Heimskringla - 02.12.1936, Síða 7

WINNIPEG, 2. DES. 1936
HEIMSKRINGLA
7. SÍÐA
SILFURFARMUR A
SJÁVARBOTNI f HÖFNUM
Eftir Ólafs Ketilsson
Eitthvert merkilegasta skip-
strand, sem orðið hefir á íslandi,
var þegar enska skipið “James-
town” har að landi í Höfnum
fyrir 5ö árum. Hafði skip þetta
verið yfirgefið af skipshöfninni
þá fyrir þremur árum vestur
undir Ameríkustrond, og allan
þenna tíma var það að flækjast
mannlaust á hafinu. Margir
leiðangrar voru gerðir út til að
reyna að bjarga því, vegna þess
vog.
En nú hélt það stefnu norðan
við Ósmynnið, þar til það
strandaði kl. 9. um, morguninn,
sem næst 2 km. fyrir norðvest-
an Kirkjuvogssund, örfáa faðma
suðvestur frá svokölluðum
“'Hestakletti”, sem er stórt sker,
norðvestan við ósmynnið. I>eg-
ar skipið steytti hrökk efri topp-
stöngin niður í sjó af miðmastr-
inu, en aftasta mastrið var
farið áður en það barst hingað
til lands.
í, þrjá daga eftir að skipið
strandaði var ekki hægt að
komast út í það fyrir roki og
i með efsta stöngin sem brotnaði umsamið kaup, 25 aura um tím-
af), en gildleikinn var alveg ó- ann, 3 krónur um daginn, og
trúlegur. Eiríkur sál. bróðir þótti þá rífandi kaup. En þótt
minn og Ingvar Ingvarsson í kaupið væri ekki hærra en 25
í Junkaragerði voru einir af aurar um tímann munu margir
1 stærstu mönnum í hreppnum, bæði í Hafna- og Miðnesiirepp-
en er þeir föðmuðu mastirið um hafa átt drjúgan skilding á
j hvor á móti öðrum, náðu þeir kistubotninum, er sumri lauk.
aðeins saman með fingurgóm- Eftir nokkra daga kom svo
unum, en af því má nokkurn hingað fr.önsk ‘‘Loggorta”, sem
veginn gera sér í hugarlund hví- þeir félagar höfðu fengið sér
líkt bákn þetta mastur var! 18 leigða yfir sumarið til timbur-
afar svelrar járngjarðir voru á flutninga til Reykjavíkur, en
• •
NAFNSPJOLD
hvað það hafði dýrmætan farm ! brimi) en á fjórða degi kom_
innanborðs — silfur frá Mexi-
kó í kjölfestu. En aldrei fanst
skipið. Seinast strandaði það í
Höfnum og brotnaði, og þar
hggur enn mexikanska silfrið á
mararibotni.
Á Hvítasunnudagsmorgun ár-
ið 1881 kl. 5 um morguninn
vaknaði eg og aðrir í baðstof-
unni í Kotvogi við það, að verið
var að hrópa fyrir utan glugg-
ann:
“Það er að verða strand“!
Hvorki eg né aðrir, sem í
haðstofunni sváfum, létum
þennan boðbera hafa fyrir því
að þurfa að hrópa oftar en einu
sinni: “Það er að verða strand”!
heldur þutu allir karlmenn, sem
umst við í fyrsta sinn um borð,
og verður mér, sem 16 ára ungl-
ing, ógleymanleg sú hrifning,
sem snart mig, þegar eg kom
um borð í fyrsta skifti í þetta
360 feta langa og 65 feta breiða
skipsbákn sem eg auðvitað hafði
aldrei séð neina líkingu af áður.
Þegar við svo loksins komumst
inn á þilfarið, en sem ekki ætl-
aði að ganga greitt, sökum hæð-
arinnar frá sjó, þá var ekki
hægt að segja að um auðugan
garð væri þar að gresja, eða
mikla fjöilbreytni að sjá. Þrjú
hleralaust lestarop, þar sem sjá
mátti dekksfylli af plönkum,
nokkrar rifnar segladruslur á
miðbiki þilfarsins, einn stóran
gufuketil við fremstu sigluna,
í baðstofunni voru upp til handa [ °S svo ^vo ankersbákn, sem ,
og fóta, og ruddist hver í kapp : danskur skipstjóri úr Keflavík
við annan á nærklæðum einum
út að glugganum. Sáum við þá
skipsbákn eitt mikið vera að
veltast í brimgarðinum. En
vestan rok var og stórveltu
ibrim.
Mun sjaldgæfur jafnmikill
fimleiki og flýtir við að klæðast
hversdagsflíkum, sem ungir og
gamlir sýndu þennan hvíta-
sunnudagsmorgun. Munu marg-
ir Hafnahreppsmenn þennan
morgun hafa sett æfinnar met
f flautsri og flýti að færa sig í
spjarimar.
Þegar komið var út, var
skipsbákn þetta, sem enginn
hafði áður séð neina líkingu af
að stærð, komið fast upp að
svonefndum “Hásteinum” þar
sem hafrótið — fjallháir brim-
boðarair — rísa hæst við sjáv-
arströnd Hafnahrepps. Var það
stórfengleg sjón, að sjá þessa
ægilegu brimboða koma æðandi
eins og snæviþakinn fjallgarð a
flatt skipið. Var það næsta ó- skemdum matvælum, og auk
sagði að væru ca. 300 kg. hvert.
Aftur á þilfarinu var salur
einn mikill 64 fet á lengd, með
fjölda svefnhenbergja til beggja
hliða, sem höfðu verið afar
I
skrautleg, með útskomum pól- j
eruðum mahogni rósum á milli
allra bita. En eftir miðjum saln- |
um endilöngum, milli svefnher-
bergjanna, hafði veríð borðsal-
ur, sem sjáanlegt var að líka'
hafði verið mjög vabdaður, en
var nú o,rðið ekki annað en svip- !
ur hjá sjón. Alt brotið óg braml-
að. Þiljur, hurðir hillur og
skápar, alt í einum hrærigraut,
hvað innan um annað.
En aftast á þilfarinu var hálf-
dekk, aðeins tvær álnir á hæð,
en sem næst 6V2 alin á lengd,
en alveg eftir breidd'skipsins, og
var sjáanlegt, að þarna hafði
verið förðabúr skipsins, og var
þar ennþá ýmislegt að finna
matarkyns, svo sem svínsflesk,
nautakjötsstykki og fleira af
trúlegt mö,rgum, sem á horfðu,
að skipinu þó stórt væri, skyldi
ekki alveg hvolfa, þegar þessi
tröll náttúrunnar komu æðandi
á það flatt, og ruku upp í miðj-
an reiða, af mótstöðu þeirri,
sem skipið veitti gegn sjónum.
En fyllilega inn á mitt þilfarið
sáum vð þegar stærstu sjóimir
skullu á því.
Kl. 7 um morguninn var skip-
ið komið inst inn á Kirkjuvogs-
sund og átti ekki nema örfáa
faðma eftr lengra inn á sundið,
þar sem það hlaut að stranda.
En af því að þá var komð útfall,
tck þar á móti því beljandi
þess heilar hjarðir af risavöxn-
um rottum ,svo fáa fýsti þang-
aði inn að fara. En það var þó
freistandi, að fara þarna inn,
því allur þessi geimur var fullur
af timiburbraki úr salnum, sem
borist hafði þangað inn, auk
þess sem þarna höfðu líka safn-
ast saman kynstrin öll af kop-
arskrúfum, skrám, lömum og
hurðarhúnum, og fleira af
málmsmíði!
Eins og eg áður hefi tekið
fram, þá var “Jamestown” 360
feta löng, 65 feta breið, en um
dýpt skipsins er ekki hægt að
segja með fullri vissu, þvi að
mastrinu neðan frá þilfari og
upp að neðri stönginni.
Faðir minn keypti möstrin
bæði, og var það mitt verk og
Valmundar Benónýssonar (nú í
Ameríku), bróður B. Benónýs-
sonar kaupm. í Reykjavík, að
slá gjarðirnar af miðmastrinu,
en þegar eftir fleiri daga að
seinasta gjörðin hrökk af, féllu
3 kúptir irenningar frá, en eftir
voru fjögur ferköntuð tré, tvö
og tvö saman 18 þuml. á hvern
veg, öll úr amerískri rauðfuru
(Pitch-pine). Eru það sennilega
ein þau fallegustu tré, sem hér
hafa nokkurn tíma sést, ekki ein
kvistarða í neinu trénu, en öll
voru þau hefluð og olíuiborin. —
Um lengdina þori eg ekki að
segja með ákveðinni vissu,
minnir að þau væru 30 eða 32
álnir (60—64 fet), en þó er ekki
víst að þetta sé álbyggilega rétt,
þori ekki að fullyrði að svo sé.
Fremsta mastrið var hins vegar
eintrjáningur, en mjög eiguleg
spýta.
En það, sem tók þó öllu öðru
fram að tröllskap, á þessu skipi,
var “spruðið” eða undirbug-
spjót, eða hvað það nú eir kallað.
Eg er enginn hafskipafræðing-
ur, og þekki fæst af öllum þeim
nafnorðum, sem tengd eru við
þessi stórskip. En hvað, sem nú
þessi spýta annars er kölluð á
sjómannamáli, þá var hún 36
þuml. á annan veginn, en á hinn
veginn mikið meira, en eg man
ekki 'með vissu hvað mikið
minnir fastlega að það væru 48
þuml. (tvær álniir), en lengdin
var ekki nema 12 álnir.
Ingvar Ingvarsson í Junkara-
gerðj keypti tréð, og bygði úr
því, að mestu leyti, 12 álna
langa loftbaðstofu, nema aðeins
húsgrindin var úr plönkum.
Eins og gefur að skilja, þá
voru kynstrin öll af köðlum og
vír, sem fylgdu þessu skipi. —
Höfuðbönd mastranna voru úr
ibikuðum tjöruhampi, en nálega
öll önnur bönd úr vír. Faðir
minn keypti allan þennan ‘vant’,
og seldi hann aftur í flesta
hreppa Gullhringusýslu innan
Skaga, kaðalinn , stjórafæiri og
netateina, en vírinn í túngirð-
ingar. Aðallega voru það Vatns-
leysustrandarmenn, sem keyptu
vírinn í girðingar, og voru það
áreiðanlega fyrstu víirgirðingar
í Gullbringusýslu. Ef til viil
fyrstu vírgirðingar á landinu. —
Land'búnaðurinn á íslandi var
þá ekki kominn lengra áleiðis en
það!
straumurinn úr Ósunum, sem er | neðsta lestin var full af timbri,
langur vogur f norðaustur frá auk seglfestunnar í ibotninum,
Kirkjuvogi, þar sem Maríu-! sem var silfurgrjót. En efri (
kirkja í Vogi stóð til forna, en 1 lestirnar hvor um sig voru um
var flutt á sinn núverandi stað í 20 fet, en sennilega hefir neðsta
þegar skútan kom, var með
henni þriðji félaginn við þá
Pál og Jón. Var það Sigurður
Jónsson járnsmiður úr Reykja-
vík (tengdafaðir Jónatans sál.
Þorsteinssonar). Og mátti segja
að hann væiri hæstráðandi á sjó
og landi og ekkert þótti fullráð-
ið fyr en Sigurður hafði lagt sitt
smiðshögg á ráðin, við hvað sem
gera átti ,enda variSigurður vík*
ingur að dugnaði, og ósérhlíf-
inn og afkastamaður með af-
brigðum en hins vegar misjafn-
lega þokkaður af verkalýðnum,
eins og gengur og gerist. Mér
reyndist hann altaf sem besti
faðir, og iborgaði mér engu
minna kaup en öðrum, 16 ára
gömlum ungling.
Þegar ‘Loggortan’ kom, lagð-
ist hún þegar við hlið skipsins. [
Var skúta þessi nákvæmlega
jafnlöng og skipið var breitt, en |
eins og öðuskel að sjá við hlið- ■
ina á þessu mikla skipi.
Byrjað var á því að ferma
“Loggortuna”, og plankamir að
nafninu til taldir niður í lestina,
en hvort sú tala var í hverri
ferð alveg rétt, læt eg ósagt,
enda líka ekki verið að sýta út
í smámuni, 30—40 stykki, hvað
er það, — krækiber í ámukjafti
— vatnsdropi í hafið, af öllum
þeim ósköpum!
Þann daginn, sem “Loggort-
an” var fermd var engu skipað í
land, en á meðan hún vair burtu
voru búnir til þrístrendir flotar,
og þeim róið í land aftan í bát-
unum. Voru jafnaðarlega 75—-
130 plankar í hverjum flota, en
erfiðir voru þeir í róðri aftan í
bátunum, en sem betur fór var
leiðin stutt .aðeins 200—300
metrar. En þá sjaldan að sunn-
an storma gerð* var plönkum
óspart rutt í sjóinn, mörg hundr-
uð stykkjum á dag, og alt svo
látið reka í land, og létti þaö
afar mikið vinnuna og flýtti fyr-
ir.
Stærð plankanna var frá 6—
12 álnir á lengd og 'breidd 6—12 i
I þum. en allir undantekningar- I
laust 3 þ.l. á þykt. Var það hið
mesta níðsluverk að bera plank-
ana undan sjó, gegnsósa af sjó og
blýþunga. Voru margir búnir að
fá sár á axlirnar undan burðin-
um, en þó aðallega bleytunni, j
viku eftir viku gegnblautir af
söltum sjónum frá morgni til ■
kvölds.
Auk sjálfra plankanna voru 1
líka kynstrinu öll af planka bút-
um frá 1—4 álnir á lengd, sem
fylt var með í öll skörð svo
hvergi í allri lestinni var hnífs- j
tungusmuga á milli plankanna.
Ehi ef einhver hefði sagt að það
væri hálfgerður tvístringur á
Dr. M. B. Halldorson
401 Boyd Bldg.
Skriístofusiml: 23 674
Stundar sérstaklega lungnasjúk-
dóma.
& að flnnl á skrífstofu kl. 10—1
f. h. og 2—6 e. h.
Helmili: 46 Alloway Ave.
Talsimi: 33 ÍSS
Jacob F. Bjarnason
—TRANSFER—
Baggage and Furniture Moving
591 SHERBURN ST.
Phone 35 909
Annast aUskonar flutnlnga fram
og aftur um bæinn.
Dr. K. J. AUSTMANN
Wynyard —Sask.
MARGARET DALMAN
TEACHER OF PIANO
SS4 BANNINO ST.
Phone: 26 420
Dr. O. BJORNSSON
764 Victor St.
OFFICE & RESIDENCE
Phone 27 586
og hvers maiins hugljúfi, elsk-
aður og virtur af öllum sínum
verkamönnum. Framh.
—'Lesb. Mbl.
NfELS FINSEN
^irkjuvogi árið 1671. Barst skip-
ið nú óðfiuga móti vindi og sjó
fram kirkjuvogssund, og langt
fram á Hafnaleir, á meðan að
lestin þó verið dýpst, og held eg
það af því, að þegar það klofn- ,
aði, bárust í land þau ógrynnij
af plönkum, að fáir mundu hafa
straumurinn úr Ósunum (Vogi) látið sér koma til hugar að öll
háði til þess. Og töldu nú allir í þau kynstur væru úr einu skipi, [
sem á horfðu, að skip þetta'hvað þá einni lest, af þremur,;
væri týnt og tapað Hafna- j úr sama skipinu, ef menn hefðu j
^reppsmönnum fyrir fult og alt! ekki vitað að alt timibrið var að- j
En er það var komið norð-' eins úr einni lest af þremur, og
vestur fyrir Ósmynnið, og 1 auk þess hefr svo seglfestan
straumurinn úr Ósnum hafði hlotið að vera mörg fet á þykt.
s^ept því sneri skipið við, og
stefndi nú aftur beint á Kirkju-
v°g, en sem næst 1 km. norð-
Möstrin tvö, sem uppi voru,
er skipið strandaði, voru hlið-
stæð öðru risasmíði skipsins, en
Eftir að “Jamestown” strand-
aði, var ekkert aðhafst í heila
viku, eða lengur, með að bjarga
timbrinu. Töldu margir það ó-
vinnandi verk að skipa upp úr Þessum plankabútum, þá hefði
því, og var það að vonum, menn Þaö ekki verið rétt hermt, því
höfðu aldrei áður átt að venjast 1 Þa® var víst algerður tvístring-
slíkri vinnu, svo að verkkvíðni j ur ^ Þeim. Á hverju kvöldi þeg-
og úirræðaleysi fyltu huga fjöld-1ar tarið var á bátunum heim,
ans. Voru svo sameiginlegir voru Þeir fyltir og hálffyltir af
fundir haldnir um hvað gera Þessum plankabútum, er tvístr-
skyldi, af Hafna-, Vatnsleysu- u®usi svo í allar áttir þegar í
strandar- og Rosmhvalanes- j ianú var komið. En auðvitað
mönnum. Var tilboð sent Hilm- i var Það með leyfi þeirra, sem
ar Finsen landshöfðingja. Leið umráð höfðu yfir skipi og farmi.
svo hver dagurinn af öðrum að ^n e§ man eftir að einu sinni
ekkert svar kom frá landshöfð- saS®i Eáll sál. Eggerz við mig
ingjanum. | Þesrar við vorum á leið heim um
_ , . kvöldið:
En svo var það einn dag, eftir
Frh. frá 3. bls.
bugast. FYá honum andaði
hlýju og viðkvæmni.
Alla starfsæfi sína fómaði
hann kröftum sínum fyrir sjúka
menn og vanheila og gerði sér
farmúrskarandi ant um sjúkl-
inga þá, er til hans leituðu. Það
lætur því undarlega í eyrum að
segja, að hann hafði “stein-
hjarta”. En svo má að orði
komast að því leyti, að það var
kölkun um hjartað, sem gerði
hjartaslögin erfið, og dró hann
til dauða.
Að endingu sagði ræðumað-
ur:
“Skóli þessi getur verið stolt-
ur af þessum lærisveini sínum,
yfir því, að hér komst hann á-
fram á mentabraut sinni, er
hann hafði strandað í Dan-
mörku.
Og íslenzka þjóðin getur fagn-
að því, að til íslands sótti hann
gott faðerni”.
Er dr. Gunnlaugur Claessen
ihafði lokið máli sínu, talaði
Haraldur Guðmundsson nokkur
orð, og þakkaði gefanda fyrir
hina hugulsömu gjöf, og rektor
þakkaði fyrir hönd slfólans.
—Mbl.
Fögur gjöf
vestur frá Kirkjuvogi en það 1 miðmastrið virtist Þó vera eitt
Var áður en straumurinn tók j mesta tröllasmíði skipsins og
Það. En hefði verið aðfall um | skal hér í sem fæstum orðum
m°rguninn, og straumurinn þá j skýrt frá því. Hæðin frá þilfari
|egið inn í ósana, þá hefði skip- [ og upp í topp efri stangarinnar,
*ð strax um morguninn strand- j eftir því, sem Eiríkur sál. bróðir
að örfáa faðma fyrir neðan Kot- minn mældi, var 104 fet (mæld
fundarhöldin hér, að tveir menn
komu ríðandi suður að Kotvogi,
Jón Vídalín og Páll Eggerz. —
“Mikið held eg að þið Hafna-
hreppsmenn þurfið yfir árið af
plankabútum í skorður og
Kváðust þeir hafa tekið að sér hlunna
uppskipun úr skipinu, með
helmings bjarglaunum og vildu
nú fá menn í vinnuna. Fengu
þeir þegar nálega alla starfs-
Og svo hló Páll innilega eð
plankabúta sýkinni f verkalýð
sínrlm, Annars vil eg taka
bað hér fram að Páll sái. var hið
Kvenfélag Þjóðkirkjusafnað-
arins í Hornafirði hefir í minn-
ingu um 20 ára afmæli kirkj-
unnar 1934 látið smíða forkunn-
ar fagra siifurgripi, sem gjöf
handa kirkjunni, pontínur, vín
könnu, bikar og oblátudós. —
Hafa gripir þessir verið smíðað-
ir á gullsmíðavinnustofu Árna
B. Björnssonar í Reykjavík, og
eru áreiðanlega einstakt verk í
sinni röð. Teikningamar gerði
Leifur Kaldal og smíðaði grip-
ina. Fór í þá nokkuð á þriðja
kíló af silfri.
færa menn í hreppnum fyrir mesta prúðmenni og góðmenni,
G. S. THORVALDSON
B.A.. LL.B.
LögfrœOingur
702 Confederatlon Llfe Bldg.
Talsíml 97 024
w. J. LINDAL, K.C.
BJÖRN STEFANSSON
tSLENZKIR LÖQFRÆÐINQAM
á öðru gólfl
32S Main Street
Talsimi: 97 621
Hafa einnig skrífstofur aS
íjWj" GimU og eru þar
að hitta. fyrsta miðvikudflg f
hverjum mánuðl.
M. HJALTASON, M.D.
ALMENNAR LÆKNINQAR
Sérgrein: Taugasjúkdómar
Lætur útl meðöj < vlðlögum
VitStalstímar kl. 2_4 e. h.
7—8 atS kveldinu
Simi 80 857 666 victor St.
A. S. BARDAL
selur Illdtistur og annast um útfar-
lr. Allur útbúnaður sá beetl —
Ennfremur selur hann aiUkonar
mlnnisvarða og legsteina.
843 SHERBROOKE 8T.
Phone: 86 607 WINNIPBQ
Dr. S. J. Johannes ion
218 Sherburn Street
Talsfml 30 877
Vlðt&lsUmi kl. 3—5 e. h.
Rovatzos Floral Shop
206 Notre Dame Ave. Phone 94 954
Fresh Cut Flowers Daiiy
Plants ln Season
We specialize tn Wedding &
Concert Bouquets & Funerai
Deslgns
Icelandlc spoken
THL WATCH SHOP
Thorlakson Baldwin
Diamonds and Wedding
Rings
Agents for Bulova Watches
Marriage Licenses Issued
699 Sargent Ave.
Dr. A. V. JOHNSON
ISLENZKUR TANNLÆKNIR
212 Curry Bldg., Wlnnlpeg
Gegnt pósthúsinu
Simi: 96 210
Heimilis: 33 328
J. J. Swanson & ( «. Ltd.
REALTORS
Rental, Insurance and Fínancial
AgenU
Slml 94 22J
600 PARIS BLDG.—Wmnlpes
Offlce Phone Res. Phone
21 834 72 740
DR. J. A. BILDFELL
216 MEDICAL ARTS BLDG.
Office Hours
4 P.M.—6 P.M.
and by appointment
Residence: 238 Arlington St.
Orric* Phoni
87 293
Res Phoni
"2 409
Dr. L. A. Sigm dson
109 MKDICAL ARTS BUILDINO
Orric* H.ourk
12 - 1
4 r M - 6 p M
bt appointmknt
Lesið Heimskringlu
Borgið Heimskringlu
J. WALTER JOHANNSON
Umboðsrníiður
New York Life Insurance
Company