Heimskringla - 27.11.1935, Page 4

4 SÍÐA.
HEIMSKRINGLA
WINNIPBG, 27. NÓV. 1935
®eimskrin0la
(StofnuB litt)
Kemur út á hverjum miBvikudegl.
Eigendur:
THE VTKING PRESS LTD.
153 og «55 Sargent Avenue. Winnipet
TaUímis «6 537
VerS blaðsins er »3.00 árgangurinn bor*l»t
fyrlríram. Allar borganir sendiat:
THE VIKING PRESS LTD.
CJU viSskiíba bréf biaSinu aðlútandl sendist:
Manager THS VIKINQ PRESS LTD.
«53 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFÁN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINQLA
«53 Sargent Ave., Winntpeg
“Heimskrincla” is publishad
and printed by
THE VIKIMQ PRESE LTD.
Sf3-155 Sargent Avenue, WinnPpet Mem.
Telepbone: M >U
WINNIPEG, 27. NÓV. 1935
REIKNINGAFÆRSLA LÖGBERGS
í sn'ðasta Lögbergi er minst á lækkunina
á tolli á bílum frá Bandaríkjunum í nýju
viðskiftasamningunum. Er iþar ihaldið
tfram að hún nemi $66—174 á hverjum
M. I>etta virðist ofurMtið ýkt.
Lækkunin sem gert er ráð fyrir í samn-
ingunum nýju níilli Canada og Bandaríkj-
anna, nemur 2|%y á bílum, sem kosta ait
að $1200. Á dýrari bílum er tollurinn
lækkaður meira og á 2100 dollara ba'lum
og þar ytfir er hann 10%.
Bílar þeir sem almennast eru keyptir
kopta um $500—$600. Með 17£% tolli í
stað 20%, sem var gamli tollurinn, nem-
ur lækkunin aðeins $12.50 og $15.00. Að
hún sé $66. fáum vér alls ekki séð. Hún
nemur ekki einu sinni helming þess eða
ekki nema $30 á $1200. bílum.
Hvað toilurinn er lækkaður á bílum
yfir það verð munu fáir alþýðumenn
skoða sér viðkomandi, nema ef vera
skildu þeir, sem bjá bílasmiðununl vinna,
þvl það gæti orðið til þess að kaup þeirra
lækkaði fremur en hitt. Á $3000 bíl, með
10% tolllækkun nemur hagur þess er
kaupir $300. Þetta er þvá góð lækkun
fyrir þá fátæklinga, sem 3000 dollara bíla
kaupa, en aðra ekki.
Þetta er alveg öfugt við það'hlutfall
sem var á tollinum á tíð Bennetts. Á
bílum sem kostuðu 1200 til 2100 dollara,
var tollurinn áður 30%, og hækkaði eftir
því sem verð bílanna hækkaði. í Kings-
samningunum er tollurinn lækkaður þeim
mun meira, seirt bíllinn er dýrari. Það
voru hinir fáu ríku, sem King voru ofar
í huga en fátækur tfjöldinn, er samning-
arnir voru í smíðum.
Og þarna er þá mannvinurinn, þetta
goð alþýðunnar í síðustu kosningum, Mr.
King.
ALDARAFMÆLI CARNEGIE
Prá fæðingu Andrew Carnegie voru s. 1.
mánudag, eða 25. nóvember,, liðin 100 ár.
Hann var borinn í Dunfermile á Skot-
landi.
Það mun sjaldgæft að 100 ára afmælis
dauðra og grafinna miljónamæringa sé
að nokkru minst af þjóð þeirra. Camegie
er ef til vill sá eini, er það verður sagt
um. Og ástæðan fyrir því er sú, að hann
viðurkendi, fyrstur allra auðmanna, hug-
myndina um; að auðsafn einstaklingsins
væri í raun og veru almennings-eign, og
lifði eftir henni. Miljónirnar sem hann
rakaði saman á 40 árum, gaf hann allar
burtu á síðustu æfiámm sínum. Það
hafði enginn gert á undan honum.
Caraegie var einn af þeim mönnum,
og á meðal þeirra voru Rockefeller, Van-
derbilt, Jay Gould og Morgan, er sáu
fyrinfram hinn stórbrotna iðnað, er rísa
mundi upp í Bandaríkjunum eftir borgara
stríðið. Þeir sáu Bandaríkin eins og þau
nú eru í dagdraumum sínum, með jám-
brautakerfum, iðnstofnunum og stálbræð-
siuofnum um þvert og endilangt, og að
sá eða þeir, sem taumhald hefðu á því
öllu, yrðu loðnir um lófana. Og það
voru þessir sömu menn, sem segja má um
að grundvöll legðu að núverandi auð-
valdi í Bandaríkjunum, sem nýlega hefir
verið lýst í bók, með titlinum: “Ræningja-
barónamir”.
En þrátt fjrrir það, þó Camegie væri
nú “einn af þessum átján”, var hann þó í
ýmsu ólíkur þeim. f kaupum og sölum
mun hann oft hafa reynst eins skozkur
harðjaxl og hver þeirra, en þó er haldiö
fram um hann, að hann hafi ekki með
öllu verið af þeirra sauðahúsi, eins og
reyndar síðar kom fram. Þeir óðu um
ríki sitt, með guð á vörunum og stofnuðu
girkjur og prestas'kóla. — Camegie
gaf sig aldrei neitt að því. Faðir hans var
fríhyggjari og róttækur í skoðunum. Þeg-
ar Camegie var drengur, leyifði hann
honum, að skemta sér á skautum á
sunnudögum sem á þeim tíma (um
1845) var ekki talin sem kristilegust
hegðun í Dunfermile.
Carnegie konl með foreldrum sínum
til Bandaríkjanna 13 ára gamall. Fyrsta
starf hans var að hlaupa á milli með
símskeyti fyrir járnbrutarfélag; þá varð
hann símaþjónn og síðar einka-ritari jám
brauta-eiganda. Um það leyti fór hann í
hjáverkum sínum að kaupa eignabréf. og
selja, í smáum stíl samt. En það varð
þó byrjunin að velmegun hans. Hann
hafði frá því fyrsta viljað verða ríkur, en
að eyða allri æfinni í auðsöfnun, var
honum fjarri. Hann fýsti að verða sæmi-
lega sjálfstæður, en ætlaði sér þó að
hætta er því væri náð og stunda
nám í stað auðsöfnunar. Þegar hann var
33 ára gamall, námu tekjur hans $50,000
, á ári. Skritfaði hann þá í dagbók sína, að
nú væri tími til þess kominn fyrir sig, að
nema staðar, og “byrja nám á Oxford
skóla, kynnast lærðum mönnum, kaupa
blað og taka þátt í almennum málum,
einkum þeirra, er snertu mentamál og
fræðslu fátækrar alþýðu.”
En þessi endurbóta-hugmynd Carnegie
gleymdist þó um hríð, því litlu síðar kynt-
ist hann frönskum manni, er uppgötvað
hafði nýja aðferð í stálgerð, sem hann
efaðist ekki um að arðvænleg yrði, þó al-
ment væri um uppgötvarann talað sem
“vitfirring” (a crazy Frenchman). En
árangurinn af þvtf varð nú samt sá, að
Carnegie varð á árunum 1870—1900 einn
af stærstu stáliðju kóngum Bandaríkj-
anna. En 1901 selur hann alt í einu
stofnun sína öðrum í hendur (U. S. Steel
Corporation). Um verð er ekki getið nein-
staðar, en í dagbók sinni segir Carnegie,
að hann hefði síðar komist að því, að
hann hefði getað selt hana $100,000,000
meira, ef hann hefði beðið um það. Þega^
Carnegie hafði nú sezt í helgan stein, 66
ára gamall, ætlaði hann sér, að hefjast
handa á því er hann hafði horfið frá fyrir
33 árum. Og daginn eftir að kaupin voru
gerð, byrjaði hann að gefa í burtu eigur
eínar, með það fyrir augum, sem nú er
öllum ljóst, að gera alþýðunni auðveldara
fyrir að afla sér þekkingar af bókum. Og
þar til 1919, að hann dó, nam féð er hann
gaf til almennra bókasafna um allan
heim $350,000,000. Er sagt að það hafi
verið 90% af öllum eignum hans.
iS'koðun hans á auðsötfnun er með hans
eigin orðum skýrð á þessa leið: “Þetta, er
þá skylda auðmannsins, að vera hófsam-
ur og forðast að gefa ljótt eftirdæmi í
eyðslusemi og með fánýtri breytni. Að
sjá sómaSamlega fyrir þörfum þeirra, er
hann á fyrir að sjá. Þá á hann að líta
svo á, sem allur sá auður, sem honum
hefir áskotnast, fram yfir þetta, sé al-
mennings-eign, sem honum' er falið um-
boð og eftirlit með, en sem hann á ekki
sjálfur.” Þetta hefir ef til vil'I ekki verið
ný hugmynd, en Carnegie, er fyrsti mað-
urinn að breyta etftir henni. Og hún
hefir í reyndinni haft meira gott í för
með sér, en hægt er að gera sér nokkra.
grein fyrir. Af öllum þeim miljónamær-
mgum”, sem getur um, er Carnegie sá
eini, sem enga ríka afkomendur á, sem
á árinu 1935, eru þymar í augum alþýð-
unnar eða þjóðfélagsins, eins og “ræn-
ingja ibarónamir”.
En eftir aldamótin 1900, fór Camegie
að gefa sig við bókmentumí. Hann skrif-
aði æfisögu sína, er þykir hin skemtileg-
asta og svo hógvær, að til þess er tekið.
Fara þar saman kýmni og fjörugur stíll.
Hann reit og margt fleira bæði um hag-
fræði og þjóðtfélagsmál. Aflaði það starf
hans honum vináttu ýmsra mentafröm-
uða svo sem John Morley o. fl. Er svo
sagt, að hann hafi verið eini miljónamær-
ingurinn, sem Morley hafi veitt áheym.
En löngu fyrir 1901, hafði hann skrifast
á við Gladstone og Mathew Arnold. Hann
var og kunningi Mark Twains, og ekki
sagður honum ósvipaður að minsta kosti
«í að hafa það til að skýra hlutina með
dæmum, sem allra fjarstæðustum veru-
leikanum. í æfisögu sinni birtir Carnegie
bréf f'rá Mark Twain, er botninn skal
slá í þessa grein með. Skrifaði Mark
Twain Carnegie það, er sem mest var af
auði hans gumað í blöðunum; bréfið er
þetta:
Kæri vinur og herra:—
Blöðin færa mér nú þá frétt, að þú sért
orðinn vell-ríkur. Ekki vænti eg, að þú
vildir því lána mér einn dollar og fimtíu
cent? Eg þarf þess m'eð fyrir sálmabók.
Eg er viss um, eða eg finn það á mér, að
guð muni blessa þig fyrir það. Og svika-
laust skal eg gera það. Ef þér berast
samt fleiri lánsbeiðnir sem þó er ekki lík-
legt, skaltu ekki hugsa um þessa.
Þinn,
Mark
P.S.—iMundu að senda ekki sálmabók,
heldur peninga, því eg vil velja hana
sjálfur. M.
ÓEIRÐIRNAR f EGYPATLANDI
Óieirðirnar sem' Wafdista-isjá3|fstiæði)s-
flokkurinn á Egyptalandi hótf nýlega á
móti yfirráðum Breta, á eflaust rætur að
rekja til stríðsins í Blálandi. Það virtist
eins óhentugur tími og hugsast gat fyrir
Wafdistana, að leggja kröfur Sínar um
lausn undan Bretum fyrir Þjóðabanda-
ilagið eins og nú stendur á. Sjálfstæðis-
kröfur Egyptalands hefðu á hvaða öðrum
tíma sem var, verið frekar heyrðar af
Bretum. Og án áhrifa frá Mussolini er
ætlað, að þær hetfðu ekki verið fram-
bomar.
Eitt af því er Mussolini gerði eflaust
með það fyrir augunl, að vékja óánægju
Egypta, var það að draga her saman á
landamærum Sudan. Sudan er hluti af
Egyptalandi, sem Bretar ráða yfir. Það
strik Mussolini vissu þeir, að var hafið
gegn Bretum, en ekki Egyptalandi. Bret-
ar svöruðu því með því að efla flota sinn
við Suezmynni eða á austur-hluta Mið-
jarðarhafsins.
En auk þess sem það dylst ekki, að
uppiþot Wafdistanna er af þessu sprottið,
verður það einnig ljóst, hvað alvarlegt
þetta Blálandsstríð er og að í því er meira
fólgið fyrir ítölum, en að ná Blálandi.
Þar er einnig um það að ræða, að ná
nokkru af yfirráðum Breta úr höndum
þeirra á Miðjarðarhafinu. Og þá fer
engan eða þartf engan heldur að furða á
herviðbúnaðinum öllum. Það er ekki ó-
líklegt, að til stærri tíðinda dragi milli
Breta og Itala áður en öll nótt er úti.
NÝTT SKÁLDA-RIT
Það hefir lengi verið Rithöfunda félagi
Canada ljóst (Canadian Author’s Assn.),
að mikil þörf væri á útgáfu rits, er birti
Ijóð eftir canadisk skáld. Sem stendur
hafa ljóðskáldin lítil útispjót, að koma
ljóðum sínum fyrir almenning, vegna
þess, að blöð og tímarit skirrast mjög við
að birta mikið af ljóðum. Rithöfunda-
félagið hefir því ákveðið, að hleypa riti
af stokkunum til þess að skáldunum getf-
ist kostur á að auglýsa vöru sína. Kemur
fyrsta ritið út upp úr nýári og svo eitt á
hverjum ársfjórðungi úr því.
Það er enginn efi á því, að rit þetta er
þarft. Það eru ekki nema fáeinir af öll-
um fjöldanum, sem hér yrkja, er kost eiga
á að gefa bækur sínar út. Og til þess að
fylla eina bók, svo því taki, að hún sé
gefin út, verður oft að taka fleira í hana,
en það, sem gullvægt er og mikið skáld-
skapargildi hefir.
Það væri ekki ótrúlegt að rit þetta
(The Canadian Poetry Magazine) ætti
eftir að flytja almenningi margt gull-
kornið, sem annars hefði aldrei fundist.
TOLLLÆKKUNIN Á NAUTGRIPUM
I fljótu bragði mun tollækkunin á
nautgripum í nýju viðskitftasamningunum
vera eitt af því, sem menn, sérstaklega í
þessu fylki, hafa gert sér einna mestar
vonir um. Þegar samninga-atriðin um
ihana eru nú samt athuguð, kemur brátt
í Ijós, að þar er við minna að ibníast en
ætla mátti. Tollamir á nautgripum eru
nú 2 cent á pundinu í staðinn fyrir 3 cent
áður, og á kálfum, senf ekki vigta yfir
175 pund ll^ cent í stað 21^ áður. Þetta
væri auðvitað gott og blessað, etf sá galli
e'kki fylgdi, að nautgripir, sem ekki ná
700 punda vigt, koma hér alls ekki til
greina. Tollur á þeim, er sá sami og áður
eða 21/, cents. En hér stendur nú ein-
mitt svo á, að það er vegna þessarar und-
antekningar, að tolllækkunin kemur að
litlum notum. Mjög mikið af þeim naut-
gripum, sem héðan eru seldir, vigta ekki
700 pund. En fyrir væna nautgripi, eða
sem mikið yfir það eru að þyngd, er góð-
ur markaður á Englandi.
En þrátt fyrir það þó með tolllækkun
þessari muni ekki mikið unnið, hetfir
nautgripasala til Bandaríkjanna verið að
aukast nfjög síðast liðið ár. Er oss sagt,
að hún nemi 120,848 nautgripum það sem
af er árinu 1935. Árin 1928 og 1929 nam
hún 160,000 til 166,000, en féll með Haw-
ley^Smoot-tollögunum niður í tæp 20,000
1930. Þó í nýju samningunum sé gert
ráð fyrir að selja megi um 227,000 naut-
gripi til Bandarikjanna, mun
ekki f'ara neitt nærri því, að
tolllækkunin nái til nema sára
lítils hluta þeirrar tölu, jafnvel
þó salan næmi því, sem óvíst er
nú um og næsta ólíklegt; þó
salan hafi verið góð þetta ár
af sérstökum ástæðum syðra, er
óvíst hvað lengi það varir.
Að King tók í m'ál, að hafa
alla nautgripi undir 700 pund-
um að þyngd undanskilda toll-
lækkuninni, sýnir það sem áð-
ur hefir verið sagt um hann, að
hann sé góðhjartaður samn-
inganfaður.
SAMVINNA OG FRELSI
Ræða í Sambandskirkju flutt af
séra Philip M. Pétursson
“Talið þannig og breytið
þannig, sem þeir„ er dæmast
eiga eftir lögmáli frelsisins.”
(Bréf Jakobs, 2:12)
Nýlega hafa birst greinar í
öðru íslenzka vikublaðinu, sem
fjalla um frjálslyndi í trúarefn-
um og um samvinnu kirkjufé-
laga með sérstöku tilliti til
hinna íslenzku kirkjufélaga hér
í Vesturheimi. Mér hefir fund-
ist þetta vera of mikilvægt mál
til þess, að það væri ekki íhug-
að nánar, og ef til vill frá dálít-
ið öðru sjónarmiði en því sem
þegar hefir verið gert. Eg vil
því við þetta tækifæri fara
nokkrum orðum um þetta mál,
og taka ýmislegt til greina, sem
hefir ef til vill ekki áður verið
minst á.
Eins og gefur að skilja, er
þetta svo mikilvægt mál, að
ekki er við að búast, að það sé
hægt að íhuga allar hliðar þess
á fáum mínútum. Það hefir
ekki verið gert í greinunum sem
birtar hafa verið, og eg geri
ekki ráð fyrir að það verði held-
ur gert hér. En það sem eg
mun víkja að er hvernig sam-
vinnan eigi að vera, á hvem
hátt hún geti átt sér stað, og á
hvaða grundvelli, því, þó að það
hafi verið talað um samvinnu,
er ekki nóg aðeins að segja
“verði samvinna” til þess að
samvinna verði. Það er ekki
fullnægjandi aðeins að láta í
ljósi hvað æskilegt það væri„ að
menn gætu unnið saman í bróð-
emi. Eitthvað meira þarf með
en það. Eitt af því skilst oss
vera grnndvöllur sá, er sam-
vinnan skuli hvíla á. Og um
það atriði vil eg því fara fáum
orðum hér í kvöld.
í ræðunni sem séra Jakob
Jónsson flutti hér fyrir tveimur
vikum’, lét hann allrækilega í
ljósi, hvað verulegt frjálslyndi
væri. Meðal annars sagði hann:
“Frjálslyndið er í því fólgið, að
hafa virðingu fyrir viðleitni ann-
ara til að leysa hin helgustu
vandamál, þó að þeir komist að
öðrum niðurstöðum.” Einnig
sagði hann, “frjálslyndið bygg-
ist ekki aðeins á jafnrétti, held-
ur líka bróðerni.” Þar að auki
gaf hann í skyn, að umburðar-
lyndi sprytti “beinlínis af þeirri
jafnréttishugsun, sem fólgin er
í kenningu Krists.”
Eg 'hygg að allir sem viður-
kenna gildi frjálslyndsins, geti
tekið undir þessi orð. Þessar
skýringar á frjálslyndi bera
saman við allar kenningar hinn-
ar frjálsyndu stefnu, og þar af
leiðandi við kenningar kirkju
vorrar. Þær hafa altaf verið
efstar á stefnuskrá frjálstrú-
aðra manna þó að það kunni að
vera að einhverjir einstakling-
ar hafi stundum misskilið það
hvað er í verulegu frjálslyndi
fólgið.
En þó að vér skiljum allir
hvað frjálslyndið þýði, þá fylgir
það ekki, að samvinna hatfist
nú þegar. Ýmislegt annað verð-
ur að koma til greina og svo
verða að vera tveir í leik til þess
að nokkur samvinnu sam'tök
komist á. — Og meðan aðrir
vilja ekki taka þátt í samvinnu
með oss, þá höfum vér engan
rétt til þess að egna eða
að knýja þá til þess. Þeir hafa
sama rétt til að halda sinni
skoðun á þeim málum, sem þá
varðar og vér höfum, að halda
skoðun vorri. Og bezta sam-
vinnan gæti ef til vill verið að
bera virðingu hver fyrir öðrum
og að láta hvern annan í friði.
En þessi savinnumál eru ekki
ný. Eg veit ekki hvað er langt
síðan að þeim var fyrst hreyft,
en eg veit að fyrir nærri því
níu árum komst þáverandi
prestur þessa safnaðar, og for-
seti kirkjufélags vors, — svo að
orði: “Kirkjufélag vort er ekki í
andstöðu við neitt kirkjufélag í
heiminum. — Vér höfum
þráfaldlega látið í ljósi, að vér
værum fúsir til allrar samvinnu
við hið Evangelisk-lúterska
ikrkjufélag, hvenær s^nf sú
samvinna ætti ekki að verða
ibundin því skilyrði ,að vér legð-
um bönd á samvizku vora og
sannfæring.” — (Hkr. 5. jan.
1927). Þessi orð voru töluð
fyrir hönd kirkjufélags vors og
gildi þeirra er engu minna nú
en þegar þau birtust fyrir níu
árum. Þau sýna greinilega fram
á það að samvinnumál eru oss
engin ný mál og og þau skýra
það„ í tfáum dráJttum, hver
grundvöllur sá er, sem sam-
vinna gæti traustast verið reist
á. iSá grundvöllur er frelsið.
Tii þess að samtök geti átt
sér sta,ð í trúnfálum meðal ís-
lendinga, verða þau að vera á
frjálsum grundvelli. Enginn
annar grundvöllur dugar. Því
ekki viljum vér binda neinn
mann trúarhöftum. Vér höfum
aldrei gert það og ekki viljum
vér byrja á því nú. Ekki heldur
viljum vér vera bundnir af öðr-
um. Einu sinni skrifaði Páll
postuli: “Hvers vegna skyldi
frelsi mitt eiga að dæmast af
samvizku annars?” Og í guð-
spjalli Lúkusar eru orðin skrif-
uð, sem Jesús talaði: “Hví
dæmið þér ekki af sjálfum yður,
hvað rétt sé?” (Lúk. 12:57) —
Vér höfum ætíð reynt að fylgja
þessari leiðsögu jafnframt því
að “prófa alt, og halda því sem
gott er” bæði í nútíma og forn-
kenningum. Vér trúum1 því að
menn eigi að tilbiðja í anda og
sannleika — í þeirri trú að
“Drottinn sé andi, og að þar
sem andi drottins er, þar sé
frelsi.” (2. Korint. 3:17).
Fyrir fáum árum síðan er
Hoover var forseti Banadriikj-
anna, skipaði hann nefnd,, —
‘Commission on Social Trends,’
sem rannsaka átti stefnu þjóð-
félagsins á eins mörgum svið-
um og möguleikar voru á, —
Meðal annars rannsakaði nefnd
þessi stefnu trúmálanna, og
sýndi fram á það að flestir trú-
arflokkar og félög stefndu að
frjálslyndi í skoðunum og í trú
sinni. Sýndi hún að kenningar
kirknanna væru orðnar víð-
sýnni, og að hinar gömlu á-
herzlur á rétttrúnað væru að
hverfa.
Nýlega hefir birst frétt í blöð-
unum um það, að John D.
Rockefeller yngri, hafi hætt að
veita Baptista kirkjufélaginu í
Bandarikjunum þann fjárstyrk,
sentf hann hefir veitt honum á
hverju ári í mörg undanfarin
ár. Og skýrir hann frá ástæð-
um þeim sem vöktu fyrir hon-
um, á þessa leið:
“Ef að kirkjan á að taka
framförum, ef hún á að halda
yngra fólkinu, sem yfirleitt
skiftir sér ekkert af skoðana-
mun, þá verður þessi skoðana-
munur að hverfa og kirkjan
verður að leitast við að fylgja
kenningum Krists og finna í
þeim líf og fullnægju.” Einnig
sagði hann að trúarflokkarnir
yrðu að stefna að því, að hugsa
minna um það, sem hann kallar
“non-essentials” eða hið ó-
nauðsynlega í trúmlum, og á
hann með þessu við kreddu-
kenningar og trúarsiði.”
Af þessum tveimhr atriðum
fáum vér skilið hvert stefnir á
trúarsviðinu og einnig það, að
þegar um samvinnu er að ræða,