Heimskringla - 28.12.1932, Blaðsíða 3

WINNIPEG 28. DES. 1932
HEIMSKRINGLA
3. SÍÐA
n*» 33 »SS Pko» as M
HOTEL CORONA
2« Roomi Wttk Botk
Hot and CoM Water tn Krery
Room — $1.B0 per day and up.
Montkly and Weekly Rates
on Request
Cor. Matn & Notre Dame Bast
WINNIPEG, CANADA
legastar myndir. Skilur þú mig?
“Já, eg skil,” svaraði eg.
“En það olli miklu mann-
tjóni og fleiru illu.”
“Nei, er það virkilega?” hróp-
aði eg.
“Já, það er alveg áreiðan-
legt,' ’sagði Shackel. “Það vildi
til á þann hátt, að beinagrind-
inni var komið fyrir í aftara
sætið á stærstu og beztu flug-
vél félagsins, er þalæfður flug-
maður stýrði. En hvað skeði?
Strax og flugvélin var komin
dálítið upp frá jörðu, og búin
að ná fullum hraða, varð flug-
maðurinn sjálfur ósýnilegur og
beinagrindin sýndist vera kom-
in í hans stað í framsætinu, og
farin að stýra vélinni. Og á
sama tíma varð myndatökumað
urinn bráðkvaddur. Svo leið
ekki nema örlítil stund, þar til
flugvélin sýndist standa í björtu
báli, hátt upp í loftinu. Og svo
hrapar hún alt í einu niður með
flugmanninn örendan. — Og
kallar þú ekki þetta talsvert
tjón?”
Jú, eg hélt nú það; og svo
bætti eg því við, að mér þætti
þetta merkiieg saga.
“Já. Og þetta er það min-sta,
sem hlotist hefir ilt af þessari
rælni félagsins. Því í stað þess
að borga Wood skólastjóra fleiri
þúsund dali fyrir lánið á beina-
grindinni og höfuðkúpunum,
fórust sex menn í flugvél frá
þessu sama félagi daginn eftir.
Og þann sama dag varð kona
skólastjórans brjáluð. Af þessu
er það fyllilega sannað, að illir
andar hljóta að fylgja beina-
grind Carlos Consetto. Eða að
minsta kosti halda flestir það,
er hafa kynst þessari sögu.’’
“Já," sagði eg, “þetta er vafa
laust stórmerkilegt fyrirbrigði,
ef hér væri um raunveruleika
að ræða.”
“Þú trúir þessu þá ekki?”
sagði Mr. Lamar Shackel við
mig, um leið og hann lyfti sér
ofurlítið upp og tii hliðar á
bekknum, sem við höfðum set-
ið á.
“Eg veit ekki,’’ sagði eg. “Eg
held helzt að það sé einhver
hjátrú ofin utan um þetta alt,
því flugvélaslys eru æfinlega
mjög tíð.”
“Svo þú ert þá ekki mjög trú-
aður á það, að þeir dauðu geti
ráðið hér miklu?”
“Nei, ekki svo mjög,” svaraði
eg.
“Þú ert þá ljóti vantrúarmað-
urinn, það verð eg að segja,’’
sagði nú Mr. Lamar Shackel.
“Eg er búinn að eiga hér heima
í 40 ár, eins og eg hefi þegar
sagt þér, svo eg veit sjálfur
hvað eg er að fara með, um
það helzta, sem komið hefir
fyrir í sambandi við þessar
hryggilegu leifar dauðans. Þú
hefir ef til vill ekki heyrt getið
um drauma Mr. Warners og
draum Mr. Sid Gaurmans, leik-
hússtjóranna frægu. Þá dreymdi
báða sama drauminn, nóttina
áður en beinagrindin og höfuð-
kúpurnar voru látnar fljúga.”
“Nei,” sagði eg. “Hvernig
voru þeir draumar?”
Þá dreymdi báða, að átta
menn kæmu til þeirra, naktir
og alla vega afskræmdir, með
moldarkekki á fótunum, og
bæðu þá að láta jarða sig sem
fyrst að þeir gætu, því að það
væru einhverjir illir menn að
reyna til að henda þeim upp í
skýin. Og þetta hafa náttúrlega
verið þeir menn, er lifðu fyr-
meir í beinagrindinni og hinum
hræðilegu höfuðkúpum. — Og
síðar fór að koma þessi ósjálf-
ráða skrift á höfuðkúpurnar. —
Trúir þú nú, Mr. Johnson?”
sagði þessi sögumaður minn að
endingu og leit til mín mjög
alvarlega.
“Eg veit ekki," svaraði eg.
“Það er svo erfitt að slá nokkru
svona löguðu föstu.”
“Jú, það er óhætt í þessu
tilfelli,” sagði Mr. Shackel. “Og
síðan Indverjinn Tetabala Sur-
tan, var fenginn til þess að
mæla nokkur orð yfir beina-
grindinni og höfuðkúpunum,
hefir ekki neitt komið fyrir.”
Nú gátum við Lamar Shac-
kel ekki lengur heyrt hvor til
annars, því nú gullu við hljóð-
| in í sjúkravögnunum. Stóðum
við því báðir upp og skiidum
þarna, sáttir en ekki sammála.
Endir.
Við heimkomu úr stríðinu
ENDURMINNINGAR
Eftir Fr. Guðmundsson.
Frh.
í öllum stéttum mannfélags-
ins, alt frá fjóströðinni upp í
prófessorsstólinn, er álit, far-
sæld, virðing og velgengni
manna komin undir því, hvern-
ig þeir standa í stöðu sinni,
ekki á eina síðu, heldur á all-
an hátt. Það er t. d. ekki nóg
að presturinn sé útsjónarsam-
ur, ráðsnjall og framkvæmdar-
samur búmaður, og jafnvel þó
hann sé líka góður prestur í
kirkjunni, þá vantar þó mikið
á að vel sé, ef hann er ekki
prestur, eða öllu heldur í anda
prestsembættisins alla daga, í
viðmóti og viðskifta- og félags-
lífi. Og nærri má geta, hvað
miklum áhrifum prestkonan
veldur í þessum efnum, ef hún
skilur stöðu sína rétt. Það er
kanske meira bókstaflega rétt,
en við höfum búist við, að mað-
| urinn og konan séu eitt, þar
sem hjónaástin ríkir. Fyrir utan
að það er mest á valdi konunn-
ar, að heimilisfólkið, gestir og
gangandi, allir fari sáttir frá
j matborðinu. Þá er það líka mjög
j mikið á hennar valdi, að allir
gangi glaðir að verkinu, eins og
hluthafar í afreksverkunum og
niðurstöðunni. En fyrir utan
þessi dýrmætu áhrif konunnar,
er streymir til allra af orðum
hennar, viðmóti og nærgætni í
öllum útlátum og tillögum við
almenning, þá eru þó óumtöluð
áhrif hennar á manninn, og sem
prestkona og eitt með mann-
inum, þá er hún blærinn á
hverri ræðu prestsins, og and-
legur þáttur í allri hans fram-
komu og viðskiftum út á við.
Ekki man eg eftir því að frú
Hólmfríði vantaði nokkurn tíma
í insta sætið til vinstri handar
framan við kórinn, þegar eg
var staddur við Sauðaneskirkju,
allan þann tíma sem maður
hennar þjónaði þar. Þetta sæti
var í ölum kirkjum kallað prest-
konusæti. Og væri enginn prest
ur á kirkjustaðnum, þá sátu
helztu hefðarkonur safnaðarins
þar. Ávalt voru dætur frú Hólm-
fríðar hjá henni. Og þó að org-
elið og góður söngflokkur væri
vanalega í kringum það uppi á
loftinu, þá stafaði þó altaf blíð-
asti og tilfinnlngaríkasti þátt-
ur söngsins frá prestkonubekkn-
um, eins og það lét í mínum
eyrum, og man eg eftir að
fleiri en eg söknuðu raddanna
af þeim bekk, þegar þær dreifð-
ust út í lífið og söfnuðust til
feðranna.
Önnur hlið sannrar guðs-
þjónustu er lotningin og kyrð-
in. — Ef menn eru vissulega
komnir til kirkjunnar í
einlægri eftirlöngun til þess að
fræjSast um guð, af þekkirigar-
ríkari manni — prestinum, —
og komnir til þess að sjá og
skilja betur sína eigin afsþöðu
til föðursins, sjá sig í réttu
ljósi á grundvelli trúarinnar, þá
hefir kyrðin í kirkjunni mikið
að þýða, og þá liggur lotning-
in fremur í andriimsloftinu, en
að hún sé eiginleiki einstakling-
anna. Það er sém hún styöjist
við mann af manni, frammi
fyrir guði sjálfum. Kyrðina og
lotninguna mætti ekki vanta í
neina kirkju. Hér stend eg bet-
ur að vígi en margir aörir. Eg
skildi það ekki á fertugs aldri,
en er nú kominn á áttræðisald-
ur, og -blindur í mörg ár, finn
eg það hvaða þýðingu lotningin
Til Kristjáns bróður höfundarins, að Winnipeg Beach 1919.
Kom heill til vor úr herför þinni, bróðir!
Kom heill til vor á þenna forna blett.
Hér þekkirðu alla, þekkir gamlar slóðir,
og þú oss færir mikla sigurfrétt.
Þú varst þar með, er oddahríðin æddi,
og eldi spjó hvert vlgabáknið stórt.
En kkert var, sem hetjuhug þinn hræddi.
Þann hrikaleik þú hefir meiran e tórt.
Vér fögnum, bróðir, kærri komu þinni,
og kappans metið getum hyggjuval.
Og heiðra vildum öll þitt mæra minni,
og muna til þín sérhvern okkar skal.
Og hvað sem nú á vegi kann að verða,
þér vel mun til hjá hverjum góðum dreng;
því allir þekkja feril þinna ferða,
og för þín snertir lýðsins hjartastreng.
Það hug vorn snart, er heyrðum vér þig fara,
þá hátt var komið fram á æfidag.
Þú fylgja vildir djörfum drengjaskara,
með dáð og dug af fornum hetjubrag.
Þitt kjörland var þér kært að fara og verja,
er köldum að því beint var heiftarflein.
Og tókst svo vel á tröllum fárs að berja,
að trautt mun framar ná að gera mein.
Svo kom þú heill úr herför þinni, bróðir!
Kom heill! Og þökk sé hverjum örvalund,
sem með þér leið í för um Frakklands slóðir,
til frelsis oss og vorri kjörlands grund.
Að bæta ykkur böl og þunga daga,
er bón, sem nú af landsstjórn verður heimt.
En ykkar verka gætir gefin saga.
Alt glaðna fer, þó tárin hafi streymt.
Með komu ykkar heim í forna haga,
er hafið þegar annað tímabil.
Þótt margt sé enn að læra, bæta og laga,
samt láta mun nú flestum alt í vil.
Við hörmungar og helstríð góðra manna,
fékk heimur lagað mörg sín raunakjör.
En þeir, sem allar bjargir reyna að banna,
þeir bæla og hefta sinna bræðra för.
Kom heil Itil vor úr herför þinni, bróðir!
Kom heill ti! vor á þenna forna blett.
Hér þekkirðu alla, þekkir gamlar slóðir,
og þú oss færðir mikla sigurfrétt.
Vér fögnum, bróðir, kærri komu þinni,
og kappans metið getum hyggju-val,
og drekka vildum öll þitt mæra minni,
og marindáð þína kjörland heiðra skal.
Jón Kernested.
og kyrðin hefir í kirkjunni. Og
hvaða áhrif það hefir að heyra
menn koma lengst inn í kirkju,
heilsast með fulum barkarómi,
bjóða hver öðrum í nefið eða
tala ruddalega og hlæjandi, um
færið og frosna skó eða for og
bleytu á veginum, eins og þeir
væru staddir á skemtisamkomu.
Þetta ætti að vera fyrirboðið,
því einum getur verið alvara,
þó ananr sé hræsnari. Og eng-
inn veit hvað innvortis býr með
þeim næsta. Og kirkjan á að
vera í orðsins fylstu merkingu
friðhelgur staður.
Hún frú Hólmfríður gleymdi
ekki að líta sviplega í rétta átt
ef einhver byrjaði á hávaða-
spjalli inni í kirkjunni. Hún
gleymdi aldrei, þegar hún var
nálæg, að aðstoða manninn sinn
til þess, sem betur fór.
Svo á eg þá eftir að festa
tölumar í þenna kufl endur-
minninga minna af Sauðaness-
heimilinu.
Þeir séra Stefán Einarsson
og séra Haldór Björnsson, voru
klerkar eldri kynslóðarinnar,
báðir gáfumenn, virtir og vin-
sælir, fyrst og fremst af sínum
sóknarbörnum, og þá eins langt
út á við og fréttirnar bárust,
með fótgangandi mönnum að
þátíðár sið, í hringferðaleysinu.
Þeir nutu hógværir kostanna
af Sauðanesi, eins og selurinn
sólskinsins í blíðviðrinu á stein-
inum. Þeir ætluðu sér að eiga
góða daga í mjúku Sauðanes-
sænginni, og vera öðrum góðir,
vermandi og seðjandi alla, sem
þeir náðu til. Og þeim lukkaðist
það. Margir fleiri en kringum-
stæðurnar leyfðu þráðu þó að
gráta við grafirnar þeirra, eftir
því sem mér skildist á elztu
mönnum í Sauðanessókn.
Þegar nú séra Vigfús Sig-
urðsson kom að Sauðanesi, —
sjálfsagt hátt á sextugsaldri, og
þó hann nú væri eldri tíðar
klerkur eins og fyrirrennarar
hans, þá kom það fljótft í ljós
að hann var annars eðlisháttar
maður. Hann var ekki kominn
að Sauðanesi til að verma sig,
hvort sem honum varð aldrei
kalt, eða hann var altaf kaldur.
Hann hafði dáðst að Sauðanesi
og elskað staðinn, frá því að
|hann var þar aðstoðarprestur
séra Stefáns heitins. Nú hafði
hann fengið töglin og hagldirn-
ar og vildi alt við staðinn reisa,
stækka hann og prýða. Hér að
framan hefi eg lýst verklegri
framkvæmdasemi lians, staðn-
um til langærrar uppbyggingar.
“Sá sem hefir í eldi tvent, ann-
aðhvort mun verða brent”. Á
hinni andlegu hlið prestakalls-
ins, fanst mér það kenna meira
keims af fyrirrennurum séra
Vigfúsar. Þó fanst mér að séra
Vigfús mundi hafa verið hlýð-
inn skyldunni sem prestur, en
enginn andlegur framfaramað-
ur. Gæluyrði séra Vigfúsar, við
hvern sem í hlut átti, þegar vel
lá á honum, var þetta: “Lambið
mitt”. Það var sem hann einn
væri fullorðinn. Gæluorð séra
Hjörleifs Guttormssonar á
Skinnastað, við öll hjón í sókn
lians, voru þetta: “Pæi” við
manninn og “mamma” við kon-
una, eins og hann væri eina
barnið, en hinir allir fullorðn-
ir. Á þesu er mikill munur, þó
engar ályktanir verði bygðar
á því.
Þá er röðin komin að séra
Arnljóti. 69 ára gamall kemur
öldungurinn í Sauðanes. Eins
og eg hefi áður getið um, þá
fundumst við snöggvast, rétt
áður en hann reið heim á stað-
inn í fyrsta sinn, og lofaði eg
honum þá að finna hann heima
að Sauðanesi næsta dag, eins og
eg líka gerði. Enginn óvilhallur
lifandi maður er til á þessari
jörð, nema eg, sem getur í raun
og veru borið vitni um það,
hvernig séra Amljóti leizt á sig
á staðnum fyrst þegar hann
leit í kringum sig. Hann var í
fylsta máta ánægður og dáðist
að framkvæmdarsemi séra Vig-
fúsar. Það var ekki fyr en orð-
ið var stríð, út af ýmsum auka-
atriðum. Hann var ekki kominn
í Sauðanes til þess að velta sér
hlutlaus í sólskininu. Hann
var heldur ekki kominn til þess
að ráðast í nein verkleg stór-
fyrirtæki. Hann kaus að hafa
gott heimili og njóta þæginda
lífsins, þar sem hann gæti á-
nægður og áhyggjulaus haldið
áfram að vera heimilismaður
þjóðfélagsins, og þátttakandi í
öllum þýðingarmestu málum
landsins. Séra Arnljótur til-
heyrði ekki eldri kynslóðinni, og
svo ólíkur var hann fyrirrenn-
urum sínum í flestu, að það
var sem mörg ár hefðu fallið
úr, milli hans og þeirra. Á með-
an séra Vigfús út;byggir mönn-
um af kirkjukotunum og legg-
ur þau undir staðinn, á meðan
hann byggir hafskip og stein-
hús og kirkju, og reynir sem
hann getur að ná sneiðum af
nágrannalöndum undir kirkj-
una, þó hann hafi sízt stærra
bú en aðrir fyr og seinna á þess
um stað, — á meðan er séra
Arnljótur að semja Auðfræði,
svo skemtilega bók, að hún var
á löngum kvöldum lesin upphátt
víða um landið í íslenzku sveita
baðstofunum eins og fomsög-
urnar, öllum til fróðleiks og
skemtunar. Og löngum var vitn-
að í stílinn á þeirri bók. Þá og
rökfræðina, sem að líkindum
náði aldrei annari eins alþýðu-
hylli, því hún gat í sjálfu sér
ekki verið fjöldans meðfæri til
fullra nota. Þá samdi hann og
litja bók um ómagaframfærslu.
Nauðsynlega til upplýsingar öll-
um hreppafélögum á sínum
tíma. Hér fyrir utan hafði hann
á næstliðnum 30 til 40 árum
verið samverkamaður landsins
og þingsins mestu manna, áður
en hann kom að Sauðanesi. —
Þegar á þetta er litið, fer milli-
bilið að verða skiljanlegt, þó
allir hafi þeir verið nauðsynleg-
ir, hver á sinu sviði. Þegar á
það er nú líka litið, að séra
Arnljótur las árlega mikið af
dönskum, þýzkum og enskum
frægum rithöfundum, og eg
held að hann hafi líka lesið
franskar bækur sér til fullra
nota, eg sá hann með þær
stundum þegar eg kom til hans.
Hvernig á nú þessi maður að
vera skilinn rétt af almenninei
uppi í sveit,. Eða hvernig er
hægt að jafna þeim saman, hon-
uf og séra Vigfúsi, sem bygði
steinhúsið og kirkjuna?
Menn minnast þess af mörg-
um sögum, að séra Arnljótur
hlýtur að hafa verið beggja
handa járn, þó liann ekki fáist
framar við stór steintök. Menn
líta á liann eins og fornkappa,
því alt af hafði hann verið ofan
á, þegar á var flogist. En nú er
hann á átjtræðisaldri, hærður
og kinnfiskasoginn, og það
væri óneitanlega gaman að
verða fyrstur til þess að koma
honum undir. Það var eins og
margir menn hugsuðu líkt
þessu. En þeir gleymdu vitinu
og skilningnum, sem hafði hald-
ið séra Arnljóti á lofti. Það er
mín skoðun, að í Sauðanes-
hreppi og nágreninu séu menn
enn að læra af séra Arnljóti, og
læra að skilja hann.
Eg hefi ástæðu til að álíta
svo, að beztu vinir séra Arnljóts
hafi verið þeir rektor BjÖrn M.
Olsen, Árni landfógeti Thor-
steinsson og séra Matthías
Jochumsson; og kunnugt var
mér um það, að sérstaklega
Björn ávarpaði hann oft, og eins
séra Matthías. Séra Amljótur
hafði fjöldann allra landsmanna
á móti sér í bankamálinu, ótt-
aðist ofurvald þeirra og of-
ríki, eins og almenningur nú út
um allan heim kannast við. En
satt er það ekki, að hann hafi
engan banka eða lánsstofnun
viljað í landinu, en innan vissra
takmarka.
Eg hefi ekki gleymt því, að
séra Arnljótur fékk Sauðanes
sem prestur fyrst og fremst.
Engan heyrði eg í Sauðaness-
lireppi kvartav yfir stólræðum
hans. Til þess voru og engar
Ííkur, eftir því sem á undan
hafði farið. Eg man það vel, að
hann var minna bundinn við
bókstafinn, en algengast var
með prestum áður. En af því
hann mundi fortíðina, þekti
samtíðina og gerði sér grein
fyrir framtíðinni, þá gleymdi
hann aldrei að útlista fyrir
söfnuðinum, af hvaða ástæðum
hann skildi öðruvísi en áður
var haldið fram, enda snerist
það aldrei um nein meginatriði.
Þér sem notið
TIMBUR
KAUPIÐ AF
THE
Empire Sash & Door
CO., LTD.
Birgðir: Henry Ave. East
Phone: 26 356
Skrifstofa:
5. gólfi, Bank of Hamilton
VERÐ - GÆÐI - ÁNÆGJA
Hann áleitj sig og vera að
hjálpa mönnum, þegar hann
benti þeim á að ritningin væri
svo mikið líkingamál, eins og
dæmisögurnar bæru bezt vitni
um.
Frh.
ÞRÁNDARGIL
Þú gilið forna, fagra,
með fossana þrjá
oog dýrstu mosadýin
frá dalsbrún að á.
Þig hefir æskan elskað
frá ómuna tíð;
og elli fékstu fögnuð,
þótt fölnaði hlíð.
Þú leiðst á sælu sumri
um sandinn og grjót
með ljúfri léttri hreyfing
sem leikandi snót.
En fossar óðu í úða
við ársólar glit
og rúnum ristu bergin
í regnbogans lit.
Eg sat hjá þér og Sögu
um sólroðin kvöld
og hugann lýstu leiftur
frá landnámsins öld
er milli fjalls og fjöru
stóð frumskóga val
og hollar vættir vörðu
hinn víðfræga dal.
Við Breiðafjörðinn brostu
í blámóðu fjöll,
er faðminn breiddi frelsið
og fegurðin öll.
En frægðarljómann lagði
um leikvöllinn minn
úr Dofrafjalla dölum
í Dalina inn.
Þá varð mér hlýtt um hjarta
við hetjanna snild,
er stýrðu eftir stjörnum
um stórhöf að vild. —
Því handtök voru að hæfi
sem hreystileg orð »
hjá þeim, er sjóinn sigldu
með súlur um borð.
Og kosið helzt eg hefði
að Hrafnistu-byr
eg fengi á mínum ferðum
í framtíðar styr.
En ekki hljóta allir
þá ástsemdar gjöf,
sem feður vora frægði
í fornöld um höf.
Sem feður mfnir forðum
eg flutti um höf:
en bíða hlaut eg byrjar
og bagi var töf.
Eg eldi fór sem aðrir
um ónumin lönd
en fley er undið festum,
hað fúnar við strönd.
Úr fjarlægð heim eg hugsa
og hugsa til þín,
sem ert, þó annað breytist,
jafn unaðsleg sýn.
Eg vildi fá að vaka
um vorkvöld hjá þér,
fyr svefninn vinnur sigur
er sækir að mér.
Eg hefi fjallhring fagran
og frumskóga séð,
er prýddu hæstu hlíðar,
en heilluðu geð.
Og marga fræga fossa,
sem fögnuðu mér;
og unnað öðrum giljum
— en engum sem þér.
Kristian Johnson.
Halldór Kiljan Laxness
hefir selt Gyldendal í Dan-
mörku og Unsel Verlag í Þýzka-
landi útgáfurétt í þessum lönd-
um að báðum bókum sínum:
“Þú vínviður hreini’’ og “Fugl-
inn í fjörunni”. Verður strax
byrjað á þýðingu bókanna.