Heimskringla - 10.05.1933, Blaðsíða 4

4. SlÐA.
HEMISKRINGLA
WINNIPEG, 10. APRÍL 1933
' ®£tmskrin0la
(Stofnuð 18S6)
Kemur út á hverjum miðvikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsimi: 86 537 _______
VerS blaðsins er $3.00 árgangurinn borgist
fyriríram. Allar borganir sendist:
THE VIKING PRESS LTD.
Ráðsmaður TH. PETURSSON
853 Sargent Ave., Winnipeg
Manager THE VIKING PRESS LTD.
853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFAN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg.
“Heimskringla” is published by
and printed by
The Viking Press Ltd.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man.
Telephone: 86 537
WINNIPEG, 10. APRÍL 1933
VINNULAUNASKATTURINN
Um vinnulauna skatt Bracken-stjórnar-
innar, sem svo mikið er rætt um, skal
hér farið fáeinum orðum þó erfitt kunni
að verða án þess að guð lasta.
Fá munu þess dæmi, að fjárlöggjöf
nokkurrar stjórnar í Manitobafylki hafi
eins úthrópuð verið af almenningi og þessi
nýi skattur Bracken-stjórnarinnar. And-
mælin gegn honum bæði innan þings og
utan, og sem getið er á öðrum stað í
blaðinu, eru svo alvarleg, að oss kæmi
ekki á óvart, þó nema yrði skattinn aftur
úr lögum. Svo misborið telja borgararnir
sér vera með honum.
Satt er það að fjárhagur fylkisins er á
nástanginn kominn í höndum Bracken-
stjórnarinnar og lagskrumma hennar,
liberölum. Enda er það eina vömin, sem
þeir hafa fyrir sig að bera, að hann sé
brýn bjargráð fykisins. Ef svo væri nú
samt, að á skattinum ylti viðreisn fylkis-
ins, mundi enginn á móti honum mæla.
Þegnamir mundu glaðir binda sér þann
sjálfsfórnar bagga á bak, sem honum er
samfara, ,væri um nokkuð slíkt að ræða.
En því miður er það ekki. Fjárhagur
fylkisins er ekki eingöngu sokkin svo, ,að
erfitt verður að bjarga honum, heldur
verður það óhugsanlegt meðan Bracken-
stjórnin er þaj- við völd, sá eldur í búi
sem hún hefir reynst. Þó svo sé látið
heita sem að skatturinn eigi að brúa
sundið milli tekna og útgjalda, fer því
fjarri að hann geri það. Tekjuhallinn á
komandi ári er áætlað, að verða muni
svo gífurlegur, að ekki geti hjá því farið,
að rentan á skuld fylkisins hækki um
tvær miljónir. Bæði er að Bracken stjórn-
in gerir ekki ráð fyrir neinum útgjöldum
í sambandi við atvinnuleysis og ellistyrk-
inn, og svo hitt, að nú fyrst máímánað-
ar, varð sambandsstjórnin, að hlaupa
undir bagga, og greiða rúma tveggja
miljón dollara lánskuld til bankanna, auk
þess, sem hún rétt áður greiddi þriggja
miljón dollara skuld sem á fylkisbankan-
um sæla hvíldi. Og engin skyldi ætla, að
með því væri alt búið. Um næstu mán-
aðarmót, fellur enn tveggja miljón dollara
skuld í gjalddaga, sem sagt er, að sam-
bandsstjórnin hafi að sér tekið. Og ofan
á þetta alt, verður fyrir næstu árslok a?
leysa út lán er nema frá 8 til 10 miljón-
um, sem sambandsstjómin verður auðvit-
að að sjá fyrir. Þegar þetta alt er tekið
til greina, er sjáanlegt, hvað skuld fylkis-
ins hækkar á þessu nýbyrjaða ári og
rentur af henni. En hvaða bjárgráð eru
þá að þessum nýja skatti? Sannleikur-
inn er sá, að hann er ekkert til við-
reisnar hag fylkisins, svo að um sé vert
að tala. Það verður á næsta ári að auka
hann um helming eða þrefalt til þess að
tekjur og útgjöld fylkisins standist á. í
honum eru ekki meiri bjarráð fólgin en
þetta, eins og á stendur.
Vér efumst um að almenningi sé eins
ljóst og skyldi um fjárhag fylkisins. í
kosningunum s .1. sumar, var það ráð
tekið, að minnast ekki á hann eða ráðs-
menskú Bracken-stjórnarinnar, heldur var
staðleysum ausið út um sambandsstjóm-
ina á fundum þingmannaefna og í aðal
málgagni Brackenstjómarinnar. Sú blekk-
ing hreif. Eins er nú verið að reyna að
fela hið sanna í sambandi við fjárhaginn
og þörfina á þessum nýja skatti með því,
að tala um vandkvæði annara fylkja
landsins. Væri þó eins vel, að litið væri
ögn nær sér, og almenningur þessa fylk-
is skygndist ofur lítið um meðan hann
hefir'sjónina, og augun em ekki úr hon-
um kroppuð með nýjum sköttum.
í síðustu kosningum og aftur nýverið í
bréfi frá bónda einum var að því fundið
við Heimskringlu að hún gagnrýndi gerðir
Bracken-stjómarinnar of svæsið og
“sveittist” ofmikið við, að skrifa um
stjómmál. Um stjórnmál verður ekki
komist hjá að skrifa í blöðin, en í því efni
hefir Hkr. fylgt þeirri reglu, að skrifa um’
það frá hagfræðislegri hlið, ,meira en frá
pólitízku sjónarmiði. Og af nokkrum
greinum er lutu að lögmálum viðskifta
og siðmenningar, er á þessu ári hafa í
blaðinu birst, ætlum vér að einhverjum
hafi not komið er gaman hefir af
að gera sér grein fyrir stjóramálum frá
hagfræðislegu sjónarmiði. En að þessu
sleptu og svo að aftur sé vikið að hinum
nýja skatti Bracken-stjórnarinnar, kemur
oss það einkennilega fyrir sjónir, ef það
verður ekki nægilegt til að koma “svita”
út á þessum bréfritara, er Brackenstjórn-
in sendir nú virðingarmann sinn heim á
heimili bænda, til þess að vigta ofan í
þá matinn, svo hægt sé að meta það, sem
þeir neyta, til skatttekna. En það er nú
áformið með nýja skattinum. Auk fram-
leiðslu þerrar, er bóndinn selur verður
fæði hans einnig verðlagt til skattálagn-
ingar. Hversu nákvæmur og glöggskygn
að virðingarmaðurinn verður á skatt-
tekjulindir stjórnar sinnar hjá bóndanum
vitum vér ekki, en á því værum vér ekki
hissa, þó í kálfsdöllunum þyrfti hann
einnig að mæla, til þess að vera viss um,
að allar tekjur bóndans væru skattaðan
Þar sem vinnulaun eru greidd í pen-
ingum vikulega, eins og í bæjum, verður
að draga skattinn á hverjum borgunar-
degi frá kaupinu. Það má enginn taka
svo inn 20 cents á klukkutíma fyrir vinnu
sína, að fingur skattheimtumanna Brack-
enstjórnarinnar séu ekki um leið komnar
ofan í budduna til þess að klípa af því í
hvert skifti sem vinnulaunin eru £reidd.
Það mun erfitt verða að benda á öllu
svívirðilegri skattaðferð en þessa. Auk
þess sem skatturinn er efnalega tilfinnan-
legur í fylsta máta fátækum mönnum, t.
d. stúlku eða dreng í bæjum er $482. taka
inn á ári, og hafa fyrir föður eða móður
að sjá, þá er hitt þó ennþá verra, að
honum fylgir það, að tilfinningu mannsins
og sjálfsvirðingu er svo misborið með að-
ferðina, að engu er líkara, en að ekki sé
um fólk að ræða, er upprétt hefir vanist
að ganga, og til persónugildis sins finnur,
heldur sem óvita eða skríl, sem bjóða
megi það, sem þrælum hefði ekki þótt
hæfa á löngu liðnum öldum.
Það er vegna þessarar stjórnmálalegu
lubbamensku, sem skattaðferð þessari er
samfara að elmnningur hefir mest snú-
ist gegn skattinum. Annað er og það, að
innheimta hans verður afar kostnaðar-
söm, svo að mikið af honum hlýtur að
fara til innköllunar manna, en kemur ekki
bjargráðum þessa fylkis nema að sára
litlum notum. Hreinar tekjur stjórnar-
innar af honum, yrðu að minsta kosti
stýfðar. Almenningur sér þennan óhag-
sýnis- og ráðleysisbrag á löggjöfinni, þó
stjórnin sé steinblind fyrir honum.
Tillaga andstæðinga stjórnarinnar á
þingi um að kjósa hagnefnd, er vald hefði
til að skera niður stjórnarkostnaðinn, þar
sem þess var kostur, var viturleg. Geddes-
nefndin á Englandi, er kosih var í lok
stríðsins í sama tilgangi, blátt áfram
barg landinu þá út úr fjárhagsvandræðum
þess. “Geddes-öxin” var hún kölluð og
hefir eflaust borið nafn með rentu. Það
er einmitt slík exi, sem hér þarf við
meira en nokkuð annað. Hún hefði leik-
andi höggvið stjórnarkostnaðinn niður um
það, sem þessum skatti nemur. Og það
hefðu orðið varanleg bjargráð, en ekki
hitt, að hýma úrræðalaus og skella kostn-
aðinum á aðra með sköttum og segja
þeim að sjá fyrir honum, eins og um
fjárhagsvandræði væri engin hjá almenn-
ingi að ræða.
Þó hart sé nú í ári, eru tekjur fylkis-
stjórnarinnar meiri en þær hafa nokkru
sinni áður verið. Þær eru fimm miljón-
um, eða einum þriðja meiri, en þær
vom síðasta ár Norrisstjórnarinnar. En
þetta hrekkur ekkert. Alt það fé, sem !
fylkið hefir lagt fram í sambandi við at-
vinnuleysi og annan kostnað er af krepp-
unni leiðir, hefir Stjórnin tekið að láni.
Hún hefir fjölgað ráðgjöfum og skrif-
stofum til þess að koma liberölunum fyr-
ir þar sem vel fór um þá, svo þeir þryftu
ekki kviðdregnir að vinna að bjargráðum
fyliksins með henni, því svo háfleygt var
það látið heita að svíkja flokk sinn. En
alt kostar nokkuð, og er það nú með
fjárhag fylkisins að koma í Ijós, eða rétt-
ara sagt, niður á almenningi. Hag-
nefndin hefði eflaust fækkað ráðgjöfun-
um niður í fimmu, en þá hefði nú gam-
anið gránað.
Eitthvað hefir Brackenstjórnin og aðal
málgagn hennar hér minst á, að það væri
undarlegt, að ekkert væri fundið að
sköttum sambandsstjórnarinnar, sem
helmingi væru hærri en fylkisskattarnir.
Það er satt, að sykur skattur sambands-
stjórnarinnar er hár. Og hann má aðal-
skattur hennar heita. í þessu fylki er á
ætlað, að 500,000 pund af sykur séu keypt
á ári. En jafnvel með þessum háa syk-
ur skatti, verða tekjur sambandsstjómar-
innar ekki nema $10,000, í þessu fylki af
honum. Um samanburð er því þárna
ekki að ræða. En jafnvel þó svo hefði
verið, er fylkisstjórninni ekki miska*
laust á það að minnast, þar sem hún
flýtur á aðstoð sambandsstjórnarinnar, og
sem nú þegar hefir veitt henni um sjö
miljón dollara lán á þessu ári, auk þess er
viðkemur atvinnuleysis- eða kreppumál-
umnokkrum. Ennfremur hefir sambands-
stjórnin skorið stjórnarkostnaðinn niður,
sem svarar helmingi af nýjum sköttum
hennar, sem er eitthvað annað en fylkis-
stjórn Manitoba hefir gera.
Það hefir einhver á það bent, að ef öll
fylki landsjns væru önnur eins sníkjudýr
á sambandsstjórninni og Brackenstjórnin
er, þá væri svipaðri útgjalda byrðí með
því hlaðið á sambandsstjórnina og tapinu
af C. N. R. kerfinu.
Brackenstjórnin hefir reynst óseðjandi
hít í fjármálarekstri sínum. En hún hef-
ir þó líklegast aldrei sannað betur en með
þessum vinnulaunaskatti hitt jafnframt,
hversu ófær hún er til að stjórna.
FRÁ BLAINE
Eftir séra Friðrik A. Friðriksson.
I.
Einusinni ennþá verðum vér að beina
athygli lesendanna að borginni Blaine, á
norðurhorni Bandaríkjanna við haf vest-
ur. Þar stendur friðarboginn frægi á
landamærum. Blaine-bygðin er eitt hið
fegursta hérað. Haf til vesturs og háfjöll
til austurs, jökli földuð. Þar hafa staðið
stórskógar, öldum saman, þótt nú séu
að mestu höggnir. Þar er því nógur jarð-
vegur; og þótt hann sé ekki ýkja frjór, þá
er sumarið svo langt og blítt að þar má, á
litlum landskikum, rækta ógrynnin öll af
matjurtum, ávöxtum og öðrum nytja-
gróðri. Mun mönnum lærast að færa sér
það þeim mun betur í nyt sem kreppu
árin verða fleiri og verri. Þar eru vetrar
svo vægir á stundum sem miid og regn-
söm hausttíð væri. Út af því bregður þó
oftar í seinni tíð, segja kunnugir, enda
er nú víða horfinn skógur og skjól. Á
þessum líðandi vetri hefir tíðarfar verið
allri venju verra — þrálátar kalsarigning-
ar, sterkviðri, frost, snjór. Forstands-
bændur, sem ávalt hafa stórfyrnt eldivið
á hverju vori, bræla nú bleytunni í góu-
byrjun. Einbúar iáta hið versta af sínum
högum.-------
II.
Meöal allra almennustu frétta frá
Blaine má telja það, að á liðnu hausti
voru þar smíðaðir viðarpeningar, sem
hafa það fram yfir alla aðra bráðabyrgð-
ar penginga vorrar tíðar, að því, er oss
skilst, að þeir eru — kringlóttir. Ein-
hverjar stælur urðu um það í blöðunum,
hvort fyrirtækið væri frumlegt af háifu
Blaine-búa. Umkvartendur gleymdu því
að í Blaine varð fyrst til þetta spánýja
lag á peningunum — kringlóttan. Pen-
ingar þessir eru algildur gjaldmiðiil inn-
^n bygðarinnar. Bærinn ábyrgist þá og
ganga þeir fullu nafnverði, — eða jafn-
vel betur en það. Því að mikið af þeim
hefir verið selt margföldu verði víðs-
vegár um Norður-Ameríku, og ef til vill
víðar, svo sem kynjagripir. Einn pening-
urinn var hátíðlega sendur Jóni D. Rocke-
feller að gjöf. Hefir hann sjálfsagt þakk-
að fyrir sig, — svo kurteis maður.
Annars höfum vér ástæðu til að halda
að stórkaptalistum kunni að þykja lítið
til slíkra nýjunga koma. Því að fyrir
gæti komið að þær læddu þeim skilningi
inn hjá alþýðu, að unt sé að hafa full-
giklan og fullnægjandi gjaidmiðil, er
grunvallaöur sé á samkomulagi eða lög-
um aðeins, en ekki á málmfæti (gold —
sliver standard). Ennfremur kynni ein-
hverjum fjármálafáraðlingnum að detta í
hug, í sambandi við þessa vaxtalausu við-
arpeninga, að vaxtatekja af peningum
yfirleitt sé menningunni alls ekkert nauð-
synjamál. Loks gætu menn forherzt í
þeirri ímyndun, að gullfótur sé til þess
eins nothæfur að takmarka svo
gjaldmiðilinn að auðgert sé auð-
valdinu að eignast hann og ráða
honum gersamlega, og kúga
síðan alla verzlun og viðskifti
almennings undir lántökur og
vaxtagreiðslur í bönkunum.
IFyrir því hafa líka bankastjórar
■ yfirleitt fremur amast við bráða
byrgðarpeningum. Og sumir
þeirra hafa af góðvild sinni lát-
I ið svo ummælt, að ef slíkir pen-
|ingar reyndust þarfir og gagn-
jlegir, þá væri þar um hættulegt
j fordæmi að ræða!
Önnur frétt, sem almenning
snertir, er sú, að mánudaginn
13. febr. s. 1. hætti banki bygð-
arinnar útborgunum. Þær góðu
vonir um viðreisn bankans, er
gefnar voru fyrst í stað, hafa
enn ekki ræst, hvað sem verð-
ur. í banka þessum liggja allir
félagssjóðir fslendinga hér í
bygð, og sennilega mestalt
sparifé, og mun til saman nema
alláltilegri upphæð. Er ekki
aðeins bagalegt, heldur og kyn-
iegt að þessi fjöregg þjóðiífsins,
þessar rómuðu undirstöður
mennigarinnar, bankamir, skuli
hver um anna reynast sandur
og hégómi.----------
III.
í Blaine kemur eitthvað merki
iegt fyrir á hverjum degi. Á-
hugamönnum (og konum) um
söguleg atriði þrýtur aldrei efni
né örendi. Því miður, er fleira
sagt en ritað. Finnum vér sárt
til þess, að slælegar höfum vér
ástundað fréttaritun héðan en
ástæða var til, þessi tæp 3 ár,
sem vér höfum dvalið í Blaine.
Séra Valdimar J. Eylands,
prestur lúterskra safnaða í
Blaine, og nágrenni, þurfti því
ekki að óttast það, að hann
væri að “bera í bakkafullan
lækinn”, er hann reit fréttagrein
héðan í “Lögberg”, 27. okt. og
3. nóv. s.. 1 Hafði margur ó-
blandna ánægju af lestri þeirr-
ar ritgerðar, og vakti hún mjög
almenna eftirtekt, a. m. k. hér
um slóðir.
Kunnugt er oss um það, að
lúterskir menn hafa unnið af
miklu kappi hér í bygð, á síð-
ustu árum. En um efTrs einstök
atriði þeirrar starfsemi er oss
yfirleitt ókunnugt. Því að
“milliveggirnir”, sem Dr. B. B.
Jónsson, deilir svo snildarlega
á, ekki alls fyrir löngu, eru hér
orðnir hærri en svo, að yfir þá
verði gægst með góðu móti. Og
ekki er líklegt að þeir hrynji
fyrst um sinn. Því að þeir eru
úr því efni bygðir, sem lengi
hefir staðist tímans tönn, þ. e.
grísk-rómverskum fornaldarjátn
ingum. Félags líf vort rennur
þvC nú í tveim fullkomlega að-
skildum farvegum, er sennilega
ná aldrei saman, fyr en þá út í
dauðahafi íslenzks þjóðernis.
Fyrir því getur fréttaritun vor
héðan aldrei orðið nema hálf-
sögð saga. Oss er því ánægja
að bjóða sér V. J. E. velkomin
út á ritvöllinn til að fylla það
skarð í samtíðarsögu þessarar
bygðar, er ófylt verður að vera
af oss. Oss er þetta þeim mun
ijúfara sem séra V. .7. E. ritar
mörgum fremur skýrri og
skemtilegri íslenzku.
Heimiit er séra V. .1. E. að
hafa aðrar skoðanir á samlyndi
Vestur-fslendinga, hér . og ann-
arstaðar en þær, er koma fram
í fréttaskrifum vorum héðan af
Ströndinni, í Heimskringlu 27.
júlí s .1. Stendur hann þar líkt
að vígi og vér, þar sem dvalar-
tími beggja vestan hafs mun
vera nálega hinn sami. í á-
minstri grein vorum vér að lýsa
nýjunnu félagslegu afreki Seat-
tle íslendinga, og drápu þá um'
leið í pennan eftirfarandi al-
mennar hugleiðingar:
“íslendingar í Seattle eru í
aðalatriðunum alveg eins og
íslendingar f öðrum og eidri
bygðum hvar sem er um álf-
íl
I fullan aldarfjórðung hafa Dodd’»
nýma pillur verið hin viðurkenndu
meðul við bakverk, gigt og blöðru
ajúkdómum, og hinum mörgu kvilla
er stafa frá veikluðum nýrum. —
Þær eru til sölu í öllum lyfjftbúð-
um á 50c askjan eða 6 öskjur fyrir
$2.50. Panta má þær beint frá
Dodds Medicine Company, Ltd.. Tor-
onto, Ont., og senda andvirðið þang-
að.
una. Þeir eru margir, fyrst og
fremst mjög svo “vandlátir
guðs vegna”, eins og Páll post-
uli kemst að orði, og forðast að
samneyta öðrum en sínum lík-
um. Fyrir því standa þeir sundr-
aðir, o,g sökum sámennis, oft-
ast nær aflvana, til þess menn-
ingarlffs, er þeir virðast hafa
eðli til, mörgum öðrum þjóð-
flokkum fremur. Meinbugi fá-
mennis og sundrungar leiðir
kreppan greinilega í ljós. Ef þeir
hins vegar stæðu saman um
sameiginleg verðmæti, þjóðem-
isleg og önnur, yrðu þeir sjálf-
um sér til sóma og mannkyn-
inu til nytsemdar, svo að um
munaði. Hitt er þeim þó enn
sem komið er tamara — að
fjandskapast um það, sem þeir
hafa minst vit á, .og gefa sér
hvorki tíma til né jafnvel þora
að kynna sér, þ. e. trú og heim-
speki.
Torsótt eru stórvirkin fátæku
fámenni. Líklega er Winnipeg^
eina ísiendingabygðin, sem er
nógu stór til þess, að þar þrif-
ist tveir eða fleiri andstæðir
flokkar, er haldi uppi sjálfstæðu
félagslífi, svo að verulega kveði
að. Flestar bygðirnar verða því
að neita sér um allar meiri-
háttar jákvæðar framkvæmdir.
Hitt verður þá líka fyrir mörg-
um aðalframkvæmdin, þótt nei-
kvæð sé, að sperrast gegn því,
að “hinn flokkurinn” fái vaxið
eða unnið sér nokkuð verulegt
til fjár eða frama. Og með
þrautseigju og árvekni tekst
þetta víðast hvar. Og alt er
þetta skæklatog unnið af ein-
skærri óeigingirni og sjálfboða-
legri fórnfýsi. Það kostar stór-
fé og fyrirhöfn. Skýringin er
sú að alt er það gert guði til
dýrðar. Því að beisk guðfræði-
leg vandlæting liggur þar til
grundvallar. Eða svo er sagt.
“Málefnið” græðir lítið á hvor-
uga hliðina. En ósýnilegur púki
þjóðernislegrar úrkynjunar (er
skyggnir menn sjá þó vel),
fitnar jafnt og þétt á óvild og
illu skrafi hinna lirónsku
bræðra.
Neikvæða hliðin á félagslífí
voru er ómetmælanleg. Flokk-
arnir tálma hver öðrum og úti-
loka átök samvinnunnar. En
jafnframt líður vitjunartími ís-
lenzks þjóðernis óðfluga hjá.
Jákvæða hliðin er hins veg-
ar líka tii staðar, og all-mikil-
virk. Guðsþjónustuhald, ung-
mennafræðsla, söngiðkun, leik-
störf, fundarhöld, samkvæmis-
líf, líknarstörf, iestrarfélags-
störf o. s. frv. — alt er þetta
sú hræring samlífsins, er beint
og óbeint miðar til menningar,
þótt eigi sé hálft við það, er
framkvæma mætti, ef sundr-
ungin spilti því ekki.
Og — rétt stöku sinnum
verða menn þreyttir á úlfúðinni
einni saman. Jafnvel prestarnir
eru hættir að Ieyna því, að þeir
sjái hver annan á mannamót-
um. Stöku sinnum bregður fyr-
ir örlitlum glampa menningar-
Iegrar samvinnu. — Einstakir
menn úr öðrum flokkum rétta
hinum hjálparhönd. Þetta kem-