Heimskringla - 13.01.1937, Qupperneq 3

WINNIPEG, 13. JANÚAR 1937
HEIMSKRINGLA
3. SÍÐA
alt löggjafarvald og Hæstarétti
dómsvaldið, þá er einnig forset-
anum falið framkvæmdarvaldið,
og á starfs og valdboðsskrá hans
er sérstaklega skipað fyrir, að
hann skuli smám saman skýra
þinginu frá hag ríkisins og mæla
með lögum til staðfestingar, er
hann skoðar nauðsynleg og hag-
kvæmanleg. Yfirleitt eru ríkis-
þingmenn háðir sínum eigin
kjördæmum og staðbundnum á-
hugaefnum.
Feður ríkjasamveldisins skildu
þetta, og lögðu forsetanum á
herðar þá helgu skyldu að tala
fyrir munn allrar þjóðarinnar.
Franklin D. Roosevelt mun eigi
bregðast þeirri skyldu, og eng-
inn skyldi þurfa að efast, um, að
ráð hans og meðmæli stáfa frá
hinni einlægu sannfæringu hans,
að framfarir eigi að geta rutt sér
óhindrað til rúms, en ekki að
þurfa að leita um króka og kima
eftir smugum að skríða í gegn
um.
FRANZ FRÁ ASSISI
Eftir Guðm. Árnason
Framh.
Þegat Franz var nú búinn að
stofna þessa nýju munkareglu,
því að í raun og veru var félags-
skapur hans það, varð hann að
fara til Rómaborgar, til þess að
fá staðfestingu páfans fyrir
hana. Innósent þriðji var fyrst
treygur til að veita samþykki
sitt, sökum fátæktarheitsins,
sem honum þótti of strangt. —
Hann vildi láta sömu lög gilda í
þessu nýja félagi, sem giltu í
öðrum klausturreglum viðvíkj-
andi eignahaldi, en Franz neitaði
algerlega að fara nokkuð eftir
lögum og venjum klaustranna í
því efni. Varð það þá úr, að páf-
inn staðfesti félagsstofnunina,
og Franz og félagar hans héldu
af stað frá Rómaborg, fagnandi
yfir úrslitunum. Lítið' grunaði
þá, að upp frá þeim degi yrði
hreyfing þeirra óaðskiljanlegur
hluti kirkjunnar, sem með tím-
anum hlyti að tapa sínum upp-
runalega tilgangi, tilganginum,
sem þeir lögðu á sig allsleysi og
auðvirðilegt líf fyrir. — Þeir
höfðu enn um tíma ferðast um,
án þess að eiga nokkurs staoar
höfði sínu að að halla, settust
þeir að nálægt lítilli kirkju
skamt frá Assisi. Var þeim
leyft að hafaast þar við af Bene-
dikts-munkum sem áttu stað-
inn; og varð staður þessi upp frá
því miðstöð starfsemi þeirra.
Árið 1215 kom tólfta almenna
kirkjuþingið saman í Róm, og
lagði þá páfinn opinberlega bless-
un sína yfir klausturreglu þá.
sem Franz hafði stofnað. Fylgj-
endur hans voru þá orðnir marg-
ir, og þá var búið að stofnsetja
nunnureglu í sambandi við
munkaregluna. — Nunnureglan
varð þannig til ,að ung stúlka af
auðugri ætt í Assisi, Klara Scifi
að nafni, vildi gerast fylgjandi
Franz, en þar sem það var á móti
öllum venjum og lögum, að kon-
ur gætu heyrt til slíkum félags-
skap, leyfði Franz henni að
stofna sérstaka nunnureglu í
sambandi við klausturreglu sína.
Sem dæmi þess, hversu mikill
var vöxtur og viðgangur regl-
unnar á þessum fyrstu árum,
má geta þess, að sagt er, að
fimm þúsund manns hafi sótt
arsþing hennar, sem haldið var
1219. Þótt gert sé ráð fyrir að
allar tölur frá þessum tímum
séu nokkuð óáreiðanlegar, er
auðsætt, að vöxtur reglunnar
þessi fyrstu tíu ár hefir verið
uijög mikill. Margar munnmæla-
sögur mynduðust út af þessu
Þingi reglunnar árið 1219. Ein
var sú, að Franz hefði ekki haft
ueinn undirbúning með fæði
handa öllum þessum mann-
Jölda, heldur treyst Guði, að
hann yrði fæddur á einhvern
hatt. Og þegar til kom, þá komu
* lIavnir í Assisi og öðrum bæj-
,m 'iar í grendinni með allan
hann mat, sem þurfti. Á þingi
þessu mætti erindreki páfans og
einnig Spánverjinn Dominíkus,
sem stofnaði Dominíkusarregl-
una, og fanst honum mikið til
um Franz og starf hans. Á þessu
þingi þótti nauðsynlegt að bæta
skipulag reglunnar, og voru þá
settir héraða umsjónarmenn,
sem stóðu fyrir stjórn aðalfor-
ingjans í Assisi.
Strax og þinginu var lokið,
lagði Franz af stað í trúboðsferð.
Hafði hann lengi ætlað sér að
fara þessa för, og einu sinni ver-
ið lagður af stað í hana, en orð-
ið að snúa aftur. Hann fór fyrst
til Egyptalands og nokkrir af
fylgjendum hans með honum. —
Þar sat þá krossferðaher og her
Múhameðstrúarmanna undir for-
ystu Serkja-Soldáns. Franz gekk
á fund soldánsins og prédikaði
fyrir honum og þeim sem með
honum voru kristna trú, en lít-
inn árangur hafði það trúboð.
Soldáninn lét að vísu fara vel
með hann, en Franz sneri brátt
aftur til herbúða krossferða-
manna og hélt nokkru síðar heim
aftur til ítalíu, eflaust fullviss
um, að trúboð sitt meðal Serkj-
anna mundi ekki bera mikinn
árangur. -
Sagan um þessa för og fýrstu
trúboðsferðirnar til Þýzkalands
sýnir hve barnalega heittrúaðir
og einfaldir Franz og fylgjendur
hans voru. Allra augljósustu
; hindranir, svo sem kunnáttuleysi
!í tungumálum voru smámunir í
augum þeirra; þeir ætluðu sér
að yfirvinna heiminn, en hvern-
ig þeir ættu að fara að því vissu
þeir ekki. Þó er eitthvað í þess-
ari trú þeirra og hugrekkinu og
jsjálfsafneituninni, sem þeir
sýndu, sem menn hljóta ávalt að
dást að, eitthvað sem setur þá
jlangt um ofar öllum öðrum
mönnum kirkjunnar á þeirra tíð.
Þegar Franz kom heim aftur
; úr för þessari, staðnæmdist
hann um tíma í borginni Bolog-
1 na. Þar hafði þá hús verið bygt
yfir fylgjendur hans, sem þar
| voru. Þegar hann frétti, að þeir
hefðu óhlýðnast skipun hans og
Itekið hús til eignar, varð hann
! stórreiður og rak þá alla út, jafn-
vel þá, sem veikir voru. Kardín-
álinn, sem hafði látið byggja hús-
| ið, skarst í leikinn og fékk k>ks-
ins talið Franz á að lofa hinum
'sjúku bræðrum að dvelja í hús-
1 inu, þar sem það væri ekki þeirra
’eign, heldur kirkjunnar. Franz
jlét undan, en mótmælti því þó
harðlega, að nokkur maður, sem
væri í reglunni, mætti hafa eign-
j arhald á nokkrum hlut. Þessi
Isaga sýnir að um leið og Franz
ihætti að hafa umsjón yfir fé-
; lagsskapnum um tíma, var
jbreytt út frá fyrirmælum hans.
Naumast verður fylgjendum
j hans álasað fyrir þetta, því regl-
urnar voru svo strangar að fæsta
mundi fýsa að lifa eftir þeim.
j Þegar Franz kom heim til Assisi,
ifann hann að einnig þar höfðu
breytingar verið gerðar, og var
bróðir Elías, sem hann hafði gert
jað leiðtoga meðan hann væri
sjálfur fjarverandi, valdur að
(þeim. Honum var afarilla við
breytingarnar og ávítaði bróður
Elías harðlega fyrir þær. Þótt-
ist hann sjá þar óræk merki
þess að boð sín yrðu að vettugi
virt og að hugsjónir sínar mundu
ekki yerða leiðarstjarna reglunn-
ar, þegar sín nyti ekki lengur
við.
Nokkru eftir þetta var þriðja
deild reglunnar, eða “bræðranna
jminni”, eins og Franz og fylgj-
jendur hans nefndu sig sjálfir,
j stofnuð. Þeir sem gengu í hana
junnu ekki hin venjulegu klaust-
j urheit og héldu áfram störfum
j sínum; þeir skuldbundu sig að-
eins til þess að lifa einföldu lífi
; og að iðka guðrækni; og þar við
) var bætt ýmsmu fyrirmælum um
jföstur og þesskonar. Sú saga
J varð til um mýhdun þessarar
deildar, að einu sinni þegar
, Franz var að prédika, urðu allir
Jáheyrendur hans svo hrifnir, að
jþeir vildu gerast fylgjendur
hans og vinna heitin. En hann
sá að fólk alment gat ekki til-
heyrt aðalreglunni og samt hald-
ið áfram að sinna veraldlegum
störfum, og þess vegna lofaði
hann mannfjöldanum, að hann
skyldi finna ráð til þess að hann
gæti þjónað Guði, án þess að
yfirgefa sína fyrri lífshætti og
atvinnu. í þessum þriðja flokki
gátu bæði konur og karlar verið.
Náði hann síðar mikilli útbreið-
slu og hafði, að sagt er, mikil og
góð áhrif á almenning.
Ekki löngu eftir þetta, eða
árið 1223 gerði Franz enn um-
bætur á lögum reglu sinnar. —
Hann fór enn til Rómaborgar, til
þess að fá samþykki páfans,
Hónoríusar, sem var eftirmaður
Innósents. Ugalínó kardináli,
vinur hans og verndari, sem
stöðugt reyndi að taka regluna j
í þjónustu kirkjunnar, var hon-1
um mjög hjálpsamur í þessum
sökum. Franz á að hafa haldið
ræðu frammi fyrir páfanum og
öllum kardínálunum, og fanst
þeim svo mikið til um ræðu hans
að þeir snérust afveg á hans mál,
en þó hafði þessi páfi verið hon-
um fremur óvinveittur.
Að þessu afloknu hélt Franz
áfram prédikunarferðum sínum.
Einu sinni, þegar hann var að
prédika fyrir miklum mann-
fjölda, varð aðalsmaður einn,
sem á hann hlustaði, svo hrifinn
af mælsku hans, að hann kom
til hans og bauð honum afvikinn
stað í landareign sinni, þar sem
hann gæti dregið sig í hlé úr há-
vaða borganna og hvílt sig við og
við. Franz þáði þetta boð, og
lét aðalsmaðurinn byggja þar
skýli yfir hann og nokkra af
fylgjendum hans, sem stöðugt
voru með honum. Dvaldi hann
þarna stundum og voru þá engir
með honum nema örfáir bræður,
sem fylgdu honum á prédikunar-
ferðum hans.
Það var um þetta leyti, sam-
kvæmt frásögn Tómasar de Cal-
æno, sem ritaði æfisögu Franz
tveimur árum eftir dauða hans,
að Franz dró sig um tíma í hlé,
ásamt nokkrum fylgjendum sín-
um, til fjallsins Vena, sem er
fjallstindur, er stendur einn sér
í Apennín-fjöllunum. Á þessu
ferðalagi á Franz að hafa hugs-
að mikið um dauða Krists. Einn
dag, er hann var að biðjast fyrir,
birtist honum sýn: hann sá sex-
vængjaðan engil, sem hélt á
krossi, og var maður' festur á
krossinn, eftir því sem sumar
sögurnar segja, en aðrar segja,
að engillinn sjálfur hafi verið
festur á hann. En þegar sýnin
hvarf, var Franz búinn að fá
merki (stigmata) á hendur, fæt-
ur og hægri síðu; voru merkin
svartir blettir, sem líktust nagla-
förum og sári eins og eftir
spjótsstungu. Sumar sögurnar
segja, að merki þessi hafi sézt á
líkama hans þangað til hann dó,
en aðrar segja, að þau hafi fyrst
komið í Ijós skömmu fyrir dauða
hans. Eftir dauða hans var því
alment trúað, að merkin hefðu
sézt á honum, en þó voru sumir,
sem ekki vildu trúa iVí- Auðvit-
að er það ekkert undraverðara
þó að menn ,tryðu þessu heldur
pn svo mörgu öðru á þeim tím-
um; trúgirni fólks var næstum
takmarkalaus. Mestu kynstur
hafa verið rituð um þetta fyrir-
brigði og önnur af sama tæi. —
Það eru til sögur um eitthvað
hundrað manns, karla og konur.
sem hafa fengið stigmata síðan.
Fjórar útskýringar hafa verið
gefnar á öllum þessum sögum:
fyrst, að veruleg kraftaverk hafi
gerst, og er það auðvitað út-
skýring kaþólsku kirkjunnar;
annað, að um sjálfveitta áverka
hafi verið að ræða; þriðja, að
sögurnar séu alveg óáreiðanleg-
ar; og fjórða, að óvenjulega
mikil umhugsun um krossdauða
Krists og sterk trú hafa haft
þau áhrif á líkamann, að merk-
in hafi komið í Ijós á honum.
Sabatier, frjálslyndur, franskur
guðfræðingur, sem skrifað hefir
ágæta bók um Franz, hallast að
þessari skoðun.
Eftir þetta fór heilsu Franz
hnignandi; hann misti næstum
sjónina og varð svo hrumur, að
hann hætti að geta ferðast um
fótgangandi og varð því að sitja
oftast á hestbaki. Þegar hann
var svo farinn að heilsu og kröft-
um að auðséð var að hann átti
sltamt eftir ólifað, sendu«íbúarn-
ir í Assisi eftir honum og vildu
að hann dæi í fæðingarbæ sínum.
En ekki gekk þeim eintóm rækt-
arsemi til þess, heldur höfðu þeir
líka hag bæjarins fyrir augum;
ferðamannastraumur var gagn-
ustu þjónar páfans í því að leita
uppi „villutrúarmenn og draga þá
fyrir lög og dóm. Þeim voru
gefin öll hugsanleg réttindi í
þessu starfi; og um Ieið var létt
af þeim allri ábyrgð. Ákafinn í
að snúa villutrúarmönnum til
réttrar trúar, eða eyðileggja þá
að öðrum kosti, er að nokkru
leyti skilj^nlegur. Reglan var
frá byrjun helguð því verki að
boða mönnum rétta trú. Franz
og fylgjendur hans voru rétt-
legur fyrir bæi þá, rétt eiiis og trúnaðar menn í orðsins fylsta
nú á dögum. Samkvæmt skoð- skilningi; hann efaðist ekki um
un og trú þeirra tíma, var jafn það að trú kaþólsku kirkjunnar
heilagur maður og Franz frá væri hin eina sanna trú. Það
Assisi hverjum bæ nytsamari sem hann hafði út á kirkjuna að
eftir að hann var dáinn heldur en setja var það, að hún væri orðin
meðan hann var á lífi. Það var of veraldleg, væri búin að missa
ekki óvanalegt á miðöldunum, sjónar á sínum upprunalega til-
að íbúar ýmsra bæja Iegðu sig gangi. • Bótin við því var sú, að
alla fram og jafnvel berðust, til snúa sér frá öllum veraldarinnar
þess að ná í jarðneskar leifar gæðum og vera óháður heimin-
helgra manna; þær voru hárviss- um. Prédikanir og algerlega ó-
ar með að draga að sér eitthvað jeigingjarnt líferni voru aðferð-
af þeim mikla straumi pílagríma,! irnar, sem Franz og fyrstu fylgj-
sem fór um alla þjóðvegu, í stöð-
ugri leit eftir helgum dómum,
sem áttu að hafa kraft* til þess
að lækna hvers kyns sjúkdóma.
Franz dó árið 1226. Skömmu
áður en hann dó ritaði hann á-
grip af því sem hann hafði fyrir-
skipað um fyrirkomulag reglu
sinnar. Hélt hann þar fram
sömu meginatriðum, sem hann
hafði ávalt haldið fram og krafð-
ist að væri hlýtt.
Þegar Franz dó, varð Elías frá
Cortana æðsti maður reglunnar.
Hann virðist hafa haft frábæra
stjónmensku hæfileika, og með-
an Franz lifði voru honum falin
ýms trúnaðarstörf. Hann var
framgjarn maður og óskaði þess
mest að reglan yrði að ríkri og
voldugri stofnun upndir verndar-
væng kirkjunnar. Ugalino kard-
ináli, sem verið hafði Franz
hlyntur, vildi gera regluna að
verkfæri í höndum kirkjunnar,
og Elías var einmitt rétti mað-
uj;inn til þess að koma þeirri
ætlun hans í framkvæmd. Páf-
inn veitti reglunni allskonar
hlunnindi, sem varð til þess að
hún tók algerðum stakkaskift-
um; hún eignaðist auðug klaust-
ur og skrautlegar kirkj ur. Franz
hafði verið andstæður lærdómi,
en margir fylgjendur hans fóru
nú að sækjast eftir honum, og
það leið ekki á lengu áður en
nokkrir af þeim urðu háskóla-
kennarar. Förumunkarnir, sem
heimsóttu hverja kirkjusókn um
alla Norðurálfuna, útbúnir með
sérréttindum og alls konar leyfi
beint frá páfanum, lentu oft í
þrasi við sóknarprestana, sem
litu á þá sem óæskileg aðskota-
dýr. Og margir þeirra voru
sníkjudýr í mannfélaginu, sem
höfðu algerlega snúið við kenn-
ingu meistara síns: þeir gáfu
ekkert, en þágu alt. Samt mistu
ekki allir sjónar á hinu uppruna-
lega markmiði; það myndaðist
flokkur innan reglunnar, sem
reyndi að stefna að jtví, og var
hann í mestu ónáð hjá hinum.
sem hugsuðu mest um hlunnindi
frá páfanum og klaustraeignir.
iMeð tímanum varð reglan alveg
eins og hinar eldri munkareglur.
full af yfirgangi og valdagræðgi,
eins og kirkjan sjálf.
Sem dæmi þess hve feikilega
mikinn áhuga sumir Franzisk-
psar-munkar sýndu í starfi sínu,
má geta um einn, sem hét Bert-
old frá Regensburg. Hann ferð-
aðist fram og aftur um Mið-
Evrópu og prédikaði með svo
miklum krafti að slíkt hafði ekki
þekst áður. Mannfjöldinn,. sem
sótti að honum, til þess að hlusta
á hann, var svo mikill að það
rúmuðu hann engar kirkjur. —
Margir fylgdu honum á eftir dag
eftir dag, til þess að hlusta á
ræður hans; óvinir sættust og
urðu vinir undir áminningum
hans; og þeir sem eitthvað höfðu
haft ranglega af öðrum skiluðu
því aftur.
Sorglegasti þátturinn í sögu
reglunnar er afskifti hennar af
ofsóknunum gegn villutrúar-
mönnum. Bæði hún og Domin-
íkusarreglan voru hinir hlýðn-
Þér sem notiS—
TIMBUR
KAUPIÐ AF
THE
Empire Sash & Door
CO., LTD.
Blrg-Wr: Henry Ave. East
Sími 95 551—95 552
Skrifstofa:
Henry og Argyle
VERÐ - GÆÐI - ÁNÆGJA
endur hans hugðust að nota til
þess að koma á nauðsynlegum
umbótum. Franz var svo kær-
leiksríkur maður, að það er ó-
hugsandi, að hann sjálfur hefði
nokkurn tíma verið valdur að
því, að menn væru kvaldir og
teknir af lífi á hryllilegasta hátt.
Fylgjendum hans og öðrum, sem
gengu að því voðaverki með ó-
trúlegum ákafa, má segja það
eitt til málsbóta, að það var al-
menn skoðun manna á þessum
tímum, að þetta væri hið mesta
nauðsynjamál. Menn trúðu því
alveg ófrávíkjanlega, að allir,
sem ekki trúðu nákvæmlega eins
og kirkjan fyrirskipaði, væru
ofurseldir djöflinum, og að það
væri hin helgasta skylda hvers
kristins manns, að bjarga þeim
sem hefðu ratað í þá glötun. —
Væri ekki unt að bjarga þeim,
þ. e. a. s. að fá þá til að kannast
við villu sína og snúa sér aftur
til sannrar trúar, varð að gjör-
eyða þeim, til þess að þeir leiddu
ekki aðra í sömu villuna og þeir
voru í sjálfir. Refsingarnar fyr-
ir trúarvillu voru, eins og allar
refsingar á þeim tímum, óum-
ræðilega ómannúðlegar. Og
þannig héldust allar refsingar
til skamms tíma. Það eru ekki
nema rúmar tvær aldir síðan
mönnum var refsað á fslandi
með limlestingum og alls konar
kvölum fyrir afbrot, sem nú
mundu varða stuttri fangelsis-
vist; og fyrir rúmri öld var líf-
látsrefsing lögð við sauðaþjófn-
að á Bretlandi.
f orði kveðnu var það ekki
kirkjan, sem refsaði fyrir villu-
trú á miðöldunum, heldur verald-
leg stjórnarvöld. Kirkjan leit-
aði villutrúarmennina uppi.
rannsakaði mál þeirra, reyndi að
fá þá til þess að afneita villu
sinni, með því að kvelja þá, ef
þeir ekki játuðu strax; og seldi
þá svo í hendur1 veraldlega vald-
inu til lífláts, þegar ekki var
hægt að fá þá til að iðrast. Það
þótti hin mesta óhæfa, að kirkja
Krists úthelti blóði nokkurs
manns; það var verk veraldlegra
höfðingja og böðla þeirra; enda
voru þeir meir en fúsir til þess,
því að þeir skoðuðu alla óhlýðni
við kirkjuna sem uppreisn á
móti sér; það var í stuttu máli
sama og landráð.
Það sem gerði ofsóknirnar svo
voðalegar, einkum á dögum
rannsóknarréttarins, var það, að
allur vitnisburður á móti sak-
borningi var tekinn gildur, en aft
ur á móti var honum gert ómögu-
legt að verja sig. Um réttarhald
í nútímaskilningi var ekki að
ræða. Sá sem sökum var bor-
inn, varð annaðhvort að játa
sekt sína og iðrast, eða að neita,
og þá var hann æfinlega fund-
inn sekur. Þetta gaf óvönduð-
um mönnum tækifæri til þess að
koma óvinum sínum undir villu-
trúarákærur, þó að litlar eða
engar sakir væru, enda var það
margoft gert.
Franz frá Assisi var einn af
þeim fáu mönnum í sögunni, sem
menn hafa elskað og borið næst-
um ótakmarkaða lotningu fyrir.
Slíka menn er ekki víða að finna,
en fáeinir hafa verið uppi á ólík-
ustu tímum og með ólíkum þjóð-
um. Búddha, Jesús frá Nazaret,
Sókrates . . . þetta eru nöfn
manna, sem heyra til þessum
flokki. Þeir eru það sem helzt
mætti kalla dýrlegir menn. Og
hvað er það, sem skilur þá svo
eftirtakanlega frá öðrum mönn-
um ? Ekki það, að þeir hafa ver-
ið höfundar nýrra trúarbragða
eða lífshugsjóna, né heldur það
að ódauðleg verk hafa verið rit-
uð um þá af fylgjendum þeirra.
Það er ávalt erfitt að segja, hvað
sé nýtt í hverjum nýjum trúar-
brögðum; trúarbrögðin, sem
kend eru við Jesús og Búddh^,
eru að mestu leyti annara verk.
En það sem öllum þessum mönn-
um, sem mannkynið hefir elskað
og dázt að fram yfir alla aðra
menn, er sameiginlegt, er það, að
þeir hafa lifað fyrir eina hug-
sjón, þá hugsjón að bæta aðra
menn. Þeir hafa borið langt af
öðrum mönnum að manngöfgi
og víðfeðmum kærleika til allra
manna, jafnvel til alls þess, sern
til er, lífinu í þjónustu annara,
lífi sjálfsafneitunarinnar.
Franz frá Assisi starfaði i
þessum anda. Tilgangur lífs
hans var sá, að leiða aðra menn
til betra lífs með óendanlegri
sjálfsfórn og kærleika. Hann sá,
hversu langt kristin kirkja var
horfin frá sínu upprunalega
markmiði á hans dögum, og
hann vildi koma á umbótum inn-
an kirkjunnar, með því að leiða
menn sem næst anda og kenning-
um Jesú. Margir fleiri en hann
sáu lesti kirkjunnar, en engin
reyndi sömu aðferðina og hann
til að bæta hana. Hann virðist
hafa haft óbifanlega trú á því,
að það mætti bæta alla með því
að sýna þeim nógu mikin kær-
leika. Ekki verður séð, að hann
hafi hugsað nokkuð um kenn-
ingar eða skoðanir; þungamiðj-
an í öllu, sem hann kendi, var
breytnin. Hann gat ekki séð að
það væri til nokkur rétt breytni
nema að menn væru reiðubúnir
að afneita heiminum; og þess
vegna var hann svo algerlega
mótfallinn því, að' fylgjendur
sínir ættu nokkuð, eða væru á
nokkurn hátt bundnir við það
sem aðrir menn sóttust eftir.
f raun og veru var það líf, sem
hann heimtaði, ómögulegt, nema
fyrir fáa menn, og það viður-
kendi hann, þegar hann stofnaði
þriðju deildina í reglu sinni. —
Hverju reglan hefði áorkað, ef
að hún hefði fylgt fyrirmælum
hans, eftir að hann féll frá, er
ekki unt að segja, en áreiðanlega
hefði hún valdið einhverjum
breytingum í kirkjunni. Til-
raunir kirkjumannanna að taka
regluna í sína þjónustu og gera
hana sem nátengdasta kirkjunni
voru af því sprottnar, að þeir
óttuðust, að hún gæti orðið kirkj-
unni fráhverf, og þeir vissu vel,
hvaða hætta gat legið í því; það
var hættan, sem síðar kom fram
með byltingunni miklu, sem er
nefnd siðbótin. En þegar um
sögulega atburði er að ræða, er
næsta gagnslaust að spyrja,
hvað héfði getað orðið, ef eitt-
hvað annað hefði farið öðruvísi
en það fór. Vér vitum aðeins um
það sem gerðist; hreyfingin, sem
þessi merkilegi maður hóf, hvarf
strax frá hugsjón hans og starf
hans bar furðu lítinn árangur.
En samt sem áður hljótum vér
að dázt að honum, þessum
manni, sem var einfaldur eins og
barn, en samt einn hinn dýrleg-
asti maður, sem lifað hefir og
vér höfum sögur af.