Heimskringla - 06.01.1937, Page 4

4. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 6. JANÚAR 1937
(Stofnuð l»St)
Ktmur iít á hverjum miOvikudogt.
Eigendur:
THE VIKING PRESS LTD.
tfS og tss Sargent Avenue, Winnipef
Taliímia S6 537
Ver6 blaðalns er $3.00 ár£»nguriim borgW
tyrjrfram. Allar borganir sendist:
THE VIKING PRESS LTD.
3U Tittaklfta bréf biaíinu aðlútandl sendist:
Manager THE VIKINO PRESS LTD.
SSS Sargent Ave., Winnipeg
Rititjóri STEFÁN EINARSSON
Utanáskrift til riUtjórans:
EDITOR HEIMSKRINOLA
SSS Sargent Ave., Winnipeg
"Heimakringla” U pubUabad
and printed by
THE VIKINO PRESE LTD.
Stt-SSS Sargent Avenue, Winntpeg Mam.
Tetaphone: M 137
WINNIPEG, 6. JANÚAR 1937
STEFNA KINGS VEGINN
OG LÉTTVÆG FUNDIN
Það er ekki ólíklegt, að Mackenzie King,
forsætisráðherra Canada, uni því ekki sem
bezt, ef honum er ekki á sama um alt, að
horfast nú í augu við þann sannleika, að
atvinnuleysi hafi vaxið og styrkþegum
fjölgað, á þeim 15 mánuðum, sem hann
hefir verið við völd.
Þetta hlýtur að vera honum og flokki
hans þeim mun alvarlegra íhugunarefni,
sem viðskifti og iðnaður hafa að sinhverju
leyti, ofurlitlu að vísu, en alment samt,
heldur batnað, því með eflingu iðnaðar og
viðskifta ætlaði liberal-flokkurinn að
græða öll mein þjóðarinnar. Hafi King
haft nokkra stefnu fyrir kosningarnar, var
hún vissulega í þessu fólgin. Það átti að
skera á öll höft sem Bennett knýtti við-
skiftunum. Með frelsi þessara stétta
fengnu, átti að breyta eyðimörkinni hér í
aldingarð; þeim orðum fór ritstjóri Lög-
bergs að minsta kosti um það og honum er
ekki gjarnt, að fleipra um hlutina.
En um þessa litlu viðskiftarýmkun, sem
hér hefir oðrið, er það að segja, að hún er
sízt meiri en á sér stað meðal annara
þjóða. Viðskifti hafa um allan heim auk-
ist. Það er full ástæða til að halda, að
þau hefðu aukist í hlutföllum við það í
Canada, hvaða stjórn sem verið hefði við
völd. Það er einnig auðséð, hvernig á þeim
umbótum stendur. Með frelsinu gafst við-
skiftunum tækifæri að hækka verð vöru
dálítið. Sú verðhækkun kemur auðvitað
harðast niður á stórum fjölskyldum, fá-
tækum barnamönnum. Það er kreist út úr
þeim það sem með þarf til þess, að greiða
fyrir viðskiftagróðann og umbæturnar
sem hér, sem annar staðar, hafa átt sér
stað. Hagur fátæks fjöldans hefir verið
gerður erfiðari og þessvegna fjölgar styrk-
þegum. Það er ekki hægt að benda á eitt
einast atriði í starfi Kingstjórnarinnar,
sem hægt er að segja um ,að bætt hafi úr
stærsta vandamáli þessarar þjóðar, at-
vinnuleysinu. King dansar eftir pípu auð-
valdsins. Hann er orðinn svo sanntrúaður
á boðorð þess, að hann virðist ekki í nokkr-
um vafa um, að það megi kreista blóð úr
steini, ef það segir honum það.
Það er satt, að hann er nú að láta rann-
saka atvinnuleysið, eins og einn Kings-
trúarmaður benti á, er vér áttum tal við
um þetta. Hálaunuð nefnd offursta úr
stjómarherbúðunum er að semja skýrslu
yfir atvinnuleysið. Sú skýrsla verður ein-
hverntíma í framtíðinni birt. En hver
græðir svo á henni, aðrir en þeir, sem að
henni vinna? Það getur verið að í henni
megi finna einhver tugabrot, sem ekki eru
í öðrum skýrslum og nýjar dagsetningar,
en yfirleitt verður þar ekkert sem nokkru
varðar, sem almenningur veit ekki áður
um. Og meðan að þau tugabrota-dæmi er
verið að reikna, heldur sambandsstjórnin
að sér höndum og segir sveitum, bæjum og
fylkjum, að gera sitt bezta sem nú þegar
eru að hryggbrotna undir f járhagsbyrðinni
af atvinnuleysinu.
Það var eins augljóst fyrir ári síðan og
það er nú, að tolla og viðskiftafálm Kings,
mundi ekki bæta úr atvinnuleysinu. Og
það er eins auðsætt nú og fyr, að King eða
ráðuneyti hans, lætur sér ekki koma í hug,
að lögleiða 40 klukkustunda vinnuviku,
eða nein ákvæði um vinnulaun í verksmiðj-
um eða annar staðar, eða neitt, sem að
öryggi eða bættum hag verkamannsins
lýtur.
Að greiða fyrir atvinnulausum í bæjum
með því, að aðstoða þá í að koma sér fyrir
við búskap úti í sveit, er eins og ástendur
ef til vill heillavænlegasta sporið til þess,
*
að bæta úr atvinnuleysinu. En í ráðuneyti
Kings, er það aðeins einn maður, sem ein-
lægan áhuga hefir sýnt að hann hafi í því
máli. Það er verkamálaráðherrann, Hon.
Norman Rogers. En hvort að hann getur
unnið hina legátana í stjórninni á sitt mál,
að gangast fyrir verulegum framkvæmd-
um, er eftir að vita.
Að skipuleggja iðnað og viðskifti, eins
og Roosevelt forseti er að gera og sem
minst var rækilega í ræðu, sem Mr. Her-
ridge, fyrverandi sendiherra í Bandaríkj-
unum, hélt nýlega í Toronto, er kall tím-
ans. Að láta auðvaldið ríða görðum og
grindum, eins og kemur fram í stefnu
Kings, er að hnýta almenning fastar og
fastar á klafa þrældóms og kúgunar. Það
er stefna liðna tímans, sem nú er orðin úr
sér gengin og óvirk og hefir borið þjóðfé-
lags snekkjuna upp á það sker, sem raun
er á. Það er stefnan, sem böli, bæði þessa
þjóðfélags og annara, veldur. Samt ætlast
King til að meinin læknist með henni, ó-
sjálfrátt ef ekki sjálfrátt, með tíð og tíma.
Og meðan atvinnuleysingjar bíða örvænt-
ingarfullir eftir því, sefur King á sín bæði
eyru í mjúkum og hlýjum valdastólnum í
Ottawa og dreymir um unaðsemdir lífsins.
HITLER GRÆDDI FÉ Á BóK SINNI
Fyrir tólf árum skrifaði Hitler bók og
gaf út, sem hann nefndi “Mein Kampf”.
Hún er um stefnu og áform Nazista. Sala
bókarinnar var geysimikil og Hitler varð
stórríkur á henni — miljónamæringur, að
því er sagt er og getur því án launa sinna
verið, ef honum sýnist eða ef til þess kæmi.
Hvað mikið hann græddi á bókinni, er ekki
nákvæmlega hægt að segja. En sé farið eft-
ir því, sem höf., sem bækur gefa út, sem
mikið er sózt eftir, hefir Hitlers hlutur átt
að vera um 20% af verði hverrar bókar. í
alþýðu útgáfu var verð bókarinnar $3. Sala
á henni innan Þýzkalands nam svo miklu,
að það er ekki of í lagt, að gera ráð fyrir að
Hitler hafi grætt á henni um eina miljón
dollara. En svo hefir hún verið þýdd á 10
tungumál og hefir höfundurinn einnig tals-
vert fengið með því í aðra hönd. Á frönsku
hefir Hitler þó stöðugt neitað um leyfi til
að þýða bókina og stolin útgáfa af henni í
París, var gerð upptæk. Fór útgáfufélag
Hitlers í Þýzkalandi í mál við frönsku út-
gefendurna og upplag bókarinnar var
brent.
Það getur nú verið, að Hitler hafi orðið
að leggja gróðan af fyrstu bókunum í
nýjar útgáfur, og meðan salan var minni.
En um það leyti, sem hann tók við stjórn-
arformensku, hafði salan numið 600,000
bókum. En á fyrsta stjórnarári Hitlers,
þaut salan upp úr miljón og hefir stöðugt
haldið áfram.
f bók sinni ræðst Hitler grimmilega á
bolshevisma og orð hans í ræðu nýlega í
Nuremberg, sem mikla eftirtekt hafa vak-
ið, orðin: “Ef Ural-héraðið með sinni ó-
tæmandi náttúruauðlegð, Siberia, með sín-
um órþjótandi skógum, og Ukraine, með
sínum ómælanlegu komökrum, heyrði alt
til Þýzkalandi,” standa einnig í bók Hitl-
ers “Mein Kampf”.
Um Bolshevika talar Hitler í bók sinni
sem “lítilsiglda, blóðþyrsta glæpamenn, úr-
hrök mannkynsins. Um Rússland fer
hann þeim orðum, að ríkið hafi verið
stofnað af þjóðverskum stjórnfræðingum,
sem réðu yfir menningarlausum slavnesk-
um þjóðflokki, en sem nú til óheilla er fall-
ið í hendur bolsheviskum samsærismönn-
um og sem frelsa verður og vinna aftur
með þýzkum sverðum og plógum.
En til þess að þetta sé framkvæmanlegt,
segir í postillu Hitlers, að yfirstíga verði
Frakkann, sem um það situr að stinga
Þýzkaland í bakið, því framtíð Frakklands
sé undir því komin, að gert sé út af við
Þýzkaland.
Innan um alt þetta vitfirrings raus í
bókinni, játar Hitler að hann hefði undir
sömu kringumstæðum (þ. e. ef Þjóðverjar
hefðu unnið og hann hefði verið við Ver-
salasamninginn riðinn) gert alveg eins og
Clemenceau gerði.
UM NOKKRA VIÐBURÐI ÁRSINS
George Bernard Shaw segir um árið
1936, að allir stærstu viðburðir þess séu
merkilegastir fyrir það, að þeir lúti ein-
dregið að því að steypa mannkyninu í glöt-
un.
Með þessu er nú ef til vill fullmikið sagt,
en því er samt ekki að neita, að það hafa
mörg Fróðarundrin skeð á síðast liðnu ári.
Um helzta og minnisstæðasta viðburð
ársins, má það að minsta kosti segja, kon-
ungaskiftin á Bretlandi. Þau hafa aldrei
þesSu vant orðið þrjú á árinu. En það eru
þó hin síðustu, sem furðu vekja. Edward
Windsor var eflaust einn sá vinsælasti
konungur, sem ríkjum hefir ráðið, ekki að-
eins á Bretlandi, heldur þó víðar sé leitað.
Það hefir ef til vill aldrei konungur fyr átt
eins miklum vinsældum að fagna hjá al-
þýðu út um allan heim, sem hann. En hvað
skeður? Þessum konungi er stjakað af
stóli. Menn spyrja hvert öld hjátrúar, fá-
vizku og hleypidóma sé upprunnin á Eng-
landi. Bretland er lánsælt, ef þetta verður
fyrsta og síðasta Fróðárundrið þar.
Annan stórviðburð ársins teljum vér
endurkosningu Roosevelts forseta. At-
kvæðisbær lýður hefir sjaldan brugðið
brandi vitsmuna sinna, sem í þeim kosning-
um. Með flest stórblöð landsins á móti
Roosevelt, sæta þau kosninga-úrslit mikilli
furðu. En þjóðin hefir auðsjáanlega skil-
ið hann og starf hans til fulls og að verð-
ugu.
Fyrir þetta land og þessa þjóð mætti
á sitt af hvefju lærdómsríkt í starfi hans
benda. Fyrir Roosevelt hefir ekki fyrsta
umhugsunarefnið verið kauphöllin. —
Hann hefir bætt úr atvinnuleysinu ótrú-
lega, fundið helmingi allra þeirra atvinnu,
er héldu að sér höndum er hann kom til
valda. Hann hefir haft svo sterkar gætur
á öllu braski, að þeir sem þá iðju reka, eru.
fokvondir. Verð vöru í Bandaríkjunum
hefir hækkað eins og hér, en vinnulaun
hækkuðu þar jafnharðan og jafnvel á und-
an verði vörunnar, alveg öfugt við það
sem á sér stað í Canada. Það er ný'ct í
sögunni. Ættu verkamenn að benda King
forsætisráðherra, blaðinu Winnipeg Free
Press og Guðmundi á þá lexíu; þeim er
engin vanþörf á að læra hana. Það gæti
kent þeim að meta líf verkamanna meira
en kornhlöðu-, viðskifta- og kálfa-brask.
Ef stjórnarstefna Kings, stæði ekki í veg-
inum, ættu tímar hér að geta batnað jöfn-
um höndum og í Bandaríkjunum.
Það er ekki aðeins Bandaríkjaþjóðinní
fyrir beztu, hvernig forsetakosningin fór;
það var almenningi út um allan heim og
jafnréttis og mannúðar hugmyndinni til
styrktar og góðs.
Þriðji viðburður ársins og annar sá, er
mikils góðs má vænta af, var fundur, sem
lýðríki Ameríku héldu í Buenos Aires ný-
lega til stofnunar vestrænu þjóðabanda-
lagi. Þó ekki væri lögð nema undirstaðan
að því þjóðabandalagi, var þar mikilsvert
spor stigið. Og það segir blaðið Monitor,
að aldrei hafi andrúmsloft verið heilnæm-
ara á nokkurri alþjóðasamkundu en þess-
ari. Hugsjónir friðar og bræðralags hafi
þar verið algerlega drotnandi.
Fjórða viðburð ársins viljum vér telja lok
Blálandsstríðsins. En ekki má það með
betri viðburðum telja, heldur einn hinn
allra ljótast og versta, sem skeði á árinu.
Báðar þjóðirnar sem hlut áttu að máli,
heyrðu Þjóðabandalaginu til. Samt ræðst
.önnur þeirra, af því hún var voldugri á
sér minni og varnarlitla þjóð og drepur
svo marga af henni, sem til þess þarf, að
landið verði ekki varið. Eiða sína í Þjóða-
bandalaginu um að vernda smærri þjóðirn-
ar hélt ítalía svona vel. Og Þjóðabanda-
lagið situr eins og ræfill hjá og lætur þessa
einu þjóð ögra sér sem krakka. Fyrir þau
svik við hugsjónir sínar, dettur nú engum
í hug, að meta Þjóðabandalagið nokkurs
og líkurnar eru þær, að þetta Blálands-
stríð hafi riðið því að fullu. Tækifærin
sem Þjóðabandalagið hafði til að vinna að
friði og réttlæti voru ekki notuð og með
því tapaði það því trausti, sem til þess var
borið; þessa stundina byggja fáir von sína
á því.
I^imti viðburður ársins er byltingin á
Spáni. Villidýr eitt í mannsmynd rís þar
upp á móti lögskipaðri stjórn, sækir Svert-
ingja til Afríku og drepur vopnlaust fólk,
menn, konur og börn niður með köldu
blóði um langt skeið. Þegar á þessu hefir
gengið um hríð, lýsir Mussolini og Hitler
blessun sinni yfir manndráp þessara villi-
dýra og viðurkenna þau drotnara og
stjórnara landsins. Bretar, Frakkar og
aðrar siðaðar þjóðir, sem mikils máttu sín,
horfðu á þetta án þess að láta sér bylt við
verða. Rússinn, þjóðin, sem allir eru var-
aðir við eins og þeim vonda sjálfum,
hún hefir ein svo mikla og vakandi rétt-
lætis- og mannúðarmeðvitund, að stöðva
þennan dýrslega hildarleik. Byltingin á
Spáni var ekki einu sinni frá byrjun innan
lands bylting. Hún var árás utan að kom-
in á jafnaðarmannastjórnina. Og verði
henni hér eftir haldið áfram, verður það
gert af útlendum þjóðum. Það er full-
yrt, að Rússar hafi alla stjórn á her
spönsku stjórnarinnar á höndum.
JÁTVARÐUR KONUNGUR I
VIII
Eftir Sig. Júl. Jóhannesson
í síðasta blaði birtist þýðing
á “samtali” eftir Bernard Shaw.
Var það auðvitað eins og alt eða
flest eftir þann höfund, þrungið
háði og léttúð; Shaw er að ýmsu
leyti líkur því, sem Ben. Gröndal
var og skrifar stundum nálega í
“Heljarslóðarorustu” stíl. En
þó er oft alvara á bak við háðið,
og svo er í þessu ímyndaða sam-
tali.
Játvarður VIII er víðar þekt-
ur og betur þektur en nokkur
annar konungur ,sem sagan get-
ur um. Er það sumpart vegna
hans sérstöku lyndiseinkunna,
en þó ef til vill ennþá meira
sökum þess uppeldis og undir-
búnings, sem hann hlaut.
Aðal umtalsefni meðal allra
þjóða og stærstu fréttir allra
blaða í desember mánuði síðast-
liðnum voru að einhverju leyti í
sambandi við Játvarð VIII. Og
ekki var áhuginn minni í skandi-
navisku löndunum en annars-
staðar; t. d. fluttu blöðin á fs-
landi heilar blaðsíður með geysi-
stóru letri um þau mál er hann
snertu.
Þetta var líka eðlilegt þar sem
hann er skandinaVi í aðra ættina;
enda sýnist sá liturinn hafa haft
yfirhöndina þegar lífsþræðirnir
voru spunnir í tilveru hans.
Og þegar skandinavisku ein-
kennin ná sér niðri og þroskast
óhindrað, þá eru þau að mörgu
leyti einkennileg: t. d. heitt
og rótfast tilfinningalíf; ó-
sveigjanleg en jafnframt við-
kvæm lund; óbifanlegt sjálfs-
traust; takmarkalaust hugrekki;
svo mikill fúsleiki til þess að
etja við ofurefli, ef í það fer, að
stundum gengur fífldirfsku næst
en á hinn bóginn óviðjafnanleg
samúð með þeim er erfitt eiga og
halloka fara.
Öll þessi lyndiseinkenni birt-
ast með stórum stíl í íslendinga-
sögunum fornu; og Játvarður
VIII hefir óefað tekið flest
þeirra að erfðum í fullum mæli.
Það hefir verið siður frá alda
öðli að ala upp ríkiserfingjana
eða konungsefnin öðruvísi en
annað fólk; ala þá upp þannig að
þeir vissu svo að segja ekkert
um kjör né kringumstæður al-
þýðunnar. Þeir hafa verið aldir
upp til þess að skoða sjálfa sig
sem nokkurs konar æðri verur
með alls konar sérréttindum;
skoða sig sem fullkomna og ó-
skeikula umboðsmenn skaparans
hér á jarðríki, sem aðeins gerðu
það af náð og miskunsemi að
líta niður á fólkið við sérstök há-
tíðleg tækifæri en hefðu að öðru
leyti ekkert saman við það að
sælda.
Ef nokkrar sannanir þyrfti
þessu til staðfestingar nægir að
benda á söguna um drotninguna
sem spurði hversvegna fólkið æti
ekki brauð heldur en að deyja úr
hungri. Þótt þessi saga sé að
líkindum tilbúningur þá sýnir
hún samt greinilega þjóðarmeð-
vitundina um konunga og drotn-
ingar — sýnir hversu lítið var
álitið að drontingin vissi um kjör
fólks síns.
En Játvarður VIII var alinn
upp á annan hátt. Hefir hann
óefað notið meira sjálfræðis í
æsku en nokkurt annað kon-
ungsefni, enda verið þeim flest-
um ólíkur að skapsmunum.
Brezka ríkið er , samband
ýmsra þjóða í öllum álfum ver-
aldar; því tilheyrir fólk af öllum
heimsins þjóðflokkum; þar eru
talaðar allar tungur eins og við
turninn Babel, og þar er fólk
með öllum litum frá glóhærðum
skandinövum til hrafnhærðra
svertingja.
Þegar Játvarður var að búa
sig undir það að verða konung-
ur, ferðaðist hann um öll hin
brezku lönd; og hann ferðaðist
öðruvísi en allir jafningjar eða
fyrirrennarar hans höfðu gert.
Þeir höfðu farið með skrautlegu
föruneyti frá einni borg til ann-
arar, mætt þar stjórnendum og
stórmennum og séð alla yfir-
borðs dýrðina og skoðað það með
aðdáun, en aldrei haft tækifæri
til þess að lyfta upp lokinu á
pottinum til þess að sjá með
eigin augum hvað þar væri verið
að sjóða.
Játvarður aftur á móti var
kornungur þegar hann sleit af
sér ótal fjötra fornra siða; hann
brauzt út úr spilaborg kónga-
tildursins og slóst í för með fólki
af öllum stéttum; hann sótti
dansa og samkvæmi hvar sem
þau urðu á vegi hans og hverjir
sem þar voru saman komnir.
Hann keypti sér land og tók
sér bústað öðru hvoru meðal
bændanna í Alberta fylki og
kyntist persónulega frumbyggja
lífinu í Vestur Canada. Hann
eignaðist vini meðal allra stétta,
og stéttaskiftingin smásljófgað-
ist í huga hans; hann lærði að
hugsa líkt og Þorsteinn Erlings-
son kemst að orði í kvæði Jör-
undar:
“Því ef að úr buxum fógetinn fer
og frakkanum, dálitla stund,
þá má ekki greina hver maður-
er”, o. s. frv.
Ef til vill hefir þó ekkert fært
þennan einkennilega mann eins
nálægt fólkinu og stríðið; þar
var hann með því í hættunni og
hörmungum og í nánu sambandi
við allra þjóða menn; allra stétta
menn. í eldi þeirra viðkvæmu
tilfinninga, sem þessi ungi mað-
ur átti yfir að ráða, hefir þá
brunnið til ösku flest það, sem
verulega skifti mönnum í æðri
og lægri stéttir. Þar lærði hann
það í skóla veruleikans að sorgin
er söm hvort sem hún heimsæk-
ir kónginn eða kotunginn.
Eg hefi talað við marga menn,
sem í stríðinu voru og kyntust
þar Játvarði VIII; og þeir hafa
allir sömu söguna að segja;
hann kom þar fram sem við-
mótsþýður, hluttekningarsamur
jafningi allra, er hann náði til.
Og hvar eða hvenær sem hann
mætir manni, síðan, er hann
kyntist í stríðinu, þá ávarpar
hann þann hinn sama eins og
hann væri jafningi.
Og svo deyr faðir hans en
hann tekur við konungsstjórn.
Aðallinn á Englandi og konungs-
fólkið ásamt öllum hinum í-
haldssamari ætluðust vitanlega
til þess að nú sneri hann við
blaðinu. Nú þótti sjálfsagt að
hann legði niður öll bein afskifti
af högum aiþýðunnar; nú mátti
hann ekki lengur umgangast
vinnumannaræflana; nú varð
hann að íklæðast þeim skrúða
konunglegrar framkomu, sem
ekki gæti hneykslað hina við-
kvæmu sál hins æðra félagslífs.
En Játvarður hélt áfram að
fljúga eins og hann var fiðrað-
ur: hann umgekst alþýðuna al-
veg eins og áður; tók þátt í
hverju sem honum sýndist og
braut á ýmsan hátt í bága við
allskonar siðhelgi. Hann heim-
sótti námahéruðin þar sem
eymdin og allsleysið blöstu við í
allri sinni nekt og með öllum
sínum afleiðingum. Hann fór
inn á heimili fátæklinganna, á
fundi atvinnuleysingjanna, —
grenslaðist eftir kjörum þeirra,
samhrygðist þeim í sorgum
þeirra — gerði með öðrum orð-
um nákvæmlega það sama, sem
Kristur gerði þegar honum var
brígslað um það að hann um-
gengist betlara og bersynduga.
Og hann hafði myndina af
eymdinni og bágindunum fyrir
hugskotssjónum sínum þegar
hann kom heim — og þagði ekki
yfir því; hann lýsti því í heyr-
anda hljóði að fátæktin og
hörmungarnar sem fólkið liði í
hinu volduga og auðþrungna
brezka ríki væri hneyksli sem
ekki mætti líðast; hann krafðist
þess að úr yrði bætt.
Hinn gamli skóli rótgróinna
þæginda og sofandi iafskifta-
Ieysis hlustaði á‘ þetta eins og
\