Heimskringla - 08.04.1936, Qupperneq 1

L. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MEÐVEKUDAGINN, 8. APRÍL, 1936
NÚMER 28.
HELZTU FRETTIR
GUÐRUN STEFANSSON
F. 14. júlí 1857 — D. 6 marz 1936
KRISTINN STEFANSSON og GIJÐRtJN JÓNSDÖTTIR STEFANSSON
Mynd þessi var tekin árið 1909 á 25 ára giftingar afmæli þeirra.
Aftaka Hauptmanns
Aftaka Bruno Riohard Haupt-
manns, þess er fundinn var
sekur af hæztarétti um að vera
valdur af morði Lindberghs
drengsins, fór fram s. 1. föstu-
dagskvöld.
Aftöku-athöfnin ibyrjaði kl.
8.41 að kvöldinu (eftir New
York tíma) en kl. 8.47 lýstu
sex læknar því yfir, að Haupt-
mann væiri dauður. Rafmagns-
stóllinn er aftökuáhaldið í
Bandaríkjunum.
Þetta var í fjórða sinni, sem
aftakan var ákveðin. Áður hafði
ávalt eitthvað vitnast, er rann-
saka þurfti, svo að fresta varð
dauðastundinni.
Hauptmann hélt því eindragið
f'ram til hins síðasta, að hann
væri saklaus af morði Lind-
berghs barnsins. Lausnar-
gjaldspeningarnir, sem í fórum
hans fundust, og sem hann gat
aldrei gert verulega grein fyrir
hvernig á sftóð, voru fótakeflið.
Miða skeytin, sem honum og
dr. Condon fóru á milli við af-
hendingu lausnarfjárins, voru
talin af sérfróöum að vera
skrift Hauptmanns. Þótti hæzta
rétti þetta ugglaus vottur um að
þarna væri sá, er við glæpinn
um rán og morð Lindberghs-
íbarnsins væri riðinn.
Hoffmann, ríkisstjóri í New
Jersey, virtist mjög sannfærð-
ur um, að Hauptmann væri ekki
einn við málið riðinn og reyndi
sitt af hverju til að fá málið
tekið aftur til rannsóknar. En
þó leyfi væri til þess veitt, virt-
ist það etóki koma að neinum
verulegum notum, og ástæðurn-
ar til frekari rannsókna, féllu
um sjálfa sig.
Wendel hét t. d. maður í
fangelsi, sem kvaðst vera vald-
ur að morði Lindberghs-ibarns-
ins, en segir svo frá að sér hafi
verið ýmist mútað eða þröngv-
að til að játa þetta; reyndist
ibæði það og morðsaga hans
eintómt rugl, að svo miklu leyti,
sem hægt var að rannsaka það.
Og svipað var um fleiri, er
við rán LindberghsHbamsins
voru sagðir riðnir.
Að fleiri hafi átt þátt í glæpn-
um en þessi eini maður, er
ekki ólíklegt, eins og Hoffman
ríkiSstjóri heldur fram, en það
er samt sem áður ekki ó-
mögulegt, að aðeins einn mað-
ur hafi verið það.
Hitt er ekki heldur takandi
fyrir, að út af þessu máli rísi
pólitísk deila í Bandaríkjunum.
Tillögur1 Hitlers
Hvernig sem á það er litið,
verður ekki annað sagt um til-
lögur Hitlers í ófriðarmálum
Evrópu, en að þær taki öllu
langt fram, sem um s. 1. 20 ár
hefir verið hreyft til eflingar
varanlegum heimsfriði.
í Rínarmálinu svarar Hitler
því einu til, að þriggja manna
nefnd sé skipuð til þess að hafa
eftir með því sem á vestur-
iandamærum Þýzkalands sé að
gerast og eins hins sem Frakk-
lands og Belgíumegin sé einnig
aðihafst. Nefnd þessi villl Hitler
að sé skipuð 1 Breta, 1 ítala og
einum óhðáum manni. Annars
komi hvorki þama né annar-
istaðar til stríðs af hálfu Þýzka-
lands.
En þetta er nú smá|mál borið
saman við friðartillögur Hitlers
að öðru leyti. Enda er sagt að
Bretar hafi séð svo margt gimi-
legt í þeim, að þeir hafi strax
fallist á að taka þær til greina.
Stóra atriðið í tillögum hans
er, að allar þjóðir heimsins
komi saman og taki upp spurs-
málið um takmörkun herútbún-
aðar til stórkostlegra muna. —
Ennfremur að eiturgas sé ekki
notað í hernaði. Einnig að bann
sé við því lagt, að með sprengj-
um sé farið í loftskipum að
nokkurri borg er sé lengra en
30 kílómetra frá vígstöðvunum.
Ef þjóðirnar kæmu sér hrein-
skilnislega saman um þetta, og
gengu allar í Þjóðabandalagið,
endurstofnað á þessum grund-
velli og í samræmi við 14 höf-
uðatriði Woodrow Wilsons, sem
Frakkar hefðu eyðilagt með
Versalasamningunum, þá væri
unnið að varanlegum friði í
heiminum og með mannúðar-
fyllri skilningi að málum þjóða
heimsins. Árangur Þjóðabanda-
lagsins segir hann hafi orðið
'Svo hættulegan heiminum
vegna Versalasamninganna,
sem það hvíldi á, að við sjálft
hefði legið að stofnað hefði
verið til þess grimmilegasta
blóðbaðs, sem heimurinn hefði
nokkru sinni séð. Sú væri
reynslan af 20 ára starfi Þjóða-
Ibandalagsins, af því það hefði
ekki verið stofnað á réttlæti
því, sem allar þjóðir gætu bor-
ið virðingu fyrir.
Tillögur Þjóðverja eru heil-
mikið skjal og er í mörgum lið-
um og greinum. Ein greinin
fjallar um, að Þjóðabandalagið
hafi eftirlit með því, að útrýma
hjá hverri þjóð því er hatur vek-
ur meðal borgaranna til annara
þjóða með ræðum og ritum.
Vegna viðskifta mála, segja
Þjóðverjar að barist sé um ný-
lendur. Á það verði að binda
enda, en að Þjóðabandalagið
snúi sér að því, að útbýta
markaði sanngjarnlega milli
allra þjóða.
Alt þetta vilja Þjóðverjar að
verði gert á f jórum næstu mán-
uðum, það er að segja, að end-
urreisa Þjóðábandalagið á þess-
urn grundvelli — og að at-
kvæðagreiðsla almennings í
hverju landi sé tekin um það
hvort söíku Þjóðabandalagi skuli
á fót komið.
Frakkar voru þegar í istað á-
kveðnir á móti þessum tillögum
Hitlers og telja þær meðal ann-
ars verða Þjóðabandalaginu að
falli og til þess, að vera vissir
um að ítalir verði nú með sér,
leggja þeir til að allar hömlur
á innflutningi til ítah'u, séu af-
numdar. Mussolini hefir það á-
valt sem svipu á Frakka, að
verða með Þjóðverjum, ef þeir
verði ekki með sér. Slíkur er
skollaleikur ítala og Frakka á
ibak við tjöldin.
í tillögum Hitlers er gert ráð
fyrir að jafna allar sakir út af
Locarno-samningSbrotum bæði
Þjóðverja og Frakka eftir að
Þjóðabandalagið hefir verið
endurreist. Telja Frakkar í gær
ekki við annað komnadi, en að
Þjóðabandalagið hegni Þjóð-
verjum fyrir brot þeirra á samn-
ingunum, úr því það hefir fund-
ið Þýzkaland sekt um það. —
Annars segja Frakkar að þeir
neiti öllum tillögum Þjóðverja,
en segjast hafa aðrar friðartil-
lögur á prjónunum, sem ibirtar
verði eftir kosningarnar, sem
eru 26. apríl í Fratóklandi. "
Hitler svaraði andmælum
Frakka um hæl með því, að
senda meira herlið til Rínarhér-
aðanna í gær.
Bretar virðast því fylgjandi
að leggja enn fyrir Þjóðabanda-
lagið hvað gera skuli út af Lo-
carno-samningsrofi Þjóðverja
og ennfremur að heyra undir-
tektir Rússa og" annara sam-
bandsþjóða þess og Frakklands
um friðartillögur Hitlers.
Þingi lokiS
Fylkisþingi Manitoba var slit-
ið um miðjan dag í gær. Hafði
það þá staðið yfir í 7 vikur.
Alls afgreiddi þingið 37 frum-
vörp, sem fæst voru mikils verð.
Síðustu dögum þingsins var
að mestu varið til að ræða sér-
mál þessa bæjar. Var breyting
á grundvallarlögum bæjarino
veitt í skatta- og eftirlaunamál-
inu. En ákvæðið um að bærinn
hefði leyfi til að selja hér ben-
sín, var felt. Ennfremur voru
feld ákvæðin um að allir borg-
arar bæjarins hefðu atkvæðis-
rétt í öllum bæjarmálum, er 21
árs væru að aldri og væru
brezkir borgarar.
Einu stórvirki hrinti þingið í
framkvæmd og það ) var að
lengja tíman, sem ölbruggarar
mega selja áfengi frá klukkan
7 til klukkan 9 að kveldinu. —
Þess má geta, að forsætisráð-
herra Bracken var á móti þessu
frumvarpi, en það varð eigi að
síður að lögum.
Forseti rekinn
Niceto Alcala Zamora, sem
um síðast liðin fimm ár hefir
verið forseti Spánar-lýðveíldis-
ins, var rekinn frá stöðu sinni
í gær af þinginu. Fyrir réttum
finim árum rak Zamora Alfons
konung frá völdum.
Þingið, sem nú er skijiað
meiri hluta vinstri manna og
socialista, var óánægt með
framkomu Zamora er síðustu
stjórnarskifti fóru fram; hann
dróg að leysa hina föllnu stjórn
af hólmi og sýndi vinstri stjórn-
inni eða sigri hennar engin
vinahót.
Zamora er talinn hafa átt
svo mikinn þátt í stofnun Spán-
ar-lýðveldisins, að hann er tal-
inn einn af feðrum þess
Með tillögunni um að reka
forsetan voru greidd 238 at-
kvæði á þinginu. Hægii menn
v-eigruðu sér margir viö að
greiða atkvæði.
Vara-forseti .er enginn á
Spáni, svo þar til annar' forseti
verður kosinn, h'tur Martinez
Barrio eftir embættinu, en hann
er forseti þingsins og formaður
sameinuðu stjórnarflokkanna
(Republican Union).
Komnir frá íslandi
Væntanlegir til þessa bæjar
í dag eða á morgun, eru dr. P.
J. Pálsson og fjölskylda hans,
og Sigríður Guðmundsson,
heiman frá íslandi. Sigríður er
systir Mrs. Guðriúnar Magnús-
son á Víðir, Manitoba. Ferða-
fólkið lagði af stað frá íslandi
23. marz.
Sem getið var um hér í blað-
inu andaðist Mrs. Guðrún Stef-
ánsson að heimili sínu á Gimli
föstud. 6. marz. Rúmföst var
hún aðeins nokkra daga. Er
með henni stór-merk og ein hin
mikilhæfasta kona til moldar
gengin er vér böfum átt, í hópi
vorum hér vestra. í öllum
greinum var hún langt yfir alt
mieðallag, þó hún skaraði eink-
um fram úr, að hagsýni og
djúpsæi, sem allir munu minn-
ast er henni kyntust.
Guðrún var fædd að Hellu-
vaði í Mývatnssveit í S. Þing-
eyjarsýslu 14. júh' 1857. For-
eldrar 'hennar voru Jón Árna-
ison, bónda frá Sveinsströnd í
sömu sveit og Rebekka Guð-
mundsdóttir, yfirsetukona, frá
Meiðavöllum í Kelduhverfi, hin
mikilhæfasta og þrekmesta
kona, svo að hennar var víða
getið meðal íslendinga fyrri á
árum fyrir rausn, hjálpfýsi og
skörungsskap. Jón faðir Guð-
rúnar vair af merkisfólki kom-
inn, voru þeir systkina synir,
hann og Jón alþingismaður á
Gautlöndum, var Árni faðir
Jóns, biróðir Kristiönu móður
Jóns alþingismanns. Þá voru
þeir þremenningar Jón og Sig-
urður frá Klömbrum faðir Jó-
hannesar kaupmanns Sigurðs-
sonar, en þau bræðraþöm Guð-
rún og séra Árni Jónsson á
iSkútustöðum.
Þau Jón og Rebékka bjuggu
nokkur ár á Geirastöðum í Mý-
vatnssveit og fluttust þaðan
norður í Kelduhverfi, og svo
þaðan að Máná á Tjörnesi. Frá
Máná fluttust þau til Vestur-
heims og settust að í Nýja ís-
landi 1876 og nefndu landnám
sitt Meiðavelli eftir Meiðavöll-
um í Kelduhverfi þar sem þau
áður bjuggu. Fjögur börn þeirra
fluttust með þeim vestur: Guð-
rún, Árni, Björg og Þorlákur,
en þrjú voru komin á undan og
höfðu staðnæmst við Kinmount
í Ontario 1874: Guðmundur síð-
ar klæðsali í Winnipeg; Sigríður
og Ari. Var för þeirra upphaf-
lega fyrirhuguð til Brazih'u þó
eigi færu lengra. ÖU eru systk-
inin dáin nema Þorlákur, er var
þeirra yngstur og býr í Winni-
peg.
Eigi fluttist Guðrún með for-
eldrum sínum til Nýja íslands,
en staðnæmdist í Winnipeg og
fór strax í vist. Taldi hún sér
það lán alla daga, því með því
kyntist hún hérlendu menning-
arlífi og nam enska tungu sem
þá var eigi algengt meðal vest-
urfara. Skömmu eftir að til
Nýja íslands kom veiktist Jón
faðir hennar, sótti hún hann og
flutti með sér upp til bæjarins
og þar andaðist hann eftir lang.
varandi veikindi. Varð það til
þess að fjölskyldan flutti síðar
til Winnipeg og bjó þar eftir
það.
Snemma kom örlæti og
drengskapur Guðrúnar í ljós og
sá metnaður, sem hún bar, alla
daga, fyrir hönd þjóðar sinnar,
sem hún unni heilum huga þó
minningar hennar frá Islandi
væri flestar daprar og vektu
hjá henni beizkju og sársauka.
Það var á þessum árum, er ís-
lendinga bygðin í Winnipeg óx
sem örast, að nokkurir menn og
konur gengust fyrir því að
stofnaður var skóh fyrir íslenztó
börn. Börnunum var ekki vært
á sjálfum bæjarskólanum fyrir
ertni og óvildar aðbúð. Var
Guðrún ein þeirra er gekkst fyr-
ir þessari skólastofnun. Lagði
hún mánaðarlega í tvo vetur
helming af launum sínum til
iskólans. Eigi lét hún þar við
sitja, heldur tók hún líka að sér
munaðarlaus ungbörn, kom
þeim fyrir og gaf með þeim svo
tímum skifti. Sjálf gekk hún
alls á mis, en um það sakaðist
hún ekki, sagðist þá hafa verið
að læra að skilja lífið. Enginn
vafi er á því, að hún notaði þær
námstundir vel. Öll hin síðari
ár, voru það ýmiskonar dæmi
frá þessum tímum, sem skýrðu
fyrir henni hversdags atburðina
og styrktu skoðanir hennar á
þeim málum sem upp voru að
koma.
Um 1881 mun hún hafa lagt
út í fyrstu fasteigankaup sín
hér í bæ. Var það lóðin þar
sem nú stendur húsið 626-628
Frh. á 5 bls.
Translations from the lcelandic
(by Skúli Johnson)
Séra Jón Þorláksson:
POVERTY
Poverty was my house-wife ever
Since I came this world into;
Decades seven we’ve managed, never
Having much betwixt us two;
If for aye we’ll cling on thus
He knows Who united us.
VERSES
Unborn I were to motrtal strife
Or had not mid men tarried
If I had bome the Lock of Life
And likewise Life’s Key carried.
Foul is the Heath of Hialti’s Vale,
With fault—heaps it o’erlaid is;
Of yore the devil fled this dale
And flitted down to Hades.
Sigurður Pétursson:
Although this foot of mine I lose
My joy of life that nowise mars.
To hop into Heav’n if I so chooíse,
Maimed, and on one foot, naught debars.
Ben. J. Gröndal:
MOWING VERSE
Migh.tier scythe-swathes must I trace
Upon the mound where frosts held rule;
The Sun lights with her shining rays
The central part of Mountain Stool.
Hjálmar Jónsson:
AT THE COMMENCEMENT OF COURSING
FROM “GRIM’S ISLAND”
I take on me the helmsman’s rein—
The task outstrips the strength that’s mine—
To cross the perilous seething main:
The Name I trust in„ Lord, is Thine.
The surf blows o’er the riggings’ band,
Raging waves swell the sea’s domain:
O where shall we both life and land
At eve from our Redeemer gain?
UTTERED AFTER SILENCE
I know the echo of this din—
It needs no more relating—
’Tis death’s and judgment’s thunder in
My ears reverberating.
Much view the windows of my brow
That well it were to cherish
For on all nature I gaze now
With eyes soon doomed to perish.
SIGNS OF SENILITY
That I with blooms wreathe Writing’s Lands
Withholds, meseems, age weighty.
Stiff grow, we wot, the Death-chilled hands
Of one who’s five and eighty.