Heimskringla - 26.07.1933, Side 3

WINNIPEG, 26. JÚLÍ, 1933
H E I MSK.RINGLA
3. SÍÐA.
sýnist mér sorglegur vottur
þess, að skilningur almennings
víðsvegar á skaðsemi áfengis-
nautnar er hvergi nærri eins
þorskaður og vera ber. Hlut-
verk okkar bindindismanna og
allra bindindisvina eins og sakir
standa, er því að mínu áliti öllu
fremur það, að vinna að því sem
ötullegast, að skapa heilbrigðari
hugsunarhátt í áfengismálum;
að efla í einu orði sagt bindind-
isstarfsemi og bindindisfræðslu
með öllu móti: í heimahúsum,
í skólum, í ýmiskonar félögum,
ekki síst allskonar félagsskap
unglinga, í kirkjum landsins, í
blöðum og tímaritum. Sé þess-
um öflum einbeitt að bindindis
markmiðinu, munu ávextirnir
fljótlega sjást.
Eftirfarandi ummæli séra
Friðriks heitins Bergmanns, í
Minningarriti stúkunnar ‘Heklu’
(1913) eru ennþá verðug fullr-
ar íhygli: “Reynslan ætti að
hafa kent bindindisvinum svo
eigi væri þeim unt að gleyma,
að hvað vel sem hlynt er að
takmarkan eða afnámi áfengis-
sölu með löggjöf, er þeim bráð-
nauðsynlegt að vera sívakandi
og sístarfandi, svo að ekki falli
alt niður í sama farið aftur, og
síðari villan verði lakari hinni
fyrri. Það verða ísienzkir bind-
indisvinir ekki síst að hafa hug-
fast.”
Eg veit þó að það er undur
auðvelt, að láta hugfallast þeg-
ar framtíðarhiminn okkar er
jafn skýjaður og nú er; en ekki
hefir málstaður okkar beðið
neinn fullnaðar ósigur; sUrf-
semi bindindismanna hvarvetna
hefir sigurlaun sín í sér fólgin.
Það er með hugsjónirnar stær-
stu eins og fuglinn Fönix; þó
hann væri á báli brendur, reis
hann úr öskunni fegurri en
nokkru sinni áður. Það ætti
að vera okkur nokkur hvöt til
framsóknar. Þetta er samt
miklu þýðingarmeira: Á síðari
tímum hefir, ef til vill, aldrei
verið meiri þörf einlægrar
og öflugrar bindindisstarfssemi
heldur en einmitt nú. ílla sæmdi
það bindindismönnum — Góð-
templurum — að daufheyrast
við neyðarópi þeirra sem stynja
undir áfengisbölinu. Það væri
að bregðast helgum heitum;
það væri að gerast liðhlauparar
þegar mest reið á. Drengi-
legra er að minnast orða kven-
skörungsins íslenzka þegar
henni bárust fregnir af því að
bóndi hennar hefði veginn ver-
ið: ■ “Ekki skal gráta Björn
bónda, heldur safna liði.”
Við bindindismenn sækjum
fram undir merkjum göfugrar
hugsjónar. Þegar þyngist róð-
urinn, skulum við þrýsta árina
fastar og kveða við raust hvatn-
ingarljóð skáldsins:
“Það fylgir sigur sverði göfugs
manns,
er sannleiksþráin undir rendur
gelur
og frelsisást á djarfri drenglund
elur,
það drepur enginn bestu vonir
hans:
hann veit, þótt sjálfur hnígi
hann í val,
að hugsjónin hans fagra sigra
skal.”
(Guðm. Guðm.)
LÖGBROTSMAÐUR
HEIÐRAÐUR
Undir fyrirsögninni “Af eigin
reynslu,” skrifar Sig. Júl. Jó-
hannesson dálitla grein í Lög-
bergi sem út kom þann 6. þ. m.
sem eflaust á að vera leiðar-
vísir til kjósenda hér í Mc-
Kenzie kjördæmi í Saskatchew-
an, og er eg sannfærður um
að Sigurður skrifar þá grein
í sinni vanalegu hjartans ein-
lægni, sem eg af eigin reynslu
og persónulegri þekkingu kann-
ast vel við, en eins og stundum
hefir komið fyrir áður í riti og
ræðu þessa gáfaða og vel ment-
aða manns, kemur fram í þess-
ari ritgerð lítrt ígrunduð fljót-
færni og ónákvæmni.
Aðal atriðið sem höfundurinn
er að benda á í þessari áminstu
grein, er hvað nauðsynlegt sé
fyrir alla íslendinga í þessu
kjördæmi að greiða atkvæði í
næstú aukakosningum með
Stubbs fyrverandi dómara í
Winnipeg, og því til stuðnings
kemur hann með dæmisögu um
íslenzka kerlingu sem hann seg-
ir að sé í Winnipeg, og Stubbs
hafi útvegað ellistyrk, eftir að
annar ágætis lögmaður, (mín
leturbreyting) var frágengin.
Lítur því svo út sem það sé
hennar vegna sem sérstaklega
íslendingar eiga að greiða at-
kvæði með þessum útskúfaða
dómara.
Þó að sumra álit, sem fylgd-
um með Stubbs málaferlunum
í vetur, sé það að hann hafi
verið lögbrosmaður, þá hefir sú
ákæra ekki verið staðfest, mér
vitanlega en ef hann er kænn
og löglegur lögbrotsmaður,
mætti færa honum það til gildis,
því mörg eru þau lög í þessu
landi, sem öðrum, sem er lífs-
spursmál að brjóta án þess það
geri nokkrum manni mein. Og
eitt af þeim lögum er ellistyrks
lögin, sem Stubbs hjálpaði ís-
lenzku konunni að brjóta, eins
og getið eru um í dæmifeögunni,
eða sérstaklega, sú deild af
lögunum, sem borgara réttin-
um tilheyra.
Þar sem eg hef hjálpað nokk-
rum persónum, bæði íslenzkum
og annara þjóða til að fá borg-
arabréf og ellistyrk, er mér
töluvert kunnugt um skilyrði
þau sem heimtuð eru af um-
sækjanda. Það fyrsta og erf-
iðasta sporið fyrir gamla út-
lendinga er að tala og skrifa
ensku. Hollustu eiðinn (oath
of allegiance) sem er yfir eitt
hundrað orð verður umsækj-1
andi að skrifa með eigin hendi,
og framvísa með eiðsvarinni
staðfestingu á tilteknum tíma.
Síðan verður hann að svara ýms
um en einföldum spurningum
sem spurðar eru, fyrst af póliti |
og svo af dómara við réttar-1
haldið. Enginn má túlka fyrir i
hann. Það veit eg af.. eigin j
reynslu því mér hefir verið
bannað það af dómara. Þetta
eru atriði laganna sem bæði eg,
og fleiri dómarar en Stubbs, i
hafa máske samvizkusamlega!
þörf á að brjóta, okkur er ekk- j
ert þakkandi og því síður álas-
andi fyrir það, en það eru lög-
in sem þurfa endurbóta við.
Úr því Canadastjórn leyfir út-
lendingum inn í landið, og |
jafnvel tælir þá til innflutn-
ings með niðursettu fargjaldi,
fögrum loforðum um fría land- |
eign, konunglega verndun og j
forsorgun í ellinni, o. s. frv., j
án nokkurra tungumála' skil-[
yrða, ætti hún að sjá þeim fyr- j
ir fullum borgara réttind- j
um kostnaðarlaust og án j
nokkrar möglunar. Auðvitað
er tæplega hægt að telja það
framfaraspor eða uppbygging
fyrir landið að sælast eftir ör-
vasa útlendingum sem hvorki
eru rólfærir, né málfræðislega
sjálfbjarga, til þess að þeir geti
orðið löglegir sveitarómagar,
en hvort sem þeir eru af ís-
lenzku bergi brotnir eða skræl-
ingjar, er það skylda mannfél-
agsins að annast um þeirra
velferð án nokkurs pólitízks
flokkadráttar. Og þingmenn
okkar ættu að sjá um að lögin
væru svo úr garði gerð að þau
kæmu að jöfnnm notum fyrir
allar tilverur mannkynsins.
Það mun mörgum kunnugt
hér í Saskatchewan og flestum
í Manitoba, að Lewis St. George
Stubbs hefir tvis.var reynt að
ná þingkosningu í sínum heima-
högum, en fyrir hvaða ástæður
að hann beið stórkostlegan ó-
sigur í bæði skiftin, skal eg
láta ósagt. Greinarhöfundur-
inn segir að Stubbs láti hvorki
höft né hótanir hrekja sig af
þeirri braut, er hann sjálfur
telur rétta.” Þó hann hafi
tvisvar fallið í kosningum, ver-
ið rekinn frá embætti, sviftur
heiðvirðum eftirlaunum og þar
með hrakinn af þeirri stefnu
sem hann svo einlæglega og
dásamlega barðist fyrir, sýnir
hann þó að hann er þrár og
þrautseigur. Eftir allan þenn-
an hrakning og útskúfun, kem-
ur hann alla leið frá Winnipeg
til okkar í Saskatchewan, beið-
ist náðar og miskunar, lofar
bót og betrun á sinni undan-
förnu rangsleitni, iðrast mest
þess stóra glæps sem hann hafi
framið með því að hafa stutt
Liberal flokkinn, nú sé hann
loksins kominn að þeirri réttu
niðurstöðu að sá flokkur sé
annar vængurinn á pólitízka
hræfuglinum.
Hinn nafnkunni leiðtogi C.
C.F. fljikksins hér í Saskatch-
ewan, Mr. George H. Williams,
mintist á Liberal flokkinn í
einni ræðu sinni fyrir nokkru
síðan sem “Júdas ískariot hins
pólitízka mannfélags,” auðsjá-
anlega á að skilja það að þeir
sem þeim flokki tilheyra séu
svivirðilegustu svikarar, eins og
svo margir álíta að sá Júdas
hafi verið sem getið er um í
gömlu sögunni að hafi svikið
Jesú Krist.
Nú er þessi nýji pólitízki
flokkur húinn að taka á sínar
náðir þenna útskúfaða og for-
dæmda merkisbera Liberala;
þenna Júdas (samkvæmt Wil-
liams staðhæfingu) erum við
beðnir að gera að okkar átrún-
aðargoði, og sérstaklega eigum
við íslendingar að taka saman
höndum í dýrkuninni.
Dæmisagan um gömlu kon-
una og Stubbs er ágæt, eins
langt og hún nær, en til þess
að íslenzkir kjósendur sýni
ekki þá fljótfærni að slá því
föstu að hún sé sönnun fyrir
því að ekki sé nema ein hlið
til á málinu, vil eg tilfæra aðra
dæmisögu sem er svo nauða
iík að þær gætu kallast systur,
en árangurinn er annar. Eg
má segja eins og höfundurinn
að hinni dæmisögunni. “Af
eigin reynslu veit eg að þessi
saga* er sönn.”
Hér í Wynyard er gömul blá-
fátæk íslenzk ekkja. Þegar
maðurinn hennar dó, fyrir
stuttu síðan, stóð svo á að
hann átti töluvert af smáskuld-
um útistandandi. Mér var fal-
ið á hendur að reyna að inn-
kalla eitthvað af þessum skuld-
um. Af getuleysi, kreppunnar
vegna, lágu verði á afurðum
bænda og fleira, varð árang-
urinn lítill haustið sem leið; en
þar fyrir utan mætti eg þeirri
mótspyrnu: “að hvorki þessi né
nokkur önnur skuld ætti nokk-
urntíma að vera borguð og það
væri aðeiris stutt tímaspursmál
þangað til allar skuldir yrðu
með lögum strikaðar út.” Ekki
voru það margir sem höfðu
þessa svívirðingu á boðstólnum,
en sönnun hefi eg fyrir því að
margir sem höfðu þetta á bak
við eyrað sem hikuðu sér við
að láta það í ljósi, þar sem fá-
tæk ekkja átti í hlut. Þessari
stefnu til stuðnings var mér
bent á, að til þess að tilvera
og framþróun mannkynsins
gæti haldið áfram í heiminum,
væri alveg óhjákvæmilegt að
breyta algerlega um alt yfir-
standandi stjórnarfyrirkomu-
lag. Nú væri nýstofnaður
stjórnarflokkur sem óefað
kæmist að völdum við næstu
kosningar, og í þeirra sátt-
mála væru innbundin öll þau
nauðsynlegustu skilyrði til þess
að bæta úr allri fjármunalegri
kreppu. Var mér svo í sam-
bandi við þessar skuldakröfur
bent á fimtu greinina í trúar-
játningu Farmer-Labor flokks-
ins, sem nú er með Stubbs í
broddi fylkingar undir nýja
nafninu “Co-operative Com-
monwealth Federation” (C.C.
F.). Greinin hljóðar svona:
“Remov,e the burden of debt
Which hangs so heavily over
society at the present time."
Á íslenzku: “Útrýmið þeirri
skuldabyrði sem hvílir svo
þungt á mannfélaginu á þess-
um tíma.”
Með kænsku sinni og klók-
indum lukkaðist Stubbs að
hjálpa gömlu fátæku konunni
í Winnipeg til að ná í lögmætan
ellistyrk, sem var vel gert af
honum, þó hann hafi máske
þurft að stíga eitthvert lög-
brots spor til að forðast rang-
látar lagakreddur. Nú hefir
hann staðfastlega lofað í sínum
sáttmála við C.C.F. að, verði
hann kosinn þingmaður, skuli
hann brúka alla sína kænsku
og klókindi til þess að það
verði gert að lögum, að svíkja
allar bláfátækar ekkjur og
gjaldþrota munaðarleysingja
um borgun á réttmætum skuld-
um sem lánaðar hafa verið í
einlægni nauðstöddum til lífs-
viðurværis. Til þess á ekki
að þurfa nein lögbrot. Þing-
maðurinn okkar á að hjálpa til
að gera svívirðileg svik og lög-
brot að lögum.
Sig. Júl. Jóhannesson endar
grein sína með þessum orðum:
“Eg veit að þeir muna eftir
litlu sögunni um Stubbs og
gömlu konuna íslenzku þegar
þeir ganga að atkvæðaborðinu.”
ir frönskum hertogum, þangað
til 1351 að Karl V. innlimaði
það í Frakklandi. Þó er Norm-
andi enn kallað hertogadæmi.
Á blómaöld þess náði það yfir
þau héruð, sem nú nefnast
Seine-Inferieure, Eure, Calvad-
os, Ome og Manche og var þá
um 29,540 ferkílómetrar að flat-
armáli.
Nú hafa nýskeð farið fram
mikil hátíðahöld í Normandi, í
tilefni af því, að 100 ár eru lið-
in síðan ÖIT þessi héruð voru
sameinuð í sjálfstætt hertoga-
dæmi. —
Þér sem notiS
TIMBUR
KAUPIÐ AF
THE
' ■ pire Sash & Door
CO., LTD.
BirgBlr: Henry Ave. Bast
Sími 95 551—95 552
Skrifstofa:
Henry og Argyle
VERÐ - GÆÐI - ÁNÆGJA
létu hinir innfæddu þá ekkert
vita um námu þessa. Var það
ekki fyr en 1767 að Spánverjar
Aðal-hátíðahöldin fóru fram í j gátu þefað hana uppi. Og þá
borginni Coutance. Gekk fólk
þar í skrúðfylkingu klætt í eld-
gamla þjóðbúninga. — Lesb.
DÁNARFREGN
Sú fregn hefir nýlega komið
frá Victoria, B. C., að þar hafi
látist 24. apríl, öldungurinn
Skúli Johnson. Hann var átt-
ræður, fæddur að Efri Þverá í
Húnavatnssýslu 28 .ágúst, 1853.
Foreldrar hans voru Jón óðals-
bóndi Ólafsson og kona hans
Helga Skúladóttir. Á unga aldri
kom Skúli hingað til lands- og
eftir stutta veru í Winnipeg
flutti með konu sinni Halldóru
til Vancouver eyju. Þar bjó
Eg vil einnig gefa kjósendum .hann til æfiloka, lengst í höfuð
bendingu á þessa leið:
Það er vonandi að þegar að
kosningunum kemur í Mc-
Kenzie kjördæmi, að íslending-
ar líti til nágranna ekkjunnar
fátæku í Wynyard, og ígrundi
með sanngirni hvort það sé
samvizkusamlegt að svifta hana
þeirri eign sem maðurinn henn-
ar sálaði var með elju og á-
stundun búinn að leggja til síðu
fyrir hana, og biðja menn fyrir
til geymslu í einlægni, en þeim
í hag.
H. J. Halldorson.
NORMANDf
Áður en Rómverjar lögðu Gal-
líu undir sig, skiftust íbúarnir
í Normandí í marga flokka, og
hafði hver flokkur sinn höfð-
ingja. Var sífeldur ófriður á
milli þeirra. En Cæsar braut
höfðingjana til hlýðni og sam-
einaði landið Gallíu.
Á 5 öld kom landið undir
Franka, en þegar ríki þeirra var
skift 843, kom Normandi undir
Karl sköllótta. Fekk það þá
nafnið “Ducatus Franciæ” (her-
togadæmið Frakkland) og var
yfir það settur sérstakur land-
stjóri. — Eftir fráfall Karls
sköllótta byrjuðu norrænir vík-
ingar að herja á landið, og
Karl einfaldi neyddist að lokum
til þess að selja Norðmanna-
höfðingjanum Göngu-Hrólfi
Normandí að léni, til þess að
kaupa sér frið. Göngu-Hrólfur
tók sér þá nafnið Robert og
landið var þá skírt Normandi
(Normannia). Tók þetta nýja
ríki brátt að blómgvast og mátti
sjálfstætt kallast, enda þótt það
í orði kveðnu væri undir yfir-
ráðum Frakkakonunga. Robert
I. andaðist 927 og tók þá Vil-
hjálmur sonur hans við og ríkti
til 946. Þá tók við sonur hans
Ríkarður I. (til 996), þá sonur
hans Ríkarður II (til 1026), þá
synir hans tveir Ríkarður III
(til 1028) og Robert II (til
1035). Sonur hans var Vil-
hjálmur bastarður, sem lagði
England undir sig og gerðist
konungur þar. Eftir fráfall Vil-
hjálms varð sonur hans Robert
III. hertogi yfir Normandi. Árið
1106 gerði hann kröfu til kon-
ungsdóms í Englandi, en bróð-
ir hans Hinrik I. Englandskon-
ungur, lét þá varpa honum í
fangelsi og sat hann þar til
dauðadags. — Englakonungar
v<'ru nú jafnframt hertogar yfir
Normandi, þangað til 1259, að
Hinrik III. varð að afsala sér
öllum réttindum þar í hendur
Frakkakonungs. — Normandi
borginni Victoria en síðustu
árin í nánd við borgina, að 3265
Harriet Road. Af börnum
þeirra hjóna sex alls, aðeins tvö
eru á lífi: Jón Levi (sem ber
nafn Jón Levís hálfbróðurs
Skúla á fslandi er dó fyrir
skömmu) og Ágústa, bæði til
heimilis á föðureign sinni.
Skyldmenni Skúla er einnig
fluttust til Ameríku eru þessi:
Anna, fyrri kona Jóns Þor-
steinssonar fyrrum reiðhjóla
sala í Winnipeg, nú hótelseig-
anda að Gimli. Þeirra börn á
lífi eru tvö: Guðmundur Helgi,
kaupmaður í Winnipeg og Kri-
stín, búsett í Sault Ste. Marie,
Ont. Anna dó fyrir mörgum
árum.
ólafur — ern og alheill þó
áttræður sé, búsettur í grend
við Victoria. Dóttir Ólafs er bú
sett í Oakland, California.
Sveinn — faðir Skúla John-
son prófessors við Manitoba há-
skóla T Winnipeg.- Hann dó
fyrir rúmum fjörutíu árum.
Önnur ættmenni sem standa
fjær er vafalaust að finna.
Þeirra á meðal er Björn Byron í
Winnipeg sem er frændi Skúla
í föðurætt
Skúli var greindur maður,
fjörugur og skemtinn. Góður
hlaupa og glímu-maður var
hann talinn langt fram á aldur,
þótt smávaxinn væri, og vel
hagmæltur eins og hann átti
ætt til. Góður íslendingur
var hann alla sína daga þrátt
fyrir það að hann ól aldur sinn
að mestu fjarri heimahögum
Fyrir þremur árum var hann
heimsóttur af þeim sem þessar
línur skrifar, er bar að garði um
miðja nótt. Þrátt fyrir það
ræddu þessir tveir, sem aldrei
höfðu áður sézt, mikið og margt
um ísland, það var auðskilið að
hugur Skúla var heima í Húna-
vatnssýslu. Enda var það dán
arósk hans að blöðin heima
einkum norðanlands, bæru frá
fall hans til heimahaga. Nú er
skarð fyrir skildi hinna eldri
íslendinga út við Kyrrahafs-
strönd. Gaman væri ef ein-
hver vel kunnugur semdi ágrip
af æfisögu Skúla og rifjaði upp
eitthvað að lausavísum hans.
S. J.
streymdi fólk þangað hópum
saman, svo að á skömmum tíma
oru íbúarnir í Muzo orðnir 30
msundir.
Þessir námumenn liirtu ekki
nema stærstu smaragdana því
að þá voru engin áhöld til þess
að skera og fægja litla steina.
Því, sem skarst utan af stóru
steinunum var fleygt og eins
öllum litlum steinum.
Náman tæmdist og fólkið
hvarf, en veður og vindur hafa
;afnað alt svæðið.
Fyrir skömmu vildi það til af
tilviljun að rannsakaður var
sarpur úr hænu, skamt frá
Muzo og kom þá í ljós að hann
var fullur af smáum smarögd-
um. Og þá komust menn að
iví, að þegar hænsnin voru að
krafsa þar, fundu þau þessa
smásteina, sem fleygt hafði ver-
ið fyrir óralöngu — og gleyptu
)á. —
Nú eru fundin upp fullkomin
áhöld til þess að skera og fægja
litla gimsteina, og var því hér
um fjársjóð að ræða. En þar
sem stjórnin í Columbia á öll
námuréttindi þar í landi, lagði
hún löghald á öll hænsni þar á
stóru svæði. Eigendurnir eiga
að vísu hænsin eftir sem áður
og mega eta kjötið af þeim, en
innvolsið er eign stjórnarinnar.
Hver maður sem vill slátra
hænsnum verður að fara með
>au lifandi til yfirvaldanna og í
viðurvist þeirra má hann fyrst
snúa þau úr hálsliðunum. Svo
kryfja yfirvöldin hænsni og
hirða innvolsið — því að það
er eign stjórnarinnar!
Lesb. Mbl.
GRINDADRÁP f GRÆNLANDI
HÆNUR
GRAFA
UPP
GIMSTEINA
t Columbia voru stærstu
smaragdnámur heimsins. Þær
voru skamt frá þorpinu Muzo
í héraðinu Boyacá, sem er norð-
ur af höfuðborginni Bogota.
Þegar hínir fyi'Stu Evrópu-
menn komu þangað, og mynd
hélt þó sérréttindum sínum und- ’ uðu nýlenduna Nýju-Granada-, fá makleg málagjöld. —Lesb.
Danskur prentari, sem nú er
forstöðumaður hvalveiðastöðv-
arinnar í Upernivik, segir svo
frá grindadrápi í Grænlandi:
í septembermánuði koma
hvalgöngurnar norðan með
landi. Og þá er alt til búið að
taka á móti þeim. Þegar fregn
kemur um það að hvalatorfa
hafi sést, eru sendir út þrír stór-
ir vélbátar og þeir fæla hvalina
in í einhvern fjörð. Þegar þeir
eru komnir þangað er nót lögð
þvert yfir fjörðinn og þeir þann-
ig lokaðir inni. Að vísu gætu
þeir komist út, því að þá mundi
ekki muna um það að rífa
nótina, sem riðin er úr fingur-
gildu garni, fremur heldur en
mann munar um það að slíta
tvinnaspotta.
Þarna geta verið alt að 1000
hvalir í einni bendu og byltast
hver um annan. Og svo koma
70 Eskimóar með rifla og fara
að skjóta þá, stundum er þessu
ekki lokið fyr en eftir sólar-
hring. En þá er fjörðurinn eitt
blóðhaf og rauðir straumar
liggja til hafs. Og á meðan
hundruð manna og kvenna
vinna að hvalskurði og börnin
hryðja hveljustykki, koma ó-
boðnir gestir. Það eru hákarl-
ar. Þeir hafa runnið á blóð-
lyktina og smjúga eins og eldi-
brandur inn á milli hvalskrokk-
anna, skella og skella, og sum-
ir eru svo ákafir að þeir hlaupa
beint á land. Þar eru þeir óðar
lagðir með sveðju. Aðrir eta
svo mikið að þeir fljóta upp og
komast ekki í kaf aftur, og þeir