Heimskringla - 22.02.1933, Qupperneq 7

WINNIPEG 22. FEBR. 1933
HEIMSKRINGLA
7. SÍÐA
HITT OG ÞETTA.
DÝRT FRÍMERKI
Fyrir nokkrum árum fann
drengúr í Georgetown í Banda-
ríkjunum frímerki í rusli og
hirti það. Þetta var 1 cents frí-
merki frá bresku Guayana, eitt
af þeim fyrstu, sem gefið var út.
Eftir nokkur ár seldi dregurinn
frímerkið fyrir $1.50, en sá sem
keypti, seldi það aftur Thomas
Redpath í Liverpool á Englandi
fyrir 600 dollara. Redpath átti
frímerkið aðeins skamma hríð
og seldi það svo fyrir 700 doll-
ara.
Eftir stríðið hækkuðu sjald-
gæf frímerki mjög í verði og
þá var þetta frímerki selt á upp-
hoði fyrir 32,000 dollara. Kaup-
andinn var Arthur Hinds í New
York. Nú er það virt á 50,000
dollara.
milli Austurríkis og Þýskalands
og Austurríkis og ítalíu. —
Hann telur þó, að þessi tillaga
Frakka sé alveg út í bláinn,
aðallega sökum þess, að lega
Austurríki sé hvergi sambæri-
leg við ríki eins og Sviss.
MAMMÚT Á WRANGELSEYJU.
Rússneskur íshafsleiðangur
hefir nýlega fundið ýmsar mam-
mútleifar á Wrangelseyunni, eða
alls 52 stykki úr mammút og
verður hið þyngsta um 50 kg.
GRÆNLANDSMÁLIÐ
Frá Haag er símað: í ræðu
lieirri, er Steglich Petersen flutti
tók hann til athugunar öll hel-
stu atriði úr ræðum málflytj-
enda Norðmanna og taldi skoð-
anir þeirra rangar. í ræðulok
fór hann vinsamlegum orðum í
garð Norðmanna. Kvað hann
Danmörku einnig í framtíðinni
mundu standa við allar alþjóð-
legar skuldbindingar sínar, en
danska stjórnin bæri mikinn vel
vildarhug í brjósti til Norð-
manna og mundi af heilum
huga leitast við að virða lögleg-
ar kröfur þeirra, að því er at-
vinnuskilyrði í Grænlandi snerti.
KEISARAFÁNINN Á AFMÆLI
ÞÝSKA RÍKISINS
Berlin 18. janúar.
Á fundi prússneska iandþings-
ins í dag mintist Kerl forseti
þingsins 62. árs afmæli þýska
ríkisins, sem stofnað var í speg-
ilsalnum í Versailles 18. janúar
1871. — Skýrði hann frá því að
hann hefði ákveðið að flagga í
dag með gamla keisaraflagginu.
— Jafnaðarmaðurinn Jurgens^n
stóð upp og mótmælti eindregið
þessari ráðstöfun og bar fram
tillögu um það, að flaggið yrði
tekið niður og forseti látinn bera
allan kostnað af flögguninni. —
Með þessari tillögu greiddu at-
kvæði jafnaðarmenn, kommún-
ist, ríkisflokkurinn og miðflokk-
urinn, en sökum þess að nokkr-
ir úr þessum flokkum voru fjár-
veraridi, var tillagan feld. —
Nazistar gerðu allmikinn hávaða
ámeðan á umræðum stóð um
þetta mál. /
Trotski.
Prag, 18. jan. — Trotski hefir
skrifað framkvæmdarstjóra
■
Kommúnistaflokks Rússlands
| og ásakað Stalin um ofsókn
gagnvart sér og fjölskyldu sinni.
; Telur hann ofsóknir Stalins
hafa leitt til sjálfsmorðs dóttur
(sinnar) Sinai Volkoff, í Berlín
nýlega.
* * *
Hraust kona látin
Um miðjan jan. lézt í Eng-
I landi flugkonan Miss Winnifred
, Spooner, 32 ára að aldri. Var
I hún einkuni kunn fyrir afrek
i sín í kappflugi þar heima. Árið
; 1930 gerði hún tilraun til að
I fljúga til Höfðaborgar, en varð
jað nauðlenda á sjónum við
j suðurströnd ítalíu, og skemdist
; flugvélin þá talsvert. Synti Miss
, Spooner þá í land, um hálfs
annars kílómetra vegalengd.
* * *
Páfaríkið
Frá byrjun þessa árs þurfa
allir, sem koma í Vatikanið
(páfahöllina) að sýna vegabréf,
og er sagt að þetta sé til þess
að minna menn á að Vatíkanið
sé nú óháð ríki. Er mælt að
Páfaríkið ætli að gefa út sérstök
I frímerki og láta slá mynt. Sviss-
j nesku verðirnir, sem er málalið
i páfa, eru í einkennisbúningum
j sömu gerðar og tíðkast hefir í
500 ár. Það var Michaelangelo,
sem gerði fyrirmyndina að þeim.
ENDURMINNINGAR.
Eftir F. Guðmundsson.
ELDGOS
Mikið eldgos hefir brotist út
í Krakatao, eyju einni milli
Sumatra og Java. Óhug mikl-
jm hefir slegið á eyjarskeggja,
vegna þess að fyrir fimtíu árum
varð eldgos á eynni sem varð
35,000 manns að baiia.
FÓLKSFJÖLDI f JAPAN
Berlin 25. jan.
Japanska stjórnin liefir gefið
út skýrslu um fólksfjöldann í
Japan. í Japan og nýlendum
þess búa nú 90 miljónir manna,
en í Japan sjálfu 64'/2 miljón.
, Höfuðborgin Tókíó hefir 5,408,-
000 íbúa. — Af skýrslunni sést
það ,að í Japan eru rúmlega
300 þúsund fleiri karlar en kon-
ur.
Tilraun að stía sundur Þjóð-
verjum og Austurríkis-
mönnum
Fréttaritari enska blaðsins
Daily Telegraph í París skýrir
frá því, að Frakkar ætli sér að
koma fram með tillögu um að
gera Austurríki að ævarandi
hlutlausu ríki, líkt og Sviss er
nú. — Fréttaritarinn bætir því
við, að Frakkar ætli sér með
þessu að koma í veg fyrir sam-
einingu Þýskalands og Austur-
ríkis og um leið að kæfa allar
fyrirætlanir um tollasamband
Frh.
Eg hefi áður getið um það í
endurminningum mínum, að
I haustið 1878 sprakk út fyrsti
) vísirinn að kaupfélagsskap Suð-
j ur-Þingeyinga, er árlega þrosk-
aðist og blómgaðist, þangað til
hann var orðinn að þeim mikla
og blessunarríka ávexti, sem
nú breiðist yfir alt landið að
heita má: Verzlunarsamvinnu-
j félagsskapnum.
Eins og’ nærri má geta, þá
stóðu Norður-Þingeyingar næst-
ir til að taka um þenna nýja
verzlunarhátt, til að komast að
vægari skilmálum á útlendum
varningi. En það kom fljótt í
1 ljós að hin miklu áhrif menn-
j ingarinnar í suðursýslunni náðu
ekki norður fyrir Jökulsá, og
allra sízt austur yfir Axarfjarð-
arheiði. Þó árlega væri talað
um að fara að dæmi samsýsl-
unga okkar að sunnan og vest-
an við Jökulsá, og stofna kaup-
íélag í norðurhreppunum, þá
var það þó aldrei nema ráða-
gerð, íyr en árið 1887, eða eft-
ir að félagið hafði staðið í 9
ár í suðursýslunni, að haldinn
var stór fundur á Ytra-Álandi í
Þistilfirði, til þess að stíga1
fyrsta sporið í kaupfélagsáttina.
Á þessum fundi var það sam-.
þykt að kaupa timbur frá Man-
dal í Noregi, í völugeymsluhús,
sem byggja skyldi á Þórsröfn,
því mönnum var það ljóst að
skýli yrði að vera til yfir vör-
urnar, sem pantaðar væru. Á
þessum sama fundi var gerð
ráðstöfun til þess að safna' dá-
lítilli vörupöntun, er kaupa
skyldi af sömu stórkaupmönn-
um, sem Kaupfélag Suður-Þing-
eyinga skifti við. Framkvæmd-
arstjórn var kosin og alt fór
reglulega af stað. Þessi fund-
ur var haldinn í október um
haustið, veturinn leið og sumar-
ið kom með sól og regn. Fylgj-
ur og andi forfeðranna svifu í
loftinu yfir fomum frægðar-
ströndum, og efnuðustu bænd-
ur í sveitinni höfðu fengið eft-
irþanka um ótrygð við anda
feðranna í landinu, og sáu
jafnvel landvættimar ygla sig.
Þeir mintust þess að í félags-
lögunum stóð að allir ábyrgð-
ist fyrir einn og einn fyrir alla.
Hugsýki þeirra ágerðist eftir
því sem betur hlýnaði í veðrinu.
Þeir fóru að leita að bakdyrum
á félagshöllinni, til að laumast
út um. Þessi fyrsta óhamingja
kaupfélagsviðleitninnar í norð-
urhreppum sýslunnar, brauzt út
á þann hátt, að menn óttuðust
að húsið yrði sú byrði, sem
hrepparnir ekki ; gætu staðið
undir. Prestur í einni hlutaðeig-
andi sveit, lánaði mælsku sína
til að útlista voðann, sem steðj-
að gæti að sveitinni í tilefni af
vörugeysmluhúsinu; og óttinn,
sem stafaði af timburkaupun-
um var orðinn svo mikill, að
menn seldu prívatmanni hver
af öðrum sinn hluta í húsinu
með niðursettu verði. Þeir fáu,
sem vildu> halda áfram með fé-
lagshugmyndina, voru ofurliði
bornir og neyddust til að selja
sinn hluta líka. E nvildu þó
auðvitað ekki slá af verksmiðju-
verðinu. Bót í máli var það, aði
maðurinn, sem keypti húsvið-
ina, var sérstaklega vinsæll,
framkvæmdasamur og vel efn-
aður. Þegar hann hafði komið
upp húsinu keypti hann borg-
arabréf og byrjaði á ofurlítillij
verzlun á Þórshöfn. En það var
sú fyrsta verzlun, sem þar hafði j
átt sér stað á landi uppi, þó að
áður væri verzlað þar um borð
í skipum, er lágu þar á höfn-
inni. Vöruslattinn, sem pant-
aður var um veturinn, kom
aldrei. Var það talið fyrir föð-
urlega milligöngu Örum og
Wulffs verzlunarinnar, sem vildi
njóta ávaxtanna af verzluninni
á Þórshöfn. Þannig fór um sjó-
ferð þá.
Tímarnir breytast og menn-
irnir með. Aftur færðust íbúar
þessara norðursveita í aukana.
. Daglega bárust fréttirnar af
hagsælli verzlunarviðskiftum úr
suðursýslunni, og árið 1895, var
tilraun gerð að nýju til þess
að mynda kaupfélag. Var þá
safnað pöntunum og vörur
pantaðar frá Louis Zöllner í
Eldinburgh á Skotlandi, þeim
sama og félag Suður-Þingey-
inga skifti mest við á sínum
fyrstu árum. Vöruslattinn kom
um sumarið, og alt gekk að
óskum. Menn komust á verð-
muninn á útlendu vörunum, og
bændur svifu í tíunda himni
yfir krásinni. Alt var borgað
um haustið og endurminning-
in var öllum hugljúf, og fram-
tíðaráhuginn glaðvakandi. En
liér fór eins og áður, að óham-
ingjunni varð alt að vopni. —
Næsta ár settu Örum og Wulff
sig niður með fastan verzlunar-
stað á Þórshöfn. Nú mætti geta
sér þess til að einmitt þessi út-
víkkunaráhugi gömlu selstöðu-
verzlunarinnar, á seinasta tug
nítjándu aldarinnar, yrði til þess
að efla menn til fylgis við-
kaupfélagsskapinn, svo lengi
höfðu menn liðið og þolað of-
ríki þeirra.
En hér fór öðruvísi en skyldi.
Og bar margt til þess. Eldgöm-
ul verzlunaráþján olli því, að
almenningur leit upp til þeirra
manna, sem unnu við þessar
ríku verzlanir; jafnvel lægstu
þjónar þeirra verzlana þóttu
standa almenningi ofar. Var
það líkt og hér er litið á banka-
þjóna, eins og það sé upphefð-
arvegur að læra og gera sér
meðeiginleg þrælatök auðvalds-
ins. Það er því í rauninni ekki
kominn tíml til að lá þenna
niðurlægjuhátt alþýðunnar, fyr
en bóndinn og verkmaðurinn,
með fjósrekuna eða orfið eða
árina, er tekinn fram yfir gull-
ið sem gjaldmiðil ríkjanna.
Hér fór sem oftar að eins líf
er annars dauði. Sjálfsagt var
það mesta óhamingja hins unga
kaupfélags, hvaða mann að sel-
'i
stöðuverzlunin valdi að verzl-
unarstjóra á Þórshöfn, og það
í tvöföldum skilningi. En það
var Snæbjörn sonur séra Arn-
ljóts í Sauðanesi, ungur, aðlað-
andi, vinsæll og vel hæfur mað-
ur. Og þar með fylgdi hitt að
sjálfsögðu, að séra Arnljótur
og hans mikla bú mundi alger-
iega tilheyra gömlu verzluninni.
og stríða á móti kaupfélaginu.
En hér var ekki ein báran stök,
fremur en vent er. Þar sem
brimsjóar falla að landi, og
ógnar öldur rísa úti fyrir, þá
eru altaf þrjár öldur í röð hver
á eftir annari, sem taka yfir
öll önnur ólæti sjávarins og
ganga lengst á land. Þannig
voru höfuðöflin, sem hótuðu
kaupfélaginu okkar bráðum
dauða, strax á öðru tilveruári
þess. Fyrsta aldan var sú, að
Snæbjöm hafði verið valinn
verzlunarstjóri á Þórshöfn. —
Önnur sú, að séra Arnljótur,
hinn vitrasti og bezti maður í
okkar hópi, sinti okkar hug-
sjónum ekki, en stríddi heldur
á móti. Þó furðaði eg mig
stundum á því, hvað lítið hann
gerði til að flýta fyrir leiks-
lokum. Þriðja aldan, sem vana-
legast gerir út af við lífið, var
sú, að eg hafði verið kosinn
kaupfélagsstjóri. Sjálfsagt var
enginn maður í nærliggjandi
sveitum hlyntari kaupfélags-
stefnunni af alhug, og eg veit
ekki, hvort mér er leyfilegt að
segja, að eg hafi þá verið of
sauklaus til að skilja djöfuls-
ins vélabrögð, anda einokunar-
innar og aldarháttinn. Auðvit-
að vissi eg minst af því, sem
um mig var talað. Þó varð eg
þess var að sumir héldu að eg
drykki eins og svampur. Þá
fór eg í Goodtemplararegluna,
ekki af því að eg hefði fyrir
neinu að gangast, því laun mín
voru engin, átti að vísu að vera
lítil hugnun, eða viðurkenning,
en gat aldrei orðið neitt í fram-
kvæmdinni, af því að ekkert var
til að taka af. Hins vegar hélt
eg að barnið kynni frekar að
komast óflekkað í gröfina, ef
eg sem fóstri þess væri álitinn
reglumaður. En þá frétti eg að
eg væri of mikið góðmenni til
að halda uppi kaupfélagi. Það
hlaut að vera guði að kenna,
og við því gat eg ekkert gert.
En bráðum frétti eg að eg væri
stórþjófur, og alt það, sem fé-
laginu væri borgað, rynni inn
til mín. En með því að enginn
sá mig græða sem prívat mann
þá stóð það ekki til, þar sem
eg var í Goodtemplarareglunni,
drakk sjálfur og veitti öllum
templurum. Fleira kann eg að
hafa heyrt um sjálfan mig, sem
eg hefi þá gleymt og náttúrlega
fyrirgefið. En hvað sem það nú
var fleira en drykkjskapur, góð-
menska, stórþjófnaður, vitleysa
og þekkingarleysi, þá var eg þó
í sex löng og kveljandi ár, kos-
inn til þess að halda þessari
þýðingarlausu baráttu uppi, svo
eg skyldi þó áreiðanlega líða
með dauðateygjum sjúklings-
ins, og verða að nýjum og berta
manni. Þegar svo kaupfélagið
okkar var liðið undir lok, þá
naut eg samhygðar allra góðra
manna og var dáðst að mér fyr-
ir þolgæðið.
Nú stóðu sakir svo, að kaup-
félagið skuldaði Zöllner stór-
kaupmanna 2000 krónur, sem
að sumu leyti var útistand-
andi hjá fátækum og getu-
lausum mönnum, út um sveit-
irnar í kring, en aðrir höfðu
sloppið með skuldir til Ame-
ríku, sem svaraði alls 900 kr.
Mr. Zöilner fór afbragðs vægt
og mannúðlega í sakirnar, í
fyrstu að minsta kosti. Sendi
til okkar gamlan sýsluskrifara,
vanan og vel þektan málafylgju-
mann, bóndann Þorberg Þorar-
insson á Sandhólum á Tjörnesi.
Átti hann að yfirlíta ástæður
og að gera við okkar bráða-
byrgðar samninga; en þetta var
vorið 1902. Alt fórst honum vel
við okkur, og við reyndum á
4afi ns PJ iöl Id

Dr. M. B. Halldorson
401 Boyd BldK.
Skrifstofusimi: 23674
Stundar sérstaklegra lungrnasjúk-
dóma.
Er ati finna á skrifstofu kl 10—12
f. h. ogr 2—6 e. h.
Heimili: 46 Alloway Ave.
Talafmli 33158
DR A. BLONDAL
602 Medlcal Arts Bldg:
Talsimi: 22 296
Stundar sérstaklegra kvensjúkdóma
ogr barnasjúkdóma. — A?J hitta:
kl. 10—12 * h. ogr 3—6 e. h.
Heimlli: 306 Vlctor St. Simi 28130
Dr. J. Stefansson
21« MEDICAL AHTS BLDG.
Horni Kennedy ogr Graham
Stnndar einK»ngu anjtna- eyrna-
nef- ok kverka-njflkdóma
Er ab hitta frá kl. 11—12 f. h.
ogr kl. 3—6 e. h.
Talnfml: 21834
Helmlll: 638 McMillan Ave 42691
DR. L. A. SIGURDSON
216-220 Medlcal Arts Bldg.
Phone 21 834 Offlce tímar 2-4
Heimili: 104 Home St.
Phone 72 409
Dr. A. B. INGIMUNDSON
Tannlæknir
602 MEDICAL ARTS BLDG.
Sími: 22 296 Heimilis: 46 054
Símið pantanir yðar
Roberts Drug Stores
Limited
Abyggilegjr lyfsalar
Fyrsta flokks afgreiðsla.
Níu búðir — Sargent and
Sherbrooke búð—Simi 27 057
næstu árum að innkalla skuld-
ir alt sem við gátum. En ekk-
ert vanst; alt sem skldunautar
okkar gátu, var að borga sín-
ar árlegu lífsnauðsynjar til
Snæbjörns. Þannig stóðu sak-
ir í fleiri ár. Vörugeymsluhús
kaupfélagsins, sem' hafði kost-
að mikið í fyrstunni, var nú
nær óseljanlegt á þessum stað,
því það var að segja Örum og
Wulffs verzluninni stríð á hend-
ur, að ætla sér að setja upp
aðra verzlun við hliðina á
henni.
Á útmánuði veturinn 1905,
kom heim til íslands frá Can-
ada, frændi minn Brynjólfur
Ámason, nú kaupmaður í Mö-
zart, Sask. Hann hafði verið
heimilismaður hjá mér áður
en hann fór til Ameríku, og var
okkur hjónum að öllu góðu
kunnur. Nú, þegar við höfðum
stundum gert ráð fyrir að rétt-
mundi það vera fyrir okkur að
flytja til Ameríku, — þá var nú
auðséð að hér bauðs bezta tæki-
færið. Við vorum efnalítil, en
höfðum orðið þunga ómegð, og
undir þeim skilyrðum er fæstum
framfaravon efnalega heima á
fslandi, eða svo var það á þeim
tíma. Eg var enn þá ungur; f
mér spriklaði lífsfjörið og sjálf-
stæðisþráin, og gat eg ekki 44
ára gamall hugsað mér, að eg
stæði á hátindi sjálfstæðis míns,
og yrði nú hvað lengur liði að
fara að standa í skjóli annara.
sem ekki hefði staðið upphaf-
lega betur að vígi. Hér fyrir ut-
an hafði eg þá skoðun, að okk-
ur mönnunum væri ekki mark-
aður bás á þessum litla hnetti,
og okkur ræki engin nauðsyn
til að standa kyrrir í þeim haga
sem ekki fullnægði hungrinu.
Konan mín var til með að fara
til Ameríku, og ekkert var í veg-
inum nema þá skuldir kaup-
félagsins. Ekkert var af mér að
hafa, en minnar aðstoðar var
auðvitað þörf, þar til skuldin
væri borguð.
Frh.
G. S. THORVALDSON
B.A., L.L.B.
Lögfrœðingur
702 Confederation Life Bklf.
Talsími 97 024
W. J. LINDAL, K.C.
BJÖRN STEFÁNSSON
ISLENZKIH LÖGFBÆÐINGAB
á oðru gólfi
325 Main Street
Talsími: 97 621
Hafa einnig skrifstofur aO
Lundar og Gimli og eru þar
að hitta, fyrsta miðvikudag I
hverjum mánuði.
Telephone: 21613
J. Christopherson,
Islenzkur Lögfrœöingur
845 SOMERSET BLK.
Winnipeg, :: Manitoha.
A. S. BARDAL
selur likkistur og ann&st um útfar-
lr. AUur útbúnabur sá bastL
Ennfremur selur hann allskonar
minnísvaróa og legstelna.
843 SHERBROOKE ST.
Phone t 86 007 WINNIPM
HEALTH RESTORED
Lækningar án lyfja
DR. S. G. SIMPSON, N.D., D.O., D.O.
Chronic Diseasea
Phone: 87 208
Suite 642-44 Somerset Blk.
WINNIPEG —MAW.
MARGARET DALMAN
TEACHER OF PIANO
854 BANNING 8T.

PHONE: 26 420
Dr. A. V. Johnson
fslenzkur Tannlæknir.
212 Curry Bldg., Winnipeg
Gegnt pósthúsinu.
Sími: 96 210. Heimilis: 33328
Jacob F. Bjarnason
—TRANSFER—
Baaaaae and Fnrnlture Nortlg
762 VICTOB ST.
SIMI 24.500
Annast allskonar flutnlnga fram
og aftur um bælnn.
J. T. THORSON, K. C.
fslenzkur l5glr«SlDgur
Skrlfstofa:
801 GREAT WEST PERMANENT
BUILDING
Sími: 92 755
DR. K. J. AUSTMANN
Wynyard —:— Sask.
Talelmli 2« 8K»
DR. J. G. SNIDAL
TANNLÆ3KNIR
614 Sumenet Block
Portage Avenae WINNIPM
BRYNJ THORLAKSSON
Söngstjóri.
Stillir Pianos og Orgel
Stmi 38 345. 594 Alverstone St.