Heimskringla - 24.10.1934, Síða 6

6. SlÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPBG, 24. OKT. 1934
I VÍKING
Eftir R. Sabatini
Fy rirvari
Öldin sextánda var stórgerð og tíðinda-
söm umfram flestar aðrar, þá námu íhinir
voldugu Spánverjar nýja 'heimsálfu og gerðu
sér að féþúfu, þá hófust víkingaferðir að nýju
um Atlantshaf og Miðjarðarsjó, er enskir sóttu
kappsamlega og aldrei harðara en eftir að
“flotinn ósigrandi” fór forsending í norðurhöf;
sagan hefst að þeim tíðindum nýlega afstöðn-
um, þegar ríki Meykóngsins (EHizabetar drotn-
ingar) stóð sem hæst. Einn af skörungum í
sjóliði hennar hét Henry Goade, er vafalaust
hefði komist til æðstu metorða, ef hann hefði
ekki haft þann galla, að vera hneigður til í-
hugunar, sem mörgum framkvæmda manni
hefir orðið að fótakefli. Af þessu var hann
fljótt grunaður um undirferli, sem ibetur fór,
ella hefði höfuð hans ekki tollað lengi á þeim
hálsi, sem það óx á. En með því að hann varð
ekki sannur að sök, þá var honum hnekt frá
framavonum og settur yfir Kombretaland, í
yfirbótar skyni, svo að brögð hans næðu ekki
til þeirra sem ráðin höfðu. Honum þótti súrt
í broti og fór sem mörgurn öðrum, er von-
sviknir verða ,að hann tók til pennans, ritaði
söguna af óhappi sínu, með miklu mannhatri,
á fimm afarþykk bindi, en er hann gaJt ekki
teygt hana lengra, gterði hann mörg önnum um
skrök og hleypidóma og flapur, níddi flesta
eða alla sem hann mintist á, en ef hann segir
frá þeim tíðindum, sem hann sá sjálfur eða
heyrði, iþá stundar hann að gera þau frásögu-
leg meir en að segja satt. Frásagnir hans um
stóra viðburði eru grunnfærilegar og skamm-
sýnar, svo að varla eiga sinn líka en um smá-
muni æði merkilegar; enginn getur lýst þeirri
svaðalegu öld, eins og hún var, nema af hans
sögusögnum. Hann var kunnugur því fólki
sem segir frá í sögunni, einkum lýsir hann
vfkingnum Sir Oliver, er kastaði trú og þjón-
aði Mahomet í liði Serkja og hefði náð æðstu
völdum yfir ræningja hælum þeirra við Mið-
jarðar sjó, ef annað hefði ekki í skorist, sem
síðar mun sagt verða. Ekki ber hann Sir Oli-
ver söguna betur en öðrum, sem er auðséð af
þessari lýsingu; “Sir Oliiver var hærri en aðrir
menn ,þrekinn eftir því og vel skapaður, nema
handleggirnir voru of langir, útlimir, einkum
hendur, stærri en sélegt er, svartur á hár og
skegg og skeggið klofið, niður frá höku, brúna
mikill, svo að þær slúttu fram yfir augun-
fölleitur, grimmlegur og næsta ferlegur ef
hann var reiður. Hann hafði gildan róm (sem
mér hefir altaf þótt sterkastur vottur um karl-
mannlegt innræti) betur hæfan og víslega oft-
ar hafðan til að þruma blótsyrði á þiljum og
fúlar formælingar, heldur en til að prísa og
vegsama Skaparann.” Úr letra syrpu herra
Henrys er vinsað í sögu þá sem hér fer á
eftir, og sögð er meir á vorrar aldar vísu held-
ur en eftir þröngsýni og dagdómum hins mál-
uga höfundar.
• , i i
I. KAPITULI
Sir Oliver Tresselian er maður nefndur,
er bjó á hiöfuðbóli ættar sinnar, Penarrow, í
Camwall. I>ó afskekt væri, var þar betur
húsað en á öðrum höfðingja setrum í þeim
parti landsins og með því að sú höll var svo
fögur og öðram ólík, þá er rétt að segja hvern-
ig á því stóð; Hrólfur sálugi, sem flesta hrylti
við að minnast á, faðir Sir Olivers, lét smíða
hiöl-lina en Bagnolo sagði fyrir hvemig vera
skyldi og var höfuðsmiður að öllu leyti, bæði
smáu og stóru.
Sá Bagnolo kom til Englands til sam-
vinnu við hinn fræga meistara í húsagerð,
Torrigiani; hann stóð lítt að baki meistarans
í fþrótt þeirra, en miklu framar að hrottaskap
og í ölstofu í Súðvirki vildi honum það óhapp
til, að vega mann; hann flýði úr borginni og
fór buldu höfði þar til hann kom að suðurodda
Englands. Síðan komst hann til Penarrow
með einhverju móti og Hrólfur og hann urðu
hvor öðrum að gagni. Hrólfi var svo farið, að
illmenní hópuðust að honum, af ýmsum þjóð-
um og trúarbrögðum; hann skaut skjólshúsi
yfir flóttamanninn, en sá galt greiðann með
því, að bjóðast til að rífa bæinn, er hrörlegur
var og fom, og reisa nýjan. En er það var
ráðið, tók hann tii verka með því kappi og
ólmanada, sem miklir íþróttamenn hafa til að
bera; áður en hann létti, var fullsmíðuð höll-
in, sem aillir undmðust er sáu, og dáðust að,
og hvergi átti sinn h'ka í þeim sveitum og þó
víðar væri leitað. Hún var úr ljósrauðum
tígulsteini, tvfloftuð, gluggar svo háir, að þeir
náðu loftanna á milli, aðskildir af undnum
súlum og rendum. Á anddyri er stóð fram á
ihlað, vom höfuðdyr, með miklum svölum ofan
á, og fram af, en þar upp af ris með dæileg-
um skurði og skrifti Þakið rautt af brendum
leir, upp af því gnæfðu háir strompar, fagur-
lega rendir.
En þó höllin væri fögur, þá var prýðin úti
fyrir engu síðri. Fram af hlnu gamla bæjar-
h-laði var áður villimörk fram á sjávar hamar;
í þeirrar stað gerði Bagnolo hlaðbrekkur þrjár
með marmara þrepum og handriðum fagurlega
skornum, blóma beðum og gangstígum; á
iþeim grundum var gjósandi lind með skógar-
trölli, er hann skar sjálfur og meitlaði, og
líkneski af dísum og marka goðum er glóðu af
mjallhvítum mannara, innan um dökkgrænt
runna lauf; hann setti gerði tii gróðurs, er nú
voru orðin stór og bústin, og aspir í löngum
röðum, er uxu ört, blakkar og beinvaxnar.
iSir Oliver sat í matstofu sinni einn sólskins i
dag á úthallandi sumri og þótti gott að horfa á
þetta og þótti gott að liifa. Nú er enginn
maður svo gerður, að honum Ifki vel við lífið
af því einu, að fallegt er í kringum hann, fleiri
verða ástæðurnar að vera til bjartsýnis hans.
Sir Oliver hafði fleiri en eina ástæðu. Sú
fyrsta var, sam hann grunaði víst ekki, að
hann var ungur, hafði auð fjár og góða melt-
ingu, annur sú, að hann hafði aflað sér frægð-
ar og frama á sjóleiðum Spánskra svö og í
eltingarleik við Flotann ósigrandi og hlotið
fyrir það riddara tign hjá Meykónginum; á-
'stæðan þriðja og helzta stafaði frá Cupid
(ástaguðinum), er nú virtist hafa lagt niður
hrekkina og hagað svo til, að tilhugah'f Sir
Olivers og jungfrú Bósamundu Godolphin var
ibyrjað og horfði til farsælla afdrifa, fyrir utan
skakkaföll.
Af öllu þessu var nú Sir Oliver í léttu
skapi, teygði langa leggi frá bríkastól með
bröttu baki og háu, vandlega skornu, saug
pípu, yfrið langa, eftir þeim sið, sem þá var
nýkominn í land, og hugsaði til heitmeyjar
sinnar, vel ánægður yfir því, sem von var, að
gæfan hafði verið honum svo bh'ð, að hann
gat lagt glæsilega nafnbót og nokkra frægð, í
skaut Rósamundu.
Sir Oiver var hygginn að eðlisfari (“kænn
eins og tuttugu djöflar” segir lávarðurinn
Henry) og allvel lærður. Samt er svo að
skilja, að hann hafi ekki skynjað það, hvorki
af viti sínu né lærdómi, að enginn er hlálegri
og brögðóttari en Ástaguðinn, af öllum þeim
iguðum sem ráða forlögum mannanna. Fom-
aldarmenn, grískir bæði og rómverskir, vissu
þó vel, að sá piltur, þó sakleysislegur sé, hafði
grimd og hrekki til að bera og trúðu honum
illa. Sir Oliver var ökunnugur þeirri fömu
speki, eða lét sem hún kæmi sér ekki við.
Hann átti eftir að læra þetta af hörðum
raunum og jafnvel á þeirri sömu stund, sem
hann horfði sínum ljósbláu, aðgætnu augum
ibrosandi út á grundimar, er brostu við sól,
ibar iskugga fyrir, sem hann grunaði ekki að
væri fyrinboði þess skugga sem bera mundi
fyrir sólskinið á æfibraut hans.
Á eftir skugganum kom sá er skugganum
olli, hár maður og glæsilega búinn, með spán-
skan hatt, barðabreiðan, settan dreyrrauðum
fjöðrum. Hann hafði langan sprota í hendi,
bundinn lindum og fetaði stilt og hátíðlega
eins og forlögin.
Sir Oliv-er feldi niður brosið og lét brýr síga,
en rétt í sama bili létti yfir honum; þó var
svipur hans alt annar, bros hans ekki bh'ðlegt
af ljúfum hugsunum, heldur harðlegt og ein-
beitnislegt, og þó léttbrýnn væri, skein háð og
slægð og alt annað en góðmenska af augum
hans.
Skósveinn hans, Njcholas, kom og sagði
að Peter Godolphin væri kominn og í sama
bili gekk sá jungherra í stofuna, studdist við
sprota sinn og hélt á hattinum spanska í
hendinni, hár og grannur, hvítur á hörund,
alrakaður, fríður sýnum og alt annað en lítil-
látur á svip. Honum svipaði til Sir Oliver, og
einkum höfðu báðir sama háa arnarnef; Peter
var nokkruim árum yngri, jarpur á hár; í
klæðaburði var hann ekki andælislegri en þola
má mönnum á hans aldri.
Sir Oliver stóð upp og hneigði aðkonu-
manni, að bjóða hanp velkominn, en hinn
fagri aðkomumaður ræskti sig og gretti við
tóbaks reykinum.
“Eg sé að þú hefir tekið upp þennan dóna
sið”, mselti hann.
“Eg hefi séð dónalegri,” svaraði hinn,
stillilega.
“Eg efast ekki um það,” svaraði jung-
herrann Godolphin, og sýndi'með því, hvemig
í honum lá og með hverju erindi hann var
kominn.
Sir Qliver ætlaði að svara í þeim tón, sem
hefði hjálpað hinum að ljúka erindinu, -tók sig
á og svaraði með gletni:
“Þvf vonast eg til, að þú takir vægflega á
mínum ágölluni. Nikk, settu stól fyrir jung-
herrann og bikar. Eg býð þig velkominn til
Penarrow.”
Hinn ungi maður glotti við. “Þú býður
mér betra, en eg þykist mega bjóða þér, er eg
smeykur um.”
“Nógur er tíminn, þangað til eg leita
leftir því,” sagði Sir Oliver með léttu yfir-
bragði.
“Leita eftir því?”
“Leita kynnis á þínu heimili,” mælti Sir
Oliver til áróttingar.
“Um það er nú einmitt erindið.”
“Viltu sitja?” segir Sir Oliver og benti á
stólinn; með sömu bendingu vísaði hann
þjóninum út.
Jungherrann lét sem hann heyrði ekki
boðið og mælti:
“Eg frétti að þú hafir komið og staðið við
í Godolphin Court í gær.” En er hinn þagði
við, hélt hann áfram heldur óþýðlega: “Eg
kom þess erindis, sir, að láta þig vita, að
við viljum fegin vera laus við þínar komur
eftirleiðis.”
Sir Oliver var svo útitekinn, að hann var
málega mórauður á hörund, samt mátti sjá að
fölva sló á hann, er hann stilti sig við svo
beinni og afdráttarlausri móðgun. Hann svar-
aði seint og talaði hægt: “Þú munt sjá það
sjáifur, Peter, að þú hefir talað of mikið,
nema þú bætir npkkru við.” Hér þagnaði
hann og virti gestinn fyrir sér: “Eg veit ekki
ihvo-rt Rósamunda hefir sagt þér, að hún sýndi
mér þann sóma í gær að heita mér eigin-
orði. . .”
“Hún er varla af barasaldri og kann ekki
ráð fyrir sér,” mælti hinn snúðugt.
Kantu nökkra gilda ástæðu að segja til
þess að hún bregði því?” spurði Sir Olive-r,
h'kt og hann vildi herða á hinum.
Godolphin settist niður, krosslagði fæt-
uma, hvolfdi hattinum á hnéð og tók til orða:
“Eg þarf engar ástæður fram að bera.
Nóg að minna þig á, að Rósamunda er ekki
meir en seytján vetra og að við Sir Jóhn
Killigrew höfum forráð hennar. Við getum
hvorugur samlþykt þetta heitorð.”
“Það er vel,” svaraði hinn fljótt og rösk-
lega. “Hver leitar ykkar samþykkis? Systir
,þín verður bráðum fulltíða, ef guð lofar, og
bær um að ráða sér sjálf. Mér liggur ekki
stórmikið á að komast í hjónaband; raun gef-
nr þér vitni, að eg er merkilega þolinmóður;
eg get beðið.” Hér saug hann pípu sína vand-
lega.
“Þér er ekki til neins að bíða, Sir Oliver.
Það er bezt að segja eins og er. Við erum
fastráðnir bæði Sir John og eg.”
“Eruðþiðþað? Lýsi ljós himins. Skilaðu
til Sir John að segja mér sín ráð, þá skal hann
fá að heyra mín. Skilaðu til hans frá mér,
jungherra Godolphin, að ef hann vill ómaka
sig til Penarrow, þá skal eg veita honum það,
sem böðullinn hefði átt að gera fyrir löngu og
sníða af honum hundseymn, með þessari
hendi!”
“Viltu ekki reyna þína högu hönd til ill-
virkja á mér?” sagði jungherrann með þykkju-
full-ri gletni.
“Þér?” mælti Sir Oliver og lét sér fátt um
finnast. “Eg slátra ekki ungviði, drengur
minn. Svo ertu bróðir hennar systur þinnar
og eg ætla mér ekki að auka mínum ráðum
fyrirstöðu.” Nú hallaði hann sér fram á borð-
ið og skifti um tón. “Peiber, hvað er í efni?
Getum við ekki jafnað þau missmíði, sem þér
þykir á vera? -Segðu til. Þetta er Sir John
óviðkomandi. Sá svíðingur er að engu haf-
andi. Annað mál er með þig. Þú ert bróðir
hennar, svo segðu hvað þér þyikir að. Við
skul-um sýna hvor öðrum einlægni og vin-
semd.”
“Vinsemd?” svaraði hinn, með spotti.
“Feður okkar gáfu' víst eftirdæmið.”
“Hverju gegnir það, hvað feður okkar
gerðu? Þeim var báðum smán að því, að
liggja í illdeilum, og vera nágrannar. Eigum
við að fylgja svo hörmulegu dæmi?”
“Þú vilt þó, vænti eg, ekki gefa föður
mínum sök á því?” sagði hinn, reiðilega.
“Eg fer með engar saJkir, drengur. Eg
kenni báðum um.”
“Svei”, svaraði jungherrann, með blóts-
yrði, “ertu að óvrrða framliðna í gröfinni?”
“Ef eg geri svo, þá tek eg hvorugan und-
an. En eg óvirði hvorugan. Eg geri ekki
anað en áfella yfirsjón, sem báðum myndi
þykja skömm til koma, ef þeir mættu hverfa
til lífsins aftur.”
“Láttu þér nægja, sir, að dæma hann
föður þinn; enginn ærlegur maður gat komið
sér saman við hann. . . .”
“Hægan, hægan, góður herra. . . .”
“Hér þarf engrar vægðar við; faðir þinn
var til skammar og hneykslis í þessum sveit-
um. í hverju hverfi má sjá há kónganef eins
og þitt; þau segja eftir flagaranum, föður
iþínum.” ’
Sir OliVer glotti, svo varla sá í augu hans.
“Mig furðar hvaðan þér hefir komið nefið?”
Jungherra Godolphin spratt upp, svo að
stóllinn skall, hann var æfareiður og sagði
byrstur: “Sir, þá smánar minningu og mann-
orð móður minnar!”
Sir Oliver svaraði hlægjandi: “Kannske eg
geri mér dálitið dælt við það, til að jafna upp
gajmanyrði þín um hann föður minn.”
Hinn virti hann fyrir sér, orðlaus af
bræði, lét þá reiðina ráða, teygði sig, reiddi
sprotann og laust honum snarplega á öxlina á
Sir Oliver. Að því loknu stikaði hann til dyra,
mikið hnarreistur, og segir:
“Eg á von á að sjá votta þína og vígrefil.”
Sir Oliver hló við. “Eg hugsa að eg sneiði
ihjá því ómaki,” svaraði hann.
Hinn snerist við honum. “Hvað er nú? Þú
vilt þola barnsmíð?”
“Hver á höggið greitt?” mælti Sir Oliver
og ypti öxlum.
“Eg skal ekki leyna því, að eg hafi barið
þig.”
“Það mun bitna á sjálfum þér, enginn
mun öðru trúa en þú sért að ljúga.” Þar næst
breytti Sir Oliver um róm og fas og segir:
“Heyr þú, Peter, þetta háttalag er okkur
ósamboðið. Eg skal játa, að eg átti höggið
skilið. Móðir manns er kærari og helgari en
faðir. Svo við getum látið það mál niður falla.
Getum við ekki jafnað alt annað okkar á milli?
Til hvers er fyrir okkur, að endumýja þá
heipt, sem spratt upp milli feðra okkar?”
“Okkur ber annað og fleira á milli en
það,” svaraði Godolphin. “Eg vil ekki að
systir mín giftist sjóræningja.”
“Sjóræningja? Guð láti vitið vaxa! Eg
er fegin, að enginn heyrir til þín; úr því há-
tignin veitti mér nafnbót fyrir það sem eg
aðhafðist á sjó, þá fara orð þín nærri
drottinssvikum. Þú ættir að láta þér skiljast,
drengur, að það sem drottningin lætur sér vel
líka, má jungherra Peter Godolphin gera sig
ánægðan með og jafnvel ráðgjafi þinn sömu-
leiðis, Sir John Killigrew. Þú hefi-r hlýtt hans
forttölum. Hann sendi þig hingað?”
Þetita líkaði hinum illa og sízt betur ve-gna
þess að rétt var til getið; hann svaraði reiður:
“Eg er einskis manns senditík.” Hinn hélt
sínu tali:
“Hver sem kallar mig sjóræningja, fer
með heimsku. Hawkins, sem eg var með, fékk
h'ka nafnbót og hver sem smánar okkur, ó-
virðir drotninguna. Fyrir utan þetta, sem er
ómerkilegt og óviturlegt briigsl, eins og þú
sérð sjálfur, hvað hefir þú að mér að finna?
Eg er fullkomlega jafnoki hvers sem er í Korn-
bretalandi, Rósamunda gerir mér þá sæmd að
bera til mín blíðan hug, eg er auðugur og skal
verða auðugri, áður en að brullaupinu kemur.”
“Auðugur af stuldum á sjó, af að ræna
skip og sökkva þeim svo, af að hertaka fólk
og selja í þrældóm, fullur auðæfa eins og
blóðsuga af.dreyra — dauðra manna blóði.”
Sir Gliver spurði, hægum rómi og lágum,
sem honum var títt, þegar hann var í vígahug:
“Segir Sir John það?”
“Eg segi það.”
“Eg heyrði hvað þú sagðir, en eg spyr
hvar þú lærðir það falle-ga tal. Er Sir John
þinn lærimentari? Svo er, svo er. Eg þarf
ekki að láta segja mér það. Eg skal segja þér
söguna af því, hvers vegna Sir John ber hatur
til mín. Þú skalt fá að sjá, hvað ráðvandur og
ærlegur er þessi Sir John, vinur hans föður
þíns og forráðamaður þinn fyrverandi.”
“Eg vfl ekki heyra neitt, sem þú segir um
hann.”
“Þú hefir lofað mér að heyra hvað hann
segir um mig, þar í mót skal koma, að þú
hlustir á það sem eg segi um hann. Sir John
sækir eftir löggildingu hafnar við Falárós og
vonast eftir að þar rísi upp kauptún í landar-
eign hans. Hann lætur sem honum gangi
aðeins gæzka til og fyrirhyggja um landsins
gagn og nauðsynjar, en gleymir að geta þess,
að hann á landið og sækir eftir sínum hag og
ættar sinnar, um-fram alt annað. Fundum okk-
ar bar saman í London, sem betur fór, þegar
Sir John leitaði þessa við stjórnina. Nú vill
svo til að mér stendur ekki á sama um þessi
ihéruð, Penryn og Truro; ef Smithick vex, þá
hnignar þeim, og það liggur mér ekki í léttu
rúmi. Eg hræsnaði ekki eins og Sir John,
iheldur sagði eins og var, bæði honum og síðan
drotningunni skriflega.” Hér ypti hann öxlum.
“Mér veitti betur í það sinn, eg var einn meðal
þeirra sjómanna, sem hjálpuðu til að vinna
Ihinn óvinnandi flota Philippusar konungs, því
þótti ekki hæfilegt að bægja við mér, svo að
Sir John fór tómhentur eins og hann klom.
Furðar þig nú, að hann hatast við mig? Furðar
þig nú, að hann kaflar mig sjóræningja og
þaðan af verra, þegar þú veizt hvernig hann er
innrættur? Af athöfnum mínum á sjó fekk eg
ráða völd til að hnekkja hagsmunum hans, því
er ekki nema náttúrlegt að hann níði þær.
Hann hefir kosið róg að vopnum í þessari
deilu, en með þeim berst eg ekki, og það skal
eg sýn-a honum áður en þessi dagur er aflur.
Ef þú trúir ekki því sem eg segi, þá komdu
með mér og vertu viðstaddur fund okkar, eg
vona að ég nái -tali af þeim svíðingi í dag.”
Þá svaraði ungi herrann Godolphin: “Þú
gleymir, að eg hefi líka ábata von af viðgangi
Smithick, og að þú hnekkir mínum hagsmun-
um.”