Heimskringla - 12.04.1933, Side 4

4. SIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 12. APRÍL 1933
(Stofnuð 1886)
Kemur tít á hverjum miðvikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PRESS LTD.
»53 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsími: 86 537_____________________
Ver« blaðsins er $3.00 árgangurinn borgist
fyrlrfram. Allar borganir sendist:
THE VIKING PRESS LTD.___________
Ráðsmaður TH. PETURSSON
«53 Sargent Ave., Winnipeg
Manager THE VIKING PRESS LTD.
853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFÁN EINARSSON
Vtanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
»53 Sargent Ave., Winnipeg.
“Heimskringla” is published by
and printed by
The Viking Press Ltd.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man.
Telephone: 86 537
WINNIPEG, 12. APRÍL 1933
HVERT STEFNIR NÚ
Hvert stefnir með ráðslaginu í fjármál-
um þessa fylkis í höndum Bracken
stjórnarinnar?
I>að er óþarft að spyrja, eða að spá
nokkru eða gera sér neinar grillur um,
að það stefni annað, en beint til — fé-
flettingar lýðs þessa fylkis.
Til þess að brúa hafið milli tekna og
útgjalda, að minsta kosti að hálfu leyti
og að vísu ekki nema til bráðabirgða,
því við því, verður ekki séð að skuld
fylkisins aukist árlega um nokkrar miljón-
ir, hafði Bracken stjórninni fyrir skömmu
hugsast það vænlega ráð, að leggja svo
sem tveggja miljón dollara skatt á fylkis-
búa. Aðra miljónina átti að ná í með
1% skatti á vörum, en hina með 1%
skatti á vinnulaunum almennings, sem nú
eru eins rífleg og allir vita í þessu mikla
athafna-ári.
Þegar stjórninni var bent á, að vöru*
skattinn gæti hún ekki heimt inn nema,
með ærnum kostnaði því um það hafði
hún ekki hugsað og hennar hluti yrði ekki
munnbitastærð af honum, fálmar hún
ráðleysislega fyrir sér unz hún dettur
niður á það, að hækka þá vinnulauna
skattinn um helming eða upp í 2%.
Og þarna eru þá bjargráð Bracken-
stjórnarinnar, að elta vinnulýðinn út í
krafsturinn og eta jafnóðum mylsnuna
sem hann kann og geta barið upp úr*
klakanum. Tveggja miljón dollara nýi
skatturinn er í þessu fólgin og engu öðru.
Fjölskyldu faðir, er sargað getur inn 50
dollara á mánuði, greiðir 12 dollara skatt
af því. Hafi hann kaup, svo hann geti
veitt sér bráðustu lífsnauðsynjar eða segj-
um um 100 dali á mánuði, verður hann
að greiða 24 dollara nefskatt.
Hafa menn nokkurn tíma heyrt getið
um önnur eins bjargráð hjá nokkurri
stjórn? Síðast liðið ár hækkaði Bracken
stjórnin skatta til muna, en tók samt ekki
meira fá inn en árið áður. Hefði það átt
að geta verið bending til hennar um, að
skattþol fylkisbúa væri þ r o t i ð, og að
ekkert væri óeðlilegt við, að stjómar-
kostnaðurinn væri færður niður, í sam-
ræmi við vinnulauna-lækkunina og verð-
lækkun búnaðar-afurða, í stað þess, að
hækka hann og skattana endalaust. En
engu slíku er nú að heilsa. Ofan á milli
klyfja gömlu skattabagganna á að bæta
þessum nýja tveggja miljón dollara
skattabögli, sem harðast kemur auðvitað
niður á vesalingum og baraamönnum.
sem á horlífi hálfs framfærslu eyris eiga
að verjast því, að beinin skreppi ekki út
úr bjórnum.
Hinn ásjálega sæg af ráðgjöfum þessa
fylkis, því þeir eru nú fleiri en nokkru
sinni fyr með 7000 dollara launum á ári,
munar ekki um þenna nýja skatt. í»eir
ganga eins búsnir undan vetri fyrir hon-
um, er á 2. árum taka inn eins mikið fé
og réttur og sléttur verkamaður gerir á
15 árum. Slíkir þurfa ekki að sýta út af
skattabyrðinni. Þeim lfður bærilega og
eru þá ekki að gera sér rellur út af
öðrum. Það vill stundum verða svo.
Ofan á þetta ráðslag Bracken stjórnar-
innar, bætist svo miljón dollara þjófnað-
ur úr vözlum fylkisstjórnarinnar. Stjómin
getur ekki einu sinni varðveitt það fé,
sem henni áskotnast með lánum, því
annað fé hefir hún ekki með höndum, og
sem afgangs er því sem hún bruðlar og
eyðir, heldur lætur hún þjóna sína, trún-
aðarlið sitt, stela því úr greipum sér.
Svona er þá með þetta græna tré, sem
oss var í kosningunum s. 1. sumar sagt,
að enginn visinn lauf bæri. Þó á þessar
á minstu misfellur flestar væri þá bent,
kom ekki til mála að þær væru Bracken-
stjórainni að kenna. En má nú ekki heita
að meiðurinn sé orðin maðksmoginn er
fjárhag fylkisins er svo komið, að láns-
traustið er þorrið og höfði verður ekki
upp úr skuldum haldið, nema með ár-
elgri rúningstíð nýrra skatta sem almenn-
ing skilur naktann og skjálfandi eftir úti í
hverju sem viðrar eins og bera gemlinga
í vorhretum?
En alt væri þetta sök sér, ef bjargráð
fylkisins væru undir því komin. En gall-
inn er, að svo er ekki. Fylkisstjóm hér
væri fyrir löngu undir græna torfu geng-
in, ef sambandsstjórnin hlypi ekki árlega
undir bagga og veitti fylkinu rekstursfé,
til að fyrra það þeirri hneysu, að verða
eina fylkið, er stjórnarfarslegu sjálfstæði
sínu fær ekki borgið.
Það getur ekl#i orkað tvímælis, að
Bracken stjórnin hafi reynst ein sú
herfilegasta stjórn, er hér — og eflaust
þó víðar væri leitað — hefir við völd set-
ið. En hún hefir eina afsökun fyrir sig
að bera og hana allveigamikla. Hún er
eins og meiri hluti kjósenda vill að stjórn-
ir séu. Nær það ekki síður til íslendinga,
er í síðustu kosningum, réttu henni hjálp-
arhönd.en annara. Hvort að þeir álíta
það nú glappaskot hafa verið af sér eða
ekki, er þó ávalt huggun nokkur í því, að
vita, að Skotanum kom þar íslenzkt hug-
vit í þágu og góðar þarfir!
RÚSSAR OG BRETAR
Það virðist heldur vera að kastast í
kekki með samkomulagið milli Rússa og
Breta. Sendiherra Breta á Rússlandi,
hefir verið kvaddur heim. Upphaflega var
það til þess, að gefa skýringar um mál
Englendinganna, sem hneptir voru í fang-
elsi á Rússlandi. Nú hefir þó svo orðið,
að sendiherrann fer ekki til baka. Og á
þinginu á Bretlandi, er alvarlega rætt
um að slíta bæði verzlunar og stjórnar-
farslegu sambandi við Rússland.
Englendingarnir Allan Monkhouse og
Charles Nordwell, formenn brezku raf-
virkjunar stofnunarinnar á Rússlandi, eru
kærðir um að hafa haft f frammi skemd-
ir á opinberum mannvirkjum, einkum
raflögnum, til þess að afla iðnaðarstofn-
un sinni með því atvinnu. Um sannanir
fyrir þessu vita menn ekki. En það er
og annað, sem í kæru stjórnarinnar á
Rússlandi felst. Englendingamir gáfu
félagi sínu heima á Englandi upplýsingar
um horfur viðskiftarekstursins á kom-
andi ári um leið og því voru sendar
skýrslur og reikningar yfir starf ársins.
Var frá því greint, að horfurnar væru hin-
ar glæsilegustu og að hér og þar um Rúss
land væri gert ráð fyrir nýju starfi. En
þessar upplýsingar voru ekki hjá stjórn-
inni fengnar, og við lög varðar þar að
gefa sh'kar upplýsingar án vitundar
stjórnarinnar. Að hafa orðið brotlegir í
þessu efni við lögin, játa Englendingarnir,
því þeir vissu ekki, að þeir væru með því
að fremja lagabrot. En það eitt skipar
þeim á bekk með njósnurum.
Þegar Englendingar höfðu verið hneptir
í varðhald, var byrjað að yfirheyra þá.
Var Mr. Monkhouse f 18 klukkutíma í
vitnastúkunni á einum sólarhring og
lionum ekki gefin hvíld til að matast,
öðru vísi, en það sém hann gat upp úr
hnefa sínum stýft meðan yfirheyrslan fór
fram. Var klukkan orðin 3 að nóttu, er
hvíld var tekin, en næsta dag var hann
sóttur klukkan sjö að morgni, og stóð
yfirheyrslan þá, sem daginn áður, yfir í
17 klukkustundir uppihaldslaust.
Þetta skoða Bretar óhæfu f málarekstri
og það er ef til vill það, sem espað hefir
þá gegn Rússum meira en nokkuð annað.
Auðvitað gera þeir heldur ekkert úr því,
að menn bessir hafi verið að njósna nokk-
uð, eða að gefa upplýsingar, er þvf nafni
geti heitið. Heldur geta þeir ekki látið
sér koma í hug, að þeir hafi haft skemdir
í frammi á mannvirkjnm landsins. En
enda þótt svo væri, virðist það rússnesku
stjórnarinnar að dæma um það, en ekki
Bretastjórnar. Það mundi engin þjóð, og
Bretar ekki sjálfir, taka því með góðu, ef
önnur þjóð færi að skifta sér af því, svo
að hún fengi ekki óhinruð að koma réttvís-
inni fram gagnvart mönnum, sem hún
grunar um glæpsamlegt framferði. Að
því leyti til er málstaður Breta veikur.
Framhjá hinu er skiljanlegt að þeir geti
ekki þegjandi gengið hversu réttarfarið á
Rússlandi stingur mjög í stúf við venjur
sem réttarfari eru samfara á Bretlandi.
Bretum finst af þvf þeir eru öðru vanir,
sem réttarfar Rússlands sé strangt og að
hinum ákærðu sé ekki gefið nægilegt
ráðrúm til að verja sig eða ekki eins og
þeir álíta að eigi að vera gert. Verður
því heldur ekki neitað, að yfirheyrsla Mr.
Monkhouse ber það með sér.
Afleiðingin af þessu er svo sú, að Bret-
ar efast um, að næg ástæða sé fyrir kær-
unum sem á Englendingana eru bornar af
rússnesku stjóminni. Rétt&rhaldið alt
kemur þeim þannig fyrir sjónir.
Og svo langt gengur nú blaðið “Times”
í Lundúnum, að það kveður kærurnar
hafnar með það fyrir augum, að æsa
rússnesku þjóðina gegn þeim löndum, er
annað fyrirkomulag hafa en Rússland.
Kveður það Rússa hafa að því unnið um
hríð. Þjóðina heima fyrir telur blaðið
nú orðna eyrðarlausa og óánægða út af
ástandinu, og eina ráðið til að beina hug-
um hennar frá sínum eigin erfiða hag,
sé að espa hana gegn öðrum þjóðum.
Þetta kveður blaðið ástæðurnar fyrir kær-
unum á þessa menn. Það sé ekki vegna
breytni þeirra að hún hafi komið fram
Það sé auðsætt af því, hvernig bæði rúss-
neski utanríkismálaráðherrann, Litvinoff,
og stjórnarblöðin taki í málið, að þetta
eigi að verða til annars og meira, en að
hegna þessum mönnum. Það á að verða
til þess að uppræta sambandið milli
brezku þjóðarinnar og Rússlands. Svör
þeirra eru fullkomlega storkandi fyrir
brezku þjóðina, og þau sýna með þeim,
að rússneska stjórnin lætur sig engu
skifta, er alveg kæringarlaus um það,
hverjar afleiðingarnar verða. Þeim
stendur alveg á sama hvort Bretland
segir upp viðskifta og stjórnarfarslegu
sambandi við Rússland. Það á aðeins að
nota það, ef til þess kemur, sem ljóst
dæmi af því, að aðrar þjóðir heimsins séu
að sameina sig gegn Rússlandi. Það er
það eina, sem sameinað gæti hina sundr-
uðu hugi rússnesku þjóðarinnar og dregið
athygli hennar frá hennar eigin kjörum
sem stendur.
Þannig líta Bretar eflaust á þetta mál.
Það er sagt að samkomulag Breta og
Rússa hafi ekki verið sem bezt í seinni
tíð. Héldu ýmsir fram, áður en þetta
sérstaka mál kom upp, að dagar viðskifta
sambands landanna væru þegar tldir. Er
nú ef til vill að því komið.
En hvaða áhrif hefir það út á við?
Eflaust mikil. Aðrar þjóðir hljóta að
verða varfærnari í viðskiftum sínum við
Rússland eftir en áður. 1 Kína og Japan
vita allir hvernig ástatt er. Allar stór-
þjóðir heimsins eru þar með hugann,
hvort sem lengur eða skemur dregst, að
þær stökkvi hver á aðra eins og grimmir
kettir. Því hlýtur og nokkur sundrung
að fylgja heima fyrir áður en út í það
versta er komið. Getur þessi deila sem
nú er komin upp milli Breta og Rússa,
ekki verið eitt af þeim forspilum stærri
tíðindanna?
ER LfF Á ÖÐRUM HNÖTTUM?
Lengi hefir hugmyndin um það að líf
muni vera til á öðrum hnöttum en þess-
ari jörð, verið rík í hugum manna. Og
hún er þeim ef til vill ofar í huga þessa
stundina, en nokkru sinni áður.
Ástæðan fyrir því er sú, að nýlega
hefir maður að nafni Charles B. Lipman,
prófessor í lífeðlisfræði við háskólann í
Califoraía gert mjög athyglisverðar rann-
sóknir í þessa átt.
Allir þekkja stjörnuhröp. Á þeim stend-
ur þannig, að smáhnettir sem til og frá
eru í geimnum innan þessa sólkerfis,
verða iðulega á leið jarðar á braut hennar
umhverfis sólina, og haldast þá ekki við
og falla til jarðar, er þeir koma of nærri
jörðu. Einkum fer jörðin gegnum hópa
þessara smáhnetta í ágústmánuði og nóv-
ember mánuði ár hvert. Eru stjörnuhröp
os bá tíðari en á öðrum tímum. þó ávalt
meg-i heita að þeirra sé vart. Svo mikið
er til af þessum smáhnöttum um geiminn.
Þeir eru misjafnir að stærð, en þeir sem
hér um ræðir eru sjaldnast stærri en
björg er úr fjöllum hrapa. Eru þeir því
loftsteinar kallaðir. Víga hnetti var einn-
ig algengt að heyra menn segja frá að
þeir hefðu sér, er stjörauhröp urðu.
Þessa löftsteina er þannig falla til
jarðar, hefir vísindamenn mjög munað í
ið rannsaka. Hafa athuganir prófessors
Lipman lotið að því að komast að hvort
ekki gætu lífverur leynst í þeim. Er hann
nú kominn að þeirir niðurstöðu, að gerlar
eða örsmáar lífsverur, ósjáanlegar með
beru auga, séu í loftsteinunum.
Hann hefir tekið loftsteinana um leið
og þeir hafa komið niður, einangrað þá
á þann hátt, að lífverur á þessari jörð
hafa ekki að þeim komist. Kvað hann
hafa geril-sneytt þá utan og með því eins
oft drepið lífverur, er með þeim hafa bor-
ist hingað, sem þær, er þangað komust
eftir að til jarðar kom. En þrátt fyrir
%
það hefir hann að þeirri raun
komist, að loftsteinarnir voru
iðandi af smálífsverum eða
gerlum .
Hvað sannar þetta? Sé hægt
að treysta rannsókn prófessors
iLipman, sannar þetta, að líf
hafi verið á þesum smáhnött-
um úti í geimnum, áður en þeir
duttu til jarðar.
Og með því er þá einnig fyr-
sta áþreifanlega sönnunin feng-
in fyrir því, að líf sé annar
staðar til en á þessari jörð.
Þó loftsteinar þessir séu oft
svo litlir að þeir leysist alger-
lega upp, er þeir falla til jarð-
ar, er hitt einnig til að þeir
logi aðeins utan, en, hafi ekki
skaddast að innan við hitann
af loftþrystingnum á fallinu. Og
það. hefir gert kleift að rann-
saka þetta.
ITdodds ^
fKIDNEY |h
k,LLM
U M Af'Jl
I fullan aldarfjórðung hafa Dodd’»
nýrna pillur verið hin viðurkenndu
meðul við bakverk, gigt og blöðru
sjúkdómum, og hinum mörgu kvilla,
er stafa frá veikluðum nýrum. —
E>ær eru til sölu i öllum lyfjabúð-
um á 50c askjan eða 6 öskjur fyrir
$2.50. Panta má þær beint fr&
Dodds Medicine Company, Ltd.. Tor-
onto, Ont., og senda andvirðið þang-
að.
Svo er talið að smáhnettir
þessir séu hluti af sólkerfi voru
og gangi eftir sínum brautum
umhverfis sólina, eins og jarð
hnettirnir. Þó er ekki tekið
fyrir, að þeir kunni áð vera frá
öðrum sólkerfum komnir einn-
ig. Vegna þess hve litlir þeir
eru, eru þeir á valdi annara
stærri hnatta er nærri þeim
koma. Svo að eitthvað af þeim
geti vel verið lengra aðkomið.
En þá eru líkumar orðnar
sterkar fyrir því, að það sé
ekki einungis um líf aö ræða
á þessari jörð og jarðstjörnum
í þessu sólkerfi, heldur einnig í
öðrum sólkerfum.
Gerlar geta lifað í kólgu-
grimd svo tímum skiftir. Við
háskólann í Toronto í Canada,
var sannað fyrir nokkru, að
þeir lifðu í helíum-lög í 450
gráða frosti fyrir neðan núll
mark. Og meiri kulda hafa
þær ekki reynt á þessum smá-
hnöttúm úti í geimnum.
Annað sem eftirtektavert þyk-
ir við rannsókn þessa, er það
að gerlarnir eru ekki sagðir ó-
svipaðir gerlum á þessari jörð.
Mætti að því ætla að lífið á öðr-
um hnöttum ætti sömu þroska
leiðina og lífið hér, og að þar
sem þroskaskeiðið hefir orðið
eins langt og hér, geti um verur
skynigæddar sem menn hér eru
einnig þar verið að ræða.
Vísindamenn hafa engu sleg-
ið föstu enn um þessa niður-
stöðu Lipmans. En ítarlegar til-
raunir verða gerðar, til þess að
ganga úr skugga um, hvort
honum hafi hvergi mistekist
rannsókn sín. Þegar því er
lokið, og beri þeim saman, er
ekki um það að villast, að Lip-
man hefir stigið fyrsta sporið
til þess að sanna með rökum,
að líf sé á öðrum hnöttum.
Og ótal rannsóknarefni eru
mönnum þá lögð upp í hendur
með þessu. T. d. verður þá
fariö að rannsaka, hvort þessir
gerlar, sem til hafa orðið úti í
geimnum, geti valdið sjúkdóm-
um hér. Telja menn þó ólíkt,
að þeir eigi svo mikið sameigin-
legt við jarðlífið, að þeir valdi
sýki nokkrum lifandi verum á
þessari jörð.
Úr “Popular Sciencé”
SMÆLKI
Á spjaldi í glugga 4 mat-
söluhúsi í San Francisco stend-
ur: “Vér vitum að ávísan yðar
er góð, en vér treystum ekki
bönkunum.”
* * *
* Á boðspjöldum í Hollywood
má nú oft lesa: Aðgöngumiði
fyrir handhafa og eina! konu.
* * *
Dr. Carl S. Patton sóknar-
prestur hitti einu sinni bónda
er sagðist drekka 15—20 bolla
af kaffi á dag. “En”, spurði Mr.
Patton, “heldur það þér ekki
vakandi?” “Það hjálpar ótrú-
lega,’ ’svaraði bóndi.
• * «
Betra er að vera kistulagður
í gröfinni en að dragast ofan-
jarðar ástarlaus og vonlaus.
“GALDRA LOFTUR”
Tónskáldið sem sendir frá sér
ódauðlegt listaverk, á það undir
þjálfun og túlkunargáfu söngv-
ara og hljóðfæraleikenda, hvern-
ig meðferð og áhrif verka hans
berast út á meðal fjöldans. Það
hefir verið sagt, að hljómarair
séu Ijóðunum vængir. En svo
best fá þeir vængir notið sín,
að á svif þeirra sé þrýst sál og
andardrætti snillingsins, er verk-
ið samdi.
Leikritaskáldið á hér ekki ó-
skilt mál. Sala leikrita mun
yfirleitt vera lítil, samanborið
við útbreiðslu annara skáld-
verka. Leikhúsin eru meðal-
gangarinn milli höfundarins og
fjöldans, þar sem persónugerf-
ingar skáldsins íklæðast holdi
og blóði. Velkist því engin f
vafa um það, hversu mikilsvert
það er fyrir skáldið og gildi iðju
hans, að trúlega séu túlkaðar
persónur hans, á leiksviðinu.
Jóhann Sigurjónsson hefir átt
því láni að fagna — svo sem
eg fæ best skilið — að jafnan
hefir verið vandað til sýninga á
leikritum hans. Annað en það
bezta hefir ekki þótt sæma slík-
um höfundi. Það kann því að
hafa þótt nokkur dirfska, er fá-
mennur flokkur manna, mitt í
dreyfingunni og félagslegum
örðugleikum hér vestan hafs,
færðist í fang að sýna hið stór-
fenglega verk Jóhanns: “Galdra
Loftur”, því kunnugt var þeim
fyrirfram, er eitthvert skin báru
á málið, að eigi dugði að kasta
höndunum að slíkri sýningu, að
leikenda vali né útbúnaði, ef
höfundinum og verki hans átti
að vera nokkur sómi sýndur.—
En nú hefir þessi leiksýning
farið fram sem kunnugt er, hjá
leikfélagi Sambandssafnaðar, 4.
og 5. þ. m., fyrir troðfullu húsi
bæði kvöldin, og við nokkurn-
vegin einróma aðdáun þeirra er
á horfðu, svo langt sem eg hefi
fregnir af.—
Tjaldið dregst til hliðanna.
Sviðið er stofa ráðsmannsins á
Hólum. Sex ölmusumenn bíða
þar biskupsins og brátt bætist
hinn sjöundi við; er sá blind-
ur og leiddur til sætis af 10 ára
stúlku, dóttur-dóttur hans
(Matthildur Kvaran).
Biskupinn kemur inn á svið-
ið í messuskrúða (Ragnar
Stefánsson) og úthlutar ölmus-
um. Mættu allir biskupar heims-
ins vel við una að hafa Ragnar
Stefánsson fyrir málsvara, svo
prúðmannlega gengdi hann
biskups embættinu, þessa stuttu
stund, er hann réði yfir Hóla-
stóli. Biskupsfrúin (Miss Elín
Hall) kom og inn á sviðið í
svip. Framganga hennar var
skörugleg, sem vera bar. Það
var andlegur og líkamlegur ver-
gangsbragur á ölmusumönnun-
um; fingraför örbrigðar og þess
aldarfars, sem engu lætur sig
skifta þó hinir máttarminni
dragnist niður í andlega og lík-
amleka vanrækslu og óþrif. Þó
var látbragð hins blinda ölmusu
manns frábrugðið hinna. Þar
vottaði fyrir leifum af mann-
dómi. Tal hans stillilegt og
greindarlegt. Þegar hann geng-