Heimskringla - 17.01.1934, Page 7

WINNIPEG, 17. JanÚAR, 1933.
HEIMSKRINGLA
7. SlÐA.
Á JÓLUM HJÁ Fröken Sigríður Helgason, mat-
JÓNI SIGURÐSSYNI ráðskona (Oldfrue) á Friðriks-
------ spítala, dóttir Helga Helgasonar
Frásögn Indriða Einarssonar prentara á Aku'reyri, Markús
______ ,Snæbjörnsson, kaupmaður í
Einn af þeim, sem setið hafa Patreksfirði, Þorlákur Johnson
við veisluglaðning á heimili Jóns kaupmaður ,er hann var í Hofn.
Sigurðssonar forseta, er Indriði Hann var náfrændi frú Ingi-
Einarsson rithöfundur Hann bJaTSar* konu Jóns’ °S
hefir sagt Mbl., til birtingar Gunnarsson, er hann var ytra.
í Jóla-Lesbók, frá endurminn- ^f yngrt mönnum man eg
ingum sínum um heimilishagi helst eftir þeim Birni Jónssyni
Jóns Sigurðssonar, frá jóla- ritstíóra, og Kristjáni Jónssyni,
sveinum og sunnudagaglaðn- síðar háyfirdómara, en þeir voru
ingi, en Indriði var boðsgestur miklir mátar nafnarnír Jón for’
Jóns forseta á fernum jólum. seti Jón á Ganflöndum. Þá
man eg þar eftir Guðna Guð-
Að koma heim til Indriða Ein- raundsRyni frá Mýrum> síðar
arssonar, í litla húsið hans lækni f Borgundarholmi. Þorleifi
niðri í bænum, sem ekki er við síðar Pres« á Skinna-
neina götu, en stendur í miðri stað; ®n hann .fel1 f nokkra
húsaþrypingunni, sunnan Kirkju onað hlá fru InSlbJ°rSu- HverP
strætis, er sem að koma að
ir voru þar af yngri mönnu’m
tjaldabaki, þar sem enginn sér heimaSanSar. “nn ™ikið hafa
mann, en maðu’r er þó í návist fanð eftir velvlld °S SeðÞ°tta
við leiksvið Reykjavíkurlífsins. US reyinnnar'
í samanburði við háu húsin, Harðfiskboð
alt umhverfis, er sem þetta . ,
litla hús hafi falið sig þama,’ Heimboð hennar vorn venln'
ósnortið af öllu umhverfinu - le^a orðuð á Þessa leið- er hun
, mætti Islendmgum á fornum
* vegi:
— Ætlið þið ekki að koma
bráðum að fá harðan fisk? Var
þáttur úr liðnum árum.
En húsráðandinn Indriði, er
alt í senn, fortíð, nútíð og fram-
tíð, geymir minningafjöld síð- ....
ustu 60-70 ára, er þátttakandi Þetta ^ð td kvoMmrðar að
í því sem gerist og með hugann
í framtíðinni.
íslenzka hirðin
sunnudegi, þar sem var harð-
j fiskur á borðum, góður harð-
' fiskur. Sá Ásgeir Ásgeirsson
I kaupmaður um, að af honu'm
‘'væri nægur vetrarforði. — Með
— Það var eins og að vera hraðfiskinum var ætíð drukkið
boðmn til hirðarinnar, að vera einirberja brennivín og fékk
boðmn til Forsetans, sagði Ind- hyer 2_g a |
riði, er þetta ba á góma. | _ Var margt gegta undir
_ Eg var þar aldrei á að- borðum f einu hjá Forseta?
fangadagskvöld, eða joladag- _ B man ekki betur en f
ana. Þá daga hafði Forseti ekki stofunn. gætu borðað gextán
boð’_nema _*rir _nánasta manns er þeir voru flestir. ,
En rétt er í því sambandi að
lýsa herbergjaskipun.
Jón Sigurðsson var til húsa,
... . sem kunnugt er í Östervoldgade
að á fernum Jolum’ 6' ]an' var8, 2. hæð. Stendur hús það enn
skyldfólk. En svo hélt hann
fjölmennari jólaboð, ýmist á
Gamlárskvöld t. d. eða á Þrett-
ándanum. Eg var boðinn þang-> !
jafnan rakleitt inn í insta her-
bergið, hornherbergið, skrif-
stofu Jóns.
I>ar hafði hann skrifborð sitt
undir glugga gegnt dyrunum.
En á vinstri hönd, er inn var
komið, var setbekkur við vegg,
og sporöskjulagað borð fyrir
framan. Þarna settust gestir.
Þarna var rabbað, spilað og
drukkið.
“Poppedreng”
Til hægri handar við inn-
ganginn gegnt borði þessu, var
fuglabúr all stórt, og hekk uppi
í loftkróki. Þar var páfagaukur,
er nefndur var ‘Poppedreng’, og
var mikils virtur á heimilinu.
-— Er hann örfaðist af skaafi
manna og gerðist of íhlutunar-
samur um stjórnmálin, var dúk-
ur breiddur yfir búr hans, og
féll þá á hann værð. Dúkurinn
átti líka að hlífa “Poppedreng”
við reyk. En mikið var reykt
þarna. Reykti Forseti Íafnan | goðagjald, einn (þ. e. eina hvíta
sérstaka tegund vindla, langa og 'töflu) af ,511um þátttakendum.
granna, og reykti ákaft, en j gíðan kastaðj hann teningi
tugði jafnan nokkuð vindilinn, I «upp á þann nægta..f þ. e. sessu
svo gárungar ýktu, og sögðu, að naut sinn til hægri handar við
hann og eldurinn mættust í sjg Bf hann fékk 6> var borg.
miðjum vmdli. unin 2> frá þeini) sem kastað
Síðustu árin varð Forseti að var uppá) ef hann fékk einn
neita sér um reykingar eftir kl. ’ yann hann einn> en annarg
8 að kvöldi, samkvæmt læknis- ekkert
r45i I
| En þegar goði fékk 4 upp á
Jólaveislur .teningnum, var hann oltinn úr
.' goðatign, og varð þá að kasta
Jólaboðin voru að því leyti um það að nýjU) hver væri goði.
með öðrum hætti en hin venju- j j>egar að þvi kom, að einhver
legu sunnudagaboð, að þá voru ekki gat það sem honum
matföng og vín framreidd með bar. þá for hann á sveitina, hjá
evrópisku sniði, en eigi hinn þeim sem hann átti að greiða.
íslenzki matur, t. d. dönsk jóla- Þótti það miklu, varða> hjá
gæs, sherry, rauðvín og porvín hverjum maður komst á sveit-
með mat. ina Einkum lét húsfreyja sér
Kl. 7 komu gestirnir. Þegar miklu skifta, og gerði sér
þeir fyrstu komu, sat Forseti mannamun í leiknum. Þeir,
jafnan við vinnuborð sitt í sem á sveitinni voru, tóku jafnt
tafla gilti 2, en hvít tafla 1.
Byrjaði leikurinn með því, að
varpað var teningi um það hver
ætti að vera goði. Var það gert
með því, að kasta einum tening
6 sinnum í röð. Kæmi upp fjórir
(í einhverju af 6 köstunum),
var sá, sem kastaði, genginn úr
leik, að verða goði, en kastaði
hann 6 sinnum án þess að fá 4
upp, var hann goði.
Þessi formáli var sagður áður
en maður kastaði tening, til
þess að freista þess að verða
goði:
Heima ræð eg goða minn,
bæði vel og lengi,
súrt smér og rengi,
að þú sitjir hjá mér lengi,
í góðu gengi;
og nú kasta eg fyrir þig,
og var hver hending sögð um
leið og kastað var.
Sá, sem varð goði, heimtaði
eg þar 1874.
i óhaggað, frá því á hans döguto.
— Hvaða gestum munið þér
eftir? Herbergjaskipun hjá forseta
— Það voru' fyrst og fremst Herbergi það, sem snýr út að
Sigurðarnir tveir, Sigurður j gatnamótum, var aðalskrifstofa
Jónsson, uppeldissonur þeirra eða vinnustofa Forsetans. En
hjóna, síðar sýslumaður í Snæ- þrjár voru stofur í íbúð hans, er
fellsness- og Hnappadalssýslu, íágu út að aðalgötu, og hið
og Sigurður Lárentíus Jónas- fjórða 'herbergi, er Sjgurður
son, er var aðstoðarmaður For- Jónsson hafði til íbúðar.
seta við ýms störf. Hann var Fyrsta stofan, sem komið var
skrifari í utanríkisráðuneytinu, inn í frá fordyrí, og fjarst er
og síðar skjalavörður þar. Þeir hornherberginu, er þeirra
unnu saman vissar stundir, stærst. Var sú stofa bókastofa
emkum á miðvikudögum, For- Forseta, ’en jafnframt borð-
Reti og Sigurður við afgreislu stofa, þegar gestkvæmt var til
á Bókmentafélagsbókum og borðhalds. Allir voru veggir
bréfum o. fl. ; þar þaktir bókaskápum frá
Þá var einn sjálfsagðasti gólfi til lofts.
gesturinn, Ásgeir Ásgeirsson, j Þar var skrifborð Forseta,
eldri, kaupmaður á ísafirði. — eða skrifpúlt. En við það sá eg
Hann var aðal umboðsmaðu’r hann aldrei vinna. Á því var
Jóns við þingkosningar, því ekki gibsafsteypa af höggmynd
fór Jón vestur til að tala við Gergslien, af Jóni. Hversdags-
kjósendur. Hjálmar Johnsen, lega var slæða yfir myndinni,
kaupm. í Flatey, frú Magda- til þess að eigi félli á hana ryk.
lena Lichtenberg, síðar frú En á sunnudögum, og við hátíð-
Helgasen, systir Geirs Zoega leg tækifæri, þegar margir voru
kaupmanns, glæsileg kona á til borðs, varð að bera skrif-
yngri árum, átti Lichtenberg púltið og myndina, út úr stof-,
kaptein fyrir mann .sigldi með unni, svo hún rúmaði gesta-
honum um öll höf, og voni borðið, og olnbogarúm væri þar
börn þeirra fjögur með í ferða- til framreiðslu.
volkinu. Sagði hún svo frá, að Stofan næst inn af þessari,
þurft hefði hún að útbúa þau var víst einskonar stássstofa. En
oftar en einu rínni,-; til að þar staðnæmdust gestir ekki;
fleygja þeim niður í björgunar- því man eg eigi eftir hver þar
bátana, ef yfirgefa þyrfti skipið. var húsbúnaður. Gengið var
hornherberginu'. Glaður og reif-
ur fagnaði hann gestum. Hús-
freyja kom brátt í sömu erind-
u'm. Fjörugar samræður hófust
þegar, fyrst og fremst um síð-
ustu fréttir heiman frá íslandi.
Aldrei bar á því, að Forseti
væri ráðríkur um málfrið fyrir
sjálfan sig í slíkum umræðum,
eða kennandi og prédikandi, þó
hann vildi fræða okkur ungu
mennina. Hann var þátttakandi
í samræðum sívakandi og greip
inn í, til þess að sveigja talið í
þá átt sem honum best líkaði,
og leiðbeindi skorinort og skýrt,
þar sem honum þótti við þurfa.
í húsbóndasæti við gestaborð
var hann fyrst og fremst “kav-
allér”. Hafði hann sem borð-
þátt í teningskasti sem hinir.
En þeir köstuðu teningnum á
ábyrgð sveitarhöfðingja síns, og
gat að leik þeirra orðið bæði
gróði og tap fyrir goða þeirra.
En leikurinn hélt áfram, uns
einn var orðinn goðinn og allir
hinir á sveitinni.
Toddý
Að enduðum goðaleik, var
gestum boðið toddy. Var það
koníaks-toddý, blandað er inn
kom, og veikt, svo enginn gat
orðið ölvaður af.
Voru nú teknar upp viðræður
að nýju, skrafað og skeggrætt,
fram til miðnættis. — En leng-!
ur sátu gestir ekki á heimili
Forseta í þá daga, húsráðendur|
I ot N a fi ÍS PJ iöl Id ■ ii. ■ :i:SSa
Ifll
Dr. M. B. Halldorson
M1 Boyd Blá(.
Bkrlfatofuslml: 23874
Méritaklesa
dóma.
®r al flnna 6. skrifstofu kl 10—12
f. h. og 2—6 a. h.
Heimlli: 46 Alloway Ave
Talitml i SS1S8
DR A. BLONDAL
802 Medlcal Arts Bld*
Talelml: 22 29«
Btundar sérBtaklega kvenejúkdóma
o* barnaejúkdóma. — Atl hltta
kl. 10—19 « h. og 3 -8 «. h.
HelmlU: >0« Vlctor 8t Slml 2*188
Dr. J. Stefansson
tl« MEDICAL ARTS BLDfl.
Hornl Kennedy og Grahana
Staaáar eliKO>«;« insma- r-yrmm
aef- of kTerka-sl«k«éna
Er aö hitta frá kl. 2.30—5.30 e. h.
Helmili:
Talsimlt 26 688
688 McMlllan Ave
42691
Dr. A. B. INGIMUNDSON
Tannleknlr
#02 MEDICAL ARTS BLDO.
Siml: 22 296 Heimilis: 46 064
RAGNAR H. RAGNAR
Planisti og kennari
dömu þá konu, sem virðulegust það aldurhnigin, að eigi þótti
var, að dómi húsfreyju. Man
eg frú Lichtenberg í því sæti,
og fleirí. — Húsfreyja réði
vinevittari var íslendingum.
Ekki þótti mér Forseti að öllu
var rætt um stjórnmál Dana og
þá einkum um viðureign
Hægri- og Vinstrimanna. Lagði
Forseti stund á, að beina huga
rétt að valda þeim næturvök-
um.
Aldrei sá eg vín á Jóni Sig-
urðssyni. En sú saga gekk í
Höfn, að eitt sinn hefði það
komið fyrir, að á honum hefði
sést vín, og þóttu þau tíðindi,
að sagan geiymdist í minni
manna. Var það í veislu einni,
íslendinga til þess flokksins, er er honum var haldin á “Skyde-
PEumeirs
COUNTRY CLUB
/■PECIAL
The BEER that Guards
Q.UALITY
Phones: 42 304
41 111
vinveittari var íslendingum.
Ekki þótti mér Forseti að öllu
leyti “radikal” á þeim árum.
Hann var t. d. ekki meðmæltur
kvenréttindum. Eg hafði lesið
nýlega kvenréttindarit Stuart
Mill, og var gagntekinn af. —
Ræddi eg eitt sinn u'm þau við
hann. En hann vildi ekki heyra
kvenréttindi nefnd.
Þá kom Ingibjörg húsfreyja
til sögunnar. Hún var á minni
sltoðun ,og djarfmælt.
banen”, er hann kom heim af j
þingi. En þar var honum ætíð
haldin veilsa, er hann kom að
heiman, og ekkert til sparað, j
því þátttaka kostaði 10 krónur, j
er var mikið í þann tíma.
Þá hélt Jón ætíð pólitíska
ræðu, um leið og hann sagði
þingfréttir. Skýrði hann þar
málefni þaU, frá sínu sjónar- j
miði, er á dagskrá voru.
Það kom fyrir, þegar við Ás-
geir Ásgeirsson urðum samferða
Þá sagði Forseti: “Nú hafið frá Forseta, að hann bauð inn
þér fengið konuna mína með (til Gianelli, veitingahúss á
yður, og þá er ómögulegt að Kongsins Nýja torgi. Það köll-
“diskutera” við yður.”
Spilaður “Goði”
Eftir borðhaldið var farið í
hornherbergið aftur. Þar varjNorðmenn
sest við sporöskuborðið og spil-
aður “Goði”. Það þótti íslenzk-
ast spil í þá daga.
í “Goða” var notað kotruspil,
teningur og töflur, en kotru-
borðið notað til að kasta ten-
ingnum á. Kotrutöflur eru 16
hvítar og 16 svartar, og fengu
þátttakendur í upphafi 1 hvíta
og 1 svarta töflu hver, svo
lengi sem þær hrukku. Svört
uðu landar “hjá Njáli”. Vildi
Ásgeir ábætir á koníaks toddy
forseta.
Sjaldan fór Jón Sigurðsson í
kvöldboð, og var sjaldan heim-
an að kvöldi dags, nema þegar
hann fór í leikhús og á skemt-
anir. Einkum fór hann þangað
sem voru norskir listamenn;
var þangað boðinn, því Norð-
menn gerðu mikið til þess í þá
daga, að ná vinfengí Forseta,
eins og t. d. þegar þeir skírðu
gufuskipið í höfuð honum. —
Kenalustofa: 683 Beverley St.
Phone 89 502
Aldavinur Jóns var Ole Bull.
Og fleiri norskir listamenn voru
í ku'nningsskap við Jón, svo sem
Bergslien myndhöggvari. En
Bergslien var í Höfn einn vetur,
er steypt var þar riddaralík-
neski hans af Karli Jóhann, og
kom þá á heimili Foresta ásamt
löndum sínum. Og upp úr því
gerði hann myndina af Jóni.
Jörundarmál
Eitt sinn á heimili Forseta hóf
eg viðræður um Jörund Hunda-
dagakonung. Hafði eg kynt
mér það mál, er eg var í skóla,
lesið það sem til náðist, og auk
þess fengið um það leiðbein-
ingar Jens rektors. — En hann
hafði m. a. heyrt umsögn ekkju
ísleifs í Brekku, en hún var
mjög fjandsamleg; Magnúsi
Stephensen.
Þóttist eg mikið hafa um
þessi mál að segja, talaði djarft,
og hallmælti Magnúsi. Jón lét
mig segja alt, er mér bjó í
brjósti, án þess að grípa fram í.
En síðan segir hann:
Já, þetta hafið þér nú eftir
Esphólín og sögusögnunum —
eins og þær ganga á íslandi.
Og hann hélt áfram:
En það var full ástæða fyrir
Magnús Stephensen að álíta, að
Englendingar stæði á bak við
Jörund. Hann kom til landsins
á vopnuðu bresku skipi. Hann
bauð þjóðinni stjórnarskrá, er
átti að gera landið að sjálf-
stæðu ríki, undir breskri vernd.
Hefði Magnús stuðlað að því,
að þetta yrði gert, þá vann hann
patriotiskt verk. Hann var sjálf-
kjörinn til þess að verða lands-
stjóri á íslandi, því hann stóð
framar öllúm samtíðarmönnum
sínum.
Tveir fylgismenn Jóns
Venja var það, að sest var að
sumbli á eftir Bókmentafélags-
fundum. Vöru þá jafnan ræðu’r
haldnar um eitt og annað, og
talaði Jón þar fyrst og fremst.
í einum slíkum fagnaði var
Jón Guðmundsson Þjóðólfs-rit-
stjóri. Hélt Forseti ræðu fyrir
Jóni Guðmundssyni. Man eg
það meðal annars úr ræðunni,
að hann sagði, að tveir landar
sínir skildu sig æfinlega strax,
er hann beitti sér fyrir einhverri
Frh. á 8. bls.
G. S. THORVALDSON
B.A., L.L.B.
Lögfrœðingur
702 Confederation Liíe Bldf.
Talslml 97 024
W. J. LINDAL, K.C.
BJÖRN STEFÁNSSON
ISLENZKIlt LÖOFRÆÐINOAfi
á oQru gólfl
S25 Maln Street
Talsími: 97 621
Hafa einnlg skrlfstofur afl
Lundar og Gimli og eru þar
að hitta, fyrsta miðvikudag i
hverjum mánuðl.
M. Hjaltason, M.D.
Almennar Inkningar
Sérgrein: Taugaajúkdómar.
Lsetur úti meðöl i viölögum.
Simi: 36 155 682 Garfield St.
A. S. BARDAL
• •lur llkklstur og annaat un Atfar-
1t. Allur útbttnaáur att btiti
Knnfrtmur a«lur hann alUkeaar
mlnnlsvarba og leratatna.
848 SHSKBROOKfl 8T
Phoaei Htt «07 WIIfBIFM
HEALTH RESTORED
Lækningar 4n lyfja
DR. S. Q. SIMPSON, 18.D„ D.O.. U.í'.
Chronic Diseases
Phone: 87 208
Suite 642-44 Somerset Blk.
WINNIPEG —MAM.
MARGARET DALMAN
TKACHKR OF PIAlfO
BAN18ING ST.
PHONE: 26 420
Dr. A. V. Johnson
íslenzkur Tannlæknlr.
212 Curry Bldg., Winnipeg
Gegnt pósthúsinu.
Siml: 96 210. HelmllU: IUU
Jacob F. Bjarnason
—TRANSFER^
H.aa.ar Fnr.lt.re M.vte.
762 VTCTOR ST.
SIMl 24.600
Annast allskonar flutninga trmso
og aftur um bælnn.
J. T. THORSON, K. C.
f.len.kur IIgfr.til.iDr
Skrlfatofa:
801 OKEAT WEST PERMANINT
BUILDINO
Slml: »2 756
DR. K. J. AUSTMANN
Wynyard —:— Sask.
Talafml i 2H88I
DR. J. G. SNIDAL
TANNLÆKNIR
614 Soneraet Block
Portaffe Avenoe WlNNIPlf
Operatlo Tenop
Sigurdur Skagfield
Singlng and Volce Culture
Studio: 25 Music and Arta Bldg.
Phone 25 506
Res. Phone: 87 435