Heimskringla - 05.07.1933, Side 3

WINNIPEG, 5. JÚLÍ 1933
HEIMSKRINGLA
3. SIÐA.
Phonf 22 93S Phonc 25 237
HOTEL CORONA
26 Rooma Wlth Rath
Hot and Cold Watep in Every
Room. — $1.60 per day and up.
Monthly and Weekly Rates
on Request
Cor. Main & Notre Dame East
WINNIPEG, CANADA
í íslenzkri sagnaritun. Þar voru
fyrir víst samin þrjú sagnarit í
þjónustu kirkjunnar: Ólafs sög-
ur Tryggvasonar tvær, eftir
munkana Odd Snorrason og
Gunnlaug Leifsson og Jóns saga J
helga eftir Gunnlaug. Gunn-'
laugur sneri og á íslenzku Merl- 1
inusspá og diktaði nýja sögu af 1
hinum heilaga Ambrosíus. Til- j
gangur þessara norðlensku
munka var nú ekki beinlínis sá,1
að segja það eitt sem satt var,
heldur hitt að auka Guðs dýrð
og allra heilagra. Tilgangurinn
ber dómgreind þeirra algerlega
ofurliða. Sagnadís þeirra er
ekki vöruvönd. Hún lætur vaða
á súðum, og er heldur en ekki
liðugt um málbeinið.
En á Þingeyrum var einnig
Karl ábóti Jónsson. Hann ritaði
Sverrissögu, og var fyrsti hluti
hennar fnr^bléjsinn af Sverri
sjálfum, enda er ekki klausturs-
keimur að þeirri merkilegu bók.1
Má vera að fyrirmynd Karls hafi)
verið Hryggjarstykki Eiríks
Oddssonar, sem hann ritaði um
samtímaviðburði í Noregi fyrir.
og um miðja 12. öld. Eiríkur
var heimildavandur ekki síður;
en Ari, en höft þau sem
hinn kröfuharði rannsóknarandi
Sunnlendinganna hafði neyðst
til að leggja á frásagnir um
forna viðburði, falla af sjálfu sér
af ritnm þeirra Eiríks og Karls,
því að báðir rituðu þeir sam-
tímasögur. Olnbogarúm sagna-
ritarans hafði nú stórum aukist.
Báðar þessar meginkvíslir ís-
lenzkrar sagnaritunar, hin norð-
lenzka og hin sunnlenzka, renna
saman í eitt í sagnaritun
Snorra Sturlusonar og samein-
ast þar á undraverðan hátt, svo
að hvorug ber aðra ofurliða.
Snorri stofnar borgfirska skól-
ann, sem S. N. svo nefnir.
Snorri var alinn upp í Odda og
hafði kynst fræðistörfum Sunn-
lendinganna frá blautu *barns-
beini. Hann ílendist í Borgar-
firði 23 ára gamall, gerist höfð-
ingi í því héraði og eignast síð-
ar hluta úr goðorði norður í
Húnavatnsþingi. Styrmir prest-
ur hinn fróði var heimilismaður
hans. um og dftir 1200 hefst nýtt
tímabil í sögu íslenzkrar sagna
ritunar. Þá er rituð Morkin-
skinna og Orkneyinga saga.
“Ekkert verður nú fullyrt um,
hvar þessi rit sé saman sett. En
bókmentasögulega eiga þau
hvergi betur heima en í borg-
firska skólanum”. — íslenzk
sagnaritun nær nú hámarki.
List og vísindi hafa náð saman.
Þetta eru þá höfuðatriðin í
skoðunum S. N., en vitanlega
geta ekki öll kurl komið til
grafar í svona stuttu yfirliti.
Ekki verður annað sagt en að
þessi kenning sé áheyrileg,
rækilega hugsuð og flutt af
mikilli kunnáttu. En vitanlega
er hún hugarsmið, sem ekki
verður studd með nægilega
sterkum sögulegum rökum, svo
sem engum er ljósara en höf-
undi hennar. Er því hætt við,
að ekki verði allir höf. sám-
dóma, en þó er kenning hans
langt frá því að vera draumórar
einir, enda varpar hún merki-
lega björtu ljósi yfir eitt hið
flóknasta vandamál íslenzkrar
bókmentasögu.
hann er “höfundur” hennar í
raun og veru, því að hann hefir
skipað efninu, tengt saman
heimildir og mótað alla frá-
sögnina á sjálfstæðan hátt. Þeg-
ar slíkt sagnarit er samið, hlýt-
ur að hafa verið liðið talsvert á
ritöld, enda greinir þá Björn M.
Ólsen og Finn Jónsson ekki
meira en svo á um aldur sög-
unnar, að Ólsen telur hana rit-
aða einhvern tíma á árunum
1201—1206, en Finnur rétt fyrir
1200. En þar sem samkomulag
er um, að sagan sé rituð í
Borgarfirði, einhvern tíma á
æfidögum Snorra Sturlusonar,
þá er “óhjákvæmilegt að setja
söguna í samband við það
mentalíf, sem skapaðist í því
héraði við tilkomu Snorra.”
Það mun hafa verið Grundt-
vig gamli, sem fyrstur hreyfði
því, að Snorri kynni að vera
um við konunga, kent þar ríkis-
munur. Höfundur sögunnar læt-
ur fullgjörla koma fram óbil-
birni þeirra frænda, hann gyllir
ekki atferli Þórólfs Kveld-Úlfs-
sonar, er hann heggur strand-
högg í Noregi, né Egils, þegar
hann drepur Rögnvald Eirííks-
son. En hann skýrir það eftir
föngum, samúð hans er með
þessum stríðlyndu mönnum,
sem rísa gegn ofureflinu. Ó-
sjálfrátt fellur meira af ljósinu
á þá og meira af skugganum á
konungana. Etithvað slíkt vill
verða í allri sagnaritun, sem
hættir sér út af braut annál-
anna.” Því næst bendir S. N. á,
að í engri Islendinga sögu komi
fram slíkur skilningur á kon-
ungdóminum sem í Egils sögu.
Það var einmitt ógæfa Kveld-
Úlfs og þeirra frænda, að þeir
skildu ekki hinn nýja tíma, en
hefði samið hana. Á öðrum stað
í sama riti lét hann svo um
mælt, að í íslenzkri sagnritun
stæði Egils saga einmitt á sama
stigi sem sagnarit Snorra. 1
þessari skoðun sinni kveðst
hann hafa styrkst því meir, sem
hann hafi kynst Egils sögu bet-
ur, og hikar hann nú ekki við
að eigna Snorra söguna, þó að
hann hinsvegar játi, að það mál
muni aldrei verða útkljáð til
fullrar hlítar með þeim gögn-
um, sem nú er kostur á.
Aðalrök S. N. fyrir því, að
Snorri sé höfundurinn, eru
þessi:
Vér vitum ekki neitt um
neina sagnritun í Borgarfirði
fyrir 1200, sem gæti hafa und-
irbúið slíkt bókmentalegt stór-
virki sem Egils sögu. En Snorri
ber ægishjálm yfir Borgarfirði
frá 1201 til 1235. “Enginn mað-
höfundur Egils sögu. En sá, sem|hugðust að etja kappi við Nor-'ur, sem á þessu tímabili var að
fyrstur tók þá spurningu til
rækilegrar meðferðar var Björn
M. Ólsen. Árið 1904 birti hann
ritgerð um það efni í Aarböger
egskonunga, eins og forfeður i fást við fræðistörf á þessu
þeirra sjálfsagt hafa gert við svæði, gat komist hjá því að
hina fornu fylkiskonunga. þekkja hann eða verða fyrir á-
En höfundur Egils sögu skilur'hrifum af honum’ °? allra SÍSt
Þér sem notið
TIMBUR
KAUPIÐ AF
THE
Jimpire Sash & Door
CO., LTD.
Blrgðlr: Henry Ave. Ea*t
Sími 95 551—95 552
Skrlfstofa:
Henry og Argyle
VERÐ - GÆÐI - ÁNÆGJA
L
ar. S. N. styðst þar við rann- j
sóknir Wieselgrens og komast
báðir að þeiri niðursböðu, að ^
færa verði höfuðatriði sögunnar
10—12 ár niður í tímann. Er j
enginn kostur að ræða það mál j
hér, en rökin fyrir þessari leið-
rétting tímatalsins virðast mjög ;
sterk og sum jafnvel óyggjandi.
Loks skal farið hér nokkur- j
um orðum um útgáfuna í heild j
sirini. Verk S. N. hefir ekki
verið það eitt, að semja hinn
vandaða og glæsilega formála.
Nálega hverri blaðsíðu bókar-
innar fylgja skýringargreinar,
og er efni þeirra sótt víðs-
vegar, í málfræði, menningar-
sögur, bókmentasögu o. s. frv. mesta bókarbót.
Elr alt það mikla verk unnið _______
með þeirri nákvæmu alúð og
glöggskygni, sm einkent hefir
öll verk S. N. Þá er og nokkur-
um sinnum tilfærður orðamun- I ------
ur úr handritum, þar sem máli j Rvík. 3. júní.
hefir þótt skifta. — Stefsetn- Frumvarpið um lögreglumenn
ing er samræmd svo sem lengst kom til einnar umræðu i Ed. í
af hefir tíðkast í útgáfum, sem gær. Litlar umræður urðu um
ekki eru prentaðar stafréttar málið. Jón Baldvinsson flutti
eftir handritum. Þó verður að tvær brtt. Önnur var um það,
Egill hafi rist , níðstöngina, þá
er hann ærði landvættir á
hendur þeim Eiríki blóð ix og
Gunnhildi. Er myndin af þeirri
rúnaritun prófessorsins ein hin.
Lesb. Mbl.
RfKISLÖGREGLAN
lögfest á Alþingi
f°r nordisk Oldkyndighed og fullkfílllega hin miklu siðaskifti, sá maður> sem var að rita elstu
komst þar að þeirri niðurstöðu, | gr uröu - Noregi er Haraldur sogu Myranianna, tengda við hafa stafsetning vísna forlegri í að undanskilja skipshafnir varð
• ’ ---.i 1 ™ ° ’’ sumum atriðum, en stafsetning skipanna frá lögreglustarfi (4
óbundins máls. S. N. hefir aðjiandi); hin var um að fella
að Snorri og enginn annar vræijhárf sameinaði hin dreifðu BorS> annað aðalból Snorra
i !í í J _ _ n u HP nl/B rt n I ° V. Xmo Xími iniKil r*lr Avi 4-
höfundur sögunnar. Taldi hann
fram ýmis rök til þess, og voru
sum þeira athyglisverð, en önn-
ur fjarri öllum sanni eða þá
veigalítil.
Nokkrir merkir vísindamenn,
t. d. Kalund og Heusler, féllust
þó á skoðun Ólsens. En Finn-
fylki og skapaði Noregsveldi.
héraðinu. En ef viðurkent er,
Kveld-Úlfur hefir að vlsu hug- að Egils saga se a‘ m- k‘ rituð leyri verið sérstakur vandi burtu 6. gr. frt., en í henni eru
boð um tign og mátt hins nýja undir handarjaðri Snorra. þá er j á. höndum, er hann sá um þessa ákvæðin um varalögregluna.
konungdæmis, hann grunar að ekki langt 111 Þess að aykta, að .útgáfu, að hann hefir þurft að Báðar brtt j Bald voru feld.
Haraldur lúfa hafi “auðnu”,hann hafi ekki metist um ÞaðjSníða henni þann stakk, sem ar með önum greiddum atkv.
fram yfir alla menn aðra, en |vi® aðra^ menn að^ sitja yfir o*g útgáfum Fornritafélagsins er gegn hans sjáifs. pry. þvínæst
u . „„ ætlað að bera framvegis. Verð- samþykt með 13:1 atkv. (J.
hann getur ekki sætt sig’ við segla ^ Þegar hán var sam'
hinn nýja sið. Egils saga lýsir
ur Jónsson andmælU röksemd-1 &f frábærri snild rostinnl> sem
um hans. Þó hafði Finnur bent1
Bæði í Egils sögu og Heims-
á, hversu margt væri sviplíkt
með Egils sögu og Heimskringlu
löngu áður en Ólsen kom fram
með sínar kenningar, og aldrei
tvennir tímar kringlu er þeirri aðferð beitt, að
.» , . . .. . gera grein fyirr atferli manna
Að visu er þar horft á ° ° ..
með því að lita yfir liðna við-
myndast, þá er
mætast.
viðburðina frá sjónatmiði hins
forna tíma en þó er langt frá
því, að höfundinn skorti skiln
burði. Koma þessi yfirlit fram
í samræðum eða ræðum, sem
ur nú eftijleikurinn talsvert Baid.) og afgr. sem iög frá Al-
auðveldari, er svo myndarlega þingi.
hefir verið af stað farið. _____
Þess er skylt að geta, sem S.!
N. minnist á í formálanum, að 1
Þó að búið sé áður hér í blað-
V’ inu að skýra frá helstu ákvæð-
utgáfur Finns Jonssonar af
Egils sögu “hafa að öllu leyti |
hefir Finnur neitað því, að in ’ á konunglegum yfirburðum laSðar eru 1 munn einhverjum |Verið ðmetanieg undirstaða þess
, -i x____• „* ® & hoím pr viA snp'iinn kpmur Á I »»
Fræðimönnum hefir að vísu
borið mjög á milli um ritaldur
margra íslendinga sagna, en um
Egils sögu gegnir þó talsvert
öðru máli. Engum getur dulist,
að höfundur hennar hefir eigi
getað sótt alt söguefnið í sam-
felda munnlega frásögu, held-
ur hefir hann hlotið að styðjast
við ritaðar heimildir, enda er
engin Islendingasaga svo ná-
komin konunga sögunum, sem
hún. — Sá, sem tók hana sam-
nn, er því miklu meira en ritari,
hugsanlegt væri að Snorri væn
höfundur sögunnar.
Loks birti svo ungur sænsk-
ur fræðimaður, Per Wieselgren,
merka ritgerð um Egils sögu
árið 1927. Hann er algerlega
andvígur skoðunum Ólsens,
enda hrekur hann sumar þeirra
fullkomlega. En Wieselgren
steig feti framar. Hann þóttist
geta leitt rök að því, að Snorri
gæti ekki hafa samið söguna.
Benti hann t. d. á, að Egils saga
lýsti þeim feðgum Haraldi hár-
fagra og Hákoni góða á alt
annan veg en Heimskringla, en
einkum reyndi hann að sýna
fram á, að stíll Egils sögu og
Heimskringlu væri gerólíkur. —
Margt annað bar hann fram
máli sínu til stuðnings, sem ó-
kleift er að gera grein fyrir hér.
S. N. játar nú að vísu, að
Wieselgren hafi hrakið margar
röksemdir Ólsens, t. d. þá firru,
að Snorri hafi vísvitandi sagt
rangt frá um landnám Skalla-
Gríms í þeim tilgangi að styðja
valdakröfur sjálfs sín í Borgar-
firði. En aðrar mótbárur Wie-
selgrens telur hann lítilsveðar.
Hann sýnir* t. d. fram á, að
Snorri geti vel hafa samið bæði
Egils sögu og Heimskinglu, þó
að þeim konungunum Haraldi
hárfagra og Hákoni góða sé ó-
líkt lýst í þeim ritum: “Snorri
j var marglyndur. Hann var flest-
um mönnum fremur háður geð-
! brigðum og skapskiftum. —
1 Þetta eðlisfar gerði honum auð-
U'elt að breyta um sjónarmið og
Ih'ta á sama málefni frá tveim
hliðum...... En það hlaut líka
að gera honum eðlilegt að verða
fyrir áhrifum frá því meginsjón-
armiði, sem verk hans vor.u
skrifuð frá. I Heimskringlu
eru konungarnir söguhetjur
hans. Honum er það fullljóst,
“að þeir eru ójafnir, sumir góð-
ir, en sumir illir.” Hann dreg-
ur ekki fjöður yfir misfellurnar í
fari þeirra, en hann lýsir þeim
yfirleitt með aðdáun og leggur
afsakanir sínar og skilning, í
vogarskálina móti einhliða á-
fellisdómum, eins og í hinum
nafnkunnu eftirmælum sínum
um Hákon jarl og mannjafnaði
þeirra Ólafs helga og Haralds
harðráða. Egils saga er|skrif-
uð frá sjónarmiði Kveld-Úlfs
ættarinnar. Þeir ættmenn höfðu
á margan hátt borið skarðan
hlut frá borði í viðskiftum sín-
þeirra Haralds og Hákonar.
Jafnvel Gunnhildur nýtur meira
sannmælis af honum, en títt
er í öðrum íslenzkum fornrit-
um. Aldrei hefir miklum alda-
þeim, er við söguna kemur. Ájarar útgáfu.” Er það eigi hið
enna skyldleika þessara tveggja I fyrsta sinn og mun eigi heldur
sagnarita höfðu þeir áður bent verða hið síðasta> að það reyn.
Bley of Paasche. ist> að sá maður hefir þokað
um þessara nýju laga, þykir
rétt að rifja þau hér upp í heild.
Samkvæmt þessum lögum er
ríkisstjórninni heimilt, að fengn
um tillögum bæjar- eða sveitar-
stjórnar ag fyrirskipa, að í bæj-
Ekkert einkennir betur sagn- björgum úr vegi þeirra manna, um (kauPst°ðum og kauptún-
UIIl. mlircl utliir iiiiiviLiiii ama- i •» ---- — *------- -----—7 \ ,
hvörfum verið lýst af slíkri list ritun Snorra en hæfileiki hans;er fást við íslenzk fræði. Um nm)’ þar sem eru
og skilningi í nokkru íslenzku
riti, hvorki fyr né síðar, og þess
vegna er Egils saga vissulega
miklum sagnritara samboðin.
Frá því sjónarmiði er því ekkert
til fyrirstöðu að Snorri sé höf-
undur hennar.
Því næst bendir S. N. á, að
Wieselgren byggi á völtum und-
irstöðum ,er hann vill sanna af
stílnum, að Snorri hafi eigi get-
að samið Egils sögu. Verður að
vísa til formálans um það efni.
En það er mergurinn málsins,
til þess að sjá hluti frá tveim yfsnaskýríngar hefir og S. N. eða ileiri’ skuli vera alt
1000 íbúar
að
sjónarmiðum. S. N. minnir á mjög stuðst við skýringar Finns, jtveim starfandi lögreglumönn-
ræðuna á móti Ólafi helga, sem _ og raunar fieiri íræðimanna, um á hvería 1000 íbua- enda sé
Sigurði biskupi er lögð í munn _ en lagt þ0 ýmisiegt af mörk- , Jögreglustjóri þar búsettur.
fyrir Stiklarstaðaorustu. Sami um frá sjáifum sér.
óvenjulegi hæfileiki kemur fram Hinn ytri frágangur sögunnar Ríkislögregla.
í Egils sögu. Frá rógi Hildiríð- gr allur hinn prýðilegast, papp- Þegar ríkisstjórnin hefir fyr-
ar sona er svo vel gengið, að fr vandaður en ietrið viðfeldið irskipað áðurgreinda aukningu
hann er ekki einungis Haraldi og áferðargott Bg hefi það eitt á lögreglu á einhverjum stað,
konungi gild afsökun í viðskift- að athuga _ við mitt eintak skaj ríkissjóður greiða 1/6 hluta
um hans við Þórólf, heldui ag minsta kosti> — að befting kostnaðar við lögreglu og lög-
verður óhlutdrægur lesandi enn virðigt ekki hafa tehist sem best. gæzlu bæjarins, en þó eigi fyr
í dag að viðurkenna, að þeir gex myndir og fjogur hort fylgja en að minsta kosti einn lög-
hafi haft, helsti mikið til síns átgáfunni og er hvorttveggja regluþjónn kemur á hverja 700
að þá er Wieselgrein kvað upp , Varla hefirmalstaður «1 gagns og prýðis. Loks er það íbúa. Sjötti hluti lögregluliðs-
dóm sinn, hefir hann eigi athug- Jeirra brsfðra verið Jann veg 1 til hins mesta fróðleiks og.ins í Reykjavík skal vera sér-
hendur bumn hofundi í ættar- skemtunar> að útgefandi hefir stök deild og starfa sem lög-
,sögum Mýramanna. fengið hinn mikla rúnameistara, reglumenn ríkisins á venjuleg-
Landfræðileg þekking er furðu ]yfagnr'is professor ólsen, til þess um tímum. I öðrum bæjum
svipuð í báðum ritunum, svo að rita með ránum þær tvær ræður ríkisstjórnin yfir starfs-
sem Olsen hefir bent á, t. d. nfðvfsur> er hann hyggur að Frh. á 7 bls.
að nógu vandlega, hversu mjög
afritarar hafa leyft sér að laga
eða aflaga stíl og málfæri í
hendi sér. Aðalhandrit Egils
sögu, sem hefir verið lagt til
grundvallar við dllar útgáfur og
Wieselgren fór eftir, er hann
bar saman stíl Egils sögu og
Heimskringlu, hefir geymst í
Möðruvallabók, en þó að það sé
gagnmerkt handrit, þá er það
þó meira en hundrað árum
yngra en frumritið, og ef það er
borið saman við önnur handrit,
kemur greinilega í ljós, að stíll
frumritsins hefir þar raskast til
verulegra muna. Elsta hand-
ritsbrotið, sem geymst hefir, er
talið ritað um 1250, ef til vill
eftir frumritinu. Við samanburð
á því og Möðruvallabók kemur
í ljós, að textinn í Möðruvalla-
bók er styttur, án þess þó að
neinu atriði sé slept, sem máli
skiftir, og að orðalag handrits-
brotsins er fornlegra og uppruna
legra og í miklu meira samræmi
við stíl Snorra heldur en stíll
Möðruvallabókar. S. N. fullyrð-
ir, að yfirhöfuð myndu “niður-
stöðurnar af samanburði Wiesel
grens við rit Snorra breytast
mjög, ef tekið væri tillit til allra
handrita Egils sögu.” Þau rök,
sem Wieselgren hafi leitt af stíl-
mismun sögunnar og Heims-
kringlu séu því ekki mikils-
virði.
Þá er S. N. samdi rit sitt um
Snorra Sturluson, lét hann það
liggja milli hluta, hvort Snorri
væri höfundur Egils sögu, en lét
þess þó getið að hann vildi eng-
an veginn fortaka að Snorri
þegar sagt er í báðum, að Norð-
imbraland sé fimtungur Eng-
lands. — Merkilegt er og hitt,
hve fróður höfundur Egils sögu
er um skáld Haralds hárfagra,
og um Braga gamla. Slíkur
fróðleikur hefir þó að líkindum
ekki verið á hverju strái á Is-
landi kringum 1200.
Loks bendir S. N. á, að það
lítið sem sagt er frá ritstörfum
Snorra í fomum heimildum,
bendi í þá átt, að hann hafi
samið fleiri sögurit en Heims-
kringlu. Sturla Þórðarson seg-
ir, að Sturlu Sighvatsson hafi
lagt mikla stund á að “láta rita
sögubækur eftir bókum þeim er
Snorri setti saman.” En Odda-
verja-annáll segir, að Snorri
hafi samið “Eddu og margar
aðrar fræðibækur, íslenzkar
sögur.”
S. N. segist fús til þess að
skiljast við þetta efni sem álita-
mál. En það eitt er víst, að
niðurstaðan af rannsóknum
hans og annara fræðimanna er
sú, að Egils saga sver sig ekki
greinilega í ætt til neins rit-
höfunds, sem vér vitum deili á,
nema Snorra eins. Og þegar
ekki er öðru til að dreifa, verður
svipurinn að segja til um fað-
ernið.
VI.
Einn af höfuðþáttum formál-
ans fjallar um tímatal sögunn-
ÞESSI NÚTIMA VERÖLD
Verzlunar heimurinn er stöðugt aS verSa
margbrotnari; þeir piltar eSa stúlkur sem
ekki hafa notiS sérstakrar tilsagnar og út
í hann fara, eru hamlaðir á ýmsan hátt,
Reglubundið sparisjóðsinnlegg styrkir yður
til þess aS undirbúa börn ySar fyrir lífið.
The Royal 8anK
of Canada