Heimskringla - 17.07.1935, Síða 2

2. SlÐA.
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 17. JÚLf 1935
NÚTÍMA LIST
Erindi flutt á samkomu Sam-
bands kvenfélaganna í Wyn-
yard, 1. júli 1935 af
Helgu Árnason
í>að er ómögulegt að skilja til
hlítar þá stefnu sem nútíma list
virðist hafa tekið, án þess að
maður gefi sér tíma til að
kynna sér, að nokkuru leyti
sögu listarinnar um liðnar ald-
ir, því málaralistin hefir ávalt
verið tengd við þjóðlíf mann-
anna, hún er þráður sem ligg-
ur í gegnum sögu hemisins, hún
hefir aldrei bundið sig við neitt
sérstakt land eða öld, en hefir á-
valt tekið sér sinn bústað þar
sem henni hefir verið farsælast
og ljúfast að lifa. Það sem við
köllum nútíma list er ekki
hreyfing sem risið hefir upp alt.
í einu frá hugarfari nokkurra
einstaklinga, heldur á hún sér
rót í þeirri menningu, sem hefir
svo lengi verið að þroskast í
heiminum.
Við lítur þá aftur í tímann,
til þeirra daga er kristin trú
hafði, eftir æðilangt stríð, unn-
ið sigur yfir sálum mannanna.
Kristnin breytti hugarfari
mannsins, gleðin og léttúðin,
sem var einkenni hins gríska
og rómverska þjóðlífs, hvarf,
og maðurinn fór að hugsa
dýpra. Trúin á annað líf gaf
honum dýpri skilning á þýðingu
þessa lífs, þótt honum væri ó-
mögulegt að skilja það til hlít-
ar. En þó að alvaran næði tök-
um yfir gleðinni, gat ekki feg-
urðar tilfinningin, sem býr í
hvers manns hjarta, dáið; ' því
fegurðin er ekki þjónn gleðinn-
ar, heldur sannleikans. Listin
breyttist eins og hugsun mann-
anna breyttist, og tók sér nýja
stefnu, sem má kallast “nútíð-^
máluðu sínar fyrstu myndir í
grafhvelfingunum, sem yfir-
lýsingu trúar sinnar á lífið eft-
ir dauðann. En listin undi
sér ekki lengi í þessu umhverfi,
og áður en langt um leið var
farið að skreyta kirkjumar, til
að sýna dýrð kristninnar fyrir
almenningi. Myndir voru mál-
aðar á veggi kirknanna, sem
tákn trúarinnar, og voru þær
líkingarfullar hugmyndir af at-
burðum í sögu kristninnar.
Á þessum tímum óx vald
kirkjunnar með ári hverju, þvi
kristnin var sá kraftur, sem
dró til sín sálir mannanna, og
var það athvarf, sem veitti
þeim skjól í þrautum lífsins.
ung á fornaldar listinni og var
tilgangurinn að slíta sig frá
þeim venjum og fjötmm, sem
voru orðnir svo rótgrónir í list-
inni. Þessi breyting átti sér
ekki einungis stað á sviði list-
arinnar ,heldur á öllum sviðum
mannlegrar þróunar. Menn
voru frjálsari og tækifærin
fleiri. Þeir þurftu ekki lengur
að taka þátt í 'bardögum og
höfðu því meiri tíma til að
kynna sér starfsvið listarinnar.
yrði fyrir skaða, varð það tjón
veröldinni til gróða, og menn-
ing og þekking færðust út yfir
heiminn.
Við sjáum nú aftur byrjun
á nýrri stefnu í listinni. Áhrif
fornaldar menningar hurfu og
rómantíska listastefnan vann
sigur. Svið listarinnar færðist
norður á bóginn og á Spáni
finnum við málarann, E1 Greco.
iHann var af grískum ætturn,
og sumir rithöfundar nefna
Listamennirnir, sem höfðu svo hann fyrsta “nútíma málara”.
lengi starfað einungis fyrir
kirkjuna, fóru nú að fá stuðn-
ing frá aðlinum líka. Mentun
fór vaxandi, alþýðufólk lærði
að lesa, og þessi mentun hafði
Nú gengu málarar algerlega í í för með sér byrjun vísinda-
þjónustu kirkjunnar, og þeirra I legrar þekkingar og dýpri skiln-
slarf var að kynna fólkinu aðal | ing á viðburðum lífsins.
atriðið og innihald trúarinnar. j Málarinn, Giotto, gem var uppi
Þeim var ekki frjálst að mála j á seinni hluta þrettándu aldar-
sínar eigin hugmyndir, heldur i innar, varð fyrstur til að brjóta
urðu þeir að fylgja reglum, sem í bág við reglur Byzantine tísk-
settar voru af embættismönn-
um kirkjunnar. Því tilgangur-
inn var að sýna anda kristninn-
ar og hafa andleg áhrif á fólk.
En líf listarinnar er stutt, ef
það er bundið við sérstakar
reglur, og þessvegna var það,
að um margar aldir hvarf feg-
unnar. Hann málaði ekki lengur
helgimyndir í þeim stellingum
og því umhverfi, sem áttu að
vekja trúarlegar hugleiðingar
hjá áhorfendum; hann var sá
fyrsti til að sýna hlutina í réttu
samræmi hvern við annan,
hvað form og fjarlæð snertir, og
urðin úr listinni og hún varð j í réttum litbreytingum.
dauf og sviplaus. 1 bænum Florence, finnum
Á ítalíu, á þrettándu öld, fór j vjg mesta framför í málaralist-
fyrst að birta yfir listinni. ; inni Franski rithöfundurinn,
Listamenn fóru að brjóta sig Mauclair, segir: “Pure beauty,
úr þeim fjötrum, sem þeir SUCb js the immortal lesson,
höfðu svo lengi verið í, og litu sucb is the contribution of the
aftur í tímann til fornaldar £ity Gf Fiorence to modern
Grikkja. Það var byrjun á nýrri sensibility. She has reconciled
hreyfingu. Undirstaða listar °g the old antimony of the real
bókmenta þessara tíma, hafði an(j fbe dream, in her art the
verið fólgin í samlíkingum, og dream is the transposition of
Grundvöllur mynda hans var
æfintýri úr kristnu sögunni, en
þótt hann notaði kenningar By-
zantínana, gerði hann það til að
vekja tilfinningar áhorfandanna
fyrir fegurð listarinnar. iSam-
tíða honum var flæmski málar-
að færast út og verða alþjóðlegt
í staðinn fyrir þjóðlegt.
Á nítjándu öldinni fóru mál-
arar að verða leiðir á róman-
tísku stefnunni, og litu í áttina
til natúralismans. Þeir vildu
láta skynsemina ráða fremur en
tilfinningarnar. Vísindalegar
rannsóknir þeirrar aldar, höfðu
kent þeim, að allir lilutir eru
alls ekki eins og þeir koma okk-
ur íyrir sjónir. En hiriar rót-
tæku hugmyndir Manets, sem
eg gat um áðan, voru of fjar-
stæðar sannleikanum, til þess
að þær entust lengi.
Eftir árið 1875 náðu :vær
stefnur mikilli útbreiðslu. Þess-
ar stefnur voru “Impression-
ismi” og “Pleinairismi” (að
fullgera myndina úti, áður
inn, Rubens. Hann stóð við! höfðu málarar aðeins dregið
þröskuld þeirrar aldar, sem var j frumdrætti myndarinnar úti).
Impressionist-málarar voru á
móti öllum symboliskum hug-
myndum. Þeir athuguðu ná-
kvæmlega áhrif sólargeislanna
á liti f náttúrunni og nofuöu
a;la liti regnbogans. Þeir mái-
uðu myndir s/nar í litar-flekkj-
um, sem blandast saman of
maður stendur nógu langt frá
myndinni. Með þessum aðferð-
um reyndu þeir að ná sterkari
tökum á veruleikanum og að
losa sig við gamlar aðferðir. —
Monet, franskur málari, er tal-
inn af flestum, að vera fyrsfj
Impressionisti. Pissaro, Portu-
gese gyðingur, Sisley, Englend-
ingur og mikli málarinn Degas,
voru helstu málarar Impression-
ismans. Bastien-Lepage er tal-
veruleikanum hlynt, og fyrir
nokkur hundruð ár var raun-
veruleikinn stefna listarinnar.
Þessi stefna nær sinni full-
komnun á Hollandi, þar sem
“genre painting ”tíðkaðist um
margra ára skeið. í Hollandi var
lýðveldisstjóm. í konungsríkj-
um var listin tengd við líf æðri
stéttana, en hér var hún tengd
við líf almennings. Þótt nú-
tíma list eigi líMð skylt við list
þessara tíma, má samt segja
að nútíma málarar sæki til
hennar skilning sinn á verð-
leikum hversdags lífsins, og
tilgang sinn að mála myndir,
sem vekja lotningu fyrir feg-
urð, en ekki fyrir siðferðisleg-
um kenningum.
Málaralistin undi sér nú ekki I inn helztu af málurum “Plenair-
lengur í hinum dimmu og j ism”. Málarar þessarar stefnu
skuggalegu vinnustofum lista- j risu upp á móti gömlu venjunni
sýnir þetta síðustu tilraunir hjá tbe reality which exists in our jmanna °S fór að kynna sér feg- | aö mála inni og máluðu allar
kirkjunni, til að halda við þeim j souiSj and tbe m0re clearly art urð sólskinsms og náttúrunnar. j myndir sínar úti, undir beru
kristilegu kenningum, sem voru j defineg this reality the more
ekki lengur í samræmi við (does the. dream assert its pow-
hugsun mannanna. Þessi nýja er within us ”
ar list” þess tíma. Kristnir menn ’ hreyfing var róttæk endurnýj- ! Málarar fóru nú að mála
j menn og konur, eins og þau
verulega komu okkur fyrir sjón-
Það er sitt hvað
t
eftirlíking og gæði
LABAYY’S
•SbuUoJ
Jpalc/
jbokforfhisjgbel
on the BotHe
KLÁRT OG TÆRT
Gæðin segja til og kaupin aukast
NÝ TEGUND
Labatt’s
Extra Stock Ale
Labatt’s hafa á boðstólum hið sama gamla
vinsæla Extra Stock Ale—en skírt og glært.
Svipað eins og allar ekta öltegundir sem brugg-
aðar eru eftir fomum enskum móð, verður vart
við móðu—sem er alveg skaðlaus—í ölinu,
þangað til að hefir sezt vel.
Hin nýja bruggunar aðferð hefir ráðið bót á
þessu, án þess þó að deyfa kraft eða bragð
þessarar gömlu ölgerðar.
Extra Stock Ale er ekki gerilsneytt, fylt kolsýru
% eða svikið á nokkurn hátt. Það er ábyrgst að
geymast svo árum skiftir. Pantið sýnishorn af
því strax og reynið það.
Fæst í klúbbum, afengisbúðum fylkisins, eða
hjá vöruhúsinu.
92 244
JOHN LABATT LTD.
listarinnar, urðu þeir ekki mikl-
ir snillingar.
“Expressionist” málararnir,
rússneski málarinn Chagall, og
þjóðverjinn, Heinrich Campen-
donck, og fleiri, tóku enn nýja
stefnu. Þeir reyndu ekki að
mála hlutina eins og þeir í raun
og veru eru, og notuðu engar
vísindalegar aðferðir, til að
skilja til hlítar litbrigði, sem or-
sakast af mismunandi styrk-
leika ljóssins. Þeirra tilgangur
var að sýna hugarástand
manna, tilfinningar sem mynd-
ast af augnabliks áhrifum. —
Hvort þetta má teljast rétt
verkefni listarinnar er efni, sem
lengi má deila um.
Það er erfitt að skilja tilgang
sumra nútíma listamanna og að
gera sé grein fyrir hvað er í
sannleika list. Sumir nútíma
málarar virðast ekki kæra sig
neitt um það bezta og fegursta
í sögu listarinnar. Málarar
eins og Van Gogh, hafa unnið
meistara verk með því að sýna
okkur fegurð í því, sem okkur
hefir áður fundist ljótt, en þeir
málarar, sem mála myndir af
því sem þeim sjálfum þykir
ljótt, leggja engan skerf til
menningar heimsins, og geta
því alls ekki kallast miklir lista-
menn.
Þetta var byrjun á landslags
myndum, sem var enn ný hreyf-
ing. Hér höfum við tvær
stefnur. Frönsku málararnir,
Claude Lorraine og Gaspar
Pousson máluðu myndir sínar
úr náUúrunni, en breiddu yfir
þær blæ ímyndunarinnar, sem
ir, en máluðu ekki lengur hinar
symbolisku hugmyndir gömlu
málaranna. Menn voru nú ekki'^^1 mikið skylt við fornlistina.
Hollensku og flæmsku málar-
arnir máluðu líka myndir úr
náttúrunni, en myndir þeii*ra
bera með sér blæ veruleikans.
Ensku málararnir komu nú
til sögunnnar og traust þeirra
á veruleikanum og sannleikan-
um sýnir sig í verki þeirra. —
I lengur eins hlekkjaðir í kenn-
| ingum.kirkjunnar og þeir höfðu
j verið, og málarar fóru að leita
jlengra eftir stærri viðfangsefn-
j um. Þeir fóru að kynna sér
j goðafræði fornaldarinnar og
önduðu að sér fegurðarríkum
j hugmyndum samtíðar ljóða. —
Þeir fóru líka að skilja það gildi Richard Wilson og Gainsibor-
ough máluðu myndir sínar í
anda hollensku málaranna, en
Constable og Turner fóru feti
lengra og með því að nota fleiri
og skýrari liti, komust þeir nær
því að sýna í myndum sínum,
ólæ náttúrunnar. Tilraunir
j sem veruleikinn ber í sér, og
byrjuðu að sýna í myndum sín-
j um atriði úr hversdags lífinu.
jÞetta var byrjun á “genre paint-
j ing” sem náði mestri fullkomn-
j un í Hollandi.
191 MARKET AVE. E.
WINNIPEG
Þrír menn mega kallast
mestu menn þessarar aldar, þeirra iögðu grundvöllinn að
þótt margir fleiri eigi rétt á(þeirri stefnu» sem kom nokkr-
því að vera viðurkendir sem um árum síðar impressionism .
miklir málarar. Þessir þrír Þessir ensku málarar höfðu
voru Leonardo da Vinci, Ra-1 áhrif á samtíðar málara á
phael og Michaelangelo. Aldrei Frakklandi og færðist nú þessi
hefir listin náð því hámarki,' stefna listarinnar þangað. —
fyr eða síðar, sem hún náði á j Frönsku málararnir settu raun-
þessari gullöld í Florence. En i veruleikann efst, en fóru svo
þetta tímabil hefir mest gildijiangt með tilraunir sínar, að
vegna nútíma hugmynda, sem jsannleikurinn varð fyrir þeirri
j það hefir kent okkur. Þessir
miklu málarar viku aldrei frá
1 stefnu sinni að rannsaka og
j læra, og þessar sífeldu tilraunir
j þeirra hafa gert mikið til að
hættu, að hverfa fyrir of mik-
illi nýbreytni. Einn þessara
manna, Edouard Manet, sleit
sig svo algerlega lausan frá
þeim siðum og venjum, sem
j iýsa vegin fyrir seinni tíðar: tíðkast höfðu í málaralistinni,
j menn. j að hann má með réttu kallast
Nokkuð eftir að listin hafðijfyrsti “Impressionisti.”
náð sínu hæðsta marki í Flor- Við erum nú að komast nær
ence, fór henni líka að fara j efninu, “nútíma list”, þó það
fram í borginni Venice. Venice
j var við sjávarströndina og var
því verzlunarborg, svo þar náði
veruleikinn sterkara haldi yfir
hugsun mannanna en ímyndun-
araflið . Og þessi veruleiki varð
enn ljósari eftir því sem árin
liðu.
Þegar list hafði náð sínu
hæsta marki í þessum ítölsku
jborgum gat hún ekki lengur
haldið sinni framfarastefnu. í-
tölsk menning hafði lifað sína
gullaldar líð og hrundi nú undir
! tortryggni og lævísi þeirra
manna, sem kunnu ekki að
meta það frjálsræði, sem menn-
ingin hafði fært þeim í höndur.
ítalía var ekki lengur sameinuð
“This advertisement is not Inserted by the Government Liquoi* Control Com-
mission. The Commissíon is not responsible for statement made
as to the quality of products advertised”.
megi með réttu segja, að öi! list
sé nútímalist, því hver tími er
nútími fyrir það fólk sem þá er
uppi, og það sem við köllum
dagin í dag verður fyrir fram-
tíðarmenn, dagurinn í gær. Við
höfum séð, að fyrstu kristnu
málararnir máluðu eftir fyrir-
mælum kirkjunnar ,svo losuðu
þeir sig úr þeim böndum. Og
þegar stjórnarvaldið komst í
hendur aðalstéttanna, fengu
þær líka vald yfir sviði listar-
innar. Smám saman færðÍ3t
valdið í hendur miðstéttanna
og heimilislífið varð fyrírmynd
málaranna. Og nú þegar iýð-
stjórn er að verða ákveðnari í
heiminum og þegar menning og
lofti, til að forðast
vinnustofunnar.
Þessar stefnur “Impression-
isminn” og “Pleinairismi” fengu
all mikla útbreiðslu um tíma,
en þær gátu ekki enst, því þótt
þær hefðu betri skilning á lit-
um, höfðu þær engan skilning á
formi, sem er þó grundvöllur
hvers hlutar í náttúrunni.
“Post Impressionist” málarar
héldu áfram í sömu áttina og
“Impressionisminn, en þeim
fanst tilgangslaust að athuga,
einungis áhríf sólargeislanna;en
vildu endurreisa, að nokkuru
leyti, stefnu gömlu málaranna.
Paul Gaugin var einn af þess-
um nýju málurum, en þó að
hann notaði aðferðir Florentine
málaranna, gat hann ekki losað
sig . við áhrif síns eigin tíma.
Van Gogh, hollenzkur málari,
átti við marga erfiðleika að
stríða og varð síðast vitskertur.
Nútíma listin á honum mikið að
þakka frá fegurðar sjónarmiði.
Hann var fyrstur til að finna
fegurð í þeim hlutum, sem eru
í augum flestra hversdagslegir,
og enda stundum álitnir ljótir.
Verksvið listarinnar var nú j
orðið svo afar stórt, að það
var orðið erfitt fyrir nokkurn
einn máiara, eða nokkurn hóp
af málurum að vekja á sér eft-
irtekt, og í byrjun tuttugustu
aldarinnar, tóku nokkrir málar-
ar sig saman í París, til að
vekja athygli listaheimsins. —
Þeir kölluðu sig “Les Fauves”
(Villidýrin) og tilgangur þein-a
En fegurðin, þótt hún sé einn
æðsti tilgangur listarinnar, er
samt ekki hinn eini tilgangur
hennar. Gyðingurinn, Epstein,
hefir vakið eftirtekt um allan
heim með myndastyttu sinni í
London af Jesú Kristi. Sum-
um finst hún vera óheyrilegur
glæpur móti kristinni trú, aðrir
líta á Epstein sem einn mesta
snilling aldarinnar. Styttan er
skugga ekki fögur eins og myndir af
Kristi hafa ávalt verið fagrar í
sögu listarinnar. Hún er ekki
sá Kristur, sem við höfum lærí
að þekkja, af því við höfum
aldrei fengið nema eina hug-
mynd um hann, og tilgangur
þeirrar hugmyndar hefir ávalt
verið sá, að vekja meðaumkvun
og trúarlegar tilfinningar í hug-
um okkar. Epstein sýnir okk-
ur ekki Krist. Hann sýnir okk-
ur mátt kristinnar trúar, sem
streymir í gegnum sálir manna,
óg sem á ekkert skylt við sögu
kirkjunnar, kreddur þær og
siði sem kristnu kirkjurnar,
hver á sinn hátt, hafa barist
við að kenna mönnum um svo
margar aldir.
Þó að þetta listaverk Ep-
steins sé' ekki fagurt, í þeim
skilningi, sem við notum orðið
fagurt, getur enginn maður með
réttu sagt að það sé ekki list.
Allar þessar tilraunir nútíma
listarinnar, sem hafa ef til vill
borið lítinn árangur, hafa samt
ekki verið tilgangslausar, vegna
þess að þær hafa kent okkur að
skilja betur kjarng listarinnar.
Málarar nútímans virðast véra
frjálsari en málarar hafa nokk-
urn tíma áður verið, og þeim
ríka arfi gæddir sem list liðinna
alda færir þeim, ættu þeir að
geta gert listina fullkomnari og
fegurri.
Svo margar breytingar hafa
átt sér stað á síðast liðnum
árum að fólk getur naumast
áttað sig á þeim. Þjóðimar,
var að mála myndir sínar í j Þott samgöngur milli þeirra séu
réttum litasamsetningum, án j auðveldari, hafa samt ekki enn-
þess að þessir litir ættu nokkuð imrt að lifa í því samræmi
skylt við liti náttúrunnar. Þeir \sem beiminum er heillaríkast,
vildu gera úr myndinni “de- | °S er óskandi að listin, sem al-
sign”. En meðferð þeirra á þjóðar mál, megi eiga það fyrir
litunum voru of óvenjulegir til j böndum, að styðja að því
þjóð og féll fyrir árásum norð-jmentun er að verða eign hvers
urlanda manna. En þótt ítalía I manns, er starfsvið listarinnar
að fólki gæti geðjast að þeim, 'bræðralagi, sem
hvers manns Hf
og þær féllu í almennings áliti.
“Cubist” hreyfingin, stundum
kölluð “Purism” lifði líka
skamt. “Cubist” málararnir
reyndu að láta alla fleti hlut-
anna sjást, t. d. þegar þeir mál-
uðu borðfót, létu þeir allar hlið-
ar hans sjást og átti það að
vera rétt mynd af borðfætinum.
Á þennan háU reyndu þeir að
gera það sama og Matisse,
getur gert
farsælt og
hamingjusamt.
Hæg vinna
Blökkumaðurinn Andrew H.
Brown í New York er forseti
fyrir “Barnavöggunarfélagi”
þar í borg — eða jafnvel í öll-
um Bandaríkjunum. Félaginu er
talið vel stjómað og vitanlega
hefir það fasta verðskrá til að
“Fauve” málarinn, reyndi að j fara eftir. — Það kostar til
framkvæma með litum. En dæmis að taka, sem svarar 50
málaralistin má nota fleiri en j aurum að rugga barai eina
eina aðferð; og af því þessir klukkustund, en sé um tvíbura
“Fauve” og “Cubist” málarar ag ræða og sé þeir í sðmu
gáfu engan gaum æðri tilgangi Yöggunni, er taxtinn 70 aurar.