Heimskringla - 07.04.1937, Page 2

2. SÍÐA
HEIMSKRINCLA
WINNIPEG, 7. APRÍL 1937
RÆÐ A
flutt á fylkisþingi Manitoba
26. febr. 1937 af Salome
Halldórsson þingfulltrúa
fyrir St. George
kjördæmi.
Framh.
Mér finst áríðandi að gera -sér
glögga grein fyrir því hvað pen-
ingar eru: “Alt «ru peningar sem
sá er hefir varning til sölu er
viljugur að taka í skiftum fyrir
varnnig sinn, og skiftir engu úr
hverju þeir eru tilbúnir.” Marg-
ir hlutir hafa verið notaðir fyrir
peninga, svo sem leðurpjötlur,
skeljar, málmplötur, ýmiskonar
kopar, silfur, gull, pappírsnepl-
ar og tölustafir í bókum. Til
tryggingar fyrir gjaldgengi pen-
inga þarf aðallega tvent, fyrst
að varningur sé til sölu, og ann-
að að sá sem varninginn á, trúi
því að fyrir peningana geti
hann aftur fengið það, sem hann
vill eignast. Að ekki er nauð-
synlegt að tryggja peninga með
gulli eða silfri má meðal annars
sjá af því alkunna dæmi. Þegar
herforingi einn, de Meules, að
nafni, snemma á dögum hins
franska landnáms hér í Canada,
komst í peningaþröng, þetta var
um vetur og skipagöngur teptar.
Hann tók það til bragðs að borga
hermönnum sínum mála, með því
að klippa niður spil, hvert í 4.
parta, skrifaði á þau upphæð-
ina, sem hverjum bar og setti
nafn sitt undir. Þetta átti að-
eins að vera bráðabirgða ráðstöf-
un, en það reyndist svo, að þessir
spilafjórðungar gengu manna á
milli og greiddu viðskiftin engu
síður en gull og silfur, og er sagt
að sumir verzlunarmenn hafi
heldur viljað þá en málmpen-
inga.
Á miðöldunum var peninga-
útgáfurétturinn í höndum kon-
unganna, þegar þeir voru í pen-
ingaþröng létu þeir stundum
fella málminnihald peninganna.
var þá ríkismyntin heimt inn og
önnur ný gefin út, sem hafði
minna gull eða silfur innihald.
Og virðist svo að peningar í um-
ferð manna á milli hafi verið
nægir til að fylla viðskiftaþörf
þeirra tíma. En þess er að gæta
að hvert bygðarlag var þá að
mestu leyti sjálfbjarga, og fram-
leiddi fyrir sínar eigin þarfir.
Og gjaldmiðill var þá ekki búinn
að ná þeim tökum á viðskifta-
lífinu og öllum högum manna,
sem hann nú hefir.
‘Þegar Hfsvenjur manna
breyttust og peningar fóru að
hafa meiri og þýðingu, er það
augljóst að gjaldeyrismálin og
útgáfuréttur peninga verður
þýðingarmesta valdið, sem
stjórnendur þjóðanna hafa í
höndum, og þeim ætti ekki að líð-
ast að selja það í hendur á-
byrgðarlausum einstaklingum,
svo sem nú á sér stað.
Núverandi forsætisráðherra
Canada lýsir þessu með velvöld-
um orðum er hann segir: “Ef
þjóðin lætur af hendi umráðu-
réttinn yfir gjaldmiðli sínum og
lánsfé, skiftir litlu hverjir semja
lögin.”
Þegar nýjir peningar eru gefn-
ir út eða settir í umferð (þetta
á jafnt við um útgáfu nýrra
seðla, og bankaávísanir, því leyfi
bankanna, til viðskiftamanna að
géfa út ávísanir eru nýir pening-
ar engu síður en seðlarnir) án
þess vörumagnið sé aukið að
sama skapi, er leyniskattur lagð-
ur á þá sem eiga penpinga þegar
aukningin fer fram, og þessi
skattur rennur í sjóð þeirra sem
skapa hið nýja peningamagn. Ef
slík gjaldeyrisaukning er gerð
af stjórninni, og féð er notað
fyrir nauðsynlegar framkvæmd-
ir, getur þetta verið í alla staði
afsakanlegt og rétt. Ef einstakir
menn fara með þetta vald, hvort
sem þeir gera það samkvæmt
lögum eða eigi, hafa þeir þar
vopn í höndum, sem þeir geta
unnið ómetanlegt tjón öllum
borgurum ríkisins.
Saga peningamálanna sýnir
það að á síðari hluta 18. aldar
höfðu gullsmiðir Lundúnaborgar
fundið upp aðferð til að gefa út
gjaldmiðil upp á eigin spítur.
Gull var þá, meðal annars notað
fyrir gjaldmiðil. Ríka fólkið í
borginni hafði þann sið að fela
þeim gull sitt til geymslu, þeir
höfðu því vanalega mikinn gull-
forða á höndum. Því þó einn
tæki út gull sitt og fengi það
öðrum í hendur þá kom hinn nýji
eigandi gullsins vanalega með
'það aftur til gullsmiðsins. Gull-
smiðirnir tóku nú upp á því að
lána ávísanir á þetta gull, í stað
gullsins sjálfs, þessar ávísanir
voru tryggðar, með undirskrift
gullsmiðanna sjálfra, og gengu
mamja á milli, sem gulls ígildi.
Og reynslan sýndi að hættulaust
var fyrir þá að gefa út ávísanir
fyrir miklu stærri upphæðum
heldur en svaraði gullforðanum
sem þeir höfðu á hendi. Þar er
eftirtektavert að gullsmiðirnir
áttu ekki sjálfir gullið, sem þeir
notuðu. Þeir lánuðu út á eignir
viðskiftamanna sinna en leigan
rann í þeirra eigin sjóð. Við-
skiftareynslan kendi þeim að til-
tölulega lítill hluti fólks þess er
lánin tók krafðist nokkurn tíma
gullsins.
Árið 1694 var Vilhjálmur III,
Englandskonungur í fjárþröng.
Leitáði hann þá til hinna ríku
kaupmanna Lundúnaborgar. —
Þeir skutu saman og lánuðu kon-
ungi eina miljón og tvö hundruð
þúsundir sterlingspunda. Vext-
irnir voru 8% (átta af hundr-
aði). Auk þess fengu þeir fjög-
ur þúsund sterlingspunda árs-
þóknun fyrir eftirlit. Einnig
veitti konungur þeim, í þakkar
skyni fyrir þennan greiða, leyfi
til að stofna banka og gefa út
seðla fyrir jafnstórri upphæð og
lánið var. Þetta var upphaf
þeirrar stofnunar sem um langt
skeið hefir verið einna áhrifa-
mest í gjaldeyrismálum heims-
ins, Englands-banka. Konung-
urinn seldi þarna í hendur ein
staklinga það sem forsætisráð-
herra Canada segir sé: “Stjórn-
endanna augljósasta og helgasta
skylda að vernda fyrir þjóðar-
innar hönd.”
Hinn fyrsti formaður Eng-
lands-banka, William Paterson,
sagði: “Bankinn dregur leigu
fyrir alla peninga sem hann gef-
ur út.”
Það væri nú feaman að spyrja
stjórnendur, sem selt hafa frá
sér réttinn til að gefa út pen-
inga, og þurfa að taka lán, frá
prívat stofnunum, til allra fram
kvæmda, hvernig þeir hugsi sér
að komast úr skuldum. Þetta lán
sem Vilhjálmur þriðji tók varð
fyrsti vísirinn til þjóðskuldar
Englands, sem síðan hefir vaxið
úr liðugri miljón upp í átta þús-
und miljónir sterlings punda.
Snemma á átjándu öld hafði
Englandsbanki náð undir sig
einkarétti til seðla útgáfu. Þá
fundu prívat bankarnir upp
banka ávísana fyrirkomulagið,
sem nú er orðið svo útbreitt að
heita má að bankaávísanir sé nú
aðal gjaldmiðillinn. Eftir því.
sem næst verður komist eru 97%
af öllum viðskiftum hér í landi
borguð-með bandaávísunum, en
aðeins 3% með seðlum, og smá-
peningum. Það er því ekki ófróð-
legt að athuga hvernig réttur-
inn til að gefa út ávísun á banka
verður til.
Á þriðju blaðsíðu í skýrslu
Macmillan nefndarinnar (þessi
nefnd dregur nafn af formanni
sínum Lord MacMillan og var
skipuð til að rannsaka bankafyr-
irkomulag Engalnds. Lord Mac-
Millan var síðan hér í sömu er-
indum fyrir Canadastjórn) má
meðal annars lesa þetta:
“Gerum ráð fyrir að öll banka-
viðskifti væri á einum stað, ger-
um einnig ráð fyrir að maður
komi þar inn og byrji reikning
með því að leggja þar inn eitt
þúsund pund sterlihg í pening-
um. Nú hefir reynslan sýnt að
£1,000 í peningum er nægilegur
Have the Business
POINT OF VIEW
?
•
Dominion Business College students have the advantagd.
of índividual guidance in the all-important factors of
business personality, conduct, and approach.
No matter h»w thoroug-hly you know the details of
office work, you must be able to sell your services,
and this is now just as much a part of Dominion
training as Shorthand, Typewriting, Bookkeeping, or
any of the other courses in which Dominion leader-
ship has been recognized for over twenty-five years.
• Business is better! Employment is increasing!
Prepare for it.
DOMINION
BUSINESS COLLEGE
On The Mall
and at Elmwood, St. iames, St. John's
bakhjallur fyrir £10,000 útlánum
því hvert lán myndar um leið
inneign fyrir sömu upphæð og
tekin er til láns. Gerum enn-
fremur ráð fyrir að bankinn láni
£900 sá sem lánið fær gerir nú
annaðhvort að draga út pening-
ana, eða hann fær ávísan, sem
bankinn gefur út gegn eigin á-
birgð, eða í þriðja lagi, og það
er vanalegast, hann lætur pen-
ingana veri kyrra í bankanum og
fer með ávísanabók í vasanum
og gefur út ávísanir smámsaman
eftir því, sem hann þarf.
Hvort sem hann tekur pening-
ana eða sjálfsábyrgðar ávísun
bankans, borgar hann upphæðina
til sinna viðskiftamanna og þeir
leggja sömu upphæðir aftur inn
í reikninga sína á bankanum. Ef
hann lætur peningana kyrra á
bankanum eru þeir bókfærðir,
sem inneign hans, og ávísanir,
sem hann gefur út, flytjast úr
hans reikningi, inn í reikninga
annara viðskiftamanna bankans.
Þetta dæmi sýnir að inneign í
bankanum hefir aukist £1,900
Þrátt fyrir það að ekki voru lögð
inn nema £1,000. Til tryggingar
því að bankinn geti borgað þessa
upphæð, hefir hann (a) £1,000 í
peningum (b) skuldbinding þess,
sem lánið tók, um að borga það
til baka.
Alveg verður sama útkoma
ef bankinn kaupir verðbréf og
borgar með ávísun á sjálfan sig.
Sú ávísan kemur fram sem inn-
eign í reikningi þess er seldi
verðbréfið.
Á öðrum stað í þessari Mac-
Millan nefndarskýrslu segir svo
“Inneignir manna í bönkum
verða að mestu leyti til fyrir
starfsaðferðir, bókfærslu bank-
anna. Þegar bankarnir veita lán
eða leyfa mönnum að gefa ávís-
anir á fé sem þeir ekki eiga
(overdrafts) eða kaupa verðbréf
kemur þetta fram í bankabók
færslunni sem innlegg, og jafn-
gildir peninga inneign.”
Nú býst eg við að hafa sagt
nóg til að sýna fram á að yfirráð
gjaldmiðilsins eru ekki í höndum
landsstjórnarinnar eða fulltrúa
fólksins. Ef gjaldeyrismálum
væri þannig stjórnað að fólk
gæti notfært sér alla framleiðslu
og möguleika til nýrrar fram-
leiðslu, og stjórnin gæti hrundiö
fram þeim félagsstörfum, sem
nauðsyn krefur og efni leyfa, þá
mætti einu gilda hvar yfirráðin
eru. En reynslan sýnir að nú
er ekki því svar að gefa. Og ef
fulltrúarnir hafa nokkurn hug á
því að þjóna fólkinu, sem kaus
þá er það skýlaus skylda þeirra
að rannsaka þessi mál.
Gull-trygging peninganna hef-
ir nú verið afnumin, og þrátt
fyrir hrakspár fésýslu-sérfræð-
inganna, má þó sjá að viðskiftin
fóru þá að greiðast. Þær um-
bætur sem orðið hafa má rekja
til þess dags er gjaldeyrimálin
voru leyst úr gullfjötrunum. Fé-
sýslan er nú rekin með skipu-
lögðum gjaldeyri (managed cur-
rency) og skipulagningin er í
höndum bankastjóranna, og
jafnvel hinir færustu meðal
þeirra eru ekki óskeikulir.
Mr. Montague Norman, for-
seti Englands-banka, sagði í okt.
1932: “Eg athuga fésýslu óreiðu
heimsins í vanþekkingu og auð-
mýkt, málið er mér ofvaxið, en
eg er viljugur að gera mitt bezta.
Og hvað framtíðina ^nertir vona
eg að við munum allir fá að sjá
Ijósið við endann á jarðgöngun-
um, sem s^umir eru nú að benda
á, og mér finst eg sjálfur sjá
rofa fyrir.”
Það sem fylgjendur Social
Credit fara fram á er það að
gjaldeyrismálin sé sett á vísinda-
legan grundvöll. Og sá grund-
völlur sé hvorki gullforði eða til-
gátur hinna svonefndu fésýslu-
fræðinga heldur sá neyzluvarn-
ingsforði, sem fyrir hendi er.
Það er hinn eini heilbrigði mæli-
kvarði gjaldeyris og leigufjár.
Alstaðar þar sem þessi mál
hafa verið rannsökuð af áreið-
anlegum óvilhöllum mönnum
Cock-a-DOUBLE-doo
Það er gleði sönn
Hið
TVÖFALDA sjálfgerða bókarhefti
er TVÖFALDAR sparðnaðinn.
éf-msm
y#VINDLI
NGA PAPPÍR
TVÖFALT,
^ .........r cc
SJÁLFGERT BÓKARHEFTI
$
BETRI EKKI BÚINN TIL
hefir niðurstaðan orðið hin
sama. Sú niðurstaða/er vel sam-
andregin af einni slíkri nefnd er
nýlega lauk starfi í Tasmaníu.
Hún segir: “Eftir gögnum þeim
sem fram hafa verið lögð hefir
nefndin komist að þeirri niður-
stöðu að fólkinu hefir verið gert
ómögulegt að eignast eða njóta
þeirrar auknu framleiðslu, sem
átt hefir sér stað síðast liðin 30
ár, og ástæðan er skortur gjald-
miðils í höndum almennings. —
Þetta er aðeins hægt að bæta
með því að: 1. Stjórn landsins
taki að sér fullkomin yfirráð
gjaldmiðils í öllum myndum. 2.
Að stjórnin komi á gjaldeyris
fyrirkomulagi. — Og eru þetta
grundvallar atriðin.
Stjórnin setji á stofn fésýslu-
nefnd (credit authority) skipaða
sérfróðum mönnum, sé það
skylduverk þeirra að semja yfir-
lit yfir neyslu og framleiðslu á
öllum neysluvarningi fyrir á-
kveðið tímabil, þetta yfirlit væri
síðan lagt til grundvallar fyrir
framtíðar áætlun, um jafn lang-
an tíma, reikningar væri gerðir
upp við enda hvers reiknings-
tímabil,s og útgáfa gjaldeyris
miðuð við það að fólkið gæti
keypt upp allan neysluvarning
sem framleiddur hefði verið. —
Aukning gjaldeyris yrði miðuð
við þann varningsforða, er óseld-
ur væri við enda hvers reiknings-
tímabils.
Tvær aðferðir eru til að setja
hinn nýja gjaldeyri í umferð.
Og eru þær í rauninni óaðskilj-
anlegar ef fyrirkomulagið á að
vera heilbrigt. Þetta er nauð-
synlegt að hafa í huga.
Þessar aðferðir eru (a) útbýt-
ing arðmðia (dividend); (b) vís-
indaleg ákveðin verðlækkun til
neytenda, (price discount), þar
sem seljendur gætu Iátið varn-
inginn af hendi með vissum af-
slætti en væri bætt upp af
stjórninni. Kaupgetu má auka
með því að bæta við inntektir al-
mennings (dividend) eða með
verðlækkun (price discount). —
Hlutdeild í arði félags fram-
leiðslunnar er bygð á þeirri til-
finning að almenningur ætti að
njóta þess er hann framleiðir.
Báðar þessar aðferðir stefna að
sama marki, það er að dreifa fé-
lagsarðinum meðal einstakling-
anna. Verðlækkun, eða vöruaf-
sláttur yrði ákveðinn af fésýslu-
nefnd.
Með þessu fengist jafnvægi
milli framleiðslu og kaupgetu al-
mennings. Ef við t. d. táknum
framleiðsluna með 10 en neyslan
verður 7, gerum ráð fyrir að ein-
um tíunda hluta væri útbýtt með
arðmiðum. Þá væri tveir tíundu
hlutar sem dreifa mætti út með
verðlækkun. Það er 20% af-
sláttur yrði gefinn af öllum
neysluvarningi næsta reiknings-
tímabil. Stjórnin bætti svo selj-
endum upp þenna 20% afslátt. Á
sama hatt og bankarnir jafna
reikninga undir núverandi fé-
sýslu fyrirkomulagi, eins og eg
hefir áður bent á. Social Credit
er bókfærslu fésýsla. En mun-
urinn væri sá að gjaldmiðill væri
þá miðaður við þann vöruforða,
sem fyrir hendi er íhvert sinn.
Gjaldeyrir væri þá raunveruleg-
ur mælikvarði á efnahaginn. f
stað þess að fátækt og atvinnu-
leysi ætti sér stað samtímis ' í
auðugu landi. Verðlækkunar fyr-
irkomulagið er hið þýðingar-
mesta nýmæli í hagfræði Major
Douglasar vegna þess að með
því hefir hann leitt í ljós að
sanna má . með bókfærslu að
framleikslukostnaðurinn er —
neyslan. Það er að segja kostn-
aðurinn við framleiðsluna er
fæði og annað er þeir þurfa sér
til viðhalds, sem að framleiðsl-
unni starfa. Verðið sem núver-
apdi fésýsla setur á hlutina inní-
heldur margt sem ekki tilheyrir
neyslu starfsmanna og bókfærsl-
an er fölsuð. Vísindaleg verð-
lækkun gerir það mögulegt að
selja vörurnar á lægra verði en
því sem fésýslan nefnir fram-
leiðslukostnað og koma bók-
færslunni í fult samræmi við
efnalegar staðreyndir.
Fylgjendur orthodoxrar hág-
fræði halda því frám að fésýsla
rekin með bankaskuldir að bak-
hjarli sé sjálfvirk að því leyti að
hún dreifi nógu kaupmagni út
meðal almennigs, neytenda, til
að kaupa alla framleiðsluna. —
Þessu neitum við, og staðreynd-
irnar eru okkar megin.
Við ættum sannarlega ekki að
loka augunum í blindri trú á úr-
elt fyrirkomulag þegar reynslan
sýnir áð það er búið að leiða okk-
ur út í öfæru. Herra þingfor-
seti. Eg er viss um að við finn-
um öll til þeirrar skyldu og á-
byrgðar, sem á okkur hvílir, sem
fulltrúum fólksins í Manitoba.
Kjósendur okkar hafa sýnt okk-
ur traust, sem við megum ekki
bregðast. Hvaða flokki, sem við
kunnum að tilheyra er skylda
okkar augljós^-við verðum að at-
huga allar leiðir til úrlausnar
þessum vandamálum meíf opnum
huga og einlægum umbóta á-
setningi.
Spencer segir að “til sé ein
lífsregla sem engar röksemdir
bíti á, og sem sé óbrigðul til að
halda mönnum í eilífri fáfræði.
Það er sú lífsregla, að fordæma
án þess að íhuga eða rannsaka.”
Skylda okkar herra þingfor-
seti, er: að íhuga, finna úrræði,
og hrinda þeim í framkvæmd.
ÍSLANDS-FRÉTTIR
Eldur I Briemsf jósi
Rvík, 2. mar:
Kl. 9.45 á sunnudagskvöldií
var slökkviliðið kvatt að Briems
fjósi. Hafði kviknað þar í hlöði
sem áföst er við fjós og hesthú;
og var eldurinn í heyinu. Reykui
var mikill í fjósinu og var ekk
hægt að bjarga kúnum út un
hinar venjulegu dyr, heldur varc
að brjóta gat á skilrúm og korm
þeim þar út. Svín voru í húsini
vestan við fjósið og varð líka aí
rjúfa gat á þil til þess að m
þeim út. Voru gripirnir látnii
inn aftur þegar reykurinn vai
rokinn úr húsunum og séð var aí
unt mundi að verja þau fyrij
eldinum. Slökkviliðið varð einn
ig að rjúfa gat á hlöðuna, svo a<
það gæti notið sín við eldinn, sen
bráðlega tókst að kæfa. Un
klukkan 11.30 var eldurim
slökktur, og urðu litlar skemdij
á húsum af eldsins völdum ei
töluvert brann af heyi. Varð
menn gættu síðan hlöðunnar un
nóttina og urðu þeir eldsins var
ir öðru hvoru.
Reykjavíkur-bær k e y p t
Briemsfjós ekki alls fyrir löngu
en maður að nafni Lárus Björns
son hafði það á leigu. Heyið vai
óvátrygt. Upptök eldsins eru ó-
kunn.—N. Dbl.