Heimskringla - 26.09.1934, Blaðsíða 5

WNINIPEG, 26. SEPT. 1934
rlEIMSKRÍNGLA
5. SIЗ
asia og máttugasta lýsing á bar-
áttu og sigrum norrænna frum-
fcyggja í Vesturheimi í skálci-
sögunni Giants in the Earth eft-
ir Norðmanninn, góðvin minn
og fyrrum samverkamann í St.
Olaf College, prófessor O. E.
Rölvaag, sem lézt fyrir nokkr-
um árum. Með regindjúpum
skilningi og máttarvaldi afburða
ritsnillings, sem sjálfur hafði
verið fcluthafi í kjörum frum-
byggjanna, er þar lýst þátta-
mörgum gleði- og harmleik
landnemalífsins, örðugleikum
og sigurvinningum frumbýlings-
áranna, glímunni löngu og
ströngu við ræktun fangvíðrar
sléttunnar; en saga þessi gerist
í Suður Dakota. Harmsefni er
það, að enginn íslendingur hef-
ir, enn sem komið er, innt af
hendi, með sambærilegri rit-
snild, samskonar hlutverk í
þágu þjóðsystkina sinna, eins
og Rölvaag vann frændum okk-
ar Norðmönnum í hag með
nefndu afbragðsriti. Þess er þó
að minnast, að frú Laura Good-
man Salverson steig spor í þá
átt með skáldsögunni The Vik-
ing Heart. Engu að síður, bíð-
ur íslenzkt landnemalíf í Vest-
urheimi enn, í álögum, síns
konungssonar, sagnaskáldsins,
sem hefji það upp í æðra veldi
ódauðlegrar snildar máls og
mynda. Fyi-st svo standa sakir,
vil eg endregið hvetja unga
Vestur-íslendinga til að lesa
gaumgæfilega umrædda skáld-,
sögu Rölvaa,gs, hafi þeir ekki
þegar gert það. Fyrst er það,
að margt er líkt með skyldum,
íslendingum og Norðmönnum;
og annað hitt, að líf frumbyggj-
anna vestan hafs var mikið til
samskonar stríðs og sigursaga,
hvort sem var austur á Dakota-
sléttunum eða vestur við Kyrra-
haf, og hver kynstofn, sem í
hlut átti.
Aðalatriðið er, að Vestur-ís-
lendingar fái sem gleggsta og
réttasta fræðslu, eigi aðeins um
uppruna sinn og ástæðurnar til
þess, að feður þeirra og mæður
fluttust hingað til lands, heldur
einnig um íslenzkt frumbyggja-
líf hér í álfu, því að það var svo
merkilefet um margt, svo auð-
ugt að því, sem hitar manni um
hjartarætur og hleypir kappi í
kinn, að minningin um það má
ekki glatast hjá afkomendun-
um. Annars verða þeir fortíðar-
lausir, rótlausir kvistir í mold
þessa lands; því að úr frum-
byggjalífinu íslenzka hérlendis
liggja þræðirnir beint til ætt-
jarðarinnar og til sérkennilegrar
menningar sem lifað hefir og
blómgast á landi okkar frá
landnámstíð.
Það er alvarlegt umhugsun-
arefni, ef það er satt, eins og
látið hefir verið í ljósi af ýms-
um ,aö frumbyggjasaga Vestur-
íslendinga, og þá einnig rækt-
arsemin við íslenzkar erfðir, sé
hraöförum að falla í gleymsku
hjá yngri kynslóðinni, að þurk-
ast út úr meðvitund hennar. Við
það verður yngri kynslóð íslend-
inga hér í álfu eigi aðeins
snauðari að sjálfsþekkingu,
heldur snýr hún jafnframt bak-
inu við þeim lífslindum, sem
feður hennar og mæður, og
þeirra forfeður, hafa nærst af
og þroskast við, í blíðu og
stríðu, öldum saman.
Allir eru sammála um, að
frumbyggjarnir íslenzku vestan
hafs hafi yfirleitt gengið sigr-
andi af hólmi í brautryðjenda-
baráttu sinni, verið löngum
hvorutveggja í senn góðir synir
ættjarðarinnar og trúir fóstur-
synir kjörlands síns, Bandaríkj-
anna og Canada; og landnáms-
konurnar íslenzku eiga engu
minna hrós skilið fyrir þeirra
framgöngu og trúleik í starfi á
erfiðum landnámsárunum. —
Landnámsmexmirnir og land-
námskonurnar íslénzku hafa
látið niðjum sínum í arf eftir-
dæmi, sem verðugt og gagnlegt
er að hyggja að oftar en á þjóð-
hátíðardögum.
Þá verður manni óðar og
fljótar á að spyrja: — Með
hvaða vopnum unnu frumbyggj-
arnir íslenzku hér í álfu svo
glæsilegan sigur í viður^igninni
við hinar andvígustu aðstæður?
Alkunnugt er, að þeir riðu ekki
feitum hesti í hlað hvað fjár-
hag snerti, að minsta kosti ekki
allur þorri þeirra. Afli auðsins
var því ekki til að dreifa; né
heldur mannaflanum. Það, sem
bar þá fram til sigurs, var vega-
nestið frá ættjörðinni, íslenzkur
manndóms og menningararfur.
Þaðan höfðu þeir hitann úr þeg-
ar naprast næddi og hvassast
iblés í fangið. Þetta er sam-
hljóða vitnisburður þeirra, sem
kunnugastir eru af eigin reynd
íslenzku frumbýlingslífi í Vest-
urheimi og sögu landnemanna.
Hollra áhrifa andlegs íslenzks
[umhverfis, íslenzkra manndóms-
hugsjóna og menningarlegra
erfða, gætir einnig sterklega í
lífi og afrekum margra af fyrstu
kynslóðinni, sem ólust upp við
íslenzkar menningarlindir í
bygðum Islendinga hér vestan
hafs. Ýmsir af þeirri kynslóð
hafa eins og víðkunnugt er orðíð
borið fána okkar fram til sigurs
á skeiðvelli alþjóða samkepni
varðveitt þrautreynd íslenzk
skapeinkenni — hreysti, dáð
og drengskap — reynst trúir
hinu göfugasta í ættarerfðum
sínum.
Lögeggjanin hljómar því í
eyrum hinna, sem á eftir hafa
komið, sér í lagi til yngri kyn-
slóðarinnar: Hvað er orðið okk-
ar starf? Höfum við gengið til
góðs götuna fram eftir veg? —
Fara áhrif og orðstír íslendinga
í landi hér mínkandi eða vax-
andi? Tala ekki til okkar vest-
an hafs þessar Ijóðlínur Davíðs
Stefánssonar, sem beint er til
•
heimaþjóðar okkar:
“Nú fækkar þeim óðum, sem
fremstir stóðu,
sem festu rætur í íslenzkri jörð,
veggi og vörður hlóðu,
og vegi ruddu um hraun og
skörð,
börðust til þrautar með hnefa
og hnúum,
og höfðu sér ungir það takmark
sett:
að bjargast af sínum búum
og breyta í öllu rétt”.
Fullviss er eg þess, að Vestur-
íslendingar (og eg segi það
einkum með hina yngri í huga)
eiga enn líkamlegt og andlegt
atgerfi fyllilega á við aðrar
þjóðir. Enda væri ósanngjamt
að neita því, að sumir í hóp
yngra fólksins okkar á meðal
hafa skarað fram úr á starfsviði
sínu, orðið þjóðbrotinu íslenzka
hér í álfu og ættjörð þeirra til
sæmdar.
Samt fæ eg ekki varist þeirri
hugsun, að metnaöur og fram-
sóknarhugur fari þverrandi hjá
okkur íslendingum vestan hafs
samanborið við það, sem var hjá
landnemunum og fyrstu kyn-
slóðinni. íslenzku blöðin hér-
lendis flytja nú færri frásagnir
af framúrskarandi sigurvinning-
um á mentabrautinni heldur en
var íjt á ámm. Allvíða þar,
sem eg þekki til, er aðsókn Is-
lendinga að æðri mentastofnun-
um ekki að sama skapi og fyr
var; skal það jafnhliða játað, að
erfiðleikar tímanna eigi þar
einhverja sök í. Raddir heyr-
ast einnig um það, að íslenzkur
áreiðanleiki f viðskiftum, og þar
með íslenzk sjálfsvirðing, fari
þverrandi. Treysti eg því, að
sá ávæningur sé orðum aukinn.
því að það er gömul íslenzk höf-
uðdygð, “að standa við öll sín
heit”.
En sé nú það, sem hér hefir
verið sagt u'm okkur íslendinga
vestan hafs, á rökum bygt, verð-
ur manni að halda, að mínkandi
íslenzkur metnaður og fram-
sóknarhugur, minni aðsókn að
æðri skólum, vaxandi kæruleysi
í viðskiftum og þverrandi sjálf-
bjargarviðleitni, sé eigi eingöngu
breyttum aldar- og hugsunar-
hætti að kenna, heldur standi
slík hugsun okkar á meðal í
sambandi við vaxandi vanrækslu
á þeim menningarlegu erfðum
íslenzkum, sem reynst hafa
heima,þjóð . okkar, íslenzkum
frumbyggjum hér í álfu og
fyrstu kynslóð okkar auðug-
astar lífs og framsóknar upp-
sprettur. En af því leiðir þá
hitt, að við, sem eldri erum og
berum skyn á frjómagn og
þroskamagn andlegra íslenzkra
erfða, eigum að kosta kapps
um, að beina hugum yngri kyn
slóðar okkar að þeim orkulind-
um, á sem hagkvæmastan og á-
vaxtaríkastan hátt, bjóða yngri
kynslóðinni fræðslu í þeim efn-
um á því máli, sem henni verð-
ur notadrýgst til lærdóms og
þroska.
Við íslendingar í landi hér
erum eins og álfkonan í þjóð-
sögunni, sem átti sjö börn í sjó
og sjö á landi, og átti móður-
skyldur að rækja við hvoru-
tveggja. Við skuldum landinu,
sem við búum í, alla þá hollustu
og alt það nytjastarf, sem við
eigum yfir að ráða; en við
skuldum íslandi, ættjörð okkar,
einnig trygð og rætkarsemi, því
að hún gaf okkur sjálfa okkur,
beinlínis eða óbeinlínis.
Mér kemur í hug sögukorn,
sem eg heyrði eitt sinn og var á
þessa leið. Maður nokkur kom
þar að, sem verið var að byggja
dómkirkju. Hann var maður
fróðleiksgjarn. Sneri hann sér
því að einum verkamanna og
spurði hann: “Hvað starfar þú
hér?” Sá hinn sami svaraði
um hæl: “Eg er steinhöggvari
og vinn að iðn minni”. Að-
komumaður spurði þá annan
verkamanna: “Hvað gerir þú?”
Ekki stóð á svarinu. “Eg flyt
steina að byggingunni og fæ
þrjá dollara á dag’’. Beindi að-
komumaður þá spumingu sinni
að þriðja verkamanninum. Sá
rétti úr sér og var metnaðar-
hreimur í rómnum er hann
svaraði: “Eg er að hjálpa; til að
byggja dómkirkju”.
»Hvort sem við gerum okkur
fulla grein fyrir því, eða ekki,
erum við starfsmenn að bygg-
ingu menningarmusteris í landi
hér. En því aðeins leggjum við
fagra og varanlega steina í þá
höll, að við varðveitum og á-
vöxtum hið göfugasta í sjálfum
okkur og menningarlegum erfð-
um okkar.
bókum á íslenzku með því að Hún verður flutt á Þjóðminja-
nota blaðið, að minsta kosti (safnið.
fyrst um sinn, til íslenku kensl-1 * * *
unnar, á skólanum hér í Winni-
peg, og annarstaðar á meðal
Vestu'r-íslendinga þar sem ís-
lenzku kensla fer fram. Því
vamlað hefir verið til þessa
Hallgerður langbrók
er aðalpersónan í leikriti Thit
Jensen, er fékk hæstu verðlaun
í leikritasamkepninni í Dan-
blaðs af bestu föngum og þvíimörku um^daginn. Er látið
stjórnað af manni sem flestum j mjbg af þ\ í, hve leikrit þetta
fremur í hópi vorum, er fær um 1er tilþrifamikið.
að tala máli æskunnar og ná |
til skilnings æskulýðsins dr. óþurkar og vandræði
Þér sem notið—
TIMBUR
KAUPIÐ AF
THE
Empire Sash & Door
CO., LTD.
Blrgfflr: Henry Ave. East
Sími 95 551—95 552
Skrifstofa:
Henry og Argyle
VERÐ - GÆÐI - ÁNÆGJA
Sigurði Júlíusi Jóhannessyni.
Eins og mönnum er kunnugt,
er íslenzku kenslan ókeypis. —
Kennararnir gefa allan sinn
tíma og leggja á sig erfiði og
umstang málefnisins vegna. —
Húsnæði og hiti unglingunum
með öllu kostnaðarlaust. En
við þennan skóla eins og alla
aðra skóla verða nemendurnir
að leggja sér til kenslubækur,
sem í þessu tilfelli er blaðið sem
kostar 50 cents yfir allan skóla
tímann og er þá líka eign ungl-
inganna frá byrjun.
Það er Vissulega ekki hægt
að segja, að slíkt sé hár, eða
tilfinnanlegur kostnaður — ein
Rvík 3. sept. ■ Munið eftir að til sölu eru á
Frá Seyðisfirði símar frétta- skrifstofu Heimskringlu með af-
ritari útvarpsins, að þar hafi fa,ls ver5i’ námsskeið við helztu
verzlunarskóla bæjarins. Nem-
endur utan af landi ættu að
nota sér þetta tækifæri. Hafrð
tal af ráðsmanni blaðsins.
undanfarið verið svo mikhr ó-
þurkar að fádæmum sæti. Síð-
ustu' 16 sólarhringa hefir verið
samfleytt rigning og oft stór-
rigning. Hlýindi hafa verið og » * *
aðeins tvisvar snjóað á háfjöll. Danskt Rjól til sölu
Hey gerónýtast og fiskur þornar Dangkt nefntóbak { bitum eða
ekki. Litlar gæftir hafa venð á gkor.g ffl ^ hjá undirrituðum
sjo og afli lítill^og atvmnuleysi. panta má minst 50c virð. af
skornu neftóbaki. Ef pund er
Landmælingar pantað er burðargjald út á land
Oberslautenant Jensen hefir Sendið pantanir til:
veri á Seyðisfirði síðan 20. f. m.
með 2 flokka landmælinga- 696
50 cents yfir allan skólatímann j manna, en verður lítið ágengt
The Viking Billiards
Sargent Ave., Winnipeg
* * *
— 2 cent á hvern kensludag, en
þessi 50 cent verða að borgast
fyrirfram. Foreldramir, eða að-
standendur unglinganna verða
að senda þau með 50 cent fyrir
blaðið fyrsta daginn sem þau
koma á skólann svo kenslan
geti orðið þeim að fullum not-
um. Munið eftir 20. október n.
k. þá byrjar íslenzku kenslan.
J. J. Bíldfell
FRÁ ÍSLANDI
fSLENZKUKENSLA
Aftaka-regn
Siglufirði 3. sept.
Síðan klukkan 5 í nótt hefir
verið aftakarigning hér á Siglu-
firði slitalaust, og gífuregt
vatnsrensli úr fjallinu. Eyrin er
mestöll undir vatni ofan Lækj-
argötu. Vatn rennur inn í hús
og yfir götur. Margar smá-
skriður hafa fallið úr fjallinu,
en hafa ekki gert verulegt tjón.
* * *
Aurskriða fellur
hjá Sauðanesvita
Siglufirði, 4. sept.
Aurskriða féll í gær á Sauða-
nesi við Siglufjörð, rétt sunnan
við vitann og svo nærri, að
hún rann í kringum skúrinn,
sem verkamenn við vitabygging-
una búa í og ltringum vitavarð-
ar íbúðarhúsið, sem nú er í
vegna þoku.
íslenzkir hestar
til Þýzkalands
“Endurminningar”
Friðriks Guðmundssonar eru til
sölu hjá höfundinum við Mo-
zart, í bókaverzlun ó. S. Thor-
■ Rvík. 2. sept. geirssonar og á skrifstofu Hkr.
Hingað komu til lands fyrir Fróðleg og skemtileg bók og
nokkru síðan, tveir sendimenn afar ódýr. ..Kostar aðeins $1.25.
frá þýzku stjóminni, Jager og .................................
Busch að nafni, í því skyni að _
athuga möguleika til að gera
kaup á íslenzkum hestum.
En það hefir komið í ljós, að
í því umtali, sem orðið hefir við
Þjóðverja um kaup á íslenzkum j
hestum á árinu sem leið og í j
þeim upplýsingum, sem gefnar
hafa verið héðan, hefir verið
gert ráð fyrir hestum ca. 56
þuml. á hæð að bandamáli, en
það er meiri hæð en hægt er að ,
gera ráð fyrir yfirleitt á íslenzk-
um hestum.
Þjóðverjarnir tveir hafa veríð
á ferð um sýslurnar austan
fjalls og einnig norður í Húna-
vatnssýslu og skoðað hesta. — j
Eru þeir sæmilega ánægðir og
í gær var gengið frá aðalatrið-
um í samningi um kaup á 200
hestum 4—8 vetra til reynslu,!
þó að því tilskildu, að samkomu
lag verði um hæðina, en hún er
minni en gert hafði verið ráð
fyrir.' — Seljandi hestanna er
Samband íslenzkra samvinnu-;
félaga og ef samningurinn verð-
ur samþyktur, verða þeir sendir
J
íslenzkukensla undir umsjón
Þjóðræknisfélagsins hefst nú í
haust, laugardaginn þann 20.
október. Fyrirkomuagið verður
hið sama og var í fyrra vetur.
Kenslan fer fram undir stjórn
sömu mannanna og í fyrra,
þeirra séra Rúnólfs Marteins-
sonar skólastjóra og Jóhanns G.
Jóhannssonar kennara, og hún
fer fram á sama stað og í fyrra
í Jóns Bjarnasonar skóla. í ár
eins og í fyrra verða allir kenn-
ararnir, auk forstöðumannanna
æfðir og alþektir kennarar, er í
fleiri ár hafa haft þann starfa á
hendi ,sem er afar þýðingar-
mikið atriði, ekki aðeins í sam-
bandi við íslenzku kensluna
sjálfa, heldur og í sambandi við
áhrif á hugsunarhátt og hegðun
barnanna og unglinganna. Svo
að hvert foreldri veit, að meðan
að barnið þeirra er á laugar-
dagsskólanum þá er það í góðra
manna höndum.
Á liðnum árum, þegar um ís-
lenzku kensla hefir verið að
ræða, þá hafa menn fundið til
þess, að tilfinnanlegur skortur,
var á kenslubókum, sem væru
við hæfi barna og unglinga,
sem hér eru fædd og alin upp.
Til þess að reyna að bæta úr
því, hefir Þjóðræknisfélagið ráð-
ist í að gefa út blað, eins og
fólki er nú orðið kunnugt og
vonast til þess, að á sama tíma
og blað það yrði börnum kær-
kominn heimilis gestur, að þá
gæti það líka bætt úr þörf þeirri
sem hér er á hagnýtum kenslu-
smíðum. Fór hún yfir land það,
sem tekið var til ræktunar út seint í þessum mánuði. —
handa vitaverðL verðið mun vera fremur gott,
Talið er að skriðan sé um 200 en kaupin eru því skilyrði bund-
metra breið og um l/2— 2 metr-íið að andverðið verði notað til
ar á þykt l kaupa á þýzkum vörum. — Það
Skriöan rann mjög liægt. ella mibændnr, sem eiga
er talið að hún hefði sópað j
verkamannaskýlinu og jafnvel'
íbúðarhúsinu fram af bakkan- Rigning á ágústmánuði
u °A
rxiHÆs i
-Bu,,nerS^«^
°f ,raintreeveo,tW6 ■“P"'
W15V1 5ecretariai
b°°'tcePYou mey
practice. pominion5UP-
marl, (o' 1 . , ^e0,Kirv6
rV>«
nece^arJ -V* ,Ke clear-
ande^eruné
'f' „. KeU Viere (or
cWs« aie , nrition m
tKose 'A>° P rott5b\e c\*o-
our la'8Ci~ accommorUrr"
rooms. CrKy student,
f- OU,,tr>reá Don't
erranged >\ ^ Dom-
pu,°tó~^
inionPrmpe^ ^ ^
notKmg.an y a
■«* * TltrtmV'neJ"^!-
staciy ® i m Carvada 5
ness efroen^^
>að fá hestana.
* *
greatest
\jusiness <
um, sem þarna er hár og snar-
brattur. Hefði hún þá að sjálf-
sögðu valdið manntjóni.
í Reykjavík var úrkoman 65
mm., sem er nokkru meira en
meðaltal ,en það er 52 mm. í
Heysátur stóðu á nýræktinni j ágúst mánuði var hér alls 11
og rann skriðan kringum þær, rigningarlausir dagar.
án þess aö flytja þær úr stað., * * *
Standa þær Þar upp úr aursvæC ; kom e|dur
mu. ----
Djúpt gil, nefnt Herkonugil,1 UPP f hlöðu Þorsteins Björns-
er á veginum milli Engidals, þar,sonar kaupm. f Hafnarfirði og
MAIL THIS COUPON rO-OAYL
To tKe Secretary :
•ot Dominron Ðusiness College
Winnipeg, Manitobe
WitKout obligation, please send me full particulars
of your courVes on“Streamline” busmess treining.
sem vitinn stendur og Dalabæj-
ar, sem stendur sunnar. Þar
féllu einnig skriður og tóku af
veginn á kafla. Grófu þær nið-
ur gilið um marga metra og
má það nú heita ófært mönnum
og skepnum.
Skriðuhlaupin ollu eigi slys-
um, hvörki á mönnum né skepn-
um svo vitað sé, en sjón af
skemdum þeirra er mikið.
* * *
i
Útskorin eikarfjöl
fanst nýlega í kirkjugarðinum
á Víðimýri. Er hún með upp-
hleyptri engilmynd og blómum,
máluðum, og á henni stendur
með upphleyptum stöfum:
Made Ragnhildur Jonsdotter
j 1732. Er fjölin því rúmlega 200
ára gömul og lítið skemd að
öðru leyti en því, að helmingur-
inn hefir verið sagaður af henni.
brunnu'úm 200 heyhestar.
6*/?cDominion
BUSINESS COLLEGÉ
j ÓN IH£ MA.U • WINfJIPEG
Skjót, trygg og þægileg ferð
með
Canadian Pacific Steamships
Þegar þér fariff aff hugsa um aff helmsækja kunningja yffar á
fslandi um jólin, ættuff þér aff sjá oss og gera strax ráðstafanlr
um þaff.
Sigling-ar eru á fárra daga fresti.
Þriffja pláss farrými frá Montreal til Reykjavik:
Affra leiffina .........$111.50 og yfir
Fram og til baka .......$197.00 og yfir
Frekari upplýsingar fást meff því aff finna agent vom f
plássinu effa skrifa:
R. W. Greene G. R. Swalwell J. B. McKay
106 C.P.R. Bldg. C.P.R. Bldg. King and Yonge Sts.
Edmonton, Alta. Saskatoon, Sask. Toronto, Ont.
W. C. CASEY, Steamship General Passenger Agent
323 Main St. — Winnipeg, Man.
CANADIAN PACIFIC STEAMSHIPS