Heimskringla - 13.01.1937, Side 2

2. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 13. JANÚAR 1937
STEFNUR OG
ÁKVARÐANIR
ROOSEVELTS FORSETA
Eftir George Creel
Snúið hefir á íslenzku
Gunnbj. Stefánsson
Framh.
Eftir skoðun forsetans, þá er
réttsýnin prófsteinn þjóðlegra
mannréttinda og gerir kröfu til
góðrar landsstjórnar til að skilja
og kannast við breytinga við-
horfið, og jafnframt hafa vilja
og hugrekki til að semja nauð-
synleg lög, er fullnægja samtíð-
inni.
Hvernig gæti nokkur sannur
Bandaríkjaborgari neitað þeim
sanindum, að allur iðnaður inn-
anlands, eigi ekki að vera starf-
ræktur til þjóðnytja og almenn-
ingsheilla, og hverjum þeim iðn-
rekstri, er eigi getur þrifist eða
sýna samnngjarnan ágóða, án
þess að beita þrælslegri sam-
kepni, og að láta verkafólk sitt
vinna óhæfilega langan vinnu-
tíma og gjalda því sultarlaun og
að gera vinnu barna og unglinga
að verzlunarvöru, að slíkum iðn-
rekstri æskir þjóðin ekki eftir og
sér enga ástæðu til að hann eigi
sér stað.
Forsetinn kveður því þjóðina
til samstarfs án flokkaskifting-
ar, til að stofnsetja nýtt þjóð-
skipulag, er heldur við öllu því
gamla sem nokkurs er nýtt, en
hefir hugrekki til að viðurkenna
hinar miklu breytingar er átt
hafa sér stað og sér þörfina til
naUðsynlegra endurbóta.
Þjóðskipulag, er hrekur í
burtu hin svörtu ský örvænting-
ar og óvissu er sveima yfir heim-
ilum fjöldans; þjóðskipulag, sem
ábyrgir æskulýðnum lífvænlega
framtíð og aldurhnignum lífs-
þægindi og sjálfsvirðingu, þjóð-
skipulag, sem afnemur með lög-
um hermdarverk f járgræðginn-
'ar; þjóðskipulag, er gerir lífið
fegurra, sælla og mannúðlegra,
þjóðskiulag, er vill glæða hið
bezta í sál mannsins, en eigi hið
gagnstæða, og jafnframt gerir
ónauðsynlegt hið dýrslega hatur
í baráttunni fyrir tilveru manna.
Hugsjónir? ímyndun? óhag-
fræðiselgt? Hversu gott hag-
fræðiskerfi var það, er hrundi
niður árið 1929? Var það hag-
fræðislegt að nota sama skipulag
er átti við í elztu landnámstíð á
þeim tíma er meiri hluti þjóðar-
innar bjó í borgum og stóriðnað-
arhverfum? Var það hagkvæmi-
legt að láta framleiðslu aukast
óhindrað án þess að gefa gaum
að efna hag og kaupmagni þjóð-
arinnar til að neyta hennar?
Eða gera tilraunir til að
hnekkja framleiðslu í hlutfalli
við þverrandi kaupgetu til að
neyta afurðanna? Var það hag-
kvæmilegt að leyfa iðnaðarstofn-
unum að hvíla á bognum bökum
barna og kvenna og þann veg
dauðadæma þau á ungum aldri
eða horfa á þau geta af sér vol-
aða fábjána, er aðeins áttu
heima á ölmusuhúsum, fangels-
um og vitfirringahælum, og á
þann hátt juku skattabyrðina
að stórum mun, en auk þess
veittu eiturstraumum um líf-
æðakerfi þjóðarinnar?
Var það hagkvæmilegt að láta
sorahverfi ná óstöðvandi út-
breiðslu, þar sem olnbogabörnin
fæddust til að hata alt þjóðlífið,
af því að þeim hafði aldrei gefist
kostur á að líta ljósblik lýðræð-
isins ? Var það hagkvæmilegt
að leyfa dýrslega samkepni í
iðnaðar starfsrekstri, þar sem
þýlyndir og óhlutvandir menn,
jafnvel þó í minni hluta væru,
gátu brennimerkt iðnaðinn og
dregið dár að siðferðisskyld-
unni?
Á meðan Franklin Roosevelt
var ríkisstjóri New York ríkis
á fyrri árum krepputímabilsins,
sá hann margar verksmiðjur að-
gerðalausar, og í öllum þeirra sá
hann vélarnar vel smurðar og
segldúka breidda vandlega yfir
þær.
Varðmenn héldu sterkan vörð
gegn eldshættu, og þúsundum
dala var varið til viðhalds á vél-
unum, svo að þær væru eins góð-
ar sem nýjar ef þeir tímar
kæmu, er þeirra þyrfti með. —
Við girðishlið verksmiðjanna sá
hann fjölda nauðlíðandi, heim-
ilislausra atvinnuleysingja, og
ekki einu einasta centi var varið
þeim til viðhalds fram að þeim
tíma, er krafta þeirra þyrfti með
aftur.
Var það hagfræðislegt að
skoða mannlegan líkama og blóð
minna verðmæti en dauðar vél-
ar ?
Varanleg framför
Orðið hægkvæmni, ef rétt skil-
ið og notað, er eitt með beztu
orðum í málinu. Misskilið og
notað ranglega, lítur það öðrum
sjónum við. Franklin D. Roose-
velt er ant um rétta merkingu á
, því, og trúir ákveðið á þann
mikla sannleika, að ekkert geti
verið hagkvæmilegt, er eigi mið-
ar að varanlegum verðmætum.
óefað verður aðal verðefnið
um fyrri hluta síðara kjörtíma-
bila að sameina umbæturnar eða
ávinninginn. Eftir skoðun for-
setans, þá eru þjóðskipulags
tryggingarlögin gildismest; lög
um afnám fjárglæfrafélaga;
verkamannalög Wagners er
tryggja verkalýðnum samvinnu
samninga við félagsstofnanir er
hann æskir eftir, án afskifta og
takmörkunar vinnuveitenda; lög
um skatt á ónotuðum tekjum
iðnaðarfélaga; lög um viðhald á
jarðvegi á landbúnaðarsvæðum.
T. V. lögin. Bankalöggjöfin, er
veitir sambandsstjórnfnni full
yfirráð yfir peningamálum
landsins. Og ennfremur trygg-
ingar og viðskiftalögin.
Lagabreytingar geta verið
nauðsynlegar, og þau verða af
fremsta megni gerð þannig úr
garði að þau eigi hnekki lögleg-
Have the Business
POINT OF VIEW
f
•
Dominion Business College students have the advantagí
of individual guidance in the all-important factors of
business personality, conduct, and approach.
No matter how thoroughly you know the details of
office work, you must be able to sell your services,
and this is now just as much a part of Dominion
training as Shorthand, Typewriting, Bookkeeping, or
any of the other courses in which Dominion leader-
ship has been recognized for over twenty-five years.
Business is better! Employment is increasing!
Prepare for it.
DOMINION
BUSINESS COLLEGE
On The Mall
and at Elmwood, St James, St John’s
um starfsrekstri, en í engum
þeirra verður slakað á klónni.
þrælkunar, reglugerð fyrir lág-
markslaunum og takmörkuðum
Það er skoðun forsetans, að vinnutíma, eru forsetanum al-
réttsýnin hafi eigi eingöngu
krafist þeirra, heldur hafi þau
þegar sannað gifdi sitt.
Tryggingar og viðskiftalögin,
sem í byrjun var ráðist heiftar-
ega á, eru nú viðurkend af öll-
um ráðvöndum bankamönnum.
Árangur af tekjuskatts löggjöf-
inni er þegar orðinn sá, að kaup-
gjald hefir hækkað, sem svarar
$130 milj. Og á einni viku
varleg málefni til framkvæmda.
Utanríkismál hljóta að skifta
miklu máli í næstu stjórnartíð
forsetans, gagnvart öðrum þjóð-
ríkjum, er mörg eru í greipum
byltingar og óstjórna.
Samkvæmt heilbrigðri skyn-
semi þá er sterkur sjóher nauð-
synlegur, en þó að stjórnin hafi
haldið áfram smíðum á herskip-
um, þá hefir hún látið ákveðið í
snemma í nóvembermánuði, nam jljósi friðarstefnu Bandaríkjanna
greiddur arður af hlutabréfum |til alheimsfriðar. Ákveðin hlut-
$160 miljónum. Það má vera, að
gefa þurfi gaum að tryggingu
fyrir nægilegum viðlagasjóði, en
aðal löggjöfin hefir tekið sér
varanlega bólfestu.
Hinn gildandi mælikvarði
Forsetanum er eigi eins ant
um neitt af hinum nýju lögum
eins og T. V. lögin, er ná yfir
hið mikla verksvið, á hvern hátt
auðlindum á sjó og landi yrði
bezt haldið við og þær starf-
ræktar í þágu alþjóðar í staðinn
fyrir aðeins til arðs og einka-
réttinda fyrir örfáa. Það var
ætlun hans og er ennþá, að láta
rannsaka hvort nokkur þessara
laga ná inn í starfrekstur á öðr-
um svæðum.
Notkun á rafmagni verður að
vera á því verðlagi, að hvert ein-
asta heimili geti veitt sér hana.
Eignaréttur og einstök fyrir-
tæki verða látin hlutlaus og jafn-
vel haldið hlífisskildi yfir að svo
miklu leyti sem sanngjarnt er,
og samvinnu og skipulags leitað,
en alþjóðleg vellíðan verður lát-
in sitja fyrir öllu öðru.
Það er óbifanleg.skoðun for-
setans, að skattgreiðsla eigi al-
gerlega að miðast við efnahag
og arðtekjur hlutaðeigenda, og
þó að hann kannist við að ein-
staklings hæfileikar eigi sterk-
an þátt í auðsöfnun, þá sé hún
þó að meiru eða minna leyti arð-
ur ög árangur af vinnukrafti
fjöldans. Það er mjög vafa-
samt, að nokkur auðkýfingur
ætlist til að því yrði trúað, að
auður hans væri sjálfs hans
hyggindi og sparnaði að þakka.
Og með því að gefa gaum að
hinum gífurlega auði, er fellur
erfingjum í hlut, getur öllum
skilist hin mikla réttsýni með
erfðaskattagreiðslunni. Forset-
inn hefir aldrei skift um skoðun
sína, að auðveldasta og fljót-
farnasta leiðin til að jafna ríkis-
reikningana, sé að hver og einn
borgari geti jafnað sína eigin
búreikninga.
Gert er ráð fyrir, að viðreisn
sú og framfarir, er þegar hafa
áunnist, dragi mjög úr atvinnu-
leysiskostnaðinum, en algerum
jöfnuði á ríkisreikningunum,
sem fastlega er búist við í náinni
framtíð, er gert ráð fyrir, með
vaxandi tekjum þjóðarinnar.
Ný og betri íbúðarhús eru eitt
af aðal áhugaefnum forsetans í
framtíðinni. Sorahverfin verða
að falla úr sögunni. Vátrygg-
ingarlög Wallace’s á uppskeru
hafa hlotið einróma stuðning
stjórnarinnar; svo hafa og lög
um lánveitingar frá sambands-
stjórninni til bænda til að kaupa
lönd sín. Þá eru kolalög Guf-
feys um viðreisn á iðnaði, sem
er í óheilbrigðu ástandi. Þó að
ráðning í ríkisþjónustu eigi að
vera til fyrirmyndar til að bæta
úr atvinnuleysinu, þá er engin
tilhneiging í þá átt að veita
neinum bráðabirgðarvinnu, sem
vissa er fyrir, að eigi gæti orðið
varanleg, og um þessar mundir
er í undirbúningi að gera ákveðn-
ar breytingar í starfsdeildum
stjórnarinnar til örfunar dugn-
aði og sparnaði.
Forsetanum, er það augljóst,
að þrátt fyrir géfugar tilraunir,
þá voru miklir gallar á viðreisn-
arlögunum (NRA).
— Reglugerðafaraldur, sett
verðlag og einokun, eru eigi að
hans skapi. Samt sem áður
treystir hann ákveðið á undir-
stöðu atriðin í þeim lögum: al-
gert afnám barna og kvenna
leysislöggjöf, er numið hefir úr
gildi hernaðar gróðabrall og um
leið afnumið einkaréttindi, er
gerðu marga eigingjarna hern-
aðarsinna. Samningur vor við
Frakkland og Bretland, hefir
búið í haginn fyrir ákveðið verð-
lag á peningagildi heimsins, og
nú síðan að gagnskifta tollalögin
hafa verið afgreidd, mun forset-
inn hrinda í framkvæmd störf-
um verzlunarsamningadeildar-
irjnar, ekki aðeins til að endur-
reisa verzlun við önnur lönd,
heldur og til að brjóta niður hina
fölsku múra, er valdið hafa al-
heims sundurlyndi. í engum
skilningi er forsetinn einangrun-
ar sinni, þó að hann sé of mikill
raunsæismaður, að geta eigi
treyst þjóðbandalaginu eins og
þar nú skipar til, þá trúir hann
því, að alþjóða samband sé eina
úrræðið til afvopnunar og al-
heimsfriðar. Ákvörðun hans að
sitja fundinn í Buenos Aires, var
eigi tekinn í þeim skilningi að
njóta neinnar skemtiferðar né
hvíldar, heldur stafaði það alger
lega frá þeirri draumsjón hans
að sjá bandaþjóðir hins nýja
heims Vesturálfunnar, í 21 lýð-
veldi, standa hlið við hlið
bróðurlegu sambandi, og sýna
þannig þjóðríkjum hins gamla,
heims, að alheims* bandalag er
eigi óframkvæmanlegt
Störf heima fyrir
Samt sem áður er það stefnu-
skráin heima fyrir, er forsetinn
ber aðallega fyrir brjósti. Eins
og hann komst að orði í ræðu
sinni í Detroit: “Fyrir höndum
liggja þúsund mismunandi verk-
efni, er þurfa að gerast.” Stór-
feldar framfarir til umbóta og
viðhalds, eigi aðeins hvað land
snertir, heldur og hvað mann-
lega líðan og lifnaðarháttu
snertir. Það þarf að reisa að
nýju heilar borgir.
Það þarf að tryggja öllum
mönnum farsæld og veita sól-
skini inn í hvert einasta skugga-
hverfi, þar sem þúsundir hjálp-
arlausra og vonlausra manna
láta nú fyrirberast.
Það þarf að taka fyrir kverk-
ar á fjárgræðgi, grinmdarverk-
um, einkaréttindum og ó^tjórn-
legri valdafýkn. Það þarf að
veita æskulýðnum meiri og betri
mentun, auðga listirnar, svo að
tómstundirnar geti orðið fegurri
og verðmætari.
Þetta er nú ef til vill draumur.
en sá draumur, eríkristnar þjóð-
ir hafa borið fyrir brjósti í
meira en 2000 ár.
. Þar eð þetta hafa verið og eru
hugsjónir forsetans og traust til
hans hefir verið staðfest með
kosninga úrslitunum, þá sann-
færist hann æ betur, að ýmsar
þær hindrandir, er standa fram-
förum fyrir þrifum séu að mestu
leyti ímyndaðar og falskar. —
Hann er altaf hreinskilinn í skoð-
unum sínum og hefir meðal ann-
ars látið ákveðið í ljósi, að í
Bandaríkjum Norður-Ameríku
sé ekkert hlutlaust svæði á milli
sambandsstjórnar og einstakra
stjórnarstefnu í staðinn fyrir 48
mismunandi ríkisstjórnalög, þá
er eigi að búast við öðru en
stjórnleysi.
Frá öllum ríkjum Bandaríkj-
anna berast kröfur um breyting-
ar á stjórnarskránni, er veiti
sambandsstjórninni fult lagalegt
vald yfir hinum hlutlausu svæð-
um er engin ríkislög hafa náð til.
Alls engin yfirgangur á réttindi
neinna ríkja, heldur aðeins full-
veldi sambandsstjórnar yfir stór-
um svæðum, þar sem engin lög
hafa náð yfir. Vikum saman
hafa öldungaráðsmenn og aðrir
fulltrúar verið önnum kafnir að
semja viðaukalög, er bættu úr
ákvörðun ?
í fyrsta kaflanum, fyrstu
grein stendur þetta: “Alt lög-
gjafarvald, hér tekið fram, ska!
falið sambandsþingi Bandaríkj-
anna”, og í áttundu grein, eftir
að hafa tekið fram að: “Sam-
bandsþingið skal hafa vald til að
leggja á skatta og innheimta þá,
sömuleiðis útflutnings og inn-
flutningstolla, borga ríkisskuld-
ir, og skipuleggja ríkisvarnir og
almenna vellíðan í Bandaríkjun-
um”, og ennfremur er talið á-
fram, svo sem valdi til að taka
peninga að láni, vald til peninga
sláttu, til að semja verzlunar-
reglugerð, til að hegna peninga-
hverri einustu yfirstandandi j fölsurum og sjóræningjum, vald
þörf. Hverjar ákvarðanir for-
setans verða gagnvart þessum
málefnum, er enn eigi kunnugt.,
Eitt af hindrunar atriðunum
þeim, er forsetanum hefir bor-
ið fyrir sjónir, er hin mismun-
andi þingseta ríkjanna. Þó að
gert sé ráð fyrir, að stjórnar-
skrárbreytingar næðu samþykt
sambandsþingsins, er svo yrðu.
lögð fyrir undirþingin til stað-
festingar, þá myndi það a. m. k.
dragast þangað til í júnímánuði.
37 bandaríkjanna setja þing sín
í janúar 1937, og hafa svo eigi
þingsetu aftur þangað til árið
1939. Jafnvel þó að ríkisstjór-
arnir kölluðu saman aukaþing,
þá yrðu aðal breytingarnar eigi
staðfestar fyr en 1938.
Svo er annað atriði er hefir
talsverð áhrif á ákvarðanir Hvíta
Hússins. Þegar lög eru dæmd ó-
gild samkvæmt stjórnarskránni,
er venjulega litið svo á, að bar-
átta um úrskurðarvaldið sé á
milli hæsta réttar og forsetans
sjálfs. Þetta er alger misskiln-
ingur. Það sem hæstiréttur
dæmir ógilt, er eigi stjórnar-
ráðsreglugerð, heldur laga-
ákvæði samþykt af þjóðþing-
inu. Forsetinn getur mælt með
lögum og léð þeim eindregið
fylgi sitt, en staðfesting þeirra
er algerlega verk þjóðþingsins.
Misklíðin mundi því ekki
verða á milli forsetans og hæsta
réttar .heldur á milli hæsta rétt-'
ar og þingsins. Og þannig kem-
ur fyrir nýtt umhugsunarefní.
Er stjórnarskrárbreyting nauð-
synleg til að geta komið í fram-
kvæmd ákvæðum hins nýja sátt-
mála?
Hver sannur Bandaríkjaborg-
ari ber virðingu fyrir stjórnar-
skránni, en því miður hafa að-
eins fáir þeirra lesið hana.
Virðing forsetans fyrir stjórn-
arskránni er runnin frá ná-
kvæmri þekkingu á efni hennar,
því að hann myndi komast langt
í að muna utanbókar þann hinn
mikla lagabálk. Það sem vekur
sérstaklega athygli hans, eins og
það myndi einnig annara gagn-
rýnenda, er hin nákvæma við-
leitni stofnenda lýðveldisins að
skilja þarfir hinna mismunandi
tíma eftir því sem þær jukust.
Sérstakir kaflar sambandslag-
anna voru samdir, sundurliðaðir
óg undirskrifaðir með það fyrir
augum að koma í veg fyrir eyð-
slusemi, ódugnað og framtaks-
leysi þjóðþingsins, og stjórnar-
skráin^ var samin til þess að
koma í veg fyrir að þau vand-
ræði gætu átt sér stað er bent
var á í hinum ýmsu lagagrein-
um.
Hin almenna vellíðan
Vér skulum t. d. yfirskoða
formálann. Yfir höfuð að tala
er hann skoðaður sem nokkurs-
konar fegurðar yfirskrift, og þó
er hann eins ákveðinn liður af
stjórnarskránni, eins og nokkur
annar: “Vér, íbúar Bandaríkj-
ríkja, einskonar skúmaskot, þar anna, með það markmið að stofn-
sem engin lagaleg réttindi nái setja fullkomið samveldi, stað-
yfir. Það er skoðun hans og hef-
ir verið, að lög um ýms hag-
fræðis og samfélags málefni
hljóti að vera algerlega í hönd-
um sambandsstjórnar. Þangað til
að voldug þjóðskipulagskerfi,
svo sem námuiðnaður, hveiti-
myllur, verksmiðjur og landbún-
aður eru sameinuð undir eina
festa réttvísi, tryggja mnai)-
lands frið, annast um landvarn-
ir, efla almenna vellíðan og
tryggja oss sjálfum og afkom-
endum vorum frelsi og blessun,
semjum og skrásetjum þessa
stjórnarskrá fyrir Bandaríki
Norður Ameríku.
Hvað er þetta, ef eigi opinber
til að setja á stofn pósthús og
leggja póstbrautir, o. s. frv. —
Höfundarnir hafa í sannleika
leitast við að fullnægja hverri
einustu þörf, og með þeim skiln-
ingi, að nýjar þarfir birtust með
nýjum tímum, þá hafa þeir sam-
vizkusamlega bætt þessu við: —
“Og til að hafa vald til að semja
öll nauðsynleg og réttmæt lög
til framkvæmda á framanskráðu
valdi og öllu öðru valdi, er þessi
stjórnarskrá felur sambands-
stjórn Bandaríkjanna, eða
hverri og einni stjórnardeild
hennar. Hvað þarf það nú að
vera nákvæmara og skýrara tek-
ið fram en slíkt. “Og öllu öðru
valdi er þessi stjórnarskrá felur
sambándssjtórn, o. s. frv., veiti
ákveðið löggjafarvald til að
semja lög til að efla almenna
vellíðan”, eins og sérstaklega er
tekið fram í formálanum, og aft-
ur í fyrstu grein í fyrsta kaflan-
um?
í fyrstu grein 3. kaflans er
tekið fram: “Dómsvald Banda-
ríkjanna skal -falið hæstarétti
og öðrum undirréttum, er þjóð-
þinginu þykir þörf á að setja á
stofn.”
Ekki eitt einasta orð um, er
veiti hæstarétti vald yfir löggjaf-
ar deildinni.
Er þá sambandsþingið eins
háð dómsvaldinu, og almenn
skoðun er? Hæstiréttur á ennþá
eftir að leggja úrskurð á ýms
mikilvæg lagaákvæði, svo sem
þjóðfélags tryggingarlögin, —
verkamannalög Wagners o. fl.
Hvað myndi þingið gera, ef t.
d. þessi lög og ýms önnur lög
nýja sáttmála yrðu dæmd ógild
og þannig staðfest vald dóms-
málaréttar yfir löggjöf lands-
•ins?
Það sem það gæti áreiðanlega
gert, er að semja lög, er sviftu
undir dómstóla réttindum til
dómsúrskurðar í málum, er
snertu. stjórnarskrárbrot, og að
þeir yrðu að senda þau til hæsta
réttar, þar sem þau hefðu for-
réttindi til skjóts dómsúrskurð-
ar. Og það er enn annað er
þingið gæti gert. Ef á næsta
þingi verða staðfest húsabygg-
ingarlög, eða lög um hámarks
vinnútíma og lágmarks verklaun,
lög um barnaþrældóm, eða ný
Guffey kolalög, þá gæti þingið
látið fylgja sérstök viðaukalög,
er krefðust þess af Hæstarétti,
að taka til greina, að þessi lög
væru staðfest samkvæmt því
stjórnarskrár ákvæði, er felur
þinginu fult löggjafarvald, og
veitir því lagalegan rétt til að
efla almenna vellíðan í Banda-
ríkjunum.
Hin leiðin
Ef þetta reynist eigi fullnægj-
andi, þá getur þingið fjölgað
dómurum Hæstaréttar frá 9 upp
í 12 eða 15. Þessu valdi er eigi
hægt að hnekkja, því að þrjár
breytingar hafa átt sér stað
áður. Vér byrjuðum með 6 dóm-
ara og höfum haft eins marga og
10. Þrátt fyrir áreksturinn og
óákveðin endalok, þá mun for-
setinn halda áfram að mæla með
og framfylgja þessum lögum, er
bæði almenn skoðun og brýn þörf
nútímans krefur. Aðdróttanir
um alræðisvald lætur hann sig
engu slpfta, en skoðar þær heim-
skulegar árásir. Alveg eins og
þinginu er í stjórnarskránni falið