Heimskringla - 27.09.1933, Qupperneq 3

WINNIPEG, 27. SEPT. 1933
HEIMSKRINGLA
3. SlÐA.
almúga. En almenningur leit ur stjórnarinnar um þetta efni
syp á að það væri þó altaf eitt- gengu í gildi.
hvað í þann mann spunnið, sem j Samt sem áður viðurkennir
ávalt þorir að leggja öll spilin á stjórnin ekki að atvinnuleysi sé
borðið. Það er því undarlegt að
H. J. H., sem hefir verið að
i landinu.
Stjórnin hefir tekið það ráð
reyna að láta okkur halda að að skifta öllu landinu niður í
ann langaði til að gerast tals- 4kveðin svæði. Mörg af þess-
maður ekkna og munaðarleys- svæðum nefnast bannsvæði,
mgja, skuli reyna að ófrægja; 0g þar mega ekki aðrir dvelja
Bolz, fyrverandi forsætisráð-
herra í Wurtemberg, hefir ný-
lega gengið í klaustur.
—Mbl.
Stubbs fyrir McDonald erfða-
málið.
Að endingu getur svo H. J. H.
Þess að Stubbs hafi áður boðið
sig fram til þings en ekki náð
en þeir sem njóta sérréttinda.
Þegar einhver missir atvinnu
sína, missir hann um leið rétt
til þess að fá matseðla og dvelja
innan bannsvæðis. Sá, sem
osningu. Hann sé því að flýja sviftur er atvinnu án þess að
náðir fjarlægra óþektra það sá konum sjálfum að kenna,
manna, útskúfaður af háum fær sfundum matseðla í hálfan
sem lágum hér í Manitoba. Enjmánuð þar á eftir> en alls ekki
var ekki Stubbs beðinn að gefa jlengUr) 0g þá Verður hann að
ost á sér, einmitt af einhverj- fiyfja út af bannsvæðinu með
Um Þarna vestur frá? Og það alla fjöiskyldu sína. Utan bann-
get eg sagt bæði H. J. H. og svæðjs má hann ferðast og
oðrum kjósendum að það eru j fjytja sig, en jafnan verður
fáir menn hér, sem eru í meiru kann að tilkynna lögreglunni
aliti hjá almenningi heldur en breytinga,r á heimilisfangi sínu.
ann. Við leggjum ekki mikiðjQg inn á bannsvæði má hann
upp úr því þó eitthvað hafi ekki fara
slettst upp á kunningsskapinn I Það eru hörmulegar fregnir>
milh hans og yfirvaldanna og er berast af þvf> fólki
,sem svift
domaranna. J. S. Woodsworth , , . . .
, , hefir verið atvmnu smm, en
var eitt sinn tekinn fastur hér í þær fregnir mega gkki birtast f
Winmpeg, en nu nytur hann hk- rússneskum blöðum. Sumir
lega meira álits en nokkur ann-
ar maður í Canada. John Queen
og Wm. Ivens voru báðir í fang-
elsi þegar við kusum þá á þing
og þeir hafa reynst í alla staði
maklegir þess trausts sem við
sýndum þeim.
Ekki skal eg rengja H. J .H.
nm það að honum sé margt ó-
skiljanlegt í framkomu Stubbs
og annara manna sem á ein-
hvern hátt fófnfæra eigin hags-
munum fyri hugsjónir sínar.
Slíkt er óskiljanlegt öllum nema
þeim, sem eiga sjálfir einhverja
hugsjón.
Dylgjurnar sem höf. endar
grein sína með eru í mesta máta
smásálarlegar og eru því mjög
viðeigandi rófa á ritsmíðina.
Hann getur sofið rólegur fyrir
því að eg óttast ekki þó hann
steypi öllu úr pokanum, sér og
flokki sínum til heiðurs.
Að endingu vil eg óska þess
að hann komist nú út úr þessu
þrasi með “hreint spjald, en
ekkert sviksamlegt samvizkubit
á herðunum” og því síður á öðr-
um viðkvæmari hluta líkamans.
Eg ætla að endurtaka það
sem eg sagði í fyrri grein minni:
Eg vil ráða íslendingum þeim
sem eiga heima í kjördæminu,
þar sem Stubbs sækir um þing-
niensku að gefa honum atkvæði
sitt, og stuðla að kosningu
hans. Eg trúi því að hann
verði kjósendunum til gagns og
kjördæminu til sóma.
Hjálmar Gíslason.
HITT OG ÞETTA
Sjálfvirkt útvarpstæki
Danskur maður í Nýborg, að
nafni Amoft, hefir fengið einka-
leyfi á tilbúning útvarpstækja
sem eru mjö hentug til sölu
með afborgun. Þau eru þannig
gerð, að ekki er hægt að hlusta,
fyr en pening er kastað í op í
tækinu. Peningurinn lendir í
ka-ssa ,sem seljandi hefir lykil
að. Þannig borgar kaupandi
smám saman útvarpstækið, í
hlutfalli við hve oft hann hlust-
ar.
* * *
Vinnuleysi í Rússlandi
Síðan í janúarmánuði hefir
rússneska stjórnin verið að reka
menn úr vinnu í 'hópatali.
Hinn 18. mars tilkynti Rois-
enman, sá sem hefir umsjón
með þessu, að opinberum
starfsmönnum hefði verið
fækkað um 153,639 ,og á þenn-
an hátt mundi stjórnin .spara á
ári um 380 miljónir rúbla í
verkalaun. Auk þess fengi hún
nú meiri húsakynni til umráða,
þar eð allir, sem atvinnu missa,
ovu reknir úr íbúðum sínum.
Hann lét þess enn fremur getið,
að þetta væri að eins byrjunin,
enda hefir stjórnin nú nýlega
tekið þá ákvörðun að hreinsa
betur til og hafa þúsundir
manna mist atvinnu sína síðan
í júlílok, þá er hinar nýju regl-
hverfa heim í sveitaþorpin, þar
sem þeir áttu áður heima, en
eru þar engir aufúsugestir, því
að sultur er í sveitbygðunum.
Fjöldinn allur af þeiro mönnum
sem sviftir hafa verið vinnu,
og reknir úr bannhéruðunum,
lenda á vergangi með fjölskyld-
ur sínar og hafa hrunið niður
úr hungri á vegunum.
* * *
Einkennilegt fyrirbrigði
Fyrir skömmu fæddist barn á
fæðingarstofnun í Barcelona*.
Það var alveg eins og börn ger-
ast, að því undanskildu, að alt
hörund þess var brúnrákótt,
eins og á Zebrudýri. Læknar
telja, að rákirnar muni ekki
hverfa með aldrinum.
* * *
Fjórir stúdentar hrapa til
bana í Alpafjöllum
Fjórir enskir stúdentar frá
Eton háskólanum, fórust ný-
lega í fjallgöngu í Ölpunum.
Þeir lögðu á stað frá Sama-
den í Sviss og var ferðinni fyrst
heitið til sæluhúss í fjöllunum,
sem heitir Tschierva. Fengu
þeir ágætt veður og náðu sælu-
húsinu fyrir sólarlag. í ferðabók
sem þar er, höfðu þeir skrifað
að þeir legðu á stað þaðan
klukkan 4 um nóttina og ætluðu
sér að ganga á fjallstindinn Piz
Roseg, sem er 11,000 feta hár.
Annar ferðmannaflokkur kom
til sæluhússins um nón þennan
dag. Voru fjórir þaulvanir
fylgdarmenn með honum. Leist
þeim illa á ferðalag stúdent-
anna, því að komin var þoka á
Piz Roseg og þótti þeim stúd-
entunum seinka. Lögðu þeir
þá á stað allir fjórir að leita
þeirra, og eftir langa leit fundu
þeir lík þeirra allra bundin sam-
an með reipi. Höfðu stúdent-
arnir hrapað í fjallinu. Fundust
líkin um 900 fetum neðar held-
ur< en fjallstindurinn er.
Foringi leitarmanna sagði, að
þetta væri gamla sagan, Eng-
lendingar vöruðu sig aldrei á
sólbráðinni á daginn. Vegna
þess að snjór inn í fjöllunpm
væri harður og gott að ganga
hann á nóttu, þætti þeim ó-
þarfi að höggva spor í hann.
En þegar þeir ætti svo að ganga
niður hjarnið í sólbráð, væri
það flughált og ekki þyrfti
nema einum þeirra að verða
fótaskortur til þess að hann
kipti öllum hinum með sér nið-
ur snarbrattann.
* * *
Bruning gengur í klaustur
Sú fregn kemur frá Þýska-
landi, að bruning ,fyrverandi
ríkiskanslari og foringi mið-
flokksins, ætli innan skamms
■að segja af sér þingmensku og
ganga í klaustur. Þar ætlar
hann sér, fjarri skarkala heims-
ins, að vinna að vísindariti, sem
hann hefir lengi verið að safna
drögum að.
VIKUR
Innlent skjólefni til húsagerðar
Það er kunnara en frá þurfi
að segja að mjög miklar fram-
farir hafa orðið á síðustu árum
í íslenzkum iðnaði. Sérstaklega
þó að því leyti að viðfangsefn-
unum hefir fjölgað mikið. En
vaxandi fjölbreytni í iðnaði
krefur stöðugt nýrra og nýrra
hráefna, innlendra og útlendra.
Þar sem svo er háttað, þarf
þjóðin stöðugt að vera á verði
um það, að kaupa ekki inn í
landið þau efni, sem til eru í
landinu, jafngóð eða betri en
þau útlendu. íslendingar hafa
á síðastliðnum áratugum bakað
sér óbætanlegt tjón með því að
gleypa hráa ýmsa háttu er-
lendra þjóða í stað þess að taka
lærdóm þeirra og reynslu til
hliðsjónar og íslenzka síðan
verkefnin í hendi sér.
Eitt af því sem íslendingar
hafa keypt inn í landið og greitt
of fjár fyrir á síðustu árum,
er skjóllag innan á húsveggi,
einkum steinhúsa. Þó er til í
landinu gnægð efna, sem eru
jafngóð og betri.
Á síðastliðnum 5 árum, sem
hagskýrslur ná yfir (1927—’31)
hafa verið fluttar inn skjól-
plötur til húsagerðar fyrir kr.
502,917 þar af er kork kr. 351,-
884 aðrar plötur ýmsar teg. kr.
151.033.
Efnin, sem við eigum til í
landinu og gætum notað í stað
hinna útlendu eru t. d. mór,
reiðingur og vikur. Mórinn er
sérstaklega hentugur til tróðs
í holsteypta veggi. Þarf þá ekki
annað en þurka hann og mylja.
Þetta hefir nokkuð tíðkast í
sveitum undanfarin ár, mest
fyrir atbeina Jóhanns Kristjáns-
sonar byggingarmeistara. En
ekki er þessu gaumur gefinn
svo sem vert væri. Úr mó og
torfi (reiðingi) mætti gera á-
gætar skjólplötur innan á veggi,
en yrði þá sennilega að vinna
þær með góðum og fullkomnum
vélum ef vel ætti að vera. Þýsk-
ar torfplötur hafa sést hér í
byggingarefnaverzlun, það er
sama sagan og um útlendu
“fjallagrösin íslenzku” í lyfja-
búðunum.
En það efnið íslenzka, sem að
ýmsu leyti er heppilegast, sér-
staklega í stað, korks þar sem
múrslétta skal innan á — er
vikurinn. Hafa þegar verið
gerðar ítarlegar rannsóknir,
sem sýna að efni þetta er mjög
framarlega í röðinni hvað ein-
angrun snertir, borið saman við
önnur efni, sem undanfarin ár
hafa mest verið notuð bæði hér
og erlendis, enda fer nú notkun
vikurs óðum í vöxt í nágranna-
löndum, og eru þegar farnar
að berast hingað eftirspurnir frá
öðrum löndum.
Fylgir hér á eftir tafla sem
sýnir árangur þessara rann-
sókna.
Auk þess að vera ágætt skjól-
efni eins og rannsóknir hafa
leitt í ljós, eru vikurplötur að
ýmsu leyti heppilegri en kork.
í fyrsta lagi má telja að end-
ingin sé ósambærileg. Vikur er
algerlega “dautt” efni og endist
öld eftir öld. Miðað við það má
segja að korkklæðing á veggj-
um sé aðeins bráðabirgðaverk,
sem ekki endist nema stuttan
síma.
í öðru lagi, springur múr-
sléttan miklu síður á vikri en
korki. Múrhúðin límist full-
komlega föst á vikur, en liggur
laus utan á korkinu og hangir
aðeins uppi á vírnetinu, sem
strengt er utan á korkið, á
sama hátt og þegar múrað er
utan á tréveggi (forskallað).
í þriðja lagi eru vikurflögur
þrátt fyrir örðug skilyrði ódýr-
ari en sambærileg korkþykt, því
þær spara algerlega vírnetið og
vinnuna við að strengja það á
vegginn. Þór yrði verð vikur-
platanna að sjálfsögðu mun
lægra ef vikurnámið og vikur-
iðjan væri rekin í stórum stíl.
En að svo er ekki virðist ein-
göngu liafa strandað á því að
þeir sem mestu ráða hér í húsa-
gerð, hafa ekki ennþá fengið
augun opni fyrir ágæti þessa
innlenda efnis.
Framleiðsla vikurs til húsa-
gerðar hefir hingað til aðeins
verið rekin í smáum stíl og er
að kalla má alveg nýbyrjuð.
Brautryðjanda í þessum iðn-
aði má telja Sveinbjörn Jóns-
son byggingarmeistara á Akur-
eyri. Pípuverksmiðjan í Reykja-
vík hefir einnig nokkur síðast-
liðin ár steypt vikurplötur og
sótt efnið á bílum austur í
Þjórsárdal. En Sveinbjöm Jóns-
son hefir sótt efnið í Jökulsár-
ósa í Axarfirði. Hefir hann
sýnt óþreytandi atorku og dugn-
að við að gera tilraunir með
þetta efni. Auk þe’ss að steypa
úr því steina og plötur til hús-
veggja, hefir honum tekist að
hagnýta vikurinn í fægiduft,
sem hann nefnir “Dyngja” og
mun það síst standa að baki
fægidufti, sem hér fæst í verzl-
unum.
Aðal þröskuldurinn í vegi vik-
urframleiðslu í stórum stíl hér
á landi er okkar venjulega ást-
fóstur við alt sem útlent er —
Þar næst flutningsörðugleikar.
Hinsvegar liggja hér inn á ör-
æfunum óhemju auðæfi af
þessu ágæta efni. í Dyngju-
fjöllum við Öskju eru ótæmandi
birgðir, sem bíða þess að verða
hagnýttar.
Þeir Sveinbjörn Jónsson og
Helgi H. Eiríksson verkfræð-
ingur hafa gert allítarlegar
rannsóknir á aðstöðu til vikur-
náms þar, og fylgja hér á eftir
niðurstöður þeirra.
Þorl. ófeigsson.
—Rvík. í apr. 1933.
Um stofnun vikurvinslu
á fslandi.
í sambandi við framanritað
má geta þess, að nokkur und-
anfarin ár höfum við, undirrit-
aður Sveinbjörn Jónsson bygg-
ingameistari á Akureyri og
Helgi H. Eiríksson skólastjóri
gert allítarlegar athuganir og
tilraunir um notkun vikurs til
húsabygginga hér á landi.
Til þess höfum við varið all-
miklum tíma og nokkru fé.
Það hafa verið steyptar ýmis-
konar plötur úr vikri til ein-
angrunar útveggja og steypu-
lofta. Útveggir hafa verið
steyptir úr vikri, sandi og sem-
enti og loft hafa verið steypt á
sama hátt og vikur hefir verið
notaður til hljóðeinangrunar á
gólfum.
Nokkur hús, sem vikur hefir
verið notaður í, eru nú orðin 5
ára gömul. Reynsla manna af
þessu efni og aðferðum, er yfir-
leitt mjög góð. Væri því æski-
legt að sett yrði á stofn sjálf-
stætt fyrirtæki, sem framleiddi
vikur stein til notkunar innan-
lands.
Við höfum einnig látið gera
rannsóknir á einangrunargildi
vikurplata á rannsóknarstof-
unni hér í Reykjavík, í Þránd-
heimi og í Kaupmannahöfn.
Hafa plöturnar allstaðar reynst
vel, og best þær sem síðast voru
steyptar og reyndar.
Við höfum ennfremur borið
þetta mál undir ýmsa erlenda
og innlenda sérfræðinga, og er
álit þeirra allra á þann veg að
vikur sé ágætt einangrunarefni.
Enda er vikursteinn mikið not-
aður til einangrunar erlendis, og
höfum við fengið margar fyrir-
spurnir um kaup á vikri frá
firmum í Bretlandi og á Norð-
urlöndum.
Allítarlegar athuganir höfum
við framkvæmt um það, hvar ó-
dýrast væri að afla vikursins
hér á landi. En hann er aðal-
lega til á tveim stöðum: 1 Þjórs-
árdal og við Jökulsá á Fjöllum.
Hefir Kristjón Guðmundsson
forstj. athugað og reynt aðal-
lega Þjórsárdalsvikurinn, en við
Helgi vikurinn nyrðra.
Við Jökulsá er vikurmagnið
mjög mikið og virðist ótæm-
andi, enda flytur áin með sér
vikur árlega, er hún fer í vexti
Okkur virðist að álitlegast sé
að taka vikur við Jökulsá, oe
höfum því athugað sérstaklege
á hvern hátt heppilegast mund:
vera að gera þar mannvirki til
vikurvinslu.
, Við Buðlungahöfn austanvert
á Axarfirði (nokkuð innan við
Kópasker) sé bygð dálítil verk-
smiðja með nauðsynlegum smá-
vélum, lítil bryggja fyrir fram-
skipunarbáta og fljótandi ská-
stýfla yfir ána, er veiti vikrin-
um, sem kemur fljótandi, yfir í
allstóra kví í bakkanum, sem
verksmiðjan er bygð á. Við
Jökulsárbrú þarf að byggja
aðra fljótandi skástýflu, er
veiti vikrinu úr aðalfljótinu í
aukakvísl, Sandá, er fellur til
sjávar við Buðlungahöfn. Þann-
ig má ná öllum þeim vikri sem
áin flytur sjálfkrafa. En af því
að það er mjög misjafnt, þarf
að örfa flutninginn með því að
ryðja í fljótið uppi á Fjöllunum.
Er ætlast til að það verði gert
með því að dæla vatni úr sjálfri
ánni upp á vikursléttuna, og láta
vikurinn fljóta með vatninu til
árinnar.
Að sumrinu til er sæmileg að-
staða á Buðlungahöfn til fram-
skipunar, eða álíka og á Kópa
skeri. Yrði að flytja þangað
sement að sumrinu og senda
vikursteininn á hinar ýmsu
hafnir með strandferðskipun-
um eða sérstökum flutninga-
skipum.
Undanfarin ár hefir flutning-
ur ýmiskonar skjólefna korkpl.
o. fl. numið 100 þús. króna til
jafnaðar á ári. Geta vikurplöt-
ur algerlega komið í stað þess
innfultnings, og auk þess verið
notaðar í skilveggi gólf o. fl.
Það má því ætla að slík verk-
smiðja þurfi með tímanum að
geta framleitt fyrir rúmlega
þessa upphæð. En rétt er þó að
gera ráð fyri rað hún verði að
bera sig með aðeins 45 þús. kr.
árlegri framleiðslu. Og höfum
við miðað áætlanir okkar við
það.
Plöturnar mun rétt að hafa
8 sm. á þykt og við áætlum út-
söluverð þeirra 4.50 per ferm.
komnar á höfn móttakenda. Er
það verð fyllilega samkepnis-
fært við korkplötur og aðrar
slíkar einangrunarplötur .
Slíkt fyrirtæki sem þetta
sparar ekki að litlu leyti inn-
flutning á útlendu byggingar-
efni, eikur atvinnu í landinu og
mundi framleiða að ýmsu leyti
betra byggingarefni og varan-
legra en við nú notum.
Við höfum gert bráðabyrgðar
kostnaðaráætlun yfir stofn-
kostnað og rekstur slíkrar
verksmiðju. Teljum við heppi-
legast að stofna hlutafélag
meðal áhugamanna til þess að
hrinda þessu í framkvæmd, og
sem notið
IMBUR
KAUPIÐ AF
THE
i»ire Sash & Door
CO., LTD.
•Urjfðtr: Henry Ave. East
Sími 95 551—95 552
Skrifstofa:
Henry og Argyle
KD - GÆÐI - ÁNÆGJA
fá allan stofnkostnað um kr.
30,000 se mhlutafé, en taka
rekstarfé að láni.
Sveinbjöm Jónsson.
—Tímarit Iðnm.
ENDURMINNINGAR
Eftir Fr. Guðmundsson.
Framh.
Happadrátturinn
Eg þurfti að finna mann á
Beverley stræti suður undir
Ellice Ave. Frostið var með
vægara móti. Skömmu eftir há-
degi labbaði eg af stað, hitti
manninn heima og aflauk mínu
erindi, en það hafði tafist fyrir
mér, dagur var að kvöldi kom-
inn, en eftir því er ekki séð á
iðjuleysis tímum. Eg hafði
ekki fetað lengi eftir gangstétt-
inni í áttina heim þegar eg gekk
fram hjá tveimur riddaralegum
og ríkmannlegum hefðarmönn-
um sem stóðu þar fyrir framan
nýsmíðað hús, sjáanlega á-
hyggjufullir . Líkast til hefi eg
borið það með mér að eg var
algengur verkamaður, því annar
maðurinn talar til min á ensku,
og spyr hvert eg vilji taka það
að mér að hreinsa þetta hús?
Eg vildi ekki láta mikið á því
bera hvað eg varð feginn, en
sagðist skyldi líta á húsið. Þeg-
ar eg hafði fljótlega hugað yfir
fráganginh inni þar, spurði ann-
ar maðurinn mig hvað eg vildi
hafa fyrir það að bera alt rusl
út úr húsinu og þvo gólfin
vandlega. “Fimm dollara”
sagði eg. “Það er gott”, segir
hann, “en þú verður að vera
búinn ekki seinna en kl. 8 á
morgunmálinu.” “Eg get ekki
byrjað á því fyr en kl. 8 í fyrra-
málið, þessi dagur er liðinn.”
‘“Þú verður að vaka við það í
nótt,” segir maðurinn, “hann
þarf á húsinu að halda strax í
fyrramálið,” og lítur þá á félaga
sinn sem kinkar kollinum. “Þá
verð eg að hafa meira fyrir mitt
verk og ekki minna en 7 dali,”
sagði eg. “Já, það er gott, eg
geng að því.” Svo fékk hann
mér lykilinn að húsinu og eg
gaf honum húsnúmer mitt, ef
eg yrði kominn heim þegar
hann vildi komast inn í húsið.
Nú gekk eg hröðum skrefum
heim, til að færa konunni minni
góða frétt, o'g til að bollaleggja
um framkvæmdirnar í þessu
máli. Sjö dollarar, 25 krónur
á einni nóttu um hávetur í
Frh. á 7. bls.
LABATTS
PHONE 92 244 BEFORE 5:45 P.M. FOR
PROMPT DELIVERY SAME EVENING