Heimskringla - 27.11.1935, Side 5

WINNIPEG, 27. NÓV. 1935
iV! S ^
5. SÍÐA
hver grundvöllur hennar verður
að vera, til þess að hún verði í
sem fylstu samræmi við nútíðar
stefnuna í trúmálum, sem er,
eins og nefnd Hoovers forseta
sýndi fram á, frjálslyndis, víð-
sýnis og skynsemiseðlis.
En þetta kemur oss ekki á ó-
vart. Vér höfum gert tilraun
til þess að fylgja þessari stefnu
frá því að þessi söfnuður var
fyrst stofnaður. Og með því
að gera það höfum vér aðeins
fylgt þeirri stefnu, senf var þeg-
ar farin að láta heyra til sín á
íslandi þegar fyrstu landnem-
arnir komu til iþessa lands og
jafnvel fyr.
Þó það hafi ekki altaf birst á
trúarsviðinu á íslandi, hafa ís-
lendingar frá því fyrsta
verið frelsisunnendur, og vér
sækjum það ekki langt að vilja
hlynna að frjálslyndum skoðun-
um og hugsunum nú á dögum.
Það er í eðli Islendinga að elska
frelsið. — Það var frelsisást
þeirra vegna að land var fyrst
numið á íslandi. Það var henn-
ar vegna að þeir settust að á ís-
landi og bjuggu þar við skort og
fátækt og marga aðra erfið-
leika, heldur en að búa undir
kúgunarstjórn Haralds hár-
fagra. Og svo að lokum var
það hennar vegna, að ísland
•hefir orðið sjálfstætt ríki nú á
vorum dögum. Einnig var það
hennar vegna að kirkja á Is-
landi hefir hætt fyrir mörgum
árum, að heitbinda presta sína,
eða meðlimi, við nokkrar kredd-
ur eða trúarsetningar, með
þeim afleiðingum, að kirkjan
eða trúarstefnan þar líkist
meira frjálstrúarstefnunni hér
og annarstaðar en hinni rétt-
trúuðu.
Eins og einn háttstandandi
maður í þjóðkirkju íslands hefir
skýrt frá “er æðsta úrskurðar-
valdið samvizka mannsins
höndluð af Kristi og opinberun
hans, það er, af prédikun hans
og lífi, samkvæmt anda, en
ekki bókstaf.” Ennfremur seg-
ir hann, að með vígsluheiti
Helgisiðabókarinnar er viður-
kent í kirkju tslands, að rétt
kristileg kenning eigi að mið-
ást við anda, en ekki bókstaf,
við samvizku mannsins, en ekki
af bókstaf játningarita frá
löngu liðnum tímum.” •
Ekki er eg alveg sammála
öllu því sem eg kyntist kirkj-
unni viðvíkjandi á ísilandi,
en hver getur nokkuð haft á
móti þessuid atriðum og því,
sem þau stefna að, eða benda á.
Mér finst þau vera í fullu sam-
ræmi við það sem frjálstrúaðir
menn eru að reyna að breyta
eftir í öllum löndum þar sem
frjáls trú og óháð þekkist, og
þau lýsa einnig þeirri stefnu
sem vér fylgjum hér.
Þegar vér því tölum um sam-
vinnu, og sérstaklega meðal ts-
lendinga, eru það þá ekki þessi
atriði, sem ættu helzt að vaka
fyrir oss? — ættu þau ekki.
eða eitthvað sem líkast þeim,
að vera grundvöllur allra sam-
taka. ,
Mér finst að eí vér værum
orsök í því, að nokkuð annað
ætti sér stað, þá værum vér í
beinni andstöðu við stefnu
framþróunarinnar og að öll
þau verðmæti, sem vér höfum
erft, yrðu lögð í hættu eða töp-
uðust alveg, og að öll sú vinna
og þeir erfiðleikar, sem menu
hafa orðið að leggja á sig til
þess að vér öðluðumst frjálsa
skoðun og trúarstefnu, yrðu til
einskis.
Eins og vér vitum, þá hafa
menn fyr á tímum mikið orðið
að leggja á sig til þess að heim-
urinn þokaðist áfram. Afleið-
ingar vinnu þeirrar eru þær að
heimurinn er nú á því hæsta
þroskastigi, sem hann hefir
nokkurntíma verið. Menning og
siðferði heimsins eru á því
hæsta stigi( sení þau enn hafa
náð. Öll gæði lífsins, menn-
ingarleg, líkamleg eða efnisleg,
og andleg, eru afleiðingar verka
þeirra, sem á undan oss hafa
gengið, og vér höfum erft það
sem þeir létu eftir sig.
Vitanlega er ekki alt í
heiminum eins og vér vildum
óska að það væri. En það er nú
hlutverk vort að koma á enn
meiri framförum.
Það sýnist vera ófrávíkjan-
leg regla tilverunnar, að hver
kynslóð fram af annari bæti
einhverju við það sem á undan
hefir eflst, og undirbúa veginn
•fyrir þær kynslóðir sem etftir
eiga að koma, svo að hann
verði þeim, sem heppilegastur
og frjósamastur. Atf þessu fá-
um vér skilið hvað hlutverk vort
verður að vera. Vér verðum
að halda öllum framförum á-
fram, og sérstaklega á hinu
þýðingarmikla sviði sannleik-
ans. Og þar sem vér tilheyrum
trúarstefnu sem grundvölluð er
á sannleika og frelsi, þá höfum
vér það að skyldu að efla frelsi
og sannleika, sem eru þau verð-
mætustu gæði og sérréttindi
sem vér eigum kost á.
Þessara ástæða vegna finst
mér að þegar um samvinnu er
að ræða verði hún að fara fram
á frjálsum grundvelli, það er að
segja, að hver máður hafi rétt
til að halda þeim trúarskoðun-
um sem honum finst vera sann-
astar og réttastar og sem eru
að fullu sáttar við samvizku
hans og skilning, að engin mað-
ur verði bundinn trúarhötftum
og að í öllum atriðum verði
æðsta úrskurðarvaldið; eins og
var komist að orði í skýring-
unni sem eg las áðan: “Sam-
vizka mannsins höndluð af
Kristi, það er, af prédikun hans
og lífi samkvæmt anda, en ekki
bókstaf.”
Ef að samvinna á milli ís-
lenzku kirkjufélaganna kæmist
á, á þessurrt grundvelli, þá
styddi eg að henni með heilum
hug, því þá stefndi hún ekki að-
, eins í þá átt sem vér stefnum
að í þessum félagsskap, heldur
og væri hún í fullu samræmi við
þá framþróun sem á sér stað í
heiminum á öllum sviðum, eins
á efnislegum sviðum, sem á
•sviðum andlega lífsins, og sem
eru nú farin að gera vart við sig
á áberandi hátt á sviði trúar-
innar, eins og sýnt var fram á
með rannsóknum þeim sem
Hoover forseti efndi til. Þar að
auki væri sú samvinna í fullu
samræmi við skap forfeðra
vora, sem í insta eðli sínu voru
ætíð frelsis- og sannleiksunn-
endur. Einnig væri hún í sam-
ræmi við trúarstefnuna eins og
hún nú er á ættjörð vorri. Og
að lokum hygg eg að með
þessu móti fylgdum vér í raun
og sannleika tilætlun Krists, —
því eins og skrifað stendur:
“Til frelsis frelsaði Kristur
oss, standið því fastir og látið
ekki leggja á yður ánauðarok,
.... því að þér voruð, bræður,
— kallaðir til frelsis.” “Talið
(því) þannig og breytið
sem þeir. er dæmast eiga eftir
lögmáli f/elsisins.”
FERÐAFÉLAG ÍSLANDS
Frh. frá 1 bla.
en hvíld húsaskjólsins etftir unn-
ið dagsverk, eða þá glys og
glaum kaupstaðanna, ys mann-
lífsins, sem þeir sakna svo mjög
í fásinni sveitahfsins. Eins og
allir vita er það þessi þorsti eftir
glaumi bæjanna, sem verið hef-
ir ein af megin orsökum að-
streymis fólks til bæjanna bæði
uni víða veröld og úti á íslandi.
Núlifandi íslendingar gera sér
ekki að öllum jafnaði grein fyr-
ir því hvilík óhemjuibreyting á
högum þjóðarinnar liggur í
þeirri einföldu staðreynd, að í
Reykjavík býr nú þriðjungur
allra landsbúa. Þeir gera það
ekki af því, að enn eru flestir
miðaldra men bænda-synir, og
sveitamenskan er þeim { blóðið
borin, jafnvel þótt þeir búi í
Reykjavík. Þessi hraði vöxtur
iborgarinnar hefst ekki fyr en
eftir aldamót, ekki af fullum
'krafti fyr en á stríðsárunum.
Um aldamótin voru íslendingar
enn bændaþjóð og hugsuðu ekki
| um annað en að spara. Nú eru
þeir orðnir borgarbúar og hætt
[ er við að sumum finnist að þeir
hugsi mest um að lifa kátt og
njóta lífsins, eins og ekki er ó-
lalgengt um snauða menn, sem
nýlega hafa komist í álnir.
Ein af breytingum þeim, sem
verður á sveitamanninum sem
[ flytur í borgina er það( að hann
þráir nú aftur heim í sveitina.
Hann þyrstir nú að sínu leyti
eins mikið í hreint loft, víðsýni
og frið sveita og fjalladala, eins
og sveitamanninn þyrstir í
glaum og gleði borgarinnar. —
Eyrir löngu var það ein aðal-
skemtun Reykvíkinga að fara í
réttir á haustin. iSeinna fóru
menn til Þingvalla og í skóg-
! artúra. Enn síðar fóru einstak-
ir menn að ganga á fjöll eins og
sagnaskáldið Guðmundur Mag-
nússon — Jón Trausti. Á hans
dögum mun það síður en svo
| hatfa verið algeng skemHjun
manna í Reykjavík. En stfðan
hafa fleiri og fleiri bsést í þann
hóp sem notar hverja frjálsa
1 stund til að leggja hið víðáttu-
I mikla land undir fót. Og þegar
* eg dvaldi heima í Reykjavík
j sumarið 1933 fanst mér — eftir
' sex ára f jarveru — mjög til um
það hve æskulýður Reykjavík-
I ur, piltar og stúlkur, höifðu tek-
ið upp þann sið að fara um
helgar hópum saman upp í
sveitir og ganga þar á fjöll
næstum því hvernig sem viðr-
aði. Og mér sýndist eg sjá
mun á fólkinu, hve miklu frjáls-
legra það var orðið og hraust-
legra en meðan eg þekti til í
Reykjavtfk. Sú var tíðin að
kaupstaðarbúar þóttu litlu lík-
legri ferðamenn en landkrabbar
þykja sjórrtenn. En nú standa
engir sveitamenn Reykvíking-
um snúning í þessum skemti-
ferðalögum inn um fjöll og firn-
indi. Og nú er svo komið að
Reykvíkingar þekkja landið bet-
ur en nokkrir sveitamenn hafa
nokkru sinni gerfc.
Á toppi þessarar öldu hetfir
Ferðafélag fslands risið. Það er
stofnað 27. nóv. 1927 af nokkr-
um velmetnum reykvíkskum
borgurum: verkfræðingum,
kaupmönnum, ritstjórum, lækn-
um og skrifstofumönnuití. —
Fyrsti formaður var Jón heitinn
Þorláksson. En það var tilgeng-
ur félagsins, að stuðla að ferða-
lögum á íslandi og ‘-greiða fyrir
þeim,” og þeim tilgangi vildi
það fyrst og fremst ná með því,
að vekja áhuga landsmanna á
tferðalögum um landið, sérstak-
lega þá landshluta, sem lítt eru
kunnir almenningi, en eru fagrir
og sérkennilegir. Til þess gefur
það út ferðalýsingar um ýmsa
staði, gerir uppdrætti og leiðar-
vísa”. Auk þess ætlaði félagið
að gangast fyrir byggingu
sæluhúsa í óbygðum, láta sér
ant um að ryðja og varða fjall-
vegi, kynna mönnum jarðfræði
landsins og náttúrusögu, auk
sögu m'erkra staða. Loks vildi
það beinlínis greiða götu félaga
sinna til ódýrari ferðalaga. —
Út á við ætlaði félagið að beita
sér fyrir kynningu landsins með
því að gefa út bækur og ritlinga
á erlendum málum um land og
þjóð, og greiða hinsvegar fyrir
ferðamönnum sem kynnu að
leggja leið sína til landsins eftir
föngum. Þetta var þó auka-
atriði: félagið ætlaði sér fyrst
og fremst að vinna fyrir ís-
lenzka ferðamenn og hefir hing-
að til unnið mest fyrir þá. Og
ekki verður annað með sann-
girni sagt, en að því hafi orðiö
mikið ágengt. Hér skal ekki
fjölyrt um það sem það hefir
gert beinlínuis til hagræðis
ferðamönnum með því að
stofna til ódýrra ferðalaga, irfeð
vakandi eftirliti með vörðum
og vegum, og með byggingu
sæluhúsa. En á hitt verður að
minnast hvað þeir hafa gert til
að kynna landsbúum sitt eigið
land. Það hafa þeir gert með
Árbókinni, sem nú hefir komið
út í sjö ár (síðan 1928) og
jafnan hetfir verið með vönduð- en Hvannalindir munu flestum
ustu bókum sem út hafa komið ís|I|endingum hugstæiðar, sjem
á landinu á sama tíma. lesið hafa sögu Þorgils Gjall-
í þessum Árbókum hafa jafn- anda: Heiirfþrá.
an verið merkilegar greinar um j í*á er loks sjöunda- og síð-
einhverja sérstaka landshluta asta árbókin um Þingeyjarsý-
eða merka staði, suma vel slu og sérstaklega um Mývatns-
þekta, aðra lítt eða ekki þekta' sveit eftir þá Þingeyingana dr.
nema atf fáum mönnum. Allar Þorkel Jóhannesson frá Fjalli og
'hafa greinar þessar verið prýdd- Steindór Steindórsson frá Hlöð-
ar þeim beztu myndum sem [ um. Henni fylgir og ágætt kort
fengist gátu. j af Mývatnssveitinni og er
Þannig var aðalgreinin í fyr- margt í henni góðra mynda, þar
stu Árbókinni um Þjórsárdal á meðal ein af Akureyri sem
eftir Jón Ófeigsson. Jón er fæstir mundu trúa að væri af
sjálfur ættaður af þeim slóðum íslenzkum bæ.
og á sumarbústað í dalnum | Það er auðsætt af því sem nú
sem hann þekkir manna bezt.1 hefir verið rakið, að ferðafélag-
Náttúrufegurð er þar mikil,' ig hefir staðið trúlega við þann
enda hafa íslenzkir málarar eins tilgang sinn að kynna mönnum
°g Ásgrímur Jónsson kunnað, iandið. Og að ritum þess hafi
að meta hana; prýða nokkrar verið vel tekið má meðal annars
myndir hans greinina auk ljós- ráða af því, að annar árgangur
mynda og ágæts korts af daln- árbókarinnar er með öllu upp-
urn. Annað árið flutti ritið seldur og ófáanlegur og eru
grein um Kjalveg eftir Ögmund iþ©ssar bækur þó ekki í lausa-
skclastjóra Sigurðs^on, þartn söiu heldur sendar félögum ein-
mann sem bezt þekti landið j um Ritin hafa sýnilega átt
allra núlifandi íslendinga er mikið og þarft erindi ti] lands.
nfanna. En mér finst að þau
Þorvald Thoroddsen leið. En
Ögmundur var ekki aðeins allra
muni ekki eiga síður erindi til
manna óljúgfróðastur um iand- Jlanda vestan hafs_ Að ^
ið,
eiga
land og slógu tjöldum smum í
túninu hjá okkur að Höskulds-
tfóru Suður í Hornafjörð; þar
byrjuðu þeir að mæla, og þaðan
kom fyrst kortið. — Nú eru
þessir menn að nálgast Austur-
ið og geldur enn fjarlægðar
sinnar, og enginn lína er enn
um það í árbókum Ferðafélags-
ins. Eg öfunda Sunnlendinga,
Snæíellinga og Þingeyinga, sem
hafa fengið svo ágætar lýsing-
ar úr sínum sveitum. En eg
vona, að þess verði ekki langt
að bíða, að Fljótsdalshérað og
heldur kunni hann og aðjfœBtir þeirra kost á að fara til
segja betur fra en flestallir fs]ands Qg færa gér fræðsluna
aðnr, sem eg hefi heyrt. Þriðja ' „ , , . .
i l 'í i beinlínis í nyt. En eg þekki
Arbokm — 1930 — var að sjálf-
sögðu helguð Þingvöllum á þús-
und ára hátíð Alþingis. Er þar
rakin saga staðarins og stofnun-
arinnar af Ólafi Lárussyni pró-
fessor, sem er manna fróðastur
um réttarsögu landsins, en Guð-
mundur heitinn Rárðarson
skrifar um jarðfræði staðarins.
Þá eru þar enn fremur grein-
ar um örnefni staðarins og leið-
irnar þangað og alt skýrt með
mýndum og kortum. Fjórða ár-
bókin (1931) fjallar um Fljóts-
hlíð, Þórsmörk og Eyjafjöll —
land Njálu og sveitir þeirra
skáldanna Bjarna og Jónasar
(þótt norðlenzkur væri) og Þor -
steins Erlingssonar. Alt ritað
af kunnugum manni Skúla
Skúlasyni prests í Odda. í
þessu hefti eru atík þess ein-
hverjar hinar fallegustu ljós-
myndir, sem komið hafa í Ár-
bókinni eins og t. d. “einn af
smáfossunum í Fljótshlíð”,
“Bleiksárgljúfur” og “Úr Þórs-
mörk.”
Fimta árbókin ræðir um Snæ-
fellsness, og skritfar Helgi kenn-
ari Hjörvar aðalgreinina, en þeir
Ólafur Lárusson, Jón Eyþórs-
son og Guðmundur Bárðarson
sína greinina hver um Sögu-
staði (Eyrbyggju og Laxdælu),
jökulinn, og jarðfræði landsins.
Er Snæfellsnes tvímælalaust
með einkennilegustu landshlut-
um á íslandi og nær hin stór-
skorna, fjölbreytta náttúra þess
vel rétti sínum í myndum- þeim
sem heftið flytur eftir málarana
Collingwood, Ásgrím Jónsson
og Magnús Jónsson háskóla-
kennara auk ljósmyndanna. —
Þar gefur meðal annars á að
líta hið fomfræga Helga-fell, er
svo var heilagt, að þangað mátti
enginn óþveginn líta. Og þar er
mynd Ásgríms af Kirkjufelli,
einhverju hinu einkennilegasta
fjalli á landinu.
í sjöttu árbók félagsins lýsir
Pálmi rektor Hannesson Fjalla-
baksvegi hinum nyrðra eða
Landmannaleið miUi Rangár-
valla- og Skaftatfellssýslu og
íylgja þessari óbygðarlýsingu
margar myndir og ágætt kort
að lokum. Mynd Finns Jóns-
sonar málara “Brennisteins-
alda” mun gefa góða hugmynd
um hinn úfna svip íslenzkra
apalhrauna,, en ljósmyndin af
“Eldgjá frá Gjátindi” gefur á- X. G. bright
gæta hugmynd um útlit þessar- limited
ar ógurlegu sprungu, sem talin Stærsti vín-
er emstok í smni roð, og má canada
vera íslendingum minnisstæð-1 Nlagara Falis,
ust allra eldvarpa á landinu, [ stonfsettr'i874
því úr henni brunnu Skaftár-
eldamir 1783, sem sárast hafa
sorfið að landslýðnum allra eld-
gosa sem sögur tfara af.
Auk þess eru í heftinu nokkr-
ar greinir um Hvannalindir eftir
Austfirðir komist á homið. Þá
fá menn að sjá fagrar sveitir
og hrikalegri hamratfjöll og
tinda en finnast munu annars
•staðar á landinu.
Þeir landar vestan hafs, sem
kynnu að vilja 'útvega sér Ár-
bókina verða að skrifa Ferða-
félagi íslands í Reykjavík og
beiðast upptöku í það. Árgjald
er 5 krónur minst, eða sem
svara mundi tveim dollurum.
Vilji lestrarfélög — eða önnur
félög — ganga í félagið kostar
það 25.
—John Hopkins University.
Stefán Einarsson
FRÁ ÍSLANDI
Matthíasarkvöld
Rvík. 24. okt.
Föstudaginn 8. nóvember
ætla þeir Sigurður Skagfield
söngvari og Páll ísólfsson org-
anleikari að hafa minningar-
kvöld um Matthías Jochumsson
í dómkirkjunni. — Sigurður
syngur þar 14 sálma etftir
Matthías en Páll ísólfsson leik-
ur undir.—Mbl.
* * m
Stærsta jarðepli, sem komið
hefir upp úr kálgarði á fslandi
Húsavík
ekkert rit sem líklegra væri til j Jarðepli, sem vóg 920 grömm,
að fylgja þeim í anda á fomar ^ eða tæplega kílógramm, kom í
•silóðir og rifja upp minningam- haust upp úr jarðeplagarði
ar um heimahagana. — Sem Garðræktarfélags Reykhverf-
Austfirðingur hefi eg oft sakn- [ inga í Suður-Þingeyjarsýslu.
að þess, að ekkert almennilegt | Sérfróðir menn þar nyrðra
kort hefir verið til af sveitinni vita ekki til, að svo stórt jarð-
minni. Mér er enn í bams- [epli hafi komið áður upp úr
minni, þegar dönsku mælinga- garði hér á landi, og segja að
menninnir byrjuðu að mæla j þetta muni mega telja til eins-
landið, þá fóru þeir um Austur- dæma þó víðar sé leitað.
Stærstu jarðepli, sem áður
hafa fengist úr görðum Garð-
stöðum í Breiðdal. En þeir ■ ræktarfélags Reykhverfinga
hafa vegið 400 — 500 grömm.
•Garðræktarfélag þetta hefir
nú verið starfrækt. í 30 ár. —
Aðaltilgangur þess er jarðepla-
land aftur, eftir að hafa farið rækt. — Uppskera á ári er
hringinn, en nokkuð mörg ár venjulega 100 til 200 tunnur. —
verða enn, þar til kortin koma ®^t árið var uppskeran þó 360
frá þeim. Austurland hefir gold-, tunnur.
Félagið reisti gróðrarhús við
Uxahver 1933 og er nú byrjað
að reisa annað, sem hitað verð-
ur með gufu.
Framkvæmdarstjóri félagsins
er Baldvin Friðleifsson.
KAUPIÐ HEIMSKRINGLU
LESIÐ HEIMSKRINGLU
BORGIÐ HEIMSKRINGLU

etv
CT^
wps

VaVl ~ vitv 6 . \

etv1?e8S\S^tu og
.át^aT' ’
-SjiU'VtW
t’s
&■****>'’’ ^
vítíteSU catíada ,
v\ue^TU N,erévé a sauvai'
et 1 B’.'O'"' Vis veitW

t*1***'
og
Vev
.TtV

$0
Qfofóncc^-n fllIcrdai-mnnn rhla SLdvertlsemenc ís not inserted by the Government Llquor Oontrol Commlsslon. The
öteian Öteiansson iyiguai uiaiin, ctonunission is nol responsible for statements made as to quallty of produot advertlsed.