Heimskringla - 19.07.1933, Blaðsíða 4

4. SIÐA.
HEIMSKRINGLA
WINNIfEG, 19. JÚLÍ 1933'
Hcíntskringla
(StofnuS 1886 J
Kemur út á hverjum miðvikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PRESS LTD.
153 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsími: 86 537
VerB blaðsins er $3.00 árgangurinn borgist
fyrlríram. Allar borganir sendist:
THE VIKING PRESS LTD.
I______________—-------1-----------
RáðsmaOur TH. PETURSSON
853 Sargent Ave., Winnipeg
Uanager THE VIKING PRESS LTD.
853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFÁN EINARSSON
Vtanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnípeg.
"Heimskringla” is published by
and printed by
The Viking Press Ltd.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man.
Telephone: 86 5371
WINNIPEG, 19. JÚLÍ 1933
ROOSEVELT OG RÁÐSTEFNAN
f LONDON
Alþjóða ráðstefunni í London verður
slitið um stundar sakir að minsta kosti
27. júlí. Hvenær til fundar verður aftur
kveðið er óráðið. En þó lítið hafi ágengt
orðið á þinginu, eða ekkert, eins og
margur mundi segja, verður þó ekki
við málin skilið þar sem þeim er komið.
Ógæfa fundarins var að hann virðist
hafa byrjað starfið á öfugum enda, vilj-
andi eða óviljandi. Eitt fyrsta málið, sem
til rækilegrar íhugunar kom, var að
verðfesta gjaldmiðilinn. Og það mál
hefði verið samþykt á fundinum, ef
Roosevelt forseti hefði ekki tekið í taum-
inn og neitað að samþykkja það.
Með verðfestu gjaldmiðilsins voru ein-
dregnar allar þjóðirnar er gullinnlausn
peninga hafa og með því, að Því máli
er ekki ólíklegt að verði að gera einhver
skil, áður en umbótaráðstöfunum á fundi
þessum lýkur, voru aðrar þjóðir fundar-
ins einnig þeim fylgjandi. En Roosevelt
áleit óheppilegt að verðfesta gjaldmiðil-
inn nú þegar, meðan verð bændavöru er
eins lágt og það er. Af verðfestu áleit
hann geta leitt, að vöruverð haldi ekki
áfram að hækka. En á engu væri meiri
þörf en því.
Roosevelt forseti sá í hendi sér, að
starfi hans heima fyrir var ógreiði gerður
með verðfestu peninga. Það eru pening-
arnir sem skeð getur að hann verði enn
að fella í verði til þess að vöruverð hækki.
Umbótastarf Roosevelts er talsvert í því
falið, að breyta verði gjaldmiðilsins eftir
þörfum; hann hefir með öðrum orðum
séð nauðsynina á því að hafa hemil á
peninga-valdinu. Þegar vöruverð er orðið
sæmilegt, er alt öðru máli að gegna um
verðfestu gjaldmiðilsins.
Ástæða Roosevelts forseta er því ljós
fyrir undirtektum hans í þessu gjald-
miðilsmáli alþjóðafundarins. Og í augum
flestra mun hún skoðast réttlætanleg. Að
vísu voru blöð Evrópu og þessa lands með
úlfaþyt nokkurn út af því, að Roosevelt
hefði með því að synja þessu máli sam-
þyktar, kollvarpað starfi alþjóðafundar-
ins. En forsetinn stóð við sannfæringu
sína eins fyrir því. Og Evrópu þjóðun-
um hefir ekki lengi eins til syndanna ver-
ið sagt, eins og Roosevelt í raun og veru
gerði með því að neita að samþykkja
gerðir þeirra í gjaldmiðilsmálinu.
Það er á orði haft í sumum blöðum að
Alþjóðaþingið í London skorti leiðtoga.
Hvað sem um það er, skortir Banda-
ríkjaþjóðina ekki leiðtoga, þar sem Roose-
velt er. Og um það er nú talað, að áhrif
hans geti náð út fyrir Bandaríkin og að
Bretland og nýlendur þess og Norður-
lönd muni til með að fýlgja eða taka
upp þá stefnu er fram hefir komið í
ýmsum málum og sérstaklega í gjald-
eyrismálinu, síðan Roosevelt tók við
stjómartaumunum. Enda er stefna hans
líklegri en flestra annara leiðtoga að leiða
heiminn út úr ógöngunum.
Blöð hér og annar staðar lækkuðu ó-
trúlega fljótt róminn og urðu gætnari í
orðum sínum um Roosevelt, er þau sáu,
að hann varð ekki frá stefnu sinni hrak-
inn, þó þau töluðu um hana, sem bana
tilræði við alþjóðaráðstefnuna. Oss furð-
aði á því, hvernig á þeirri almennu and-
úð stæði. En þegar betur er gætt að, er
ef til vill ekki neitt á henni að furða.
Roosevelt forseti er eflaust í þeirra aug-
um, hvað sem öðru líður, full róttækur.
Hann heldur meðal annars áfram að
rannsaka starfsrekstur peningastofnana
Bandaríkjanna. Samband þeirra við ýms
félög og störf þykir honum að líkindum
íhyglisvert. Starf þeirra er auðvitað, sem
Morgans, fyllilega lögum samkvæmt. En
mun ekki Roosevelt hafa í huga að gera
bankana að þjóðeign, og rannsóknin fari
fram með það fyrir augum? Ef svo væri,
er ekki að furða neitt á því þó ýmsum
þyki hann róttækur.
Þá sem hylla þjóðveldisstefnu Banda-
ríkjanna, svíður ekkert undan því, þó
Roosevelt forseti slaki ekki á klónni
fyrir Evrópu þjóðunum. Hefði hinn góði
maður Wilson farið að sem Roosevelt, er
Versala-samningarnir voru í smíðum,
hefði stríðs-föntum Evrópu ef til vill ekki
eins greiðlega tekist að leiða yfirstand-
andi kreppu yfir heiminn.
TRÚARLIFIÐ NÚ OG FYRIR 100 ÁRUM
(Fyrir skömmu var í Bandaríkjunum
haldin 100 ára minningarhátíð nokkra
kirkna í Mið-Vestur ríkjunum. Flutti dr.
Frank Durward Adams við það tækifæri
fyrirlestur um trúarlífið fyrrum og nú.
Hefir fyrirlesturinn verið sérpentaður, en
fjöldi blaða og tímarita, er andleg mál
láta sig nokkuð skifta, flutt lengri og
skemri kafla úr honum og skrifað um
hann. Kemur öllum saman um að skilning-
ur manna sé með fyrirlestrinum mjög
glæddur á trúarlegu ástandi manna fyrrum
og nú og um leið fyrir eðlilegri þróun og
breytingum sem orðið hafa á trúarlífinu.
Skal hér gefin ofurlítill útdráttur úr fyr-
irlestrinum. Dr. Adams hefir um 6 ár
verið forseti Universalista félagsins í
Bandaríkjunum og er prestur í Univers-
alista kirkjunni að Oak Park í Illinois-
ríki. — Ritstj.)
I.
Lítum 100 ár aftur í tímann. Þrettán
af hverjum fjórtán íbúum Bandaríkja-
anna bjuggu þá í sveit, en ekki í bæ.
Sumar sveitir voru mjög afskektar og
áttu ekkert saman við bæi að sælda. Að
jafnaði var fólkið fremur eðlisgreint,
vasklegt og dugandi, en það fór á mis
við mentun. Fjöldinn var ekki læs og því
síður skrifandi; þúsundir þektu ekki nafn
sitt skrifað eða prentað. Þá þekkingar-
mola sem það öðlaðist nam það af hinu
talaða orði, en ekki bókum. Og það var
hjátrúarfult eins og ólæsir menn yfirleitt
eru. Það lifði einföldu og frumbýlings-
legu tápmiklu lífi, og var einstrengingslegt
í skoðunum. Við verðum að fá skýra
mynd af þessu, til þess að geta skilið í
hverju trúarlíf þess var fólgið.
Trúin hjá því bar tvent mjög ljóst með
sér. Hún var fyrst og fremst yfirnáttúr-
leg trú. Hún var algerlega annars
heims, átti ekkert skylt við neitt á þess-
ari jörð. Engin tilraun var gerð til að
breyta henni eða hefja. Það var álitið
að kollvarpa henni. Það gat ekki verið
trú, ef hún var ekki leynd^rdómsfull og
yfirnáttúrleg. Trúin hlaut að vera afl
frá heimi, sem stjórnað var af æðra og
fullkomnara lögmáli, en náttúru- og
lífslögmáli þessa táradals, jarðarinnar.
Af því leiddi að sterk-trúað fólk þessara
tíma, hafði megnustu óbeit á mentun.
Hversvegna? Vegna þess að aukin þekk-
ing var hættuleg undtfstöðu-atriðum
trúar þess. Það hafði meira að segja
illan bifur á mentuðum prestum. Og
stefnu þá er Ný-Englands ríkin fylgdu
hér fyrst, undanskiljum vér ekki. Mentun
presta þeirra var við það skorðuð, að þeir
tryðu hvaða hindurvitnum sem væru, ef
þau aðeins voru arfur frá trúarkenning-
um eldri kynslóða og um leið óupplýst-
ari. Þeir urðu að trúa á það alt í blindni
hversu óskiljanlegt og yfirnáttúrlegt, sem
það var. Þeir urðu meira að segja fyrir-
fram og áður en þeir kyntust því, að
játa það alt, sem hið eina rétta. Og um
það hefði enginn dirfst að efast, jafnvel
þó hugurinn risi öndverður gegn því. Ef
prestefni hefði nokkuð látið á sér heyrast
um það, að hann tryði ekki bókstaflega
og út í æsar öllum kraftaverka sögum
trúbókanna, hefði hann algerlega fyrir-
. gert rétti sínum með því til þess að verða
prestur.
Og fjöldin áleit einnig allar rannsóknir
á trúmálasviðinu hættulegar. Hann var
ákveðin í þeim skoðunum. Trúin var í
hans augum yfirnáttúrlegt afl. Þeir sem
“kallaðir” voru í fylsta skilningi til að
kenna trú, voru í raun og veru á yfir-
náttúrlegan hátt gæddir þekkingunni og
valdinu ul þess. Sannleikurinn í kenn-
ingunni var þeim beinlínis tilkyntur með
opinberun. Það þurfti ekki vísdóm skól
anna til að snotra sig í þeim efnum.
Prestarnir þurftu ekki annað en að opna
munninn og drottinn lagði þeim orðin á
tungu. Það var .nægilegt, ef presturínn
gat lesið teíblíu sína — og beinlínis var
þó ekki neitt ríkt gengið eftir því. Pré-
dikari, sem ekki var læs, var jafnvel á-
litinn undursamlegri, en sá læsi.
Biblían má segja, úr því vér mintumst
á hana, að gefi í raun og veru mjög
góða hugmynd um þessa yfirnáttúrlegu
trú eða trúarlíf fyrir 100 árum síðan.
Biblían var öll viðurkend ó«keikul og inn-
blásin. Hún var / heilagur sannleikur
talin spjalda á milli og hver málsgrein
annari jöfn að mikilvægi. Ef menn
greindi á í skýringum sínum, var jfeð
vegna skorts á réttum skilningi á efn-
inu. Hinn sanni skilningur var ávalt
við hendina hjá hiirum útvöldu. Það gat
ekki um neinar verulegar villur eða mie-
sagnir verið að ræða. Þó ekki væri á-
valt hægt að verjast því, að koma auga
á slíkt við lesturinn, lokaði hinn trúaði
augum sínum og auðmýkti sig og játaði
ófullkomleika sinn og skammsýni í því,
að skilja leyndardóma guðs. Að efast
um, eða að gagnrýna nokkurt orð, var
hætta hverri ódauðlegri sál. í barns-
legri einfeldni og dýpstu alvöru, viður-
kendu þeir niðurlags orð Opinberunar-
bókarinnar:
“Ef nokkur maður leggur (bætir)
nokkuð við þau (orð biblíunnar), mun
Guð á hann leggja þær plágur, sem um
er ritað í þessari bók. Og taki nokkur
burt nokkuð af orðum bókar þessarar,
þá mun Guð burt taka nafn hans úr
lífsins bók og borgarinnar helgu.”
Á það var bent, að einkenni þessarar
trúar voru aðallega í tvennu fólgin. Hefir
á annað atriðið verið bent eða á hversu
mikið þess kennir þar, sem yfirnáttúlegt
er. Hitt atriðið snertir sáluhjálp manns-
ins. Og í því efni er snúið sér að ein-
staklingnum og við hann einan samið um
yfirbót og ferlsun og honum heitið á-
kveðnum gæðum ‘ annars heims, hvemig
sem um hitt ruslið fer. Einni og einni
sál er þannig bjargað úr eldinum, en um
heiminn og þjóðfélagið, sem þessi ein-
staklingssál var á dularfullan hátt hrifin
út úr öllu samneyti og samfélagi við er
það að segja, að þar um er enga von að
gera sér. í trú þessari áttu hugmyndir
um bætt þjóðfélag í þessum heimi sér
ekki stað. Slík hugmynd þótti bera vott
um uppreistaranda, virðingarleysi og
jafnvel guðlast. Prédikanir eins og nú eru
fluttar um slík mál þektust þá ekki. Menn
og konur gátu aðeins orðið sáluhólpin
sem einstaklingar. Maðurinn var með yfir-
náttúrlegu og annarlegu valdi kenning-
anna hafinn upp yfir sína meðfæddu nið-
urlægingu og synd og upp og út fyrir
þennan heim sem dæmdur var til bráðr-
ar og algerðrar tortímingar. Hann var
“laugaður í blóðinu” og ef hann var
stöðugur í trúnni eftir það, var honum
heitin sæla í öðru lífi. Trúarlífi alþýðunn-
ar fyrir 100 árum er mjög rétt lýst, með
orðunum: Yfirnáttúrleg trú, persónuleg
sáluhjálp og annars lífs sæla.
III.
Nú komum við að þriðja atriðinu og
því sem mést er.um vert. Til þessa höfum
vér athugað söguna—eftirtektarverða og
þýðingarmikla að sjálfs.ögðu, en samt
ekki annað en saga. Nú viljum vér líta
á ástandið eins og það er á vorum tím-
um. Um það er að vísu ávalt erfitt að
dæma. Hlutirnir eru oss svo nærri, að
við sjáum þá ef tíl vill ekki í sinni réttu
mynd. Við sjáum Stundum ekki skóg-
inn fyrir trjánum. Inn í það geta og
fléttast vorar eigin skoðanir og tilfinm
ingar. Og þá hættir ávalt við að dóm-
greindinni skeiki. Við getum talað um
trúarviðhorf feðra vorra án þess að fara
í nokkurn hita út af því. En þegar til
þess kemur að tala um trúarbrögð ná-
búa okkar, einkum ef á milli ber í trú-
málum, er hætt við að æðaslátturinn
örfist og dómgreindinni förlist. Eigi að
síður verður ekki fyrir alt komist. Að
hverju leyti hafa trúar hugmyndirnar
breyzt síðast liðin 100 ár og hvað verður
gert til þess, að samrýma þær sem bezt
lífi nútíðarmanna?
Fyrst af öllu ber að gæta þess, að svo
stórkostleg breyting hefir orðið á háttum
öllum í þjóðfélaginu, að myndir af því nú
og fyrír 100 árum yrðu gerólíkar. Fyrir
100 árum voru einvaldsstjómir í flestum
löndum helmsins. Árið 1832 þótti ugg-
vænt um stjórnarskipun vora (Banda-
ríkjanna) Heimurinn var brytjaður upp í
óteljandi smá konungsríki alls
konar, sem einangruð voru og
lítið höfðu beinlínis saman að
sælda. Þegar bezt lét, reyndu
þðóðirnar að vera hver annari
óháðar. Þegar verst lét voru
þær fjandsamlegar og ræntu
hver aðra. Samgöngur voru ó-
tíðar, enda ekkert gert til þess
að stofna til vináttu þjóða á
milli. Sannleikurinn var, að það
var álitið ókleift. Öfund og
ágengni voru álitin eðlileg milli
;manna af ólíkum þjóðflokkum,
máli, lit, siðum og hagsvonum.
Óvinátta og ásælni á sér að
vísu stað milli þjóða nú, og
nægilega heftug sumstaðar. En
fyrri tíma einangrunin, isem
oft hélt þeim anda í skefjum, er
nú úr sögunni. Að því er sam-
göngur snertir, hefir steinunum
verið rutt úr vegi. Kínamúrar,
hverrar tegundar sem eru, hafa
sigið og hverfa að lokum. Nýj-
ar og hraðar samgöngur jafna
þá við jörðu. Einangrun getui;
ekki í neinum skilningi átt sér
stað þjóða milli í heimi þar sem
útvarp, flugferðir og firð-mynda
WDODDS
ÍKIDNEY

thepI
I fullan alaairjoioung hafa Dodd’a-
nýrna pillur verið hin viðurkenndu
meðul við bakverk, gigt og blöðro.
sjúkdómum, og hinum mörgu kvilla
er stafa frá veikluðum nýrum. —
Þær eru til sölu í öllum lyfjabúfp
um á 50c askjan eða 6 öskjur fyrtr
$2.50. Panta má þær beint frá
Dodds Medicine Company, Ltd.. Tor-
onto, Ont., og senda andvirðið pang
að.
góðan spenamann úr labbakút,
jafnvel þó þeir tilheyrðu sömu
kirkju, eða þá góðan labbakút
úr spenamanni. Þetta var tvent
svo ólíkt að ísland sjálft mundi
þekkja þá sundur þegar heim
taka (television) eru (orðnir kæmi. En nú er þó svo komið
hversdagslegir viðburðir.
Framh.
ÁVARP
til Séra Ragnar E. Kvaran og
frú Þórunnar Kvaran
Flutt í kVeðjusamsæti 16. júli
að Arborg af
Dr. S. E. Björnsson
Augnamið þessa samsætis er
að kveðja séra Ragnar og Frú
Þórunni Kvaran og börn þeirra,
sem nú eru á förum heim til
íslands. Fáein orð að skilnaði
ættu þá að vera tímabær. Ekki
til þess að kvelja þau með oflofi
sem oft á sér stað, heldur til I
þess að láta í ljós sanngjarnt i
þakklæti til þeirra fyrir alt
þeirra starf hér sem hefir verið
að spenamaður og labbakútur
hafa orðið hjón í mörgum til-
fellum og börn þeirra eru nú að
komast á legg og er alt útlit á
því að ættarnöfnin hverfi smátt
og smátt úr sögunnni. Flokka
skifting V.-íslendnga er í raun
og veru að miklu leyti orðin
að hefð hjá þeim. Jafnvel
persónuleikinn sjálfur verður að
lúta í lægra haldi, því yfirborð-
ið verður að halda sér. Það eru
ótal straumar sem vilja brjóta
sér farveg gegn um öll þjóðfé-
lög. En oft verður úr þeim
öfugstreymi, sem mynda króka
og lykkjur á farveginn. Eins
og þegar lækur brýtur sér veg í
gegn um flatt land. Fyrir það
I myndast tangar, nes og eyjar
j og er það skemd á landinu sem
getur jafnvel orsakað tilfinnan-
. . . .. . _ , legt tjon. Aftur a moti þar sem
ovenjulega mikilvægt. Þegar á I. „ .
. * ,..., , , , . j hallinn er nægur verður farveg-
það er litið að þau hafa dvaliði,1T.. . „ , . ... , , ,,
f. , „ ,, , . , urmn jafnan bemn til hafs. Þvi
her nu , 11 ar næm samfleytt þar sem náttúran er eðlUe
geta menn gert ser grein fyrír óhindruð ]eltar hún 4valt helna
þv, starf, sem þau hafa unnið.leið að sín„ taknlarkl Elns er
hér í þarfir þjóðræknismála og
kirkjumála okkar. Og þó allir
gangi ekki sömu götur í trú-
málum þá hygg eg að V.-ísl.
yfirleitt sé frjálslyndari en þeir
láta í veðri vaka. Hvort sem
það er einum eða fleiri að þakka
þá er það nú á allra vitund að
straumar frjálsra skoðana eru
það með öll rök í heimi hugs-
ananna. Afleiðing hefir sína
orsök. Læknisvísindin leita að
orsökum kvillanna í því augna-
miði að vinna bug á þeim. Eins
er það sjálfsagður hlutur að
leita að orsökum að meinum
þjóðfélagsins í því sama augna-
. , . , , , , miði. Sundurlyndi er afleiðing
f.e2a;\nU 1 ffSU lslenzka orsakar sem mönnum ber að
þjóðlífi hér en áður var. Við
erum smám saman að vaxa upp
úr gömlu fötunum. Við erura
að mestu leiti hættir að deila
hvor á annan fyrir skoðana-
mun, því við erum fyrir löngu
búnir að koma auga á hve það
er barnalegt. Samvinnan er
meiri og samúðinn einlægari.
Við erum að nálægjast okkur
sjálf í orði og athöfnum og
finnum þá til meiri ábyrgðar
gagnvart hver öðrum í stað þess
að brjóta heilann um ^skiljan-
leg efni sem alls ekki full-
nægir kröfum mannanna.
Vestur-íslendingar eru í eðli
sínu gott fólk. Þeir eru dug
legir, og áhugasamir um mörg
mál. Gestrisnir og velviljaðir
þó þeir hafi orðið sundurlyndir.
Flokkun ^þeirra í mismunandi
trúardeildir hefir orðið tilefni
til þess að dreifa þeim, og er
það því miður lengsti kapítuli
landnámssögunnar. Og það hef-
ir jafnvel gengið svo langt að
þeir hafa uppnefnt sjálfa sig
labbakúta og spenamenn. L og
S telja menn úr báðum kirkju-
flokkum að jöfnu og hafa þeir
orðið eins og til þess að brúa
bilið á milil manna í kirkju-
legum efnum Heimferðarnefnd
og Sjálfboðar voru báðir heim-
ferðarmenn og öllum þykir
vænt um ættjörðina. Þeir
fundu það út að þeir væru í
raun og veru allir bræður, og
höfðu sameiginleg áhugamál.
En þó höfðu þeir það altaf á
samvizkunni að það væri ger-
samlega ómögulegt að búa til
uppræta, og aðferðin við það
er að beita skilningi og saniúð.
Rás viðburðanna í náttúrunni
er rökfræði hennar. Hún hefir
frost, hita, sumar, vetur, dag og
nótt eftir vissum reglum, og
hver einasta regla er heill sann-
leikur. Enn eru rök hugsan-
anna heill sannleikur ef réttar
aðferðir eru viðhafðar.
En einhverra orsaka vegna
hafa menn annaðhvort ekki
komið auga á þetta alment eða
þeir vilja ekki sjá það. Fyrir
það hafa myndast tangar og
nes og eyjar þar sem ætti að
réttu Iagi að vera heil land-
spilda ræktuð og undir skyn-
samlegu eftiriiti. út úr þessu
hafa íslendingar heima búið til
orð sem heita tangabúar, eyjar-
skeggjar og nesjamenn.
Nesjamenska heitir ritgerð
sem nýlega kom út í einu ís-
lenzku tímariti ekki alls fyrir
löngu eftir mjög virðingarverð-
an höfund. Og það eY alls ekki
eðlilegt fyrir heilbrigt fólk að
vera neitt af þessu. En því
miður eru þvergirðingar æði
víða jafnvel úr gaddavír sem
meiðir ef komið er nálægt þeim.
Þjóðirnar sjálfar eru þannig af-
girtar hvor frá annari, með toll-
mála gaddavír, og innbyrðis
girðingar eru jafnvel álitar
sjálfsagðar alt frá landsstjórn-
unum niður í smáklíkur, sem
eru óþrjótandi. Þetta er öfug-
streymið sem á var minst, sem
stíflar rét.ta framrás eðlilegra
athafna f mannfélaginu. Og til