjá þér sé eg svipi —
svipi tveggja heima,
marga þökk í muna
minning þinni geyma.
Mér er sem eg sjái
sextíu árin rísa
hvert á eftir öðru,
ykkar vegferð lýsa.
Fyllir huga og hjarta
heillaóska fjöldi.
Ljúft að sævi sfgur
sól á björtu kvöldi.
Sig. Júl. Jóhannesson.
einasta atriði samninganna er
snertu Mansjúríu. Þeir hefðu
troðið undir fótum sér öll helg
og há áform viðvíkjandi alþjóða
sambandi, og hent gys oe: spott
að úrskurði og dómi Þjóða-
bandalagsins.
M. Yosuko, sá er svaraði fyrir
hönd Japans, kvað niðurstöðu
Lytton nefndarinnar í Mansjú-
ríumálinu, ekki hafa við rök að
styðjast, og alt sem Japan hefði
aðhafst, hefði verið gert í sjálfs
varnarskyni.
* * ¥
Þeir, sem rannsóknarnefndin
ið inn á skrifstofu fiskifélags-
ins í Landabankahúsinu, til Svb.
hleypt svo mörgum áheyrend-
um inn í salinn, að sæti voru
Egilson. Gerðu þeir sér það til skipuð á áheyrendabekkjunum.
erindis að spyrja Sveinbjöm um \ En forstofu hússins var hald-
skip. Er Sveinbjöm opnaði ið auðri.
skúffu til að ná í einhver gögn,
Þegar bæjarfulltrúarnir voru
og laut niður, réðust þeir á komnir inn í salinn, fóru ýmsir
hann, börðu hann svo hann tap-
aði meðvitundinni, og bundu
í háskólamálinu hefir yfirheyrt hann- Síðan hafa þeir látið greip
síðustu viku, talið upp að deg-;ar sðPn °g stolið á þriðja þús-
inum í dag, eru þeir R. A. Hoey! un(1 krónum. Komið var að
mentamálaráðherra, John Brac-1 Sveinbirni þarna tveim klukku-
ken forsætisráðherra, Clarence! stundum síðar, þar sem hann
W. .Tackson, einkaritari forsætis , lá hjálparlaus.
ráðherra, ,Mr. Major yfirskoð-l * * *
unarmaður og tveir eða fleiri Bæjarstjómarfundi hleypt upp.
úr háskólaráðinu. Að öðru leyti ------
en því sem Mr. Hoey viðnr- Rvík 10. nóv.
kendi, að hann hefði lesið bréf- Samkvæmt tilmælum sósíal-
ið frá Mr. Drummond 29. maí, jista í bæjarstjórn, var bæjar-
og hafi ekkert aðhafst í sam- j ráðsfundur haldinn í fyrradag,
bandi við það. og að hann (út af tillögu þeirri, sem sam-
mundi eiga að leggja reikninga j þykt var á síðasta bæjarstjórn-
háskólans fram í þinginu, þó j arfundi um breytingu á fyrir-
hann ekki gerði það, kannast ^ komulagi atvinnubótarstyrks-
engín við, að sér sé neitt um lns
hag háskólans að kenna. Brac-! Bar stefán Jóh Stefánsson
ken reynlr að homa ábyrgðinni | fram tlllögu um það ,að bæjar-
á vfirskoðunarmann, yfirskoð-j gtjórn fél]i frá fyrri ályktun
unarmaður á háskólaráðið, há-l
sinni. En Jakob Möller bar fram
skólaráðið á fvlkisstiórnina o. P. tmögu fyrirhönd"'sjálfstæðis
frv. Hjá sjalfum sér fmnur eng-
inn sök, en allir eru á því, að,
hinum sé um að kenna. Er í:
raun og veru með því játað, að j
allir séu sekir um vanrækslu í|
manna í bæjarstjórn, þess efn-
is, að bæjarstjórnin haldi fyrri
ákvörðun sinni.
f gær var síðan settur bæiar-
starfi sínu, af þeim sjálfum. Og j
stjórnarfundur kl. 10 f. h.. Þar
eð sósíalistar og kommúnistar
það er ef til vill stærsti sann-., .. ...
leikurinn, sem um þetta er hægt|h/3I?U.hva^/ll.^fJð.l1!)!inent
að segja.
vrði um þenna bæjarstjórnar
j fund, var við því búist að fleiri
Atkvæðagreiðsla fór fram í mundu villa h]ýða har. á mál
neðri deild Bandaríkja þingsins manna» en komast fyrir á á-
s. 1. mándag um tillögu J. N. heyrendasvæði f Goodtemplara-
Gardners, að nema 18 viðbót i húsimi, og því var komið fyrir
grundvallarlaganna, bannlögin tveim gjallarhornum utan á hús
úr gildi. Eftir miklar og ákaf- inu- Þeir sem stóðu í Templara
ar umræður, var tillagan feld., sundi, á Kirkjutorgi og í Von-
Atkvæði féllu þannig, að með; arstræti, heyrðu því prýðilega
afnámi bannsins voru 271 at-jtil ræðumanna.
kvæði, en 144 á móti. Til þess j Fundurinn stóð til kl. 12.20.
að samþykkja tillöguna þurfti Höfðu áheyrendur inni í saln-
tvo-þriðju allra atkvæða. En á um nokkrum sinnum haft í
að ókyrrast, :af þeim sem úti-
fyrir voru, og létu allófriðlega.
Fyrstur var á mælendaskrá
Jakob Möller. En er hann hafði
talað nokkra stund, varð svo
mikil ókyrð í salnum, að sýni-
legt varð, að fundinum yrði ekki
haldið áfram fyrir ýmsu því
skrílæði er nokkrir áheyrendur
höfðu í frammi. Mátti eigi heyra
mannsins mál í salnum fyrir
ópum og óhíjóðum frá áheyr-
endum. Sagði forseti því fundi
slitið. En í þeim svifum var á-
rás hafin að utan á lögreglu-
þjóna þá, er voru í gangi húss-
ins. En samtímis tóku margir
sig til af þeim, er inni í húsinu
voru og réðust að lögreglunni
innan að. Urðu þar brátt harð-
ar sviftingar.
Lögreglumenn voru þama ein
ir 12. En brátt komu þangað
fleiri, svo alls urðu þeir um
tuttugu. Sneru þeir nú bökum
saman og niddu ganginn.
Munu ýmsir bæjarfulltrúar
nú' hafa reynt að sefa óróa-
seggina, með því að tala við
þá ufn að engin heppileg úr-
lausn væri fáanleg með þeim
aðförum, ofbeldi, bölvi og ragni
því, sem þarna var haft í
frammi.
En þessar tilraunir mistókust
algerlega °g varð brátt alt f-
báli, ryskingum og ólátum þar
inni, en kommúnistar létu það
ósleitilega í ljós, að bæjarfull-
trúarnir og lögerglan skyldu
fá að kenna á því.
Er bæjarfulltrúarnir voru fylli-
lega gengnir úr skugga um að
engu tauti varð komið við þann
æsingalýð, sem þarna var, var
Frh. á 5 bls.