Heimskringla - 08.04.1936, Side 5

WLNNIPEG, 8. APRÍL, 1936
HEIMSKRINGLA
5. StÐA
um betur boðum skynseminnar
og gætum þess mundangshófs,
eem er eintoenni sannrar heil-
brigði. Sá sem þannig lifir,
þarf aldrei að iðrast. Hann bef-
ir unnið sér góðan orstír og
veit, eins og skrifað er í Háva-
málum og eins og er svo oft
vitnað til, að:
“Deyr fé
deyja frændr,
deyr sjálfr hit sama;
en -------- orðstírr
deyr aldrigi
heim er sér góðan getr.”
Orðstírinn er afleiðing mann-
gildisins og framhald 'þees. Með
honum verður tíf manns, þeg-
ar hann er sjálfur liðinn, starf-
andi afl í tífi kynslóðanna, öld
eftir öld. Með því að lifa í
samræmi við það sem bezt er og
heilbrigðast í eðli manns, lifir
maður öðrum um ókomnar ald-
ir.
Þetta er í stuttu máli kjarni
greinarinnar um lífsskoðanir ís-
lendinga í fornöld eins og þær
birtast, meðal annars, í Háva-
málum. Margt fleira er þar
að finna, ,evo sem tiil dæmis að-
vörun um að fagna eigi yfir því
sem ilt er.
“Illu feginn
ver þú aldrigi
en lát þér at góðu getit.”
Svo er og talað um vináttu
góðra manna og ýms ráð um
það hvað skal gera til þess að
vinskapur á milli manna hald-
ist. En eg ætla ekki að endur-
taka alt það sem í greininni er
um tífsskoðanir forn Islendinga
eins og þær birtast í kvæða-
safninu sem ber nafnið Háva-
mál. Það er ef til vill mörgum
yðar kunnugt. En þar sem eg
er sjálfur, að heita má, nýfarin
að fræðast um þessi efni, þá
'hefir mér fundist þegar eg hefi
lesið ýmsar gamlar sagnir eða
greinar um þær, að nýr heimur
vera að opnast fyrir mér, og að
eg sjái og skilji margt það,
sem eg hefi ekki áður séð eða
skilið.
Þegar eg las greinina um
Hávamál, þá þóttist eg hafa
fengið skilning á því, hvers-
vegna svo margir tslendingar,
bæði hér og á ættjörðinni hafa
heldur aðhylst gkynsemisstefn-
una í trúmálum en að hleypa
sér út í rétttrúnaðarofsa. Það
er ekki í eðli tslendinga, að yfir-
gefa sjálfræðið eða vitið, og
þó að sumir sýnist hafa gert
það, þá verður það aldrei til
lengdar. Að lokum aðhyllast
þeir þær skoðanir og tífsreglur,
sem eru þeim eðlilegastar.
En, segja sumir, þessar skoð-
anir eru úr heiðninni. Vér er-
um nú kristnir og höfum yfir-
gefið heiðna siði og alt sem
þeim er skylt.
En, má spyrja aftur á móti,
þyðir kristnin það, að yfirgefa
alt, sem göfugt er og fagurt?
Þýðir hún það að forðast. alt
það sem kallast heiðið, aðeins
vegna þess að það ,er ekki
sprottið upp af kenningum gyð-
inga og siðum? Eg hygg að
svo sé ekki. Vér erum frjálsir,
og getum tekið á móti öllu því
góða og fagra, hvar sem það
finst í heiminum, eða af hverju
sem það er sprottið. Það hef-
ir verið misskilningur manna
að halda það, að með því að
taka kristna trú verðum vér að
yfirgefa alt hið góða með hinu
illa. Kristur kendi það ekki, en
aðeins þeir sem á eftir honum
komu og hugðu að þeir væru
að gera það mannkyninu til
góðs, að afbaka og afvega færa
kennigar sem hann veitti heim-
inum, að fylla þær hjátrú og
hégiljum.
Páll lét það skiljast sem svo,
að hinir heiðnu væru syndarar.
En hvað er syndugt við það, að
halda göfugum lífsreglum þar
sem sjálfræðið, vitið, trygð,
réttvísi, drengskapur o. s. frv.
er haldið á lofti sem fyrirmynd,
sem menn eigi að breyta eftir?
Eg hygg að ef að meira af anda
forfeðra vorra gerði vart við sig
í nútíðar breytni og framkomu
manna, þá væru þeir nær því að
efla verulegt guðsríki á jörðu,
en þeir gera nokkurntíma með
því, að halda stranglega við
kreddur og hjátrú, sem eru
verri og óæðri en heiðnin, sem
að þeir fyrírlíta.
Eg ráðlegg mönnum ekki það
að yfirgefa kenningar Krists.
En, eg vil að menn geri eins og
ráðlagt hefir verið: “Prófa alt,
og halda því sem , gott er,”
eins í heiðnum kenningum og í
hinum Kristnu, því að guð birti
aldrei neinni einni þjóð allan
sannleikann, og eg hygg, að
forfeður vorir hafi að einhverju
leyti öðlast skilning á hinum
æðri sannleika, sem hefir eilífð-
ar gildi og sem verður nútáðar
trú vorri að miklum hag, sem
afnemur margar þær villur, sem
slæðst hafa inn í hana, og rétt-
lætir hana fyrir mönnunum, en
getur aldrei orðið henni að
meini.
GUÐRÚN STEFÁNSSON
Frh. frá 1 bl*.
Young St., sem hún síðar lét
byggja. Varð það henni hið
mesta happakaup. Bjó hún þar
fyrst eftir að hún giftist og svo
með köflum síðar. Sagðist hún
hafa verið kvött til þessara
kaupa af húsbændum sínum, er
þá voru og sem hún jafnan mat
mikilg og var hið vandaðasta og
vænsta fólk. Var Winnipeg þá
í hraðVexti; þó uppgangsárin
yrðu fá í það sinn. Ekki farg-
aði hún þessari eign sinni og
mun í því efni hafa veriö eini
tslendingurinn sem það gerði
! ekki, þegar að surfu kreppu-
j árin er þá fóru í hönd.
Þetta ofangreinda ár var
; stofnað “hið íslenzka kvenfélag
j í Winnipeg” og var Guðrún í
hópi þeirra er gengust fyrir því.
Lagði félagið fram krafta sína
til líknar bágstöddum vestur-
förujm og hafði ærið að starfa
um tíma. Var þetta fyrsti fé-
lagsskapurinn af því tagi sem
stofnaður hefir verið meðal ís-
1 lendinga.
GUÐRtrN JöNSDóTTIR STEFANS-
SON. Myndin er í hóp-mynd a£ hinu
‘Tslenzka kvenfélagi í Winnipeg”
1881. Guðrún er þá 22 ára.
Þær sem að stofnuninni
stóðu, auk Guðrúnar, voru Re-
bekka móðir hennar; Kristrún
Sveinungadóttir úr Kelduhverfi
í S. Þingeyjarsýslu og dóttir
hennar Svava Björnsdóttir Lin-
dal; Þorbjörg Björnsdóttir frá
Ási í Kelduhverfi; systurnar
Signý, Björg og Sigurborg Páls-
dætur frá Dagverðargerði í Hró-
arstungu; Helga Jónasdóttir frá
Möðruvöllum í Hörgárdal; Hild-
ur Halldórsdóttir frá Stóra-
bakka í Hróarstungu; Kristrún
ólafsdóttir prest, frá Kolfreyju-
stað; Torfhildur Þorsteinsdóttir
Hólm. í félagið gengu fleiri
'konur eftir að það tók til starfa.
Vann félagið í einingu og með
áhuga að líknarstarfsemi sinni
í nokkur ár, en svo dreifðust
kraftarnir með burtflutningi
þessara kvenna úr bænum og
innbyrðis ágreiningi um stefnu-
skrá og tilgang félagsins. Eftir
að Fyrsti lútherski söfnuður
tók til starfa, vildu sumar kon-
urnar að félagið sneri sér ein-
göngu að málum safnaðarins
og starfaði fyrir söfnuðinn; en
það vildi Guðrún ekki, fanst
þörfin meiri á því verki er þær
voru að vinna. Klofnaði þá fé-
lagið, og nefndist sá hlutinn er
fast bélt við hinn upprunalega
tilgang, “tsland? dætra félag”,
en svo fóru leikar er tímar Jiðu
að íélagsskapurinn varð að
hætta, mest vegna vaxandi
iburtflutninga úr bænum, út í
nýlendur.
Sumarið 1884, 13. ágúst, gift-
ist Guðrún skáldinu Kristni
Stefánssyni frá Egilsá í Skaga-
fjarðarsýslu. Varð hjónaband
þeirra hið farsælasta og ástrík-
asta. Bæði voru valmenni,
gædd yfirburða hæfileikum og
svo nærgætin að fult tillit tóku
þau ávalt hvort til annars í öll-
um hlutum, þó hvort um sig
hefði sínar skoðanir út af fyrir
sig. Þökkuðu þau hvort öðru
þann hugsana þroska sem þau
hvort um sig öðluðust með líð-
andi árum. Þakkaði hún honum,
að sér hefði auðnast margt að
sjá og skilja á sviðum hug-
sjóna og vitsmuna lífsins er
annars hefði verið sér hulið eða
farið fram hjá sér. Heimili
þeirra varð fyrirmynd. Þau
höfðu bæði nægan vilja og
skapfestu til þess að gera úr
samtífinu þá einingu, sem óvíða
er að finna meðal hjóna. Hvort
um sig lifðu sínu sérstæðu lífi.
Þó ólík væri að skapferl; og
lundarlagi, stefndu bæði að
sama takmarki. Hið lítilvæga,
smámunirnir, og oft og einati
hið hversdagslega hvarf og varð
að engu. . Takmarkið var að
laga æfina eftir því sem sann-
ast er og réttast í hverri grein
en þó jafnframt vera minnug
þess, sem reynslan hafði kent
og búast mátti við að framtíð-
in gæti í té látið.
Kristinn var þannig skapi far-
inn “að viljandi blekti hann
engan.” Ekkert var fjær þeim
en fals og yfirskyn og gerði
Guðrún þeim það öllum ljóst, er
hún umgekst, því skorinorð gat
hún verið og talað tvímæla-
laust. Bæði voru tilfinninga og
hluttekningarík og gekk þeim
öll eymd og óhamingja að
hjarta, enda bættu þau úr
mörgu mótlæti, einkum þar sem
lítilmagnarnir áttu í hlut, bæði
fyrst og síðast, þó eigi létu þess
getið.
Ekkert heimili, hér í þessum
bæ, var ánægjulegra að heim-
sækja en þeirra. Kristinn lýsti
heimili sínu með þessu vísu
orði er hann kvað til vinar síns
eins, endur fyrir löngu, það átti
hvergi annarsstaðar við en hjá
þeim:
“Þar sem manni mætir fyrst
mannúðin í dyrum.”
Þar skygði aldrei neitt á
fögnuð eða vinahót, nema ef
þau fréttu eitthvað það sem
miður var. Þá var sem ógæfan
hefði hent þau. Þau bókstaf-
lega liðu með vinum sínum. Á
heimilinu voru samræður oft
fjörugar, ávalt glaðlegar, en þó
alvarlegar, og gengu oftast út
á það að skoða hin ýmsu við-
horf lífsins. Lífið sjálft var
þeirra umhugsunar efni frá
fyrsta til hins síðasta.
Það fundu allir er heimilislífi
þeirra kyntust að Guðrún var
þar sterkari stoðin, einkum til
þeirra hluta er laut að hagsýni
og framkvæmdum. Hún var
fnamúrskarandi hagsýn og
framkvænidarsöm. Um hana
sagði einn hinn mesti hagsýnis-
maður, er til hennar þekti vel,
að leitun myndi á slíkri konu,
enda mun það hafa verið henni
að þakka, að stórum mun, að
efnahagur þeirra greiddist vel.
Hún var gædd afar miklu vilja-
þreki og kom það í ljós, einkum
hin síðari ár, eftir að hún hafði
mist mann sinn og var orðin
meira og minna ein á vegferð-
inni. Átti hún ekki von á jafn-
langri æfi og raun varð á, því
hún kaus ekki að lifa hann. En
viljaþrekið bilaði hana ekki þó
æfin gerðist tómleg. Kristinn
andaðist 26. sept. 1916, átti hún
þá eftir 20 ár, af fremur ein-
mana æfi.
Hún mun hafa verið á fertugs
aldri, er eg kyntist þeim hjón-1
um fyrst. Átti hún þá oft við
vanheilsu að stríða, en aldrei
var hún þó svo vesöl ieða þreytt
að ekki kæmi hún því í fram-
kvæmd er hún hafði ásett sér.
Oft bar það þá við að henni
varð að orði, að enginn vissi
hvað hann gæti, því aldrei hefði
neinn tekið á af öllum sínum
kröftum. Lýsa þessi orð skoð-
unum hennar og styrkleika, en
hafi nokkur tekið á af öllum
kröftum þá var það hún, síð-
ustu árin. Fyrir nokkrum árum
tók sjón hennar að þverra, svo
hún mátti heita alblind síðasta
árið. Þá fékk hún aðkenningu
af slagi fyrir ári síðan og misti
að miklu leyti málið. Samt var
andi hennar óbeygður og hugs-
unin skýr. Viku fyrir andlátið
var hún stödd við kaffiborðið
með húsfólki sínu. Var þá af
kröftum hennar svo dregið að
hún gat naumast hreyft sig og
ætlaði einhver að styðja hana
til sætis, en hún vildi ekki, en
bandaði hendi á móti og sagði:
“Ekki”, “get”. Viljinn bar hana
yfir þrautir og vanmætti síð-
ustu mánaðanna — út að gröf-
inni.
Útför hennar fór fram frá
heimili hennar á Gimli og Sam-
bandskirkjunni í Winnijieg 10.
og 11. marz. Ræður fluttu séra
Eyjólfur J. Melan og séra
Rögnv. Pétursson. Jörðbð var
hún við hlið manns hennar í
Brookside grafreitnum, þar sem
flestir hinna fyrri Winnipeg ís-
lendinga hvíla.
R. P.
ALBERTA-ÞINGIÐ
Fyrsta Social Credit þinginu
í Canada var slitið s. 1. þriðju-
dag í Alberta.
Um 102 frumvörp voru aö
lögum gerð. Lutu mörg eða ef
til vill flest af þeim óbeintínis
ef ekki beintínis, að löggjafar-
áformum social credit sinna.
Veigamesta málið af þeim
mun þó hafa verið ákvæðið, er
heimilar stjórninni að stofna
banka og reka bankastörf í
fylkinu.
Rreglugerð hefir verið samin
um viðskiftarekstur í fylkinu
eftir nótum social credit-stefn-
unnar. Gengur sú löggjöf í
gildi þessa viku.
Lög voru samin um að að-
hyllast tilboð sambandsstjórn-
ar um lán til húsabyggingar,
með sérstökum ákvæðum þó.
FJÆR OG NÆR
SJÁLFSTÆÐI
Ei þó gangi alt í haginn
er sá vitur, kænn og laginn,
sem að altaf endar daginn
öruggur að hverfi baginn.
Horfinn er vetur, heyr vorsins
mál.
Við heimsljósið bjarta,
allatíð finnyrðu sumar í sál
og sólskin í hjarta.
H. H.
* * «
Afmælisvísa
til Dr. Helga Péturss.
Að flytja um geimdjúpið gróður
Er goð-borinn kraftur:
Hann sendir með ljósgeislum
lífið
Og “tífgeislum” aftur.
Jak. J. Norman
31—3—1936.
*' * *
The Jón Bjarnason Academy
Alumni Association will pre-
sent á Minstrel Show at the
Good Templars Hall on Monday
and Tuesday eveningg April
27th and 28th.
Yfirlýsing
Hér með læt eg alla þá vita
sem hafa eignað mér Skjóðu-
greinina, sem birtist í Hkr. 11.
marz, að eg er ekki höfundur
þeirrar greinar. En hún sýndi
það, að grein prestsins hafði
hneykslað fleiri en mig, og
með “enduibótum” varð seinni
villan verri' hinni fyrri. Svo
þetta verði ekki meir en “sjö
línu klausa” læt eg hér gtaðar
numið.
Wynyard, 6. apríl 1936.
Svanborg Jónasson
ISLENZKAR BÆKUR
Enn vil eg leggja í þann kostnað, að auglýsa þær ís-
lenzkar bækur sem eg hefi til sölu og nú fyrirliggjandi:
Bréfasafn þjóðskáldsins af Guðs náð séra Matthíasar
Jochumssonar ..................................
Er þetta afarstór bók, 800 bls. í vandaðasta bandi.
íslenzkir þjóðhættir, eftir séra Jónas frá Hrafnagili ....
Þessi ágæta bók er yfir 500 bls. í stóru broti,
prýdd fjölda af myndum og prýðilega innibundin.
Héraðssaga Borgarfjarðar, I. bindi, í góðu bandi ..
Verður þetta stórt og voldugt verk þegar það er
alt kom út, þar sem það á að ná yfir heila öld. Er
þetta ibindi 480 bls. í stóru broti, skreytt með
mörgum myndum og kort yfir hinn sögufræga
Borgarfjörð.
Myndir úr menningarsögu íslands, í góðu bandi ......
í bókinni eru 125 ágætar myndir, góður formáli
og nánar skýringar.
Framhaldslíf og nútimaþekking, eftir sr. Jakob Jónsson
Þessi bók hefir fengið meiri útbreiðslu hér vestra
en nokkur önnur íslenzk bók, síðan hún kom út.
Saga Eiríks Magnússonar, eftir próf. Stefán Einarsson
Ágæt bók um framúrskarandi hetju og ættjarð-
arvin.
Land og lýður, eftir Sigurð frá Yztafelli, í bandi .
All-nákvæm lýsing af hverr* einu stu sveit á íslándi,
og búskaparháttum hvarvetna. Margar myndir.
Þjóðsögur eftir Ólaf Davíðsson, I. bindi, í kápu ...
Þetta mikla og ágæta þjóðsögusafn á að koma út
í þremur stórum bindum og kemur 2. bihdið á
þessu ári. Fylgir því mynd höfundarins.
Sjóferðasögur, eftir Sveinbjörn Egilsson, í kápu ..
Skemtileg æfintýri og ódýr bók.
“Rauðskinna”, fyrstu þrír árgangarnir, í kápu .....
Þetta sögusafn hefir náð mikilli hylli almennings
á tslandi, og er talið eitt hið bezta í sinni röð.
“Rauða hættan”, eftir Þorberg Þórðarson,ií jcápu ..
Ferðasaga höfundaríns til Rússlands árið 1934.
“Og björgin klofnuðu”, eftir Jóhannes iúr Kötlum,
í kápu ........................................
Þessi Ibók hefir verið bæði lofuð og skömmuð, en
engum dylst þar skáldskapar og frásagnarsnild
höfundarins.
Endurminningar, eftir Friðrik Guðmundsson, í kápu
Þetta er ódýr bók, lærdómsrík og skcmtileg til
lesturs. í tveimur bindum, hvert bindi $1.25.
“Kak”, eftir dagbókum Vilhjálms Stefánssonar, í bandi
Þessi bók er bæði ágæt saga af Eskimóa dreng,
og fyrirtaks náttúrulýsing.
“Böðullinn”, skáldsaga eftir Per Lagerquist .......
“Sýnir”, stuttar greinar um ýms málefni, eftir Sig-
urð Eggerz ....................................
Bókmentafélagsbækur fyrir 1935, (fslenzkir annálar,
Safn til sögu íslands og Skírnir) .............
“Mamma litla”, ágæt saga, þýdd úr frönsku, í bandi ..
“Sunnefurnar þrjár”, einnig fyrirtaks sögur, nær 200
bls., í kápu ..................................
“Þyrnar” hans Þorsteins Erlingssonar, í góðif bandi....
Ljóðin sem aldrei gleymast, svo lengi sem íslenzk
tunga er töluð, og menn kunna enn að meta
hreinsikilni og drenglund.
fslenzk Ijóð — lcelandic Lyrics. Ljóð eftir 30 íslenzk
skáld, á frummálinu og í enskri þýðingu. Alls 270
bls., með myndum af öllum höfundunum. Bókin
er í ágætu skinnbandi og allur frágangur hinn
prýðilegasti ......?...........................
Ljóðmæli Davíðs Stefánssonar frá Fagraskógi. Nafn
þessa íslenzka ljóðsnillings eru nægileg meðmæli.
Enda varð hann hrókur allrar snildar við þúsund
ára þjóðhátíð tslands 1930. Þrjú bindi í góðu
bandi, $3.00 hvert. Öll keypt í einu á....A....
“Samt mun eg vaka”, Ijóðabálkur e<ftir Jóhannes úr
Kötlum ........................................
“Nökkvar og ný skip”, Ijóðmæii eftir Jóhannes Free-
mann, í skrautbandi ...........................
Skáldvek eftir Jakob Thorarensen:
1. Fleygar stundir, skáldsögur, í bandi ......
“ “ “ í kápu ..............
2. Stillur, ljóðmæli, í bandi ................
“ í kápu ........................
3. Kyljur, ljóðmæli, í bandi .................
“ í kápu ........................
Jakob Thorarensen er einstaklega “human” í öllu
er hann segir í bundnu eða óbundnu máli. Verðið
á þessum bókum hans er hér niðursett um meira
en helming.
Gamanvísur, eftir Bjarma skopleikara ..............
Æfisaga Gunnars Þorbergssonar, í kápu .............
Góður spegill af þrautseigri baráttu íslenzku
frumbyggjanna hér vestra.
Gráskinna, 2. bindi — Gríma, 10. bindi — Stuðlamál
1. og 2. bindi — Æfintýraleikir fyrir ungmenni —
Ný skólaljóð — Uggluspegill (unglingssaga) —
hver ein af þessum bókum ......................
Sagan af Svanhvít og Bakkabræður, hver á ..........
$8.00
8.00
5.50
2.75
2.50
2.25
3.50
3.00
1.50
3.50
2.25
2.75
2.50
2.00
1.00
2.00
3.00
1.75
1.75
2.00
3.50
8.00
2.00
1.50
1.50
1.00
1.00
.75
.75
.50
.75
.75
.75
.10
'Hér eru taldar þær bækur er eg hefi fyrirliggjandi nú
sem stendur. En auk þess vil eg minna fólk á Eimreiðina
og Kvöldvökur, sem kosta: Eimreiðin, 4 stór hefti á árí,
$2.50. Kvöldvökur, nær 200 bls. í stóru broti, $1.75 árgang-
urinn. Bæði þessi rit eru góð, hvert í sinni röð, en einkum
á Eimreiðin það skilið að fá miklu meiri útbreiðslu hér
vestra, því að hún er nú veigamesta tímaritið sem kemur út
á ættjörðinni, og gefur ljósastann spegil af öllum fram-
kvæmdum þar. Og hún segir til synda þar sem henni virð-
ist þess þörf. Eg vil bjóða nýjum kaupendum tvo eldri ár-
ganga, frá 1921 til 1934, fyrir aðeins $1.00 báða árgangana
(menn geta valið um hverja þeir kjósa). Er þessi dollar
aðeins fyrir iburðargjald frá tslandi til kaupanda hér.
Og svo að endingu:—
Eg panta fyrir fólk hverja þá íslenzku bók sem fáanleg
er, og engin fyrirfram borgun nauðsynleg. En gleymið
aldrei að standa rækilega í skilum er þið fáið kröfu, og
sendið ekki bankaseðla í umslagi, heldur póstávísan eða
Express Money Order. Eg vil reynast drengur í viðskiftum,
en þið verðið einnig að standa rækilega við hvert loforð.
Með því einu móti verður þetta starfrækt eins og það átti að
vera frá fyrstu tíð.
313
MAGNUS
Horace St.
PETERSON
Norwood, Man., Canada