Heimskringla - 10.06.1936, Blaðsíða 4

4. SIÐA.
HEIMSKRINGLA
W3NNIPEG, 10. JÚNl, 1936
eimskringla
(StofnvJS ltSt)
Ktmur út A hverjum miOvtkudegi.
Klgendur:
THB VIKING PRESS LTD.
SIS og 155 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsími■ SS 537
VerB blaðsln* er $3.00 árgenguriim borglM
fyrtrfram. Allar borganir sendist:
THK VIKING PRESS LTD.
ÖU yiðakífta bréf btaðinu aðlútandi sendlat:
Manager THM VIKINO PRISS LTD.
853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFÁN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIltSKRINÖLA
853 Sargent Ave., Winnipeg
“Heimskringla” ia publiabed
and printed by
THE VlKIVa PRESE LTD.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg Man.
Telephone. 86 537
WINNIPEG, 10. JÚNÍ, 1936
FÓLKSSTRAUMURINN TIL
BÆJANNA
Búnaðarmálaráðherrunum sem líta í
skýrslur sambandsstjómarinnar, hlýtur
að vera áhyggjuefni, að lesa það sem
sagt er þar um fólksstrauminn úr sveit-
unum til bæjanna. Ef þvl heldur áfram,
hlýtur fyr e-ða síðar að koma að því, að
sveitiraar eyðist af fólki. Og það þarf
ekki einu sinni að ganga svo langt til
þess, að ibúnaðar-ráðherra embættin
leggist niður. En upp úr búnaði er ekki
hægt að hafa eins mikið með nokkru og
því, að vera búnaðar-ráðherra. Búskap-
urinn yrði arðmeiri ef fleiri væru sér úti
um það starf í stað hins að vera að em-
bætta fáein hænsni, nokkrar ær, svín,
geitur eða kýr.
Það sem skýrsla sambandsstjórnar
fræðir um er þetta: Á aldrinum 15—19
ára eiga 267,895 drengir heima i sveitum
landsins, en 257,443 í bæjum. í sveitinni
eiga 228,586 stúlkur heima á þessum
aldri, en í bæjunum 285,755. Af þessu
sézt ’að það eru nærri 40,000 færri stúlk-
ur í sveitinni en drengir, en um 30,000
‘fleiri en drengir í bæjum.
En þegar til aldursins 20 til 24 ára
kemur versnar þó sagan fyrst fyrir al-
vöru. Á þeim aldri eru um 198,000
drengir í sveitinni, en aðeins 96,000 stúlk-
ur.
Æskulýðurtnn K>g sérstaklega ungu
stúlkuraar streyma úr sveitinni til bæj-
anna. Ungu mennirair gera það að vísu
líka, en þeir fara á eftir stúlkunum, elta
þær sauðarlegir, eins og þeir Ihafa ávalt
gert. En hvað veldur því, að stúlkurnar
una ekki í sveitinni? Hvað er það sem
lokkar þær til bæjanna? Björt ijós, eða
eitthvað í þá átt myndi svarið hjá flestum
verða við þeirri spurningu. Stúlkur eru
að vísu fiðrildi ií aðra röndina. En á-
stæðan fyrir að þær halda ekki kyrru
fyrir í sveitinni mun þó liggja í alt öðru.
Sveitamenningin, svo heilbrigð sem
hún kann á margan hátt að vera, tekur
mjög lítið kröfur ungra stúlkna til greina.
Stúlkurnar finna það. Þær kappræða
ekki um það við neina, en hverfa úr
sveitinni, þegar þær koma því við. Þeim
geðjast ekki að sveitinni og sveitin er
hálf leið á þeim.
Kröfur stúlknanna geta stundum verið
ósanngjaraar. En vér efumst um að það
verði yfirleitt með sanni sagt. Fyrstu
kröfur þeirra og lengi vel þær einu, eru
ekki í öðru fólgnar en því, að fá að klæða
sig svo, að þær séu sómasamlega til fara.
Til þessa er ekkert tillit tekið af mörgum
foreldrum. Stundum getur verið, að efna-
hagurinn aftri því. En hann gerir það
ekki ávalt. Um þetta er oftast að kenna
skilningsleysi hinna eldri og gamaldags-
hugsunarhætti. Að kröfum stúlknanna
um betri klæðnað og meiri snyrtingu, er
íbrosað sem fáfengilegu kvabbi af þeim,
sem finst hverjum eyri á glæ kastað.
sem tSl slíks er varið. Þeir sem kostnað-
inn geta sér að meinalausu klofið og
verða við kröfunum, gera eins og aðrir,
gabb að því, ef dóttir þeirra 'býr sig vel;
telja það órækt vitni um prjál og jafnvel
spillingu ungu kvenþjóðarinnar. Viel
klædd stúlka verður oft að sætta sig við
það, að kýmt sé að henni af öllum þeim
sem hana líta á heimilinu. Er það furða
þó henni geðjist ekki sveitin?
Ef það er eins mikið h'fsspursmál og
látið er, að unga fólkið verði kyrt í
sveitinni, verður að taka kröfur þess til
greina að eins miklu leyti og hægt er.
Það verður að fá að njóta þess þar, sem
það telur sig eiga kost á annars staðar.
Ungu stúlkurnar verða að ibera svo mikið
úr ibýtum, hvortí sem þær vinna á hedm-
ilum foreldra sinna eða annara, að þær
geti veitt sér það sem þæif girnast, bæði
í siðfágun og mentun. En við þetta ei’
ekki isú rækt lögð, sem vera skyldi. Það
munu margar húsfreyjur meira að segja
keppa að hinu, að senda dætur sínar á
einhvern skóla, sem gerir þær hæfar til
að taka skrifstofuvinnu í bæjum, heldur
en að breyta nokkuð um hætti á heimil-
inu, einmitt til þess, að dóttirin þurfi ekki
að ganga í spor móður sinnar og vera
svift flestu því er hún þráir og án þess
að nokkurt tillit sé tekið til andlegs at-
gerfis hennar. Það er sagt að menn skilji
illa kvenfólk. Þá hefir líklega fæsta svo
mikið sem dreymt um það, hvað mörg
konan hefir orðið á móti sér að láta af
því, að fá hvorki að njóta sín né and-
legra hæfileika sinna við ófrelsi sveitar-
menningarinnar.
Skilningsleysi karlmanna í nútíð á
kröfum kvenþjóðarinnar, kemur eins ljóst
fram í því, hvernig ungu stúlkumar flýja
nú sveitina og hann kom fram hjá þeim,
er þeir sniðu þeim sömu þjóðfélags rétt-
indi og skepnunum.
Konurnar skilja hvernig á straum
stúlknanna stendur til bæjanna. En
hann verður ekki stöðvaður fyr en bænd-
ur skilja það einnig, að kröfum unga
fólksins verður að fullnægja eins í sveit-
inni, sem í bæjunum.
En, má búast við að sagt verði, hvernig
á að fara að þessu? Hvaða möguleika
hafa sveitirnar til að keppa við ibæina?
1 sveitinni skortir, til að byrja með,
herfilega samhug íbúanna. Það er eins
og hver keppist við að vera sem mest út
af fyrir sig. Um þau mál, sem sameigin-
legan hag bygðarinnar snertir, vita sjald-
an nema fáir íbúanna að nokkru ráði.
Þessaxi hokur-búskaparaðferð, er ágæt-
lega lýst í síðustu bók Laxness “Sjálf-
stætt fólk”. Með því að vísa til hennar
ætla eg að spara mér að vera langorður.
En afleiðingin af því ef bændur í hverri
bygð ynnu sem einn maður saman að
almennri menningu og hagsmunum hér-
aðs síns, yrði sú, að sveitin yrði alveg
eins geðfeld, ef ekki geðfeldari þeim
yngri, en bæimir. Ein bygð, þó lengra sé
á milli heimila en í bæ, getur iboðið upp
á miklu skemtilegri og geðfeldari bústað
en bæirnir. Ef öll þau vísindi, seín menn-
irnir hafa komist yfir í framleiðslu og
notkun og leiðslu orku, næðu til sveit-
anna og búskapurinn væri rekinn á vís-
indalegri og hagkvæmari hátt en nú er
gert, væri engin hætta á því, að unga
fólkið streymdi úr sveitunum í bæina.
Menn kunna að segja að þetta sé
draumsýn. En það er ekkert slíkt. Og
það kemur að því, og ef til vill fyr en síð-
ar, að menn sannfærast um það, að það
sé vísindaleg og skipulögð yrking sveit-
arbúanna, sem verður farsælust landi og
lýð og á eftir að sýna sig í sveitinni.
Maður hefir daglega fyrir augum sér
bæjunum dæmi af því hvað vísindin geta
greitt götu mannsins til þess að afla sér
þess, sem hann þarfnast með sér til lífs-
viðurværis. Og er það þó ef til vill ekki
nema lítið sýnishorn hjá því, ef notuð
væru út í æsar. En þrátt fyrir öll þessi
vísindi hafa aldrei eins margir átt í ann-
ari eins vök að verjast með að hafa í sig
og á og einmitt nú. Hvað á þessi
skammsýni, sem þessu ollir, lengi að
drotna? Hvað lengi á að vera að fela
það fyrir sjálfum sér að samlíf vort sem
borgara stjómist ekki eínungis af
heimsku, heldur einnig miskunarleysi, og
dýrslegri græðgi fáeinna óhlutvandra
manna? Meðan þjóðin, almenjningur,
þekkir ekki sinn vitjunar tíma hefir aldrei
um lausn úr ánauð verið að ræða og
verður aldrei.
hvað aðbúð öll á heimilinu er svipuð og
hún var fyrir heillt öld eða meira og að
þar er varla um annað áhald eða þæg-
indi að ræða til að létta undir vinnuna en
rjómaskilvindu, er hann að verða of gam-
aldags á þessari vélaöld fyrir unga fólkið
að sætta sig við það. Búnaðar^hættin-
um þarf að breyta, auka notkun véla
til að vinna störfin á heimilum úti í sve^.
svo að í samjöfnuð komist við það sem
er í bæjum. Og þegar að er gáð, verður
ekki séð hvaða vit er í því, að bæimir
einir verði aðnjótandi alls sem fundið er
upp í vísindum en sveitirnar ekki. Með
því er í raun og veru verið að einangra
vísindin og framfarirnar, keppast við, að
segja má, að afkróa þau svo að þau
komi aðeins fáum útvöldum að notum.
MR. LEON BLUM
(Stutt mannlýsing)
Engum heyrði það fremur til að hefja
samtök og samvinnu á þeim grundvelli
sem hér hefir aðeins verið drepið á, en
bændum. Ef nokkrir ættu að vera sann-
færðir' um gildi sveitarmenningarinnar,
sem svo mikið er rætt um og látið af, og
vilja sjá henni borgið, ættu þeir að vera
það. Með því menningarhruni sem póli-
tíska gaufið alt virðist nú ætla að hafa í
för með sér, er ekkert að því, að fara að
gera sér grein fyrir einhverjum nýjum
menningar-grundvelli. Og satt að segja
héldum vér einu sinni að svonefnd
bændahreyfing væri í þessu fólgin. Er,
tímarnir leiddu síðar í ljós, að úr því varð
lítið annað en póltískur leikaraskapur.
Já — vér vorum að tala um straum
stúlknanna eða unga fólksins úr sveitinni
Ástæðan fyrir honum er enginn hégóma-
skapur þó eldri men sjái ekki af hverju
öðru hann geti stafað. Það er niður-
níðsla búnaðarins sem því veldur. Af því j
I stjórnmálah'fi Evrópu er maður kom-
inn til sögunnar er allmikla eftirtekt
vekur. Það er Leon Blum. Hann tók
nýlega við stjórnarformensku á Frakk-
landi. Hann er Gyðinga kyns. En af því
þjóðbergi hefir enginn skipað stjómarfor-
sæti á Frakklandi áður.
Þessi Monsieur Blum, leiðtogi jafnað-
armanna, er loðinn um lófa, sem fleiri
frændur hans. Hann er aristokratiskur
sósíalisti, hámentaður og bókmentamað-
ur mikill. Heimili á hann í miðri París-
arborg; það er prýtt dýrum málverkum.
Hann neytir ekki áfengis, en er þingmað-
ur fyrir Narbonne, eina bezt þektu vín-
verzlunarborg á Frakklandi.
Hann er grannur vexti; útlitið sér-
kennilegt. Hann hefir horaspanga gler-
augu, og langt yfirskegg, sem hangir
niður á höku. Má þekkja það á mörgum
skrípamyndum. Hann gengur ekki að-
eins vel heldur skrautlega til fara. Við
ræðuhöld er hann hávær og jafnvel
skrækróma og heldur uppi löngum fingr-
um er hann hefir komist að efni sem
hann viil að athygli sé veitt. Hann er vel
máli farinn, en hefir þó ekki djúptæk
áhrif á áheyrendur sína.
Þeir eru fáir, sem öðrum eins árásum
hafa sætt í opinberu starfi og Leon Blum.
Konungssinnar og fylgismenn þeirra hata
hann eins og heitan eld. Nýlega æstu
þeir til árásar á hann. Blum getur hleypt
æsingi í þingið hvenær sem hann vill, en
hann er mjög gætinn í orðum, þegar út í
ofsa er komið, vegur hann orð stfn og
hefir svo góða stjórn á sér, að hann gefur
andstæðingum sínum ekkert tækifæri á
sér. Hata þeir hann enn meira fýrir
þetta.
Þessi nýi forsætisráðherra er sonur
auðugs ullarverksmiðjukóngs, ættuðum
frá Alsace. Skólanám sitt gekk honum
forkunnar vel. Hann lærði lög, en féll
ekki lögfræðisstarfið og hætti því brátt:
gaf hann sig næst við bókmentastarfi
°g sem leikdómari hlaut hann almenna
viðurkenningu; leiklistin hreif hann. —
Hann hefir einnig skrifað nokkrar rit-
gerðir, er taldar eru með þva' betra j'
frakkneskum bókmentum.
Blum var fæddur 1872. Stjórnmál fór
hann fyrst að láta sig skifta, er Dreyfus-
málið kom upp í lok síðustu aldar. Gekk
hann brátt í lið með þeim, er fyrir því
gengust, að fá Dreyfus sýknaðan af kær-
unni um að hann hefði verið spæjari, og
var með þeim fremstu í flokki þeirra er
það mál báru fram til sigurs.
Um þetta leyti, kyntist Blum Jean
Jaures, og varð undir eins hrifinn af
stefnu hans. Varð hann þá jafnaðar-
maður í skoðunum og gaf sig nokkuð við
stjórnmálum, en varð h'tið ágengt. Kvaddi
hann þá stjórnmálin um hríð og gaf sig
aftur við ritstörfum.
En upp úr árinu 1919, er jafnaðar-
mannaflokkurinn klofnaði (í hægri og
vinstri menn) náði Blum þingkosningu.
Og þá vakti hann brátt eftirtekt. Hann
barðist ávalt fyrir hag hins minni máttar,
en gerði það eins og honum fanst í beztu
samræm i við lýðræðísskoðanir Frakka.
Hann féll í kosningunum 1928, en hann
leitaði þá brátt annar staðar fyrir sér og
vann þetta sæti í Norlbonne; er' hann nú
og síðari fulltrúi þess á þinginu.
1 Frakklandi eru stjómmálin ekki talin
sem hreinust. En hinn nýi forsætisráð-
herra, nýtur eigi að síður fylsta trausts
þjóðar sinnar. óvinir hans skoða hann
auðvitað og tala um bann, sem loftkast-
alasmið. Hann er að vísu hugsjóna mað-
ur en hann hugsar mjög skýrt, er dóm-
greindur og praktiskur. Hann veit
ivernig hann á að tala við fjöldan mörg-
um eða flestum betur. Hann er ekki ó-
sanngjarn maður, og getur tekið tillit til
skoðana andstæðinga sinna, án þess að
víkja í nokkru verulegu frá
stefnu sinni.
“Það væri hættulegt og
glæpsamlegt, að bregðast von-
um þjóðarinnar,” sagði hann
flokki sínum, er hann var beð-
inn að taka við stjómarfor-
fenskunni. “Ef við vinnum
saman og vinnum á sama tíma
viturlega og djarft, þá sigrumst
við á fascisma og getum hald-
ið á friði og góðri reglu. Það
eru ‘ hundrað þúsundir manna
atvinnulausir og þúsundir, sem i
vinna fyrir ónógu kaupi. Þetta
snertir langmest og átakanleg-
ast uppvaxandi lýð landsins. —
Hugmynd vor er að opna á ný
auðlindir landsins og möguleika
til betri afkomu. Þetta er hægt
án þess að kollvarpa eða rífa
nokkuð niður af því, sem unnið
hefir verið og sem verulegt gildi
hefir.”
MAGNÚS BJARNASON
SJÖTUGUR
Leon Blum er því, eins og sjá
má af þessu, ekki byltingamað-
ur. Og íhann fer ekkert dult
með það. Og ef hann er sá,
sem vinir hans segja, er hann
ekki ólíklegur til að sýna með
stjórnarforustu sinni, að Frakk-
land hafi þar þann leiðtoga, er
því ríður nú mest á.
HVER RÆÐUR Á SJÓNUM?
Eitt af því sem komið hefir í
ljós í Blálandsstríðinu er það, að
Bretland ræður ekki yfir Mið-
jarðarhafinu. Eins og menn
muna, sendi Bretland mikið af
flota sínum þangað í byrjun
stríðsins. Þetta hefir eflaust að
nokkru verið gert til þess að
vernda leiðina til Indlands ef
ítalía, færi að eiga við að hefta
hana, en aðallega mun það ihafa
átt að benda Mussolini á, að
Bretland væri með Þjóðabanda-
laginu( og stefnu þess. Flotinn
var á Miðjarðarhafinu nokkra
mánuði, hjá Gilbraltar, Malta-
eyju, Alexandríu og við mynni
iSuez-skurðar. Áður en ítalir
tóku Addis Ababa, var mikið af
stærstu skipunum sent í burtu
í skyndi af Miðjarðarhafinu. Af
hverju van það gert? Ýmsir
héldu ástæðuna vera þá, að
með því væri verið að sýna
ítölum, að fyrir1 Bretlandi vekti
ekki stríð. En isannleikurinn
var sá, að skipin voru ekki ó-
hult fyrir flugher Itala. Með
flugher sínum, sem mestur er
nú í heimi, að flugher Frakka
undanskildum, hafa yfirráðin á
Miðjarðarhafinu komist í hend-
ur ítala. Það er ekki til sá
staður umhverfis Miðjarðarhaf-
ið, að ítalir nái ‘ekki til hans
í flugt>átum sínum. Malta er nú
hvorki álitin mikilsverð né ör-
ugt skipalægi fyrir brezka flot-
ann. í Alexandríu skortir hafn-
útbúnað til að gera við skip og
það er hvergi staður meðfram
öllu hafinu, sem öruggur er til
geymslu olíuforða. '
Þetta hefir fært Bretum heim
sanninn um það, að þeir þurfi
meira en lítið að breyta stefnu
sinni í hermálum. Ef ítalía fer
að leggja steina í götuna svo
að sjóleiðin um Miðjarðarhafið
til Indlands stöðvast, eða verð-
ur ekki eins örugg og áður,
verður einhverja aðra leið að
fara til þess að samband Breta
við nýlendu sína slitni ekki. Og
með það fyrir augum er eflaust
hafngerðin í Capetown í Suður-
Afríku ráðgerð. Það var nýlega
að fréttin um þaðj ‘barst út. Ef
sjóleiðin um Miðjarðarhaf á að
verða eins óhult í framtfð og
nú, hlýtur eitthvað að ské sem
enn er dulið hvað verður.
Bretinn er sjáanlega gamal-
dags í sinni hernaðarstefnu, og
af öllu að dæma sem stendur
á eftir tímanum.
Frh. frá 1 bl*.
hans og árna honum heilla. —
Gísli Jónsson færði skáldinu
bréf ásamt peningagjöf frá
Þjóðræknisfélaginu og ifylgdl
iþví úr hlaði með stuttri ræðu,
sem óskandi væri, að hefði get-
að heyrst um allar íslendinga-
ibygðir. Býst eg þá við, að
mörgum hefði hlýnað um
hjartarætur. Hann benti á þá
þakklætisskuld, sem íslenzk
þjóð stæði í við Magnús Bjarna-
son, ekki -sízt fyrir það, að
hann hefði stöðugt dregið fram
iþá eiginleika í fari hennar, sem
vektu traust og samúð. Vildi
Gísli sérstaklega þakka þær
sögur, sem fjölluðu um týndu
íslendingana, sem sjálfir voru
að hverfa inn í iðuna og týnast
þjóð sinni, en týndu þó ekki
sjálfum sér né því, sem Iþeim
bezt hafði hlotnast frá forfeðr-
um sínum og ættjörð.
Árni Eggertson eldri mintist
þess, að rit Magnúsar Bjarna-
sonar bæru þann iblæ, að það
gerði-hvern mann betri og yki
'honum vellíðan að lesa þau. —
Árni Eggertson yngri fór nokkr-
um orðum um dagbók þá, sem
skáldið hefði í smíðum, og þá
hjartsýni og sannleiksást, sem
kæmi fram í þeim reglum, er
hanxi hefði sett sér við samn-
ingu hennar. — Jón Jóhanns-
son og Páll Guðmundsson fluttu
kveðjur frá þjóðræknisdeildum
þeim, er þeir veita forstöðu.
Jakoib Jónsson skilaði og kveðj-
um frá nokkrum fjarverandi
mönnum, sem þess höfðu
íbeiðst, og mælti ennfremur
nokkur orð til frú Guðrúnar
Bjarnason. Mun Magnúsi finn-
ast" svo sjálfum, að sízt megi
gleyma hennar hluta af því
starfi, sem int hefir verið af
hendi á þeirra heimili. — Dr.
Austmann afhenti skáldinu fjár-
upphæð nokkra sem gjöf frá
vinum hans víðsvegar um Ame-
ríku, sem þeir óskuðu að þau
hjón notuðu sér til gagns eða
gamans á þann hátt, sem þeim
fyndist bezt henta.
Þrjú kvæði voru lesin upp;
voru þau eftir Jakob J. Nor-
man, Tobías T. Kalman og Sig.
Júl. Jóhannesson. Verða þau
öll prentuð annarsstaðar.
Mesti sægur af kveðjum hafði
iborist skáldinu, bæði í bréfum,
símskeytum og útvarpsskeytum
(frá kvenfél. í Otto, Man.) Voru
þau bæði frá einstökum mönn-
um og félögum. Yrði það of
langt upp að telja. Tvö skeytin
voru lengst að komin. Annað
var frá Félagi Vestur-íslejndinga
í Reykjavík og hitt frá forsætis-
ráðherra íslands. Var það
skeyti á þessa leið:
Jóhann Magnús Bjarnason,
skáld:—
“íslenzka þjóðin sendir þér
sjötugum hugheilajr heUlaóskir
og þakkir fyrir það, sem pú
hefir auðgað íslenzkar iblók-
mentir.
Hermann Jónasson,
forsætisráðherra.”
Hún: — Þegar þú nú giftist
mér, Ágúst, þá er það auðvitað
af ást, en ekki skynsemishjóna-
band, er ekki svo?
Hann: — Auðvitað af ást, því
það er ekki spor af skynsemi í
því að giftast þér.
Þó að hér hefi verið talað
um ræðuhöld, ber ekki að skilja
það svo, að mikið samkomu-
snið hafi verið á því, sem gerist.
Menn töluðu úr sætum sínum,
eins og þegar góðir kunningjar
spjalla saman inni í stofu. Að
lokum svaraði J. Magnús
Bjarnason. Komst hann meðal
annars þannig að orði, að á
þessum 70 árum hefði hann
lært það, að eitthvað gott byggi
í öllum mönnum, að hann hefði
aMrei skaðast á því að vera Is-
lendingur, og að vinátta góðra
og greindra manna væri svo
dýrmæt, að “þó að við eigum
þúsund vini, megum við ekki
við því að missa einn einasta.”
Þegar gestimir sneru aftur
heimleiðis, voru þeir einni dýr-
mætri iminningu auðugri en
þegar þeir komu. Stafaði það
bæði af hinni alkunnu alúð hús-