Heimskringla - 13.02.1935, Side 4

4. StÐA.
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 13. FEB., 1935
H«ímskritt0la
(Stofnuð 1886)
Kemur út A hverjum miðvikudegi.
Eigendur:
THE VTKING PRESS LTD.
8S3 oa 8SS Sargent Avenue, Winnipeg
Talsímis 86 S37
Verð blaðsins er $3.00 árgangurinn borgist
tyriríram. Allar borganir sendist:
THE VIKING PRESS LTD.
tjn viðskiíta bréf blaðinu aðlútandi sendist:
Manager THE VIKING PRESS LTD.
8S3 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFÁN EINARSSON
Utandskrift til ritstjórant:
EDITOR HEIMSKRINGLA
8S3 Sargent Ave., Wmnipeg
“Heimskringla" is published
and printed by
THE VIKING PRESS LTD.
8S3-8SS Sargent Avenue, Winnrpeg Man.
TelephODe: 8$ 537
WINNIPEG, 13. FEB., 1935
SKEMTILEGUR LEIKUR
Yfir þrjú hundru'ð manns sóttu sjón-
leikinn “Mann og konu” sem sýndur var í
Sambandskirkju salnum s. 1. miðvikudag.
Höfðu menn, auðsjáanlega vænst óvana-
lega góðrar skemtunar og mun óhætt að
fullyrða, að sú von brást ekki, því með
stuttu millibili gau's upp hlátur og lófa-
klapp. Ýmsir slógu sér á lær, er afkára-
legustu lýsingum af lifnaðarháttum frá
eldri tíð var brugðið upp, og voru það ekki
síður þeir, er næstir öldinni stóðu, er
sagan gerist á, en hinir yngri, eins og
þeir væru með því að sýna að altaf heyrði
maður eitthvað nýtt. Svona er mann-
Legu eðli farið.
Leikritið hefir sá er þetta ritar ekki
lesið, en ef dæma má eftir því er þarna
var sýnt, er ýmsum atriðum úr sögunni
slept, einkum þeim er sýna aldarháttinn
í því ytra. Var í einhverju blaði á íslandi
haldið fram að það mætti missa sig og að
sýningin í fyrsta þætti væri að nokkru
leyti óþröf. Það virðist óþarfa vandfýsni
og sprottið af því einu, að menn vilja
ógjarna sjá sjálfa sig eins og þeir eru.
Þar er um söguleg atriði að ræða, hvernig
sem mönnum geðjast það. Aftur er því
dramatiska að svo miklu leyti sem um
það er að ræða og ástamálunum vel hald-
ið til skila, og sjónleikurinn er spennandi
og skemtilegur frá upphafi til enda. Sam-
rýmist þetta svo vel nútíðinni, að leikur-
inn ber þann blæ á sér, sem nútíðarleikir
gera, en aðeins kryddaður 18 aldar þjóð-
arlýsingu.
Hvort sem ráð er gert fyrir því í leik-
ritinu eða ekki kom þessi viðleitni að
samrýma leikinn nútíðinni fram í búningi
leikenda þetta kvöld. Til dæmis sáust
þær Þórdís í Hlíð, Sigrún og vinnukonan
aldrei nema í sparifötu'm. Sigrún má gera
ráð fyrir að hafi verið ein af þeim stúlk-
um, sem kallaðar voru ‘stofustáss’”
heima, og er því ef til vill ekki tiltöku-
mál með hana, en að húsfreyja og vinnu-
konur hafi verið betur klæddar daglega
út í sveit á íslandi fyrir meira en öld, en
þær eru að jafnaði í Winnipeg árði 1935,
er bæði erfitt að trúa og hálf ilt að verða
að kannast við, ef satt skildi vera.
Um hvern leikanda skal hér ekki fjölyrt.
Þeir eru flestum kunnir hér á leiksviði,
og leystu verkefni sín vel af hendi eins og
þeir ávalt eða oftast gera og sumir á-
gætlega, eins og t. d. Ragnar Stefánsson
í hlutverki séra Sigvalda á Stað. Þar var
lang veigamesta og lengsta hlutverkið í
sjónleiknum. Er þar skemst frá að segja,
að meðferð hans vakti ekki einungis á-
nægju og aðdáun áhorfenda, heldur skip-
ar hún Ragnari í fylkingarbrjóst íslenzkra
leikenda hér vesítra, ef ekki hvar sem er.
Með þessu er ekki sagt að hann leiki
hvert smá-hlutverk öllum öðrum betur,
en fái hann í hendur nógu stórt hlutverk,
sem náms- og kýmnisgáfu hans samsvar-
ar, því hvortveggja er afbragð, og við skap
hans á, eins og t. d. að sýna valdsmenn
og yfirboðara í allri sinni magt og mikil-
læti og — hégómaskap, þá eigum vér
eftir að sjá annan, sem honum tekur
fram.
Páll S. Pálsson lék Bjama, bónda á
Leiti. Tókst honum svo upp í lygasög-
um Bjarna, að hláturinn sauð niðri í leik-
húsgestum. Framkoma hans og gervi
virtist samsvara mjög vel hlutverkinu.
Páll lék og Hrólf vinnumann.
Hjálmar Tudda lék Bjöm Hallsson. —
Hjálmar Tuddi er ekki aðlaðandi persóna
og strýkur magann við hvern sopa og
bita sem ofan í hann fer. Eigi að síður
skorti ekkert á, að Björn færi að sumu
leyti snildarlega með það hlutverk.
Grím meðhjáipara lék Eiríkur Þor-
bergsson. Fór hann eðlilega með hlut-
verk sitt og hinar eilífu Biblíu-ívitnanir
hans vöktu svo mikinn hlátur, að sumar
þeirra heyrðust varla.
Egil son Gríms meðhjálpara lék Tryggvi
Friðriksson. Kemur hann fram sem
heimskur heimalningur. Var góður róm-
ur gerður að leik Tryggva einkum í fyrri
hluta hlutverksins og jafnvel altaf, þó
hitt virðist óeðlilegt, að gifting hans og
Guðrúnar skyldi ekkert opna á honum
augun og vitka hann. Tryggvi lék einnig
smalann.
Sigurð, bónda í Hlíð, lék Jón Ásgeirs-
son, Þórarinn, tengdabróður séra Sig-
valda Benedikt Ólafsson, Finn lausamann
Parmes Magnússon og Hallvarð Haf-
steinn Jónasson. Leystu þeir allir hlut-
verk sín sómasamlega af hendi. Sigurður
bóndi virtist þó lítilmannlegur ger fyrir
stórbónda, enda þótt séra Sigvalda reynd-
ist lítil þrekraun í að vefja honum fullum
um fingur sér.
Þórdísi, konu Sigurðar lék Mrs. Hall-
dóra Jakobsson. Var leikur hennar góð-
ur, en þó beztúr í síðari köflum hlutverks-
ins. í fyrri hluta þess hefði maður getað
hugsað sér Þórdísi fasmeiri þar sem hún
var í raun og veru bæði húsbóndinn og
húsfreyjan á heimilinu. En hlutverkið
verður ekki stórt eða dramatískt fyr en á
líður og þar gerði Mrs. Jakobsson því
þau skil, að áhrif hafði fyrir leikinn.
Sigrún, fósturdóttur Hlíðarhjónanna
lék Miss Ragna Johnson. Framkoma
hennar er öll hin prýðilegasta og vald hef-
ir hún gott á hlutverkinu þó hún sé yngst
af leikendunum. En þegar tala verður
íslenzku hátt og skýrt eins og á leiksviði,
heyrist dálítill ensku hreimur í röddinni.
Með æfingu myndi það skjótt hverfa, því
íslenzku kann hún vel.
Mrs. Steinunn Kristjánsson lék Þuru,
niðursetning, og prestkonuna á Stað.
Ólíkari persónur getur varla. En í hvor-
ugu hlutverkinu gætti þess í leik Mrs.
Kristjánssonar. Hún leysti þau hvort um
sig jafn-ágætlega af hendi. Er það ærín
vottur um fjölhæfni ef ekki óvanalega
hæfileika í leiklist.
Miss Elín Hall leikur Guðrúnu, frænd-
konu séra Sigvalda. Á hlutverki sínu tek-
ur hún engum vetlingatökum og skap og
ríkilæti ættarinnar dylst ekki í leik henn-
ar. Myndin af þessari persónu sjónleiks-
ins verður ekki síður glögg og heilsteypt
í hugum áhorfenda enn þær beztu eins og
Miss Hall brá henni upp þetta kvöld.
Miss Fanny Magnússon lék vinnukon-
una; h'tið hlutverk, en fór vel úr hendi.
Þá er nú getið nafna þeirra, er þátt
tóku í leiknum. Og það var alt sem fyrir
vakti með þessum línum, því dómur áttu
þær ekki að vera og geta heldur ekki
orðið það. Leikurinn var aftur sýndur á
fimtudagskvöldið á sama stað. Aðsókn
var hin sama og fyrsta kvöldið og þeir
sem leikinn hafa nú séð, eru mjög sam-
mála um það, að hann sé einn af skemti-
legri leikjum, sem hér hafa verið sýndir.
Blaðið hefir átt tal við fjölda manns um
það og hafa allir haft sömu söguna að
segja, að þeir hafi skemt sér ágætlega og
á aðfinslum hefir ekki svo mikið sem
bólað. Yfirleitt er heldur ekki annað hægt
að segja, en leikendum hafi tekist prýðis-
vel.
Leikfélag Sambandssafnaðar á því heið-
ur og þökk skilið fyrir að ráðast í þetta
starf. Það er ekki af hendi leyst fyrir-
hafnarlaust, að sýna þriggja og hálfs til
fjögra klukkustunda leiksýningu, eins og
leikendur hér hafa gert. Hróður leikfé-
lagsins hefir vaxið að verðugu við það.
Steindór kaupmaður Jakobsson hefir
haft umsjón og stjórn leiksins með hönd-
um. Árangurinn sem af leiksýningunni
hefir orðið má í drjúgum mæli þakka
honum; hann hefir lagt ómælt starf og
tíma í það verk.
Á fimtudagskvöldið verður leikurinn
sýndur í Selkirk að tilhlutun kvenfélags
lúterska safnaðarins þar. Og á mánudags-
kvöldið í sambandskirkjusalnum í Winni-
peg. Þau tækifæri ættu íslendingar að
færa sér í nyt til að sjá einn ágætasta ís-
lenzka leikinn sem hér hefir verið sýndur.
Og svo að endingu: Með leiksýningu
þessari er unnið ómætl þjóðræknisstarf.
Það væri margt fjarstæðara en að Þjóð-
ræknisfélagið ætti hlut að máli um að
sýna leikinn þar sem þess er ekki kost-
ur sökum mannfæðar meðal íslendinga.
Það mundi sameina hugi íslendinga í
dreifingunni hér vestra. Og í því er verk-
efni þjóðlegrar starfsemi á meðal íslend-
inga hér fólgin.
Vísindamaður í Cleveland segir að sjö-
stirnið sé alt að leysast upp og eftir ein
50,000 ár muni enginn þekkja það. Þetta
er engin undra frétt, þeir eru' margir nú
á tímum, sem ekki þekkja það.
NÝÁRSRÆÐA
Eftir séra Guðm. Árnason
Texti: Kaupið hinn hentuga tíma.
Efes. 5, 16.
Eg geri ráð fyrir, að einhverjum finnis1:
orð textans all-einkennleg. Hvernig er
unt að kaupa tímann? Tíminn líður á-
fram óaflátanlega; hann kemur yfir okk-
ur, án þess að við sjálfir eigum nokkurn
þátt í því; árin koma og líða hjá, og ald-
urinn færist yfir okkur, hvort sem við
viljum það eða ekki. Við getum naumast
hugsað okkur nokkuð, sem sé síður á
okkar valdi en tíminn.
En orð textans segja: Kaupið hinn
hentuga tíma. Hvað ier hinn hentugi
tími? Flestir mundu svara því þannið, að
hinn hentugi tími sé sá tími sem er bezt
til þess fallinn, að koma í framkvæmd
þeim áformum og ætlunum, sem við höf-
um í huga. Og víst er um það, að hver
svo sem áformin eru, þá er framkvæmd
þeirra að mjög miklu leyti undir því kom-
inn, að við gefum gætur að tímanum og
veljum þann tíma, sem er hentugastur
fyrir hvert og eitt. En jafnvel það getur
ekki kallast, að kaupa tímann . . . það
getum við alls ekki gert. Tíminn kostar
ekki neitt, hann verður hvorki keyptur né
seldur, hann stendur öllum til boða jafnt.
Og það er á allra valdi, að nota hann,
nota hann vel og hyggilega, eða illa og
óhyggilega. Tímanotkunin er ekki öll í
því falin, að vera altaf að vinna, eða eyða
ekki tímanum til ónýtis, eins og það er
kallað, heldur líka í því, að nota tímann
vel á þann hátt, að velja hinn rétta tíma
fyrir framkvæmd hvers starfs og áforms.
En eru þá orð textans röng og mieina
þau í raun og veru ekki neitt?
Ef við lítum í hina endurskoðuðu,
ensku þýðingu biblíunnar, sjáum við, að
þar stendur ekki: Kaupið hinn hentuga
tíma, heldur: reedeeming the time. Og
ef við leitum í frummálinu, sem bæði
enska og íslenzka þýðingin eru gerðar
eftir, finnum við orð, sem bæði þýðir, að
endurleysa, eða redeem og, að nota í það
ýtrasta. Þess vegna stendur líka í einni
íslenzkri útgáfu: notið hverja stundina,
í staðinn fyrir: kaupið hinn hentuga tíma.
Hvað af þessu er réttast? Vafalaust:
redeeming the time, éða endurleysið tím-
ann. Við skulum athuga þetta ofurlítið
nánar.
Upphaflega var merking orðsins sú,
að borga lausnargjald fyrir þræl . . . borga
hann út, eins og við mundum segja á
hversdagslegu nútímamáli. Það var iðu-
lega gert, meðan þrælahald átti sér stað.
Einhver viðkomandi maður borgaði eig-
anda þrælsins það verð, sem á hann var
sett, og þrællinn varð frjáls maður, hann
var leystur aftur, endurleystur, keyptur
fyrir ákveðið gjald og gerður frjáls. Þetta
er réttasta og eðlilegasta merkingin í
orðunum, því að hvorki, að nota til fulls,
né, að nota hverja stundina nær mein-
ingunni, enda þó að hvort tveggja geti
kallast rétt þýðing.
Sé þetta haft í huga, fá orðin aðra
merkingu. Ekki bókstaflega merkingu,
því að vitanlega getum við ekki endur-
leyst tímann þannig, að það af honum,
sem er liðið, komi nokkurn tíma til okkar
aftur . . . liðni tíminn er liðinn og fæst
aldrei aftur. En við getum endurheimt,
eða afturkallað, eða endurleyst liðna tím-
ann í þeim skilningi, að við höfum not af
honum; hann er enn í vissum skilningi á
okkar valdi, þó að hann sé liðinn.
Það er eðlilegt, að við við hver áramót
spyrjum, hvers virði lífið sé okkur. Og
það er líka eðlilegt, að svarið verði ekki
það sama hjá öllum. Kjör mannanna eru
svo ólík. Sumir virðast ekki hafa neina
ástæðu til þess að vera óánægðir með
lífið, aðrir virðast háfa mikla ástæðu til
þess. Það er feikilega mikill munur á
því, að lifa í alsnægtum og geta veitt sér
alt, sem hugur girnist, og hinu, að hafa
aðeins af mjög skornum skamti það sem
þarf til þess, að viðhalda lífinu; það er
mikill munur á því, að lifa í ástúðlegu
sambandi við fjölskyldu og vinahóp og að
vera vinalaus einstæðingur, sem á hvergi
höfði sínu að að halla. Matið á gildi lífs-
ins hlýtur að fara nokkuð mikið eftir því,
hvernig ytri aðstæðurnar eru. Þráin eftir
hamingju og vellíðun er sameiginleg öll-
um mönnum. Og þar sem vellíðunin er
að svo miklu leyti komin undir hagstæð-
um ytri kjörum, finna þeir, sem við erfið
kjör eiga að búa ekki til þeirrar ánægju,
sem hinir, sem betur eru settir, njóta. Að
vísu er það satt, að það er til fólk, sem er
gætt, eða hefir tamið sér svo mikla hug-
prýði og stillingu, að það getur lifað jafn-
vel við erfiðustu kjör og borið vonbrigði
og sorgir, án þess að láta bug-
ast eða án þess að því finnist
lífið lítils virði. En það eru að-
eins þeir sterkustu og hugrökk-
ustu, sem geta það; flestir eru
svo háðir ytri aðstæðum, að vel-
líðun þeirra er að miklu leyti
undir þeim komin. Þetta er ekki
veikleiki, heldur eðlileg og sjálf-
sögð afleiðing orsaka, sem hver
maður út af fyrir sig fær ekki
við ráðið.
Við erum flestir hvorki í tölu
þeirra, sem af litlum eða engum
erfiðleikum hafa að segja, né
heldur í tölu þeirra, sem eiga
við svo mikla erfiðleika að búa,
að þrek þeirra lamast, svo að
lífið verður þeim ein langdregin
barátta, sem lítils eða einskis
sigurs von er í. Og vegna þess
að við heyrum til hvorugum
þessum flokki, getum við litið á
lífið án þeirrar hlutdrægni, sem
svo oft er að finna í lífsskoðun-
um sumra manna. Sá, sem býr
á hæsta tindi hamingjunnar, sér
ekki lífið eins og það er í raun
og veru, og ekki heldur sá, sem
ávalt er neðst í dalnum. Bezta
útsýnið er í miðri hlíðinni, því
að þaðan sést bæði niður í dal-
inn og upp til hæðanna.
Lífið er í sjálfu sér mjög
undravert, það er það undra-
verðasta af öllu, sem er til. Við
undrumst, er við horfum á hina
tindrandi skara stjarnanna á
kyrru kvöldi, og vissulega eru
þeir undraverðir; hið ómælan
lega djúp geimsins fyllir hugi
okkar með lotningu. Við fyll-
umst hrifningu, þegar við
stöndum á sjávarströnd og sjá-
um öldur úthafsins skella með
heljarafli á klettóttri ströndinni;
og vissulega er það stórfeld og
fögur sjón. Þegar okkur er
sagt, að jörðin, sem við stönd-
um hér á, haff einu sinni verið
botn á stöðuvatni, sem náði
vestan frá Klettafjöllum þúsund
mílur eða meira austur yfir
hina frjóu sléttu, þá undrumst
við hinar miklu byltingar nátt-
úrunnar, sem hafa gert yfirborð
jarðar að hæfilegum bústað
manna. En undraverðara en
alt þetta er lífið, alla leið neðan
frá hinni smæstu lífsmynd, sem
ekki verður séð með berum
augum, og upp til mannsins,
sem er fullkomnastur og æðstur
allra lifandi vera. Þegar við hug-
leiðum það, hversu fjölþætt og
fögur þróun lífsins er á þessari
jörð, þá verður oss ljósast, að
heimurinn er fullur af óendan-
legum mætti og óendanlegri
vizku. Þróunarferill hins ó-
ásjálegasta skordýrs er svo
undraverður, að mann skórtir
orð til að lýsa honum. Tréð,
sem hefir staðið um hundruð
ára og dregið næringu úr mold-
inni og loftinu, er undravert
lífsfyrirbrigði, og það er líka
blómið, sem lifir aðeins nokkrar
vikur. En undraverðastur af
öllu er þó maðurinn, því að
hann einn kemst til meðvitund-
ar um þetta; hann rannsakar
regindjúp geimsins og furðu-
verk hins skapandi lífsmáttar á
jörðinni og í djúpi sævarins;
hann skygnist inn í sitt eigið
sálarlíf og sundurliðar hugar-
hræringar sínar. Maðurinn er
skapaður til að gera þetta; og
frá því að hann fæðist og fram
á elliár ber hann í sér möguleik-
ana til meiri og meiri andlegs
þroska. Jesús sagði eitt sinn,
er hann var að tala við menn
um það, að þeir ættu ekki að
bera of miklar áhyggjur fyrir
framtíðinni: Er ekki lífið meira
en fæðan og líkaminn meiri en
klæðnaðurinn? Þessi orð hafa
stundum verið skilin svo, að
menn ættu alls ekki að bera
umhyggju fyrir því, hvað þeir
heíðu til fæðis og klæðis næsta
dag, en slíkt er auðvitað mis-
skilningur. Það, sem hann átti
við, var það, að menn ættu ekki
að verða svo niðursokknir í
störf sín, hversu áríðandi sem
þau væru, að þeir gleymdu því,
að þeir sjálfir eru meiri en'
starfið, meiri en alt þetta, sem
þeir þurfa tU þess að viðhalda
lífi sínu og láta sér líða vel. En
það er einmitt þetta, sem mörg-
um hættir svo mjög við að
gleyma. Menn eru svo önnu'm
kafnir við einhver störf, sum
þarfleg og sum ekki þarfleg, að
þeir gera sér enga rétta grein
fyrir því, að það æðsta og full-
komnasta hér á jörð er þó
mannssálin eða maðurinn sjálf-
ur, getum við sagt, því að í því
lífi, sem við lifum hér, eru lík-
ami og^sál svo nátengd hvort
öðru, að á þeim verður ekki
gerður greinarmunur, nema
með orðunum einum. En ef
við sæjum þetta ávalt í réttu
ljósi, þá yrði líka hæsta mark-
mið okkar meiri fullkomnun
lífsins, meiri fullkomnun hvers
okkar út af fyrir sig, og þá um
leið þess hluta mannfélagsins,
sem við lifum í og höfum af-
skifti af.
Við hver áramót horfir maður
með nokkrum söknuði yfir liðna
árið. Það er ekki vegna þess
að það hafi verið betra og hag-
stæðara en við búumst við að
næsta ár verði. Það fylgir því
að eldast, að manni finst, að
maður sé að missa af einhverju,
sem maður geti ekki fengið
aftur. Þess vegna eru flestar
endurminningar aldraðs fólks
frá yngri árunum ávalt orfurlft-
ið blandnar söknuði, ,hversu
skemtilegar sem þær kunna að
vera. Inn í allar okkar endur-
minningar blandast sú tilfinning
að liðni tíminn hafi ekki fært
manni alt það, sem maður ósk-
aði eftir, og, að maður hafi ekki
notað hann eins vel og hefði átt
að vera. Menn hugsa sér, að ef
þeir gætu orðið ungir í annað
sinn, þá mundu þeir taka ein-
hverja aðra stefnu í lífinu en
þeir hafa tekið, og þeir halda,
að sú stefna, sem þeir mundu
taka, ef þeir settu kost á því.
mundi verða heillavænlegri en
sú, sem þeir hafa tekið í raun
og veru. Hjá sumu fólki getur
þetta orðið að sjúklegri eftir-
sjá liðinna daga og tapaðra
tækifæra. Skáldið Longfello'w
lýsir þessu þunglyndi endur-
minninganna vel í kvæði, sem
hann kallar “The Rainy Day”:
The day is cold and dark and dreary;
It rans, and the wind is never weary;
The vine still clings to the mould-
ering wall,
But at every gust the dead leaves fall.
And the day is dark and dreary.
My life is cold, and dark, and dreary;
It rains, and the wind is never weary;
My thoughts still cling to the mould-
ering past,
But the hopes of youth fall thick
in the blast,
And the days are dark and dreary.
Slík eftirsjá hinna liðnu daga
og ára er óheilbrigð. Vitanlega
er margt, sem er gott og hug-
ljúft að minnast, bundið við
hina liðnu daga, en það, að
minnast þess með sífeldri eftir-
sjá og söknuði er, fyrst og
fremst, að gera það fegurra og
glæsilegra en það í raun og veru
var, og í öðru lagi, að setja
rangt mat á það, sem er, með
því að setja það hlið við hlið
þess liðna, sem, er vafið í heill-
andi ljóma endurminninganna.
Ef við heimtum aftur liðna tím-
ann aðeins til þess að sakna
hans, aðeins til þess að láta
okkur finnast, að nútíminn sé
fátæklegri en hann var, þá er
betra að gleyma honum. Liðni
tíminn var ekki betri en nútím-
inn er, okkur bara finst það;
þegar við erum óánægð með
eitthvað, sem heyrir nútímanum
til.
Nei, að endurheimta tímann
til þess að hafa not af honum,
verður ekki gert með því að
sakna hins liðna, heldur með
því, að gera viðburði liðna tím-
ans og reynslu að undirstöðu
viðburða ókominna ára. Og í
þeim skilningi er endurköllun
tímans ekki aðeins gagnleg,
hieldur líka nauðsynleg. Ef að
það á að vera markmið hvers
manns, að lifa vel, eins vel og
honum er framast unt, ef ekk-
«
/