Heimskringla - 20.11.1935, Page 4

4 SÍÐA.
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 20. NÓV. 1935
ffdmskrmgla
(StofnuO lSSt)
Kemur út á hverjum miðvikudegt.
Eigendur:
THE VIKING PRESS LTD.
SS3 oo SSS Sargent Avenue, Winnipet
Talsímis 86 S37
VerC blaðsins er $3.00 árgangurinn borgtot
fyrirfram. Allar borganir sendtot:
THE VIKING PRESS LTD.
311 viðsklfta bréí blaðinu aðlútandi sendtot:
Manager THE VIKINO PRESS LTD.
853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFÁN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINOLA
853 Sargent Ave., Winnrpeg
“Heimskringla” to publishad
and printed by
THE VIKltlO PRESS LTD.
863-855 Sargent Avenue, Winnipeg Man.
Telephone: 86 537
WINNIPEG, 20. NÓV. 1935
HEILSULEYSI HEPBURNS
Fyrir nokkru var frá því sagt að Mr-
Hepburn forsætisráðherra Ontariofylkis
mundi fara frá stöðu sinni á næsta ári
og var ástæðan fyrir því talin vanheilsa
forsætisráðherrans.
Þetta heilsuleysi kemur mönnum hálf-
vegis á óvart. Það er skamt síðan að
sambandskosningarnar stóðu yfir og þá
hentist Mr. Hepbum fylki úr fylki og
danzaði frammi fyrir kjósendum svo létt
stígur, að hann minti á trúður á sprekl-
óttum buxum, með skálmarnar brettar
T)fan í sokkana. Fyrir manna sjónum var
enginn heilsuleysisbragur þá á Mr. Hep-
burn.
Það er því ekki fyr en eftir kosning-
arnar, að heilsuleysið hefir farið að sækja
á hann. Þá fer og að reyna á þolrifin á
ýmsan hátt. Mr. Hepburn hafði svikið
samninga við Beauharnois-félagið og önn-
ur orkufélög í Quebec-fylki, er stoð og
stytta liberala eru og hafa verið í marga
liðu. Með King-stjórninni nú við völd,
varð þess að einhverju að minnast. En
gert er gert, eins og laxness lætur karl-
ana segja. Og nú er Mr. Hepbum í þeirri
kh'pu, að verða að fá öðrum stjóm fylkis-
ins í hendur( til þess að ekki verði hægt
að segja um hann, að hann rífi niður
með annari hendi, það sem hann byggir
með hinni. Samningana við þessi félög
verður að halda. En eins og gefur að
skilja, verður það alt að vera með lagi
gert.
Þetta er nóg til þess að gera Mr. Hep-
bum, og reyndar hvern annan sem væri,
veikan. Það var svo skemtilegt, að heyra
fólkið hrósa sér fyrir að hafa svikið orku-
félögin- Bein ástæða virðist ekki önnur
hafa verið til þess að rjúfa samninga við
þau. Ber ekkert betur vitni um það, en
að Mr. Hepburn fer nýlega á stúfana við
Kingstjómina um að veita hundruðir
miljóna til þess að koma upp nýjum
orkuverum í Ontario. Að rjúka til þess
hefði ekki verið nauðsynlegt, ef orkunnar
væri ekki þörf. En King varð ekki vel
við þessari beiðni Hepbums og benti
honum á, að orka þessara nýju orku-
stöðva yrði eins dýr að minsta kosti, og í
svip margfalt dýrari, en að kaupa hana
af Beauhamois-félaginu og hinum Que-
bec-félögunum. Og þær ástæður vil!
Hepburn nú ekki eða getur ekki hrakið.
Það sagði einhver nýlega, að vistin á
sjúkrahúsum væri svo góð, að eins og nú
stæði á í þjóðfélaginu, væri unun að því,
að vera sjúkur. Það er alt útlit fyrir, að
Mr. Hepburn sé orðinn þeirrar skoðunar.
FLUGFERÐIR YFIR KYRRAHAFIÐ
Aðdáanlega varfærnislegar tilraunir
hefir Lindbergh hersir og Pan-American
Airways félagið verið að gera með það
fyrir augum að hefja fastaflugferðir yfir
Kyrrahaf. Mánuð eftir mánuð hafa flug-
skip þeirra hætt sér lengra og lengra út
frá strönd Ameríku. Fyrst var farið til
Honolulu, 2400 mílur undan landi og
snúið til baka. Þá var farið nokkru sinn-
um til Midway- og Wake-eyjanna, fram
og aftur, en þær eru aðal-áfangastaðir á
þessari leið. Og nú síðast er áfanginn
tekinn til Guam-eyju. En þaðan eru að-
eins 1500 mílur til Manilla, á Philips-eyj-
um og svo þaðan um 700 mílur til Can-
ton, lendingarstöðvarinnar á meginland-
inu hinum megin hafsins.
Mestu erfiðleikana á þessari flugleið er
því búið að yfirstíga. Og nú er fastlega
búist við, að fasta-flugferðir byrji með
vorinu milli Califomíu og Kína, er flytji
bæði póst og farþega.
Flugbátana til þessara ferðalaga, er nú
sagt að verið sé að Ijúka við að smíða, og
á þessum einangruðu eyjjum Kyrrahafs-
ins, er nú verið að ljúka við að gera
lendingarstöðvar, loftskeytastöðvar og
gistihús eða íbúðir til þess að hvílast í.
Og það er jafnvel farið að gera áætlun
um fargjaldið- Er það talið að verða um
900-1000 dali — sem er helmingi meira
en á góðu farrými á sjóskipum.
En jafnvel með þessu fargjaldi, er ekki
búist við að hagur verði af rekstri þess-
ara flugferða. Af eldsneyti þarf svo mik-
ið að hafa með sér, að vörur verður ekki
hægt að ráði að flytja. Það er meira að
segja ekki gert ráð fyrir að hvert skip
flytji fleiri en 12—14 farþega í einu til
að byrja með, enda þótt skipin, (svo-
nefndir Martin flugbátar) beri 44 menn.
Hér er því í mikið ráðist. En með tíð
og tíma er lítill vafi á því að flugskipin
eigi eftir að taka flutninga af sjávar-
skipunum, fólksflutninga og létta vöm að
minsta kosti.
NÝJU SAMNINGARNIR
Um nýju viðskiftasamningana milli
Canada og Bandaríkjanna, verður ekki
annað sagt en að þeir líti vel út á yfir-
borðinu að minsta kosti. Auðvitað á
reynslan eftir að sýna að hve miklu leyti
þeir einir og út af fyrir sig efla hag aðil-
anna.
Það er eitt sem þeir bera fyllilega góð-
an vott um. Og það er að viðskifti séu
yfirleitt að örvast í heiminnm. Þessir
nýju samningar eru eitt af mörgu, sem
um það ber vott á seinni tímum.
Bandaríkin urðu eitt fyrsta landið til
að hækka tolla. Hefir þeim óspart verið
lagt það illa út. En þar sem þau áttu
meira af ógoldnum skuldum hjá öðrum
þjóðum en nokkurt annað land, og sem
engin líkindi voru eða eru til að greiddar
verði, var ekki óeðlilegt þó þau slæu
slöku við þau viðskifti.
En trúin á þau virðist nú eitthvað að
breytast og vera að ná sér þar aftur. Og
það er ef til vill boði betri daga.
Að þessu leyti ætlum vér ekki sízt
nokkuð unnið með þessum nýju samning-
um. Þeir ættu með þeirri tolllækkun,
sem þeim er samfara með tíð og tíma
að efla nokkuð viðskifti nábúanna. Þó
það muni nú ekki miklu á verði vöru, að
tollur sé lækkaður að nokkru, eru við-
skiftin viðkvæm fyrir öllu slíku og áhrif-
in eru óbeinlínis ávalt talsverð af því-
Mestan álítum vér hag Canada fólginn
í því, af þessum samningum, að Banda-
ríkin leyfa innflutning á nautgripum með
tolllækkun, er nemur einum þriðja af
tollinum sem á þeim var. Þó tala grip-
anna sé takmörkuð við rúm tvö hundruð
þúsund, bætir það óneitanlega úr skák.
Einnig hafa Bandaríkin lækkað talsvert
eða úr einum dollar niður í 50 cents toll
á viði. En innflutningurinn er takmark-
aður svo að ekki má fara yfir 250 mújón
fet (í borðum). Og þannig er með fleiri
frumafurðir héðan.
Fyrir þetta hefir nú Canada leyft inn-
flutning á ávöxtnm sunnan að og harð-
vöru og verkfærum með talsvert lækk-
andi tolli. Það lækkar að einhverju leyti
verð þessarar vöru. En hér virðist oss
þó það við að athuga, að Bandaríkin hafa
óbundnar hendur, að selja hingað eins
mikið og þeim geðjast. Selji þau mikið
meira en þau kaupa, eða alt að því tveim
þriðju meira eins og árin 1929 og 1930, þá
fer að standast á kostnaður og ábati. Það
eykur ekki atvinnu á iðnstofnunum þessa
lands, en á atvinnuleysis hörmungarnar
hér er ekki bætandi.
Það sem oss virðist samningarnir bera
með sér, er að þessar þjóðir séu fúsar vin-
áttu vegna að skiftast á vörum. En það
stendur svo h'kt á með athafnalíf þeirra,
að þau viðskifti eru erfið, án þess að í
bága reki. Viðskiftin eru með öðrum
orðum að svo miklu leyti sem þau eru
vinningur á eina hliðina, kostnaður á
hina, vinningur eins atvinnuvegar, eir
hnekkir annars.
Samningar þessir eru taldir verk
beggja stjómmálaflokkanna. Fer blað
eitt hér um þá þeim orðum, að setninga-
skipun Herridge, sendiherra Canada á
stjómartíð Bennetts sé víða á þeim. —
Maður getur þá ætlað, þar sem báðir
flokkamir eiga hlut að máli í þeim, að
þeir séu það bezta sem hægt var að gera.
ÓSIGUR MACDONALDS
Vér hlustuðum á tvo menn í gær tala
um kosningaraar í Seaham og ósigur
fyrverandi forsætisráðherra Englands,
Ramsay MacDonalds. Kom þeim saman
um það, að úrslitin hefðu verið ofur eðli-
leg og ekkert meira; þau hefðu aðeins
verið makleg málagjöld.
Þetta er nú ef til vill ekkert að furða
sig á- Stjórnmálaflokkurinn, sem hann
heyrði lengst af til, dregur auðvitað hring
untan um stefnu sína og skoðanir, eins
og aðrir flokkar. Alt sem einhver fylgis-
maður þeirra segir og gerir, verður að
gerast innan þess hrings. Það sem utan
hans er gert, er gagnstætt sannleikanum
í augum flokksbræðranna.
Ramsay MacDonald er fæddur á bónda-
býli í Skotlandi. Þaðan leggur hann
leið sína upp í æðsta sessinn, sem Bret-
land á að bjóða og er þar þrjú stjóm-
tímabil. í fyrstu gengur alt eins og í
sögu með samkomulagið. En þegar þjóð-
stjórnin var mynduð 1931, og MacDonald,
ásamt mörgum fremstu verkmannafull-
trúum, liberölum og conservatívum sam-
einuðust, þá tók fylgi MacDonalds að
réna. Það kom brátt í Ijós, enda þótt
hann væri stjórnarformaður, að hann
varð að gera eins og fjöldinn vildi. Hann
var auðvitað friðarsinni, eins og flokkur
hans, en varð þó að auka útgjöld til hers
árlega. 1 því var auðvitað ósamræmi frá
sjónarmiði verkamannaflokksins. En í
þessari stöðu horfðu málin öðru vísi við
MacDonald. Nýlendumar varð að vernda.
sem hráefnið kom frá til verksmiðjanna á
Bretlandi. Ef þær töpuðust, voru verk-
smiðjurnar úr sögunni, og atvinna mil-
jóna verkamanna. En friðarmálin vom
nú ein stoðin í stefnuskránni; að efla
herinn, var því brot á friðarhugsjón
flokksins. Og af því saup MacDonald
seyðið.
Þetta er nú aðeins eitt dæmi af því
hver afstaða MacDonalds var. Á ótal fleiri
mætti benda, er sýna hve erfitt var fyrir
hann, að stíga aldrei út fyrir flokks-
hringinn,, sem minst var á.
En svo afdráttarlaust var fyrir það
hengt, í kosningunum, að MacDonald
varð ekki einungis sjálfur að gjalda þeirr-
ar syndar, heldur varð hefndin einnig að
koma fram á syni hans, er var nýlendu-
málaráðherra í þjóðstjórninni og sá eini
að föður sínum undanskildum, er af ráð-
gjöfum hennar náði ekki kosningu.
Það getur vel verið, að þetta séu mak
leg málagjöld- Oss virðist það þó meira
líkjast sorgarleik.
dagann slóst við Itali, sveik
hann drottinn sinn og tengda-
föður og gekk í lið með ítölum.
Hefir hann nú verið lýstur höfð-
ingi eða prins þessa héraðs
(Ras of Tigré) af Victor Em-
manuel ítalíu-konungi. Hérað-
ið kvað nú ekki með öllu hafa
verið unnið, en það að ítalíu
konungur hefir skipað þennan
MATTHÍAS JOCHUMSSON
Aldarminning
(Ræða eftir
séra Guðmund Árnason)
íslenzk þjóð hefir átt marga
ágæta menn, menn sem hafa
verið gæddir óvenjulega miklum
hæfileikum, og sem, þrátt fyiúr
bragðaref yfir það, virðigt bera | erfiðleika þá, sem fámenni og
vott um, að það sé tíalía, sem
þar ræður lofum og lögum.
Yfirmaður þessa héraðs áður
var Ras (höfðingi, prins) Sey-
oum. Telur Gugsa sig skyldan
honum og afkomanda John
konungs í Tigré' sem hann. —
Annars er óljóst um ætt þessa
Gugsa. En öfundsýki er hald-
ið að hafi ollað þvi', að hann
framdi þessi svik og hann hafi
sjálfur viljað verða þarna bér-
aðshöfðingi í stað frænda síns.
Gugsa heimsótti Asmara,
stjórnarsetur ítala í Eirtrea fyr-
ir einu ári. Þessi kúvending
hans getur því hafa verið ráð-
gerð þá, þó um það viti enginn.
Ekki er því spáð, að hann
verði ellidauður við völd þarna.
Ras Seyoum er sagt að ekki
muni sitja aðgerðalaus og láta
með þessum brögðum svifta sig
völdum. Hefir hann dregið að
sér lið mikið og segir ekki að
leikslokum komið ennþá. Til
höfuðs Gugsa, hefir verið lagt
ærið fé.
Herliðið, sem Gugsa gekk á
hönd Itölum með, var 1500
manns.
SJÓN ER SÖGU RÍKARI
JAPAN OG NORÐUR-KÍNA
Þó hljótt hafi nú verið um stundarsak-
ir í blöðunum um það hvað Japanir eru
að hafast að í Norður-Kína, skyldi eng-
inn ætla, að þeir væru af baki dotnir
með að ná þar yfirráðum.
Nýlega er sagt að herráð þeirra hafi
heft fund í Dairen í Manchuko til þess að
ræða um stefnu Japans í landvinninga-
málum þeirra í Kína. Er samþyktin sem
þar var gerð eftirtektaverð í mesta máta.
Samkvæmt henni vakir nú fyrir Japön-
um að þröngva eða ögra Nanking-stjóm-
inni (í Kína) til að sleppa hendi af Norð-
ur-Kína og viðurkenna það sem óháð ríki,
undir eftirliti Japana, á sama hátt og
Manchukuo.
Það sem Japanir færa þessum málstað
sínum til bóta, er að komi ekki hið
bráðasta öflug yfirstjóm í þessum eftir-
litslausu ríkjum, vaði Rússar yfir þau og
þvera álfuna austur að hafi.
í fundar-ákvæðinu um þetta, er það
ekki talið dyljast, að fáist þetta ekki fram-
kvæmt með góðu, verði það með hervaldi
gert.
Það virðist því ekki eiga að sitja við
“friðsamlegu” innrásina síðast liðinn júní
af hálfu Japana inn í Norður-Kína. Var
þó haldið, að sú aðferð til að leggja
landið undir Japan, að ná vlðskiftunum í
sínar hendur, ætti að nægja. En enda
þótt sú eðferð hnekti áhrifum kínversku
stjórnarinnar, er landið enn alt of óháð
Japan að dómi japanska herráðsins.
Matsúoka, sá er skipaður var forseti
Suður-Mansjúríu járnbrautarinnar síðast
liðinn júlí, er ætlað, að falið hafi verið
verkið að semja við Nanking stjómina
um að viðurkenna norður ríkin óháð.
Verði stjórnin ekki við erindi hans, er
talið víst að vopnin verði úr sliðrum dreg-
in.
i
Það er því hvorki meira né minna en
alt Norður-Kína, sem Japanir hafa í sigti,
og fyr en þeir hafa náð því undir sín
yfirráð á sama hátt og Manchukuo, munu
þeir ekki látum linna.
í skólum í Manchester á Eng-
landi, var s. 1. febrúar byrjað að
nota hreyfimyndir við kenslu í
einstöku námsgreinum. Segir
frá því í skólskýrslunum, að
kenslu-aðferð sú hafi reynst vel.
Myndir eða parta úr myndum,
hefir orðið að nota, eftir því
sem við átti. En það sem starf-
inu stendur aðallega fyrir þrif-
um, er að myndir voru ekki til,
sem teknar voru með því sér-
staka augnamiði að kenna eftir
þeim.
Kensla í landafræði þótti
einkar hentug með myndum. —
Segir svo frá í skýrslunni, að
tomæm börn hefðu lært landa-
fræði af myndum jafnt hinum
næmari.
Vísindakensla þótti ekki tak-
ast mikið betur með myndun-
um, en með þeim áhöldum, er
skólar hafa- Enda var ekki að
ræða um nema ófullkomnar
myndjr.
En við sögukenslu jafnast
ekkert á við myndirnar. Einn-
ig er margvíslegan fróðleik og
þekkingu álitið auðveldara að
útbreiða og kenna með þeim,
sem ekki kemur til mála að
kenna af bókum.
Börnin virðast bæði læra
fljótara og muna betur það sem
þau sjá en heyra. Sjón reyn-
ist sögu ríkari.
Með þessa litlu reynslu „ af
kenslu með myndum, telja þeir
er að henni hafa unnið engan
efa á því, að það sé meira en
iess vert, að stjórnir fari að
hugsa um það, að taka myndir
með þessu augnamiði, að nota
iær við kensluna.
Kennarar hafa og tekið eftir
iví, að menta-áhugi hafi vaxið
hjá bömum við þessa kenslu-
aðferð. Þau sækist eftir að
lesa fróðlegri og betri bækur en
áður. Það hefir einnig orðið
ljóst, að þau gera meiri kröfur
til hreyfimyndahúsanna um að
myndimar sem þau sýna, séu
fræðandi og betri en áður.
BRAGÐA-REFURINN
Ein eftirtektaverðasta sagan úr Blá-
landsstríðinu, er sögð af manni er Ded-
jazmatch Gugsa heitir. Hann var hers-
höfðingi í liði Haile Selassie keisara í hér-
aði því er Tigré nefnist. Hann var giftur
dóttur Haile Selassie. En þegar í bar-
Gamlir fiskar
Hvað geta fiskarnir orðið
gamlir? Það er ekki hægt að
segja með vissu. En nokkrir
fiskar, sem eru í tjöm hjá
Woodburn í Englandi, eru að
minsta kosti 61 árg gamlir, og
er ekkert útlit fyrir, að þeim sé
farið að fara aftur.
fátækt skapa, hafa orðið þjóð
sinni til ómetanlegs gagns og
sælmdar bæði heima fyrir og út
á við. Það segir sig sjálft, aö
jafn fámenn þjóð og íslending-
ar eru, og jafn afskektir og þeir
voru þangað til samgöngubætur
nútímans færðu þá nær um-
heimnium, hefðu átt litlum orð-
stír að fagna úti um heiminn,
hefðu ekki ávalt lifað með þjóð-
inni miklir andans skörungar,
sem eftirtekt var veitt með tím-
anum víðar en í sínu nánasta
umhverfi- íslenzka þjóðin á
allan sinn hróður meðal menn-
ingarþjóða heimsins því að
þakka, að hjá henni hafa ávalt
lifað mörg skáld og fræðimenn;
frægð hennar byggist eingöngu
á afrekum slíkra manna.
Á níjándu öldinni voru margir
slíkir menn uppi á íslandi, eink-
anlega í skáldatölu. Flest ísl.
skáld sem við, hin núlifandi
miðaldra kynslóð, þekkjum
bezt, voru nítjándu aldar menn,
þótt mörg þeirra^ lifðu fram á
tuttugustu öldina. Jafnvel þeir,
sem ekki iðka lestur skáldskap-
ar, þekkja þessi skáld, því að
eftir þau eru flest þau söngljóð,
sem við höfum heyrt og numið
á íslenzku máli.
Eitt þessara nítjándu aldar ís-
lenzku skálda var Matthías
Jochumsson, Hann fæddist fyrir
réttum hundrað árum, 11. nóv.
1835.
Það mun naumast vera til
nokkur sá íslendingur, sem
kominn er til vits og ára og
sem hefir lifað með íslenzku
fólki, jafnvel ekki hér í landi,
sem ekki hefir heyrt Matthías-
ar Jochumssonar getið. Það
var ekki aðeins að hann væri
um langt skeið eitt af nafn-
kendustu skáldum íslands, um
tíma jafnvel það nafnkendasta,
heldur var hann mjög mikils
virtur og vinsæll maður. Til
þess voru margar ástæður. —
Hann hafði fjolhæfar gáfur, tók
þátt í mörgu og var brautryðj-
andi nýrra skoðana á íslandi;
hann kynti landið og þjóðina út
á við á sínum mörgu ferðum
til annara landa og var allra
manna starfsamastur í því að
kynna þjóðinni ritverk margra
ágætra útlendra höfunda með
þýðingum sínum á ljóðum og
leikritum. Þar við bættist að
hann var einkar vinsæll meðal
þeirra, sem hann hafði náin
kynni af, ekki hvað sízt sökum
ljúfmensku sinnar og mann-
kosta. Alt þetta gerði hann að
réttnefndum ástmegi og eftir-
læti þjóðarinnar, þrátt fyrir það,
þótt hann, ætti í mörgu ekki
samleið með flestum sinna
samtíðarmanna. Mun jafnvel
ekki hafa verið trútt um, að
sumum hafi þótt dálæti þjóðar-
innar á honum of mikið, og
hann skyggja nokkuð á aðra,
sem í sumu gátu ef til vill talist
jafnokar hans.
Það er ávalt erfitt að meta
mikla menn rétt. Um þá flesta
myndast margar miður áreiðan-
legar sagnir, sem annaðhvort
eiga að sýna yfirburði þeirra í
sem skærustu ljósi, eða þá ein-
hverja galla, sem miðlungs-
mönnum þykir vænt um að
finna hjá mikilmennum. Æfi-
sögur slíkra manna eru oft óá-
reiðanlegar, annaðhvort vegna
þess, að of mikið lof er borið á
þá, eða þá, eins og stundum ber
við, að þeir eru ekki látnir njóta
sannmælis. Það er þess vegna
afar-mikilsvert, að framúrskar-
andi menn láti eftir sig einhver
skilríki frá eigin hendi, er
bregði birtu yfir líf þeirra, hugs-
unarhátt og viðhorf gagnvart
helztu málefnum samtíðar sinn-