Heimskringla - 27.09.1933, Síða 5

WINNIPEG, 27. SEPT. 1933
HEIMSKRINGLA
5. SlÐA.
Nú er ekki hér með sagt, að
rímnalögin kunni ekki að hafa
eitthvert tónlistargildi sem list-
rænt hráefni og enn fremur
gildi sem sögulegt minnismerki,
því það hafa negrasöngvar og
villimannatónlist líka. En það
er að hafa algerlega endaskifti
á hlutunum að gera ráð fyrir,
að það gildi sé í því fólgið að
láta algerlega ósöngmentaða
menn hafa þetta yfir og út-
varpa því svo um víða veröld.
Með allri virðingu fyrir þeim
kvæðamönnum vorum, sem
kveðið hafa í útvarpið, þá verð-
ur það að segjast í eitt skifti
fyrir öll, að enginn þeirra hefir
svo að segja nokkra kunnáttu
í söng, að helmingurinn af
röddunum er meira en í meðal-
lagi ljótur og hinar varnarlaus-
ar vegna þess afkáraskaps, sem
rímunum er meðfæddur og allri
þeirra meðferð. Nú er, sem
betur fer, svo komið, að minsta
kosti hverjum þeim íslendingi,
sem á útvarp hlustar, gefst
daglega kostur á að heyra úr-
vals-tónlist. t>að sýnir betur
en nokkuð annað, hvað framúr-
skarandi langt við höfum verið í
þessum efnum á eftir öðrum
þjóðum að enn er fólk að sperr-
ast við að tala með fyrirlitningu
um grammófón hér á landi.
Sannleikurinn er þó sá, að ekk-
ert af þeirri tónlist, sem íslend-
ingar hafa heyrt öldum saman,
kemst í hálfkvisti að fegurð við
það, sem svo að segja daglega
er verið að leika á grammófón
í útvarpinu og útvarpað. Ef sú
tónlist á það skilið með réttu að
vera kölluð garg, þá er afar-
vandfundið orð í málinu yfir
það, sem hér er venjulega kall-
aður söngur hvað þá h.eldur
yfir rímnakveðskapinn. Hann
heyrir til annari öld og öðrum
ástæðum. Engri lifandi konu
dettur nú í hug að ganga í
svellþykkum togsokkum. Einu
sinni var það þó einhver sá
bezti fótabúnaður, sem fólk átti
kost á. Það er jafn-afkáralegt
að syngja rímur nú á tímum
eins og að ganga í togsokkum,
klæðast einskeftuvaðmáli næst
sér eða taka upp aðra háttu,
sem þróunin og ástæðumar
hafa löngu dæmt til dauða. Hið
sjálfsagða markmið á að vera
að hlynna svo að íslenzkri nú-
tímatónlist og öllum flutningi
hennar, að það geti orðið okkur
til sóma. Rímurnar og rímna-
lögin eiga hvergi heima nema í
söfnunum og vinnustofum fræði
mannanna. Gömlu moldarbæ-
irnir, gömlu húsgögnin, gamli
fatnaðurinn, gamla hjátrúin og
sóðaskapurinn, gömlu rímurnar
og rímnalögin, alt tilheyrir þetta
til samans fortíðinni, og er eng-
in ástæða til að viðhalda einu
öðru fremur. En hitt liggur í
hlutarins eðli, að eins og nota
ber það, sem nothæft kynni að
vera í húsagerð og byggingum,
eins ber að nota þau örfáu leift-
ur af ósvikinni tónlist, sem
finnast kunna í öllu rímna-
gaulinu. En þess verður misk-
unnarlaust að krefjaSt, að þetta
sé umskapað og steypt upp af
kunnáttumönnum eftir lögum
nútimalistar. Þá fyrst er það
frambærilegt. Dagar holtaþoku-
vælsins og hins ámátlega kveð-
skapar eru liðnir, og íslendingar
búnir að eignast skilyrði til
þess, í fyrsta sinn í sögu sinni,
að verða söngelsk og söngment-
uð þjóð. Og engin misskilin
ræktarsemi eða merkilegheit af
hálfu rímnagaularanna mega
verða þess valdandi að stöðva
eða varpa rýrð á þá þróun.
—Iðunn. G- R*
Frelsi
(Fylt í eyðu)
Hvert hefir þú fengið það frelsi,
Sem farmannsins þráð hefir lund?
Hvert fanst þér ei harðna það helsi,
Að hálsi við nýlendu fund?
Hvert lá hjá þér gullið á götum
Og greiðlega í vasann þinn rann,
Sem líkn reynist þreyttum og lötum,
En lýgur og blekkir hvern mann?
Hvert hefurðu mentast svo mikið,
Að mestu af því hefurðu týnt,
En álpast á óhappa strikið,
Sem alt annað hefur þér sýnt,
En arf þann, sem forfeður fengu,
Sem Frónið þeim úlögum gaf,
Að hættunni glaðir sem gengu,
Um geigvænlegt ókannað haf?
Að ganga í ræningjans greipur,
Er gamaldags öreigans ráð,
Því finst honum óþarfa fleipur,
Að finna að böfðingjan náð;
Af Guðs náð var konungsvald gefið,
Svo gekk það svo lengi í arf,
Og ef að þið heimskingar efið,
Það athuga lögreglan þarf.
Ef Guðs náð þér sólskinið sýnir,
En svo ríður Prinsin í hlað,
Þú geslunum góðfrægu týnir,
Og gleymir að hugsa um bað,
Hvað heitt verður höfðingjans valdið,
Hjá hungruðu smælingjum þeim,
Sem greitt hafa konungum gjaldið,
En glötuðu frelsinu í heim.
Hér Mammon og konungur manna,
Er mállaus en dýrkaður samt,
Að ágirnast boðin þér banna,
Þú bara færð svolítinn skamt,
Svo þú þarft að þræla á morgun,
Og þá kemur höfðingjans náð,
Sem skamtar þér skynsama borgun,
Þú skilur það lögboðna ráð.
En Mammon er kaldlyndur kallinn,
Og kennir þér þegjandi náð,
Ef hnígur þú hungraður fallinn,
Og hugsar um auðvaldsins ráð,
Sem lofað þér hefir að lifa,
Á líknandi molunum þeim,
Ef hreinsuð er höllin til þrifa,
Sá hégómi er sendur þér heim.
Eg hefi það hugsað mér skrítið,
Hvað hyggin að rakkinn þinn var,
Hann firtist svo frámuna h'tið,
Þó fleygðir þú beininu þar,
Því sárindum soltinn hann gleymir,
í sakleysi dreymir það eitt,
Ef beinið og bitann hans geymir
Þó blíðulaust sé honum veitt.
Sigurður Jóhannsson.
LEIFS EIRfKSSONAR
MINNISVARÐINN
Eins og lesendur blaðanna
mun reka minni til, var farið
fram á það með ritgerðum er
birtar voru í blöðunum á síð-
astliðnum vetri að íslendingar
legðu fyrirtæki þessu eitthvert
lið. Tók Þjóðræknisfélagið að
sér að fara með þessa málaleit-
un, að tilmæli fundar er hald-
inn var 21. okt. f. á. að 910
Palmerston Ave. Á fundinum
var staddur hr. Árni Helgason,
úr framkvæmdarnefnd íslend-
ingafélagsins “Vísir” í Chicago
og flutti erindi minnisvarða
nefndarinnar. Var þá í ráði að
minnisvarðanum yrði komið upp
á þessu vori, svo afhjúpun gæti
farið fram, samtímis við setn-
ingu alþjóða sýningarinnar,
“Century of Progress”, er opn-
uð var á þessu vori og stendur
enn yfir í Chicago.
Fundarmenn skrifuðu sig allir
fyrir ákveðnu tillagi í minnis-
varða sjóðinn, eji samþyktu
jafnframt að fé því, er safnast
kynni .skyldi haldið kyrru í
vörzlu félagsins, þangað til
vissa væri fengin fyrir því að i fyrirhuguðu
minnisvarðinn yrði reistur og | hirðarinnar,
inni, til hr. J. J. Bíldfells, forseta
Þjóðræknisfélagsins, er spurn-
um hefir haldið uppi um gerð-
ir og fyrirætlanir minnisvarða-
nefndar^nnar. jEr þar tekið
fram hvað nefndin hefir í
hyggju, og er bréfið á þessa
leið:
G.
Wilmette, Illinois
6 sept. 1933.
Kæri vinur Jón Bíldfell:
Það hefir dregist fyrir mér
að svara bréfi þínu, eg bið þig
afsaka það. Þú mátt ekki halda,
þrátt fyrir þenna drátt, að áhugi
minn fyrir Leifs minnisvarðan-
um hafi dofnað, en uppá síð-
kastið hefi eg orðið að van-
rækja ýmislegt.
Hanson fór til Noregs í vor
og er kominn aftur fyrir all
löngu. Meðan hann var í Nor-
egi var ákveðið að erfðaprinz-
inn kæmi hingað, í stað kon-
ungs, í haust til að vera við
staddur er hornsteinn minnis-
varðans væri lagður. Hanson
segir að Hákon konungur hafi
spurt um, er hann færði kon-
ungi boðið, hvernig íslendingar
og Danir myndu líta á þessa
þátttöku
Hanson
komist á málið fyr en sýning- W
unni er lokið. Nú um tíma mun
aðal starfið verða fjársöfnun
svo að byrja megi á undirstöð-
unni, þá má búast við að fleiri
taki þátt í málinu, og varðinn
verður hér aldrei lengi hálf-
gerður.
Eg er að vona að íslendingar
taki nokkurn þátt í þessu máli
og að þessi dráttur á fram-
kvæmd verksins gefi þeim tæki-
fær itil að styrkja fyrirtækið.
Þátttaka okkar, hvað fjárfram-
lög snertir, verður auðvitað lítil
en æskilegt væri að ísland gæti
tekið þátt í þeim athöfnum, sem
í þessu sambandi verða. Fyrst
verður varðinn að vera bygður
og við allir að hjálpa þar til, en
þar á eftir langar mig til að ís-
land verði þátttakandi í afhjúp-
unar athöfninni, og njóti þá
þeirrar virðingar og viðurkenn-
ingar, sem það réttilega á sem
fæðingar staður Leifs. En eg sé
líka að við Vestur-íslendingar
verðum að sjá um þessa þátt-
töku, hún verður fúslega veitt.
Það er óþarfi fyrir mig að
tala um þetta við þig, þú veist
hvernig málið liggur við síðan
þú talaðir við Hanson. Mér
finst hann líta réttum augum á
afstöðu íslands til þessa máls og
hann er einn af þeim mörgu
vinum, sem það hefir heillað.
Vinsamlegast,
Árni Helgason.”
Eftir bréfi þessu að dæma er
búist við að áfram verði haldið
með fjársöfnun unz útséð verð-
ur um það hvort minnisvarðan-
um verði komið upp. Á stjórn-
arnefndarfundi Þjóðræknisfé-
lagsins 23. þ. m. var því ákveð-
ið að stjórnarnefndin héldi á-
fram að taka á móti gjöfum í
minnisvarðasjóðinn ef einhverj-
ar kynnu að verða, en jafnframt
gera fólki ofanritaða grein fyrir
viðhorfi þessa máls. Loforð og
gjafir er félagsstjórnin hefir
þegar veitt móttöku eru þessi:
Áskriftir óborgaðar á fundi 21.
okt. 1932.
Finnur Johnson, Columbia Press
Ltd.
B. B. Jónsson, 774 victor St.
H. J. Spehenson, Columbia
Press Ltd.
Ragnar E. Kvaran, 796 Banning
St.
Jónas Thordarson, 696 Sargent
Ave.
O. Björnson, 764 Victor St.
P. H. T. Thorlakson, 74 Queen-
ston St.
Árni Eggertson, 766 Victor St.
Einar P. Jónsson, 524 Langside
St.
M. B. Halldórson, 46 Alloway
Ave.
Ólafur Pétursson, 123 Home St.
Rögnv. Pétursson, 45 Home St.
Jónas Jónasson 663 Pacific Ave.
T. E. Thorsteinson, 140 Garfield
St.
Guðjón F. Fredrikson, 518 Sher-
brooke St.
H. Pétulsson, 608 Toronto Gen-
eral Trust Bldg.
G. S. Thorvaldson, 702 Con-
federation Life Bldg.
Pétur Anderson, 109 Grain Ex-
change Bldg.
J. J. Bíldfell, 1025 Downing St.
J. Jóhannson, Winni
peg, Man............ 2.50
L. Jóhannson, Winni
peg, Man............ 2.50
$61.05
—Winnipeg 25. sept. 1933.
Jón J. Btldfell,
Forseti Þjóðræknisfélagsins
Rögnv. Pétursson,
Skrifari Þjóðræknisfélagsins
Árni Eggertsson,
Féhirðir Þjóðræknisfélagsins
Hjónavígsla.
Ungur prestur í Ameríku gaf
foreldra sína saman nýlega. Þau
höfðu verið skilin í mörg ár.
Presturinn hélt yfir þeim hjart-
næma vandlætingarræðu.
* * *
Pola Negri
ætlar nú að fara að gifta sig í
fjórða sinn. Hún hefir áður
verið gift Domski greifa, Serg-
iusi Melivani prinz, Papper bar-
óni og auk þess opinberlega
trúlofuð Charlie Chaplin og
Gemlur.
Gamall bóndi í nánd við Mad-
ras, sem er 100 ára að aldri, er,
eftir því sem hann sjálfur segir
nýfarinn að taka tennur í þriðja
sinn.
♦ * * ^
Kossaflens.
C. Engelbreth, læknir, er
skrifað hefir bók um berkla
veiki, heldur því fram, að veik-
in útbreiðist mikið vegna þess,
að fólk er með sífelt kossaflens.
þá eftir samskotunum gengið,
en yrði ekkert úr fyrirtækinu
skyldu peningarnir sendir til
baka aftur til gefendanna. Er
því fé þetta er safnast hefir, og
eigi nemur nema lítilfjörlegri
upphæð, enn í höndum stjórn-
arnefndar félagsins og fylgir
hér á eftir skrá yfir gjafir og
loforð er félaginu hafa borist.
Sökum fjárhagserfiðleika varð
ekkert úr framkvæmdum hjá
minnisvarða nefndinni á síðast-
liðnu vori, og ekki líkur til að
neitt verði gert á þessu yfir-
standandi ári, en frá fyrirtæk-
inu er þó ekki horfið, fáist
seinna nægilegt fé til þess að
ljúka við það. Hversu sakir
standa má ráða af bréfi nýrit-
uðu frá hr. Árna Helgasyni, er
sjálfur er í minnisvarðanefnd-
norsku j
kvaðst I Peningar borgaðir inn til féhirð-
altaf hafa ætlast til að íslend- is Þjóðræknisfélagsins í. sam-
ingum yrði einnig boðið að taka bandi við Leifs Eiríkssonar
þátt í athöfnum þeim, sem I myndastyttuna.
haldnar verða í sambandi við Guðm. Ólafsson frá Firði,
minnisvarðann.
Nú er svo komið að Ólafur
prinz kemur ekki hingað í
haust. Ástæðan fyrir þeirri á-
kvörðun kvað vera uppskeru-
brestur í Noregi.
Einnig er lítið útlit til að und-
irstaða minnisvarðans verðí
bygð í ár. Eitthvað hefir á-
unnist með fjárframlög síðan
þú varst hér og talaðir við Han-
son, en nokkuð vantar til að
hægt sé að byrja á að reisa
Tantallon, Sask.....$ 2.50
Wm. Aderson, Vancouver 2.50
S. Anderson, Piney, Man. 2.50
Magnús Hinriksson,
Churchbridge, Sask. 10.00
J. K. Einarsson, Cavalier,
N. D................. 5.00
Halldór Hermansson,
Ithaca, N. Y. ....... 8.55
Ketill Valgarðson, Gimli
Man.................. 5.00
Deildin “ísland”, Brown,
P. O., Man........... 10.00
varðann. Úr því ekki tókst að
koma málinu nægilega langt úr. Jón Stefánsson, Win
svo að minnisvarðinn væri
bygður áður en sýningin byrj-
aði, má ekki búast við að skrið
nipeg, Man........... 5.00
A. P. Jóhannson, Winni-
peg, Man............. 2.50
HITT OG ÞETTA
Rudolf Valentino, sem hún elsk-
aði afar-heitt og syrgði beizk-
lega þegar hann dó. Sá, sem
hún nú ætlar að giftast*er milj-
ónamæringur frá Chicago og
heitir McCormick. Hann hefir
skilið við tvær konur, og var sú
síðari pólska söngkonan Ganna
M'Jalska. McCormick er víst
orðinn allfullorðinn, því að hann
lét yngja sig upp í Vín árið
1925!
FRÁ ÍSLANDI
Náttúrugripasafn Guðmundar
prófessors Bárðarsonar.
Stjórn Menningarsjóðs Islands
hefir fest kaup á náttúruþripa-
safni Guðm. heitins Bárðarson-
ar prófessors, og er kaupverðið
25 þúsund krónur. Var þriggja
manna nefnd falið að meta
safnið, og hana skipuðu þeir dr.
Bjarni Sæmundsson, Þorkell
Þorkelsson forstjóri Veðurstof-
unnar og Helgi H. Eiríksson
skólastjóri. Var það sameigin-
legt álit nefndarinnar, að safn
þetta væri mjög mekilegt.
Safnið er á Laugarnesi og verð-
ur þar fyrst um sinn.
Innköllunarmenn Heimskringlu
f CANADA:
Arnes................................. F. Finnbogason
Amaranth ............................ J. B. Halldórsson
Antler..................................Magnús Tait
Árborg.................................G. O. Einarsson
Baldur..............................Sigtr. Sigvaldason
Beckville ........................... Björn Þórðarson
Belmont ................................. G. J. Oleson
Bredenbury............................ H. O. Loptsson
Brown............................ Thorst. J. Gíslason
Calgary........................... Grímur S. Grímsson
Churchbridge.......................Magnús Hinriksson
Cypress River..........................PMl Anderson
Dafoe, Sask............................ S. S. Anderson
Elfros............................J. H. Goodmundsson
Eriksdale ............................. ólafur Hallsson
Foam Lake.............................. John Janusson
Gimli..................................... K. Kjemested »
Geysir...........................................Tím. Böðvarsson
Glenboro................................G. J. Oleson
Hayland .............................. Sig. B. Helgason
Hecla................................Jóhann K. Johnson
Hnausa • • • • •. >•••••• . Gestur S. Vfdal
Hove.................................Andrés Skagfeld
Húsavík...........................................John Kernested
Innisfail ........................ Hannes J. Húnfjörð
Kandahar .............................. S. S. Anderson
Keewatin...............................Sigm. Björnsson
Kristnes........................................Rósm. Árnason
Langruth, Man..................................... B. Eyjólfsson
Leslie..............................Th. Guðmundsson
Lundar ................................ Sig. Jónsson
Markerville ....................... Hannes J. Húnfjörð
Mozart, Sask............................ Jens Elíasson
Oak Point.............................Andrés Skagfeld
Oakview ........................... Sigurður Sigfússon
Otto, Man................................Björn Hördal
Piney..................................S. S. Anderson
Poplar Park...........................Sig. Sigurðsson
Red Deer .......................... Hannes J. .Húnfjörð
Reykjavík................................Árni Pálsson
Riverton ........................... Björn Hjörleifsson
Selkirk.............................. G. M. Jóhansson
Steep Rock ............................. Fred Snædal
Stony Hill, Man......................... Björn Hördal
Swan River...........................Halldór Egilsson
Tantallon.............................Guðm. Ólafsson
Thornhill.................. .. .. Thorst. J. Gíslason
Víðir..................................Aug. Einarsson
Vancouver, B. C .................... Mrs. Anna Harvey
Winnipegosis..........................
Winnipeg Beach........................John Kernested
Wynyard.............'.................S. S. Anderson
f BANDARÍKJUNUM:
Akra .................................Jón K. Einarsson
Bantry................................ E. J. Breiðfjörð
Bellingham, Wash..................... John W. Johnson
Blaine, Wash........i.................... K. Goodman
Cavalier ........................... Jón K. Einarsson
Chicago: Geo. F. Long, 2428 Hamlin Ave., Logan Square Sta.
Edinburg.............................Hannes Bjömsson
Garðar................................S. M. Breiðfjörð
Grafton..............................Mrs. E. Eastman
Hallson..............................Jón K. Einarsson
Ivanhoe............................Miss C. V. Dalmann
Milton.................................F. G. Vatnsdal
Minneota...........................Miss C. V. Dalmann
Mountain........................... Hannes Björnsson
Point Roberts ........................ Ingrvar Goodman
Seattle, Wash........J. J. MMdal, 6723—21st Ave. N. W.
Svold ............................. Jón K. Einarsson
Upham................................. E. J. Breiðfjörð
The’Viking’fPress, Limited
Winnipeg, Manitoba