Heimskringla - 15.01.1936, Page 5

WINNIPEG, 15. JANÚAR, 1936
HEIMSKRINGLA
5. SlÐA
FJÖLNIR
Stutt minningarræða flutt af
Sigurði Nordal prófessor á
samkomu stúdenta 1.
desember 1935.
Fyrsta hefti Fjölnis kom heini
til íslands frá Kaupmannahöfn
með seinni skipunum sumarið
1835. Aðkoman var heldur köld.
Hafísinn hafði legið við land
fram í fardaga, alt suður til
Vestmannaeyja, og frost voru á
Suðurlandi til Jóhsmessu. Fén-
aður féll hrönnum saman í
ýmsum héruðum. Mjeð slætti
tóku votviðri við„ svo að víða
var ekki hirtur baggi í garð fyr
en undir miðjan september. Og
frá þjóðinni andaði líka fremur
kalt móti þessu nýja riti, sem
ætla,ði að bæta mein hennar
með því að boða henni sann-
leik, fegurð og frelsi. Fáeinir af
hinum vitrari mönnum tóku vel
Bréfi frá íslandi eftir Tómas
Sæmundsson og vildu fá meira
af slíkum hugvekjum. Hinir
voru þó fleiri, sem þykktust við
ádeilur þær, er í heftinu voru,
og kölluðu þær níð um þjóðina,
og sýnishorn þau, sem þar voru
birt af erlendum bókmentum,
fóru fyrir ofan garð og neðan
hjá flestöllunf, jafnvel þeim,
sem vildu vea ritinu hlyntir. Um
fyrsta kvæði Jónasar Hall-
grímssonar, “ísland, farsælda
frón” — virðist fátt hafa verið
talað. En líklega hefir ýmsum
þótt lýsing hans á hagsæld
landsins og hinum heiða og
ibláa himni, sem þeir höfðu
ekki grilt í mánuðum saman,
vera nokkuð hjáróma við ár-
tferði og veðurfar.
En eitt lánaðist þessum fyrsta
árgangi Fjölnis undir eins, fram
yfir flest annað, sem áður hafði
verið prentað á íslenzku, — og
það var að vekja eftirtekt og
verða að umr'æðuefni. Á fyrstu
blaðsíðu ritsins var deyfðinni og
þokuöndunum sagt stríð á
hendur, og einkum meðan séra
Tóim'as liföi mátti segja, að sí-
feldur styr stæði um Fjölni,
ekki einungis meðal þjóðarinn-
ar heldur líka milli útgefend-
anna sjálfra. Samt fór því f jarri,
að Fjölnir væri einungis ádeilu-
rit, þó að mörgum yrði starsýnt
á þá hliðina, og allra sízt, að á-
deilur hans væru yfirleitt illvíg-
ar eða ósanngjarnar. Hann var
eins og Sköfnungur, bitur
brandur með lyfstein í hjölt-
unum. Hann plægði og sáði,
sló og gæddi , jsenn. Þess
vegna urðu áhrif íhans svo af-
farasæl og varanleg.
í»ó að allir fjórir stofnendur
Fjölnis væru merkismenn, leik-
ur ekki vafi á því„ að þeir Tóm-
as og Jónas voru lífið og sálin
í félagsskapnum. Þegar séra
Tómas féll frá, varð fjögurra
ára hlé á útkomu Fjölnis, og
þegar Jónas dó, voru dagar
ritsins taldir. Síðasti árgang-
urinn er títið annað en eftir-
mæli Jónasar og ýmislegt, sem
fundist ihafði óprentað eftir
hann látinn. Það sem þessir
tveir menn lögðu til Fjölnis gef-
ur honum aðalgildi sitt énn í
dag.
Tómas lét sig alt skifta, sem
umbóta þurfti og til umbóta
horfði á íslandi, hafði vakandi
auga á öllu, sem miður fór, og
öllu, sem gróandi var í. Það var
ekki honum að kennia, hieldur á-
standi þjóðarinnar, þó að hann
fyndi fleira, sem var ádeiluefni
heldur en lofsvert. Djörfung
hans og hreinskilni ollu oft
hneykslum og komu óþægilega
við þá vanmetatilfinningu, sem
fyrir var. En hins er ekki síður
vert að geta„ hversu mildur og
sanngjarn þessi skapstóri og á-
hugasami maður var í dómum
sínum um eldri tímann, t. d.
Magnús gamla Stephensen, sem
mörgum hefir orðið erfitt að
meta að verðleikum. Drenglyndi
hans og víðsýni koma fram í
hverri grein, sem hann skrifar.
Þó að flest af viðfangsefnum
hans séu tímabundin og því úr-
elt fyrir nútímamenn, er allur
andi og svipur á ritgerðum hans
í Fjölni e<nn til fyrirmyndar. Það
er efasamt, hvort nokkurir
samtíðardómar, sem síðan hafa
verið skrifaðir á íslandi, komast
til jafns við beztu kaflana í rit-
gerðum hans í Fjölni.
Jónas fór geystari en Tómas
í feinu áideilunni, sem eftir hann
liggur, dóminum um Tístrans
rímur. Sá dómur er ekki ein-
ungis ritaður af heilagri vand-
lætingu fyrir 'skáldskaparins
hönd, heldur tí'ka persónulegri
óvild og þykkju, og það er fyrir
löngu viðurkent, að hann e:
ekki neinn Salómonsdóanur um
skáldskap Sigurðar Breiðfjörðs.
Engu að siíður markar hann
tíma.mót í sögu skáldskapar-
smekks á íslandi. En það eru
þó fyrst og fremst kvæði og
sögur Jónasiar,, sem gera Fjölni
að Helgiriti í íslenzkum ibók-
mentum. Séra Matthías tekur
svo djúpt í árinni í bréfi frá
1914, að af íslenzkum skáldum
sé enga vert iað elska, nema
Jónas einn. iSiem betur fer
munu nú fáir geta verið lárvið-
arskáldinu samimála um Iþetta,
og allur slíkur samanburður er
erfiður og háður einstaklings-
smekk. En því meir sem skáld-
skapur vor fyrir og eftir tíma
Jónasar er athugaður, því meira
kraftaverk virðast kvæði Jónas-
ar og sögur. Hann gerði ísland
að nýju landi, íslenzkuna að
Iniýrri tungu, íslenzk ljóð að
nýrri list. Hvaða harðindi, sem
síðan hafa dunið yfir, var aldnei
framar hægt að missa sjónar á
sumarlandinu, sem hann hafði
töfrað fram. í skáldskap tíans
hljómuðu í algerðri fyllingu
tónar, sem áður hafði verið
tæpt á eins og af tilviljun, feg-
urð, sem áður tíafði Iverið í
tómum brotum. Það getur ver-
ið, að við það hafi verið jafn-
ast, en fraJm úr því hefir enginn
síðan farið.
I %
Benedikt Gröndal hefir í
Dægradvöl í fáum orðum rissað
upp ógleymanlega mynd af
Tómasi Sæmundssyni, “Hann
kom ríðandi (að Eyvindarstöð -
um) og tíraut túngarðinn, sagð-
ist ekki kalla þetta tútí”. Þeim
Fjölnismönnum fanst íslenzkt
þjóðtí'f vera eins og illa ræktað
tún, þýft og kalið, þar sem garð-
urinn væri eins og vörn deyfð-
arinnar og þröngsýninnar um
óræktina. Þeir vildu brjóta
þeiuian garð, færa hann, út, til
þess að víkka túnið og yrkja
það betur. Þeim tókst furðu
mikið á svo skömmum tíma.
Þeir gáfu þjóðinni margt að
deila um og reiðast af, trúa á
og gleðjast við„ skildu við hana
víðsýnni, skynsamari og von-
betri. Áhrif þeirra hafa jafn-
an síðan verið lif^ndi þáttur í
menningarviðleitni og sjálf-
stæðisbaráttu íslendinga.
—Dvöl.
ið hjá ekkjunni, börnunum og
nánasta frændfólki. Þessi á-1
minsti vinur vaf S. S. Grímson *
að fullu nafni Snæbjöm iStein-
grímson Grímson, sem andað-
ist 17. sept. síðastliðin á
iheimili sínu í Milton, N. D. —
Hans hefir áður verið minst.
bæði í Hkr. og Lögb., svo eg
ætla ekkd hér að ættfæra hann
né eftirlifandi konu hans, því i
það er alt á undan gengið, held-
ur í þess stað ætla eg aðeins
að gefa persónulegt álit mitt á
honum, og framkomu hans yfir
það tímabil sem eg var honum
samtíða.
Eg og kona mín kyntumst
þeim hjónum árið 1894, voru þá
búandi á landi þeirra norður
frá Milton. Við vorum þá ný
sezt að í bygðinni. Vikum við
út af landsins sið og heimsótt-
um þau að fyrra bragði. En
þær viðtökur eru mér enn í
fersku minni. Það voru sönn
vinamót frá beggja hendi. En
sízt datt okkur til hugar þá, að
vegir okkar lægju saman öll
þessi ár. En það hefir ekki orð-
ið til að hnekkja að neinu leyti
okkar fyrstu viðkynningu held-
ur í þess stað að auka og efla
vinabandið á millum okkar.
iS. S. Grímson heitinn var
siðferðisgóður, drenglundaður
og hjálpsamur við alla, sem til
hans leituðu. Fann eg hjá
honum þá eiginleika, sem eg
dáist að. í stuttu máli sagt,
fyrirmynd samtíðamanna sinna
hér í gegnum alt hans lífsstarf.
Hann hafði við heilsulasleik að
stríða síðustu ár, þó mest síð-
astliðið ár. En tíann bar sinn
kross án möglunar. Þá sjaldan
eg fór til að sjá hann þetta síð-
asta ár, þá var svarið ávalt það
sama, að sér liði bærilega, sem
meinti að hann bæri böl sitt
með þolinmæði. Þann 17. sept.
(1935) var þraut hans hjá og
sigurinn fenginn. En ógleym-
anleg minning .fhans lifir hjá
ekkjunni, börnunum, frændum
fog vinum hins látna.
Vinur.

Important
Announcement
BARGAIN
Effective January 15th.
HOURS ON PERSON-TO-PERSON
I
FÁIR SKYNJA HVAÐ ÞEIR
ÁTTU FYR EN MIST HAFA
Þessi orð komu mér til hug-
ar um jólaleitið. Þá er eins og
endurminningar liðins tíma
vakni hjá manni, því þá er eins
og færist nýtt líf I alla. Fólkið
streymir að úr öllum áttum, til
að taka þátt í hátíðarhaldinu og
jólagleðinni hjá froeldrum, syst-
kynum, frændum og vinum. Er
þá ylur í hjörtum flestra, og
vilja láta eitthvað gott af sér
leiða, sumir með kærleiksríkum
gjöfum til sín og sinna, og enn
aðrir með gjöfum til þeirra,
sem þurfandi eru; og árnaðar
óskir ganga mann frá manni.
En alt er þetta tímans tak-
mörkum háð því alt á sér enda.
Eg saknaði vinar míns um
þessi síðast liðnu jól.
Hann og fjölskylda hans voru
búin að vera jólagestir okkar
yfir fjörutíu ár, og eg með fjöl-
skyldu mína gestir hjá þeim um
nýárið í jafn mörg ár. Svo
það var engin furða þó eg sakn-
aði hans um jólin. En hvað
mun þá söknuðurinn hafa ver-
SÉRA JÓHANN BJARNASON
OG LÚKASARGUÐSPJALL
Eg er þakklátur séra Jóhanni
fyrir skýringu hans á “Vanda-
málinu” sem eg hreyfði í sam-
bandi við Lúkasarguðspjall. —
Nýtur hann þess nú, að hafa
tekið próf í ártölum sögunn-
ar — svo langt, sem vizka hans
og lærdómur ná. En ekki er
hann laus við “Vandamálið”
enn, eins og síðar mun drepið
á.
Það er helst að heyra á sr.
Jóhanni, að, af því að eg mis-
steig mig á “fyrir” og “eftir”
Krist sé eg af lægri tegund
manna, en lægri tegund skilst
mér hann átí'ta böm og ungl-
inga. Er sr. Jóhann dálítið frá-
brugðinn Jesús frá Nazaret í
því eins og fleiru, sem sagði
“að börnum heyrði guðsríki til.”
Gremja sr. Jóhanns og vand-
lætingasemi yfir ártals skekkj-
unni, er svo mikil aö hann
hvæsir þessum orðum á papp'r-
inn: “að fullorðinn maður skuli
villast svo herfilega, er, að eg
hygg um það bil dæmalaust.”
Þetta er ósatt. Sr. Jóhann
hefir með þessum stóra dóm
stigið tveim skrefum of langt
og hnotið á annað tíné út af
braut sannleikans.
Eg get sannað það, að ekki
allfátt af alþýðufólki hefir álit-
ið að tímatalið byrjaði við
dauða Krists.
Margt af þessu fólki er eins
vel gefið og sr. Jótíann og
miklu kristnara í þess orðs
beztu og ífullkomnustu merk-
ingu, og ástæður þess — þó að
ártalið stæði ekki tíeima eru
viturlegar og eðlilegar.
Og ástæður þessa fólks eru
aðallega tvær:
Fyrri ástæðan er sú, að kenn-
ingar Krists klufu veraldarsög-
una í tvent, en áhrif þeirra
urðu ekki starfandi kraftur út
um heim, fyr en eftir dauða
§
LONG DISTANCE CALLS
Recently the reduced evening rates for Lorvg Distance on
Station-to-Station calls were allowed to extend continu-
ously from 7 P.M. Saturday to 4.30 A.M. Monday.
Now another great saving on
Long Distance Calls
is going into effect. Under the new schedule of rates a dis-
count will be allowed on all—
PERSON-TO-PERSON CALLS
betweeu the hours og 7 P.M. and 4.30 A.M. and all day Sunday.
The reduction on person-to-person nights and Sunday calls will be
exactly the same in amount (not in percentage) as on station-to-station
calls to the same place. For example:
On a call Winndpeg to Brandon—
The DAY station-to-station rate is 85c (3. mins.)
The NIGHT station-to-station rate is 45c (3 mins.)
Difference 40c
The DAY person-to-person rate is $1.05 (3 mins.)
The NIGHT person-to-person rate is 65c (3. mins.)
Difference 40c
USE LONG DISTANCE FOR YOUR OUT-OF-TOWN BUSINESs
MANITOBA TELEPHONE SYSTEM
i
hans. Hin ástæðan er róttæk
aldavenja, að segja um menn:
“eftir þeirra dag” — þá fyrst,
er hver maður búinn að gefa
sögu sína, og sýna hverju er-
indi hann aflauk í heirni hér..
Nú er sr. Jóhann búinn að
sanna að ártalið eigi frá forms-
ins hlið, að rekja frá fæðingu
Krists, —< hvað sem öllum öðr-
um líður. — Af þessum ástæð-
um, er eg mjög ánægður yfir
því, að eg skrifaði ‘‘Vandamál-
ið”, því að nú vita allir sem
Lögberg lesa, um þefta atriði.
Þó að sr. Jóhann sé upp með
sér yfir þessu á minn kostnað,
er aukaatriði. Höfuðatriðið er
að “Vandamálið” gerði gagn.
Sem bókstafs maður, hefir sr.
J. B. numið þarna hið þarfasta
verk. Og eg álít þessa töl-
vísi hans í þarfir almennings
meira virði, en allar þær bók-
stafsræður, sem hann er búinn
að halda í öll Iþau ár, sem hann
er búinn að vera prestur.
í enda greinar sinnar er sr.
J. B. orðinn svo upp með sér, að
hann minnir á sjálfan sig í
prédikunarstól, þegar hann er
að lesa guðspjöllin — sem hann
að töluvísindunum undantekn-
um, hefir aldrei skilið sálarfars-
lega, frekar en “grunnhygginn,
óupplýstur unglingur” — svo
að honum séu gefin hans eigin
orð til baka.
En nú ætla eg að biðja sr.
J. B. að gá að sér. “Kálið er
ekki sopið úr ausunni enn”. —
Of miklum hroka getur svelgst
á.
4 Töluvísindi sr. J. B. eru rétt,
eftir hans skilningi og tak-
mörkuðu þeklðingu á 'hænri
sviðum. Sr. J. B. hefir aldrei
leitarmaður verið af knýjandi
innri vaxtarþrá. Hann veit ekk-
ert hvað það er, að villast um
stund af sárum þekkingar-
þorsta. Þessvegna verður hann
grimmur eins og miðalda prest-
ur ef stefnunni er ekki haldið
beinni þó að hún liggi út á
skjóllausa ótí'fa eyðimörk.
Af þessum ástæðum skal hon-
um kunngert, að eftir alt, liggur
skekkja í gegnum öll hans tölu-
vísindi frá hæsta sannleiks-
dórni. Og þegar hann er bú-
inn að laga þá skekkju, verður
farið að tí'ða á daginn, þó að
hann átí'ti sig nú standa sigri-
hrósandi í hádegis stað hinna
einu réttu sanninda.
Sr. J. B„ segir að Jesús hafi
verið um þrítugt þegar hann
byrjaði að kenna. En það er
ekki rétt, þar skakkar um 4—5
ár. Sú tímaskekkja, liggur í
gegrium allan tímareikning sr.
J. B. í svari hians til mín.
Eftir reikningi sr. J. B„ á
Jesús að hafa fæðst 4—5 árum
á undan sjáifs síns fæðingu —
mikill er lærdómur guðfræð-
ingsins! — Það er fullsannað,
að Jesús fæddist 749 eftir bygg-
ingu Rómaborgar, og þessu til
stuönings má geta þess, að
landstjóri Pontius Pilatus fór
heim til Róm 36 e. K. sama ár
og Kristur var krossfestur og
kom ekki til Palestínu aftur. —
Það vita allir, sem takast þá
ábyrgð á hendur, að fræða aðra
— að undanskildum sr. J. B., —
að tímatalinu á ofanverðum
miðöldunum var breytt og er
álitið að þessi skekkja eigi rór
sína að rekja til þeirra mistaka
þegar sú breyting fór fram. —
heimildir fyrir þessu eru í hinu
ágæta fræðiriti Austurlönd, eft-
ir Ágúst Bjamason.
Vera má að þeir verði elkki
eins margir og sr. J. B. heldur,
sem undra sig mjög á því, þó
að hann geri sig mikinn yfir
sínum talnareikningi, þegar
leikmenn eru annars vegar. En
ætli að þeir verði ekki fleiri,
sem undrast það, að hann skuli
ekki vita hinn rétta sögulega
sannleika þeirra guðfræðis
greina, sem hann hefir burðast
með, um fleiri tugi ára á við
mann eins og Ágúst Bjarnason,
sem aldrei hefir í preststöðu
verið ?
J. S. frá Kaldbak.
“T. B. R.” DÁINN
T. B. Robertson, einn af aðal-
ritstjórum blaðsins Winnipeg
Free Press, dó s. 1. mánudag.
Hann var mjög vel pennafær
maður, og munu margir minn-
ast fylkis þingfréttanna, sem
hann skrifaði í blaðið með fyr-
irsögninni “Under the Dome”
og sem stafimir “T. B. R.”
stóðu undir.
STAKA
Eru Fróðárundur að byrja?
Ekki er þá að sökum að spyrja.
Veröld sem að á ekkert eyra
ætlar nú með (h)ljóði að heyra.
J. S. frá Kaldbak.
WILDFIRE COAL
“T rade-Marked”
LOOK FOR THE RED DOTS AND DISPEL
YOUR DOUBTS
LUMP ..............$11.35 PER TON
EGG ............... 10.25 PER TON
SEMET-SOLVAY COKE .$14.50 PER TON
MICHEL COKE ....... 13.50 PER TON
DOMINION COAL
(SASK. LIGNITE)
COBBLE ............$6.65 PER TON
STOVE ............ 6.25 PER TON
BIGHORN COAL
(Saunders Creek)
LUMP ..............$13.25 PER TON
FOOTHILLS COAL
(Coalspur)
LUMP ..............$12.75 PER TON
STOVE ............. 12.25 PER TON
FUEL LICENSE NO. 62
Phones 94 309
McCurdy Supply
Company Limited
49 NOTRE DAME AVE. E.