Heimskringla - 10.10.1934, Side 2

2. SIÐA.
HEIMSKRINGLA
WINNIPBG, 10. OKT. 1934
HVAÐ SKAL ÞÁ ÞAKKA?
Ræða flutt á Þakkargjörðarhá-
tíð í Sambandskirkju 8. okt. af
Bergthor Emil Johnson
Það er erfitt að flytja ræðu
um það efni sem okkur öllum
ætti að vera efst í huga á þess-
um 'degi, að flytja þakklæti á
þessum tímum, þegar —
Völd, metorð, veraldarauður,
Er heimsins heilaga þrenning.
Að sjálfsögðu verður fyrsta
spumingin sem kemur í huga
okkar þessi — Hvað á að
þakka?
Um mannheim geisar hinn
grimmi frostavetur,
Sem gnístir tönnum og synjar
um húsaskjól,
Sem skrifar á hjaraið skortsins
rúnaletur
Úr skuggum dauðans, en byrgir
lífsins sól.
Þegar nær fjórðúngur alls
fólks í landinu er fæddur og
klæddur af náð stjórnarvalda
eða með hjálp skyldmenna, sem
sjálf berjast í bökkum, og engin
sjáanleg líkindi fyrir að bráð
bót geti á því orðið, er þá ekki
full ástæða fyrir að óhug slái
almenning yfirleitt. Það er
bamaskapur einn að telja sér
trú um að tímar séu að batna
og við séum komin yfir brattan, i
á meðan ekki er hægt að benda
á nein gagnleg rök því til sönn-
unar, eða merki er bendi í átt-
ina til betrunar undir því fyrir-
komulagi sem nú ríkir. Okkar
leið'andi menn, og þeir sem með
völdin fara, eru eins ráðþrota nú
og þeir voru fyrir fjórum árum
síðan. Vélakraftur hlýtur að
fyrirbyggja atvinnu verkalýðs-
ins svo lengi sem hann er not- \
aður aðeins til ágóða í staðinn
fyrir að vera notaður til að auka
h'fskjör og fullkomna líf manns- j
ins hér á jörðu. Getum við
þakkað slíkt?
Frá þeirri ríkjandi reglu enginn
hopar
Að raka og safna uns hlaða
hans er full,
Og alla vöru sem keypt var fyr-
ir kopar,
Vill kaupandinn aðeins selja
fyrir gull.
Sé gróðavon að geima hinn
mikla forða
Þá græðir hann mest og sveltir
heiia þjóð.
Við hlöðúveggina verða menn
hungurmorða.
landsins er í höndum á 5% af
fólksfjölda, svo að um 95% af
fólkinu verður að fleyta sér
eins og það bezt getur á 10%
af ajúðlegðinni. Hver einstakl-
ingur sem fæðist á heimting á
óhultleik til lífsviðurværis, á
rétt á nauðsynjum lífsins eða
tækifæranna til að afla þeirra.
En í stað þess fæðist hvert
barn í landinu með meir en
$600.00 skuld á herðum sér og
enga framtíðarmögulegleika að
geta létt af sér þeirri byrði. —
Hvert bam hefir tækifæri til
skólagöngu, hver einstaklingur
er nær fullorðins aldri hefir at-
kvæðisrétt og hver manneskja
samkvæmt lögum landsins á að
hafa að minsta kosti fullan rétt
fyrir dómstólum landsins — en
aðeins smár hlúti fólksins hefir
nokkurt tækifæri til að fá at-
vinnu til að framfleyta lífi sínu
Og sinna. Getum við þakkað
slíkt?
Böl heimsins nú, er ekki á
sviði viðskifta eða peninga,
heldur mannlegt. Þúsundir
unglinga koma úr skólum
landsins árlega með það eitt
blasandi framundan að verða
andlegir og líkamlegir þurfal-
ingar.
Þeim hverfur æskunnar yndi,
Hinn ólgandi hlátur í gleðinnar
borg,
Sem horfa af hugans tindi
Á heimsins kvalir og sorg.
Við heyrúm mikið talað um
að halda viðskifta og skulda
samninga milli einstaklinga og
þjóða. Með öðrum orðum, alt
sem að peningum lítur verður
að koma fyrst en fólkið sjálft og
nauðsynjar þe&s á eftir. En það
eru samningar, vinir mínir, aðr-
ir en þeir sem eg mintist á,
helgir samningar, svo helgir, að
hver kynslóð sem dirfist að
brjóta þá, hlýtur að tortímast.
Það eru samningar sem mann-
félag heimsins hefir gert við h'f-
ið sjálft. Þeir voru dregnir upp
að morgni tilverunnar, undir-
skrifaðir með hendi náttúrunn-
ar og eiðfestir með varanlegleik
eilífðarinnar. Foreldrar undir-
rita þennan samning enn. —
Samkvæmt boðorðúm lífsins
undirgangast þau að fæða,
klæða og skýla böra sín og gera
þeim mögulegt að njóta lífsins.
Það er betra að allir aðrir
samningar séu rofnir en að
einn stafur úr þessum samnir.g
falli burt.
Hin æðsta list er að lifa
Og logana kinda í mannanna sál.
Það er sá stóri annmarki á
fyrirkomulaginu, að gullið situr
á fyrirúmi fyrir öllu öðru. Það
verður nærri skylda hvers og
eins að hafa af hinum alt sem
hægt er, og alt er miðað við á-
góðan, en manngildið og lífið
sjálft er fórnfært á altari Mam-
mons. Um 90% af allri auðlegð
Þeir sem völdin hafa og
stjórna og leiða, fyrst þeir hafa,
annaðhvort af skammsýni og
þróttleysi, eða bókstaflega ekki
viljað reyna nýjar leiðir, hljóta
að standa andsvarlegir til þeirra
þúsunda sem hafa ekki tækifæri
til að bjarga sér, til þeirra þús-
unda, sem geta bjargað sér af

skornum skamti aðeins, og til
þeirra þúsunda æskulýðsins,
sem verða að bera allan bagg-
ann og taka við afglöpum þeim
sem fráfarandi kynslóðir af-
henda. Eða er hægt að skella
skuldinni á mannfélags fyrir-
komulagið og þá sem mæla því
bót þrátt fyrir augsýnilega vönt-
ún á bót og betrun. Ef svo er
þá getum við sannarlega ekki
þakkað í dag fyrir slíkt fyrir-
komulag sem mennimir í sinni
fávizku og hugsjónaleysi hafa
bygt og eflt þangað til ástandið
er orðið óbærilegt.
HVAÐ SKAL ÞÁ ÞAKKA? •
Fyrst og fremst fyrir þær
alsnægtir sem ríki náttúrunnar
hefir úthlutað mannanna börn-
um. Auðsjáanlega hefir tilver-
an ætlast til að hverri manns
sál, yrði fullnægt, andlega og
líkamlega. Þetta land hefir
nógan efnivið til að byggja
ko&tulegt heimili fyrir hverja
fjölskyldu, þetta land framleiðir
yfirgnæfandi matvæli til að
fæða ríkuglega hvert manns-
bam og vélakraftur landsins
getur búið til nóg klæði til að
skýla hverri manneskju fyrir
hvaða veðri sem er. Og getur
nokkúr komið með röksemda-
leiðslu, er mæli á móti því að
þetta sé gert, fyrst öll tæki eru
•til þess, og augsýnilega búið
svo út af völdum náttúrunnar
að það sé notað.
Sá verður að glíma við gátur
Sem greina vill dýpstu rök.
Við skulum af einlægum hug
þakka þenna mikla auð náttúr-
unnar sem mönnunum er látinn
í té ef þeir aðeins kúnna og
vilja hagnýta sér hann á rétt-
látan hátt.
Við skulum þakka fyrir æsk-
una sem ber fána framtíðarinn-
ar í skauti sér, æskumanninr.,
hann,
Sem eldinn á í hjarta
óhikandi og djarfur gengur
út í myrkrið ógna svarta
eins og hetja og góður drengur.
Hann á lönd til ystu ósa
elfur fo&sa og hæstu tinda.
Hann á eldfjöll öll sem gjósa
ofurmætti hafs og vinda.
Angan hinna rauðu rósa,
regns og sólar gróðrar mátt,
hamingjunnar hjartaslátt,
húgsjónanna andardrátt,
draumanætur, daga ljósa,
djúpsins gull og loftið blátt.
Við verðum að horfa til æsk-
unnar til að lyfta heiminum úr
foræði fáviskunnar og gæfu-
leysisins sem hann er faliinn í,
æskunnar sem þorir að feta
nýjar leiðir, æskunnar sem eygir
hinn nýja dag sem nóttinn er að
skapa. Æskan er að vakna tii
meðvitundar um það óréttlæti
sem framið hefir verið, og það
ósamræmi sem í núverandi fyr-
irkomulagi ríkir.
í öllum löndum rís andinn nýjiþakklát í dag fyrir ljós frelsis-
FRÁ ÍSLANDI
Gegn valdhafans vígi,
Sem ver sig blindur í eigin sök.
Æskúnni er oft borið það á brýn
að hún sé trúlaus. En svo er
alls ekki. Hún afneitar að vísu
trú kreddu og hindurvitna sem
ei lengur er í samræmi við
hugsunarhátt þessarar aldar. —
Hin uppvaxandi kynslóð dýrkar
þann Guð sem býr í hjörtum
mannanna og starfar í sam-
ræmi við tilgang tilverunnar en
ekki í mótsetning. Tri'x æsk-
unnar vill útrýma tveimur
stærstu bölúm mannkynsins,
stríðum og fátækt. Hún sér
Guðsríki mitt á meðal okkar ef
við aðeins höfum hugsjónir og
þrek að efla það. Framtíðar
trú hinnar uppvaxandi kynslóð-
ar 'verður að starfa að velferð
mannfélagsins en ekki að
henda teningskast um kreddur; hljótum að *>akka solargeisla
og hindurvitni trúfræðinnar. j hins daSs er sáum'
Við hljótum að þakka hin fyrstu
TT ! spor er við stigum, þróttinn sem
, ,, . j við fundum streyma um hkama
, S,æ ,.n.,? . okkar, vonina og hugrekkið
í sambandi lífsms við Guð, og ’ ,T. ,, ,, _..
j sem fylti sal okkar. Gongu
] æskuáranna; hver nýr dagur
í færði nýtt fjör og nýtt Ijós, hver
Hin nýja braut æskunnar er n6tt kom með nýja drauma og
krossferð trúarinnar til að nýjar þrár Hyerju gkýji sorg_
•byggja nytt mannfélag, þar sem arinnar fy]g(Ji gói gleðinnar> f
æðsta boðorðið er lif mannsins
ins og vonarinnar. An þeirra
væir þessi veröld myrk og
snauð. Minnihluta maðurinn
stendur á sínum eigin merg og
segir:
Eg hata hinn þýlinda þræl,
Hinn þróttlausa örkvisa lýð,
Hið andlega útburðarvæl
og eílinnar hræsni og níð.
Eg söðla minn svanhvíta hest,
Tek sverð mitt og skjöld minn
og hlíf.
Eg ræðst ei á gangandi gest,
Eg gef hinum fátæka líf.
Og þá síðast að þakka hið
mikla æfintýr, æfintýr h'fsins.
Hvað er lífið? Því getum við
ekki svarað, en ekkert okkar
vildi hafa án þess verið og við
hljótum að þakka það. Við
og lífsnauðsynjar hans.
gegnum hvert drunga tár gægð-
ist bros friðarins. Getum við
Skært geta leiftrin logað,
Liðin og myrkvuð ár
Birtast í blárri móðu
Sem bros í gengum tár.
Bak við heilaga harma
Er himininn altaf blár.
Við skulúm þakka fyrir það annaS gn þakkað það alf? _
Ijós sem lysir æskunm á þessan Ful]orðins árin {ærðu. nýja hug_
nyju veg erð. sjóna heima, meiri þekking,
meiri þrótt, meiri von, meira
i ljós að leita og finna. Við
fundum aflið í vöðvum og slyi*k-
| inn í sál að sigra heiminn, að
þræða braut réttlætisins og
sannleikans, að greiða götu veg-
farandans, að umbæta mannfé-
lagið, að lyfta anda okkar til
Það er tiltölulega fámennur undraheima og byggja Gnðsríki
hópur nú sem vill fylkja liði og ,hár á jQrg_ yið mættum mót-
leita að nýjum leiðum. En þeim striti og erfiðleikum.
hóp fjölgar óðum. Það eru yið f5rum um ógöngur lýginn-
minnihluta menn sem starfa í ar og hræsninnar, ógöngur öf-
myrkrinu en horfa mót nýjum undai.( fávísi og græðgi. Við
lærðum að þekkja galla manns-
sálarinnar og við lærðum líka
Píslavottar með bogin bök að þekkja göfuglyndi, kærleika
Sem í brjóstfylking sannleikans og yl vináttunnar.
standa. j
Mig langar til að lesa fyrir
Þeir sjá og skilja óréttlætið'ykkur ofurlítið kvæði eftir
og ósamræmið sem ríkir, og Davíð Stefansson sem heitir -
þeir hafa djörfúng og dreng- Er árin færast ~ Það eru
lyndi að leggja á sig þrautir og sPurningar leitandi hugsjóna
erfiði, og taka möglunarlaust á manns um ráðSátur lífsins- ~
náóti ásökunum og spotti þeirra SPurninSar sem viö getum öll
sem ekki vilja, sjá og skilja, til spurt’ °S *Uduto að við gætum
svarað:
að starfa
lagsins.
að velferð mannfé-
Það bindur þá heilagt bræðralag
Sem boða hinn nýja anda.
Það er hlutskifti minnihluta
mannsins á öllum öldum að
Er árin færast yfir —
Er árin færast yfir, vaxa sviði
og sár.
Með hverri nótt, sem nálgast,
falla fleiri tár.
þræða veg réttlætisins og sann- —úfa sumir lengur en í
leikans, framfaranna og frelsis- hundrað ár?
ins, og vanalegast erú launin
fómfærsla og sjálfsafneitun. En Ef gleði og gæfa hverfa eins og
þeir hef ja hugsjónimar og ryðja I sól í sjá,
veginn til víðáttumeiri og hærri Og baraið, sem að brosti, gráta
heima. Við skulum vera þeim
í myrkri má,
—Því fæðist þá í sálum manna
sólskinsþrá?
Merkur maður sjötugur
Þorleifur Jónsson, fyrverandi
alþingismaður á Hólum í Horaa-
firði, varð sjötugur 21. f. m.
Hann var fyrst kosinn alþing-
ismaður 1908 af Austur-Skaft-
fellingum og hefir síðan óslitið
setið á þingi til 1933, eða í 25
ár, fyrir sama kjördæmið. —
Lengur gaf hann ekki kost á sér
til þingmensku, og var þá elzti
sonur hans kjörinn þingfulltrúi
fyrir Austur-Skaftafellssýslú í
stað föður síns.
Þorleifur hefir gegnt margvís-
legurn störfum fyrir sveit sína
og sý&lu. Svo mikils trausts
naut hann meðal flokksmanna
sinna á þingi, að honum var um
langt skeið falin formenska
Framsóknarflokksins. Víðsýni
og frjálslyndi einkendu öll þing-
störf hans frá því fyrsta til hins
síðasta.
Núverandi formaður Fram-
sóknarflokksins, Jónas Jónsson,
minnist Þorleifs á 70 ára af-
mæli hans meðal annars á þessa
leið í Nýja dagbl.:
“Þegar litið er yfir hina löngu
og giftusamlegu stjórnmálastarf
semi Þorleifs Jónssonar, kemúr
í ljós, að hann/ hefir aldrei
brugðist stefnu sinni, kjósend-
um, samherjum eða héraði, og
kjósendur hafa aldrei brugðist
honum. Það er örugt samband
orsaka og afleiðinga. Gæfa og
gengi Þorleifs Jónssonar er ekki
tilviljun ,ekki dráttur í tombólu
eða happdrætti þjóðmálalífsins.
Gifta hans er bein afleiðing af
manndómi hans og drengskap.
Aldarfjórðungsstarf hans á Al-
þingi er lifandi sönnun þess, að
landsmálabarátta á íslandi er
enn, hvað sem ókunnugir segja,
bezt rekin og með mestri far-
sæld fyrir land og þjóð, ef eig-
inhagsmunabarátta og persónú-
legir dutlungar eru látnir hvíla
utan vígvallarins.” ■— Dagur.
* * *
Frá kjötverðlagsnefnd
Akureyri 1. sept.
Kjötverðlagsnefnd átti fund
með sér í gær og ákvað þar,
að verðjöfnunargjald á öllu
sauðfjárkjöti skuli vera 6 aurar
á hvert kg. Ennfemur var á-
kveðið heildsöluverðið á öllum
verðlagssvæðúm, og er það frá
kr. 1.30 til kr. 1.40 fyrir kg. Á
verðlagssvæðinu hér verður það
kr. 1.30, nema á Akureyri kr.
1.35.
* * *
Köttur gerir aðvart
um eldsvoða
Akureyri 1. sept.
í fyrrinótt kom upp eldur í
Hafnarfirði, kviknaöi í hey-
hlöðu. Kona, að nafni Sigríður
Sigurðardóttir, varð fyrst
manna eldsins vör, á þann hátt,
að köttúr hennar vakti hana
með mjálmi og linti ekki lát-
um, fyr en hún fór á fætur til
eftirgrenslunar. Sá hún þá reyk
mikinn úr .hlöðúnni og gerði
vart við eldinn.
I HÆZTA MÁTA
FULLNÆGJANDI
Og
Poker Hands einnig
Það borgar sig að “vefja sínar sjálfur” úr
TURRET
FINE CUT
VINDLINGA TOBAKI
Vér mælum með “CHANTECLER” og “VOGUE” vindlinga pappír
| Ef hamingjan er hégómi og
trygðin tál
Og ólánseitri blönduð hver
brúðarskál,
—Því þráir hjarta hjarta og
sála sál?
Ef höllin hrynur eftir nokkur
andartök,
Og vinur leiðir vin í dauðans
djúpu vök,
—Því á þá ekki sorgin líka
Ragnarök?
Sviðinn vex og hrygðin við hvert
hjartaslag,
Og sorgin rennur saman við
hvert Ijúflingslag,
—Því fæðast menn og deyja ei
sama sólskinsdag?
Eg á ekkert betra svar við
þessu kvæði en, að það er hið
mikla æfintýr, æfintýr lífsins.
Æfintýrið sem við öll þráum
og erum öll þakklát fyrir, svo
lengi sem æðar slá og hjartað
bærist.
Síldarafli
Akureyri 4. sept.
Á sunnudaginn var kvað út-
varpið næga síld á Grímseyjar-
sundi og sama fregn barst hing-
að frá Húnaflóa. Komu nokk-
ur skip til Siglufjarðar hlaðin
síld, enda telja menn að næg
síld hafi undanfarið verið fyrir
utan, ef aðeins hefði gefið til að
sækja hana. — Annars hefir
afli verið mjög misjafn í sumar.
Sum skipin hafa veitt vel, önn-
ur illa, en að jafnaði mun hafa
veiðst á skip um 1000—2000
tunnur, en hlútur háseta verið
frá 60 upp í 400 krónur.
* * *
Frá Vopnafirði
Akureyri 4. sept.
barst útvarpinu sú fregn, að
af undanförnum 39 dögum
samfleyttum hefði aðeins einn
verið þurr allur. Nýtingin hefir
þá verið eftir því, en grasvöxtur
er óvenju mikill. Fiskur hefir
verið töluverðúr við fjörðinn, en
gæftir mjög stopular.