Heimskringla - 02.06.1937, Qupperneq 7

WINNIPEG, 2. JÚNÍ 1937
HEIMSKRINGLA
7. SÍÐA
HYERNIG YERÐUR
VEÐURSPÁIN TIL?
Eftir Björn L. Jónsson
yeðurfræðing
Framh.
Nokkur dæmi
Að lokum skal sýnt með nokkr-
um dæmum, hvernig veðurlag
hér á landi er háð lægðum og
hæðum. Verður sú lýsing miðuð
við hina kaldari árstíð, veturinn,
þar sem annars er ekki getið.
1. Lægðin kemur úr suðvestri.
Fyrstu fregnirnar um hana ber-
ast Veðurstofunni frá Suður-
Grænlandi. Loftvog er þar tek-
in að falla og vindur e. t. v. orð-
inn hvass austan eða suðaustan.
Um 20 tímum síðar byrjar loft-
vog að falla á Suðvesturlandi, og
jafnframt dregur upp klósiga
eða bliku á suðvesturloftið. —
Eftir 8—10 tíma er vindur orð-
inn hvass suðaustan með rign-
ingu (úrkoman byrjar með snjó,
ef frost hafa gengið). En mjög
er þetta breytilegt bæði um tíma
veðurhæð, úrkomumagn o. fl. —
Fer það fyrst og fremst eftir
árstímum, því á sumrin eru
lægðirnar grynnri og hægari í
ferðum en á vetrum. í öðru lagi
veltur mikið á því, hvort lægðar
miðjan fer í mikilli eða lítilli
fjarlægð frá landinu.
a) Lægðarmiðjan — þ. e. sá
hluti læðarinnar, þar sem loft-
þrýsting er minst, miðbik henn-
ar _ fer norður með vestur-
strönd Grænlands. Við lendum
þá í útjaðri lægðarinnar, fáum
fremur hæga suðvestan eða
sunnanátt, og regnsvæðið nær e.
t. v. til Suður- og Vesturlandsins.
b) Þó getur svo farið — og
það er æði algengt — að um leið
og aðallægðin brunar norður með
Grænlandi vestanverðu, mynd-
ast ný lægð við Suðaustur-Græn-
land og stefnir norðaustur eftir
Grænlandshafi, milli Vestfjarða
og Grænlands. Og oft fer líka
aðallægðin sjálf þessa leið. Nú
sleppum við ekki eins vel, því að
búast má við stormi af suð-
austri eða suðri og hláku um alt
land, mikilli rigningu á Suður-
og Vesturlandi en síður á Norð-
ur- og Austurlandi, því að há-
lendið myndar einskonar skjól-
garð, þótt ekki sé hann alveg ör-
uggur. Þegar lægðarmiðjan er
komin norður með vesturströnd-
inni gengur vindur til suðvest-
urs á Suður- og Vesturlandi með
skúrum (hryðjum, éljum; út-
synningur). Nokkru síðar nær
suðvestan áttin einnig til Norð-
ur- og Austurlands, en þar fylg-
ir henni bjartviðri, nema helst
vestan til á Norðurlandi, og oft
hlýindi.
c) Lægðin fer beint yfir land-
ið, t. d. frá Reykjanesi til
Langaness. í sjálfri lægðar-
miðjunni er logn. Meðan hún er
að nálgast, er vindstaða austan
eða suðaustan — loftstraumam-
ir ganga rangsælis umhverfis
lægðarmiðjuna. Þar sem hún
fer yfir, slétt lygnir alt í einu, en
stuttu síðar hvessir aftur jafn
skyndilega úr þveröfugri átt,
vestri eða norðvestri. Utan við
lægðarmiðjuna getur vindurinn
einnig tekið allstór stökk, t. d. úr
suðaustri í suðvestur, eins og
fyrr er getið. Vestan við hana,
t. d. á Snæfellsnesi, snýst vindur
smámsaman úr austri í norð-
austur eða norður, en austan við
hana, svo sem í Hornafirði,
verður snögg áttabreyting úr
austri í suður eða suðvestur, og
að lokum upp 'í norðvestur. Þess-
ari lægð getur fylgt stórhríð af
norðri um alt Norður- og Vest-
urland, en jafnan styttir fljótt
upp sunnan til á Vesturlandi.
Lægðarmiðjan sjálf er mjög mis-
munandi stór. Stundum mjög
kröpp aðeins nokkur hundr. fer-
kílómetrar að flatarmáli og fer
þá jafnan, hratt yfir. En stund-
um nær hún yfir alt ísland og
heldur þá e. t. v. kyrru fyrir
dögum saman. Er þá hægviðri
og góðviðri um alt land, þótt
loftvog standi á “storm”, en
skamt frá ströndum landsins
geysa hvassviðri eða stormar.
d) Lægðarmiðjan fer með-
fram suður- og suðausturströnd
landsins og austur fyrir land. Þá
hvessir fyrst af austri, og síðan
gengur vindur til norðausturs og
norðurs um alt land með stór-
hríð á Norður- og Austurlandi,
en um suðurhluta landsins gerir
brátt bjartviðri.
2. Lægðin kemur úr suðri. —
Þrír möguleikar eru fyrir hendi:
að hún fari norður með vestur
strönd landsins, beint norður
yfir landið og norður með aust-
urströnd þess. Um þetta má
svipað segja og um b—d hér að
ofan. Vegna ónógra veðurskeyta
er oft gersamlega ómögulegt að
segja með vissu um stefnu eða
áhrif þeirra lægða, sem taldar
eru undir 1. lið — og stundum
hefir enginn einu sinni hugmynd
um tilveru þeirra, fyr en þær eru
komnar svo að segja upp í land-
steina. Lægðirnar undir 2. lið
er enn erfiðara að varast, bæði
af því, að þær eru oft hrað-
skreiðari (sbr. september-lægð-
ina), og auk þess er enginn út-
vörður í suðri eins og Suður-
Grænland í suðvestri. Skeyti frá
skipum koma oft að miklu liði en
nást e. t. v. engin, þegar mest á
ríður.
3. Lægðin fer austur yfir At-
lantshaf í stefnu á Bretlandseyj-
ar eða Færeyjar. Efhúnerekki
mjög stór, getur ísland lent al-
veg norðan við hana, er þá e. t.
v. undir áhrifum hæðar og nýtur
stillu og sólar. En ef útjaðar
lægðarinnar nær hingað, þá fá-
um við austan átt, og er þá oft
mjög hvast við suðurströndina.
Oft fer lægðin norður með vest-
urströnd Noregs. Verður vindur
þá norðaustan eða norðan hér á
landi. Getur þetta veðurlag
haldist dögum og vikum saman
með miklu frosti, og má einmitt
nefna dæmi þess frá síðastliðn-
um vetri.
4. Lægðin kemur úr norð-
vestri eða norðri, fer suður um
Jan Mayen og suður með austur-
strönd fslands. Er þá norðvest-
an eða norðan átt um alt land, oft
hvast með snjókomu norðan-
Iands.
5. Hæð — háþrýstisvæði —
yfir fslandi, stundum mjög víð-
áttumikið, getur náð yfir alt
Grænland, austur undir Noreg
og yfir norðanvert Atlantshaf.
Fylgir því jafnan hægviðri og
bjartviðri með frosti um alt land.
Varanlegar hæðir eru fremur
sjaldgæfar hér við land. Loftvog
getur stigið allhátt “á milli
lægða”, en þær hæðir eru jafn-
an skammlífar, næsta lægð rek-
ur þær á flótta eða þurkar þær
með öllu af yfirborði jarðar. —
Eins og- fyrr var drepið á,
skipa lægðirnar sér í einskonar
fjölskyldur, 5—6 í hverri, og
reka lestina hver á fætur ann-
ari með 1—2 sólarhringa milli-
bili. Þegar margar lægðir fara
þannig norðaustur yfir Græn-
land eða Grænlandshaf, fyrir
vestan fsland, þá ríkir hér hinn
alræmdi útsynningur. Skiftist
á suðaustan átt með rigningu og
suðvestan átt með skúra- eða
éljaveðri. Hinsvegar koma aust-
an og n.austan þráviðri fram við
það, að lægðir fara fyrir sunn-
an land og norður á milli fslands
og Noregs.
Þess var og getið, að Iægðirn-
ar væru oft hringlagaðar eða
eins og sporaskja í lögun. Offc
geta þær þó tekið á sig hinar
fáránlegustu myndir á veður-
kortinu. Stundum eru þær t. d.
aflangar mjög, næstum þveng-
mjóar. Liggur slík lægð alloft
hér yfir landinu, t. d. frá vestri
til austur. Er þá suðvestan eða
vestan átt og milt veðijr um suð-
ur-helming landsins, en austan
eða norðvestan átt með frosti og
snjó norðanlands. Stundum ligg-
ur þessi svonefnda lægðarrennn
skamt fyrir norðan land, og er
þá suðvestan eða vestan átt og
The IIuman “Spin-Wheels”
Atenos — þessir frægu evrópisku fimleikamenn sýna þær
kúnstir 100 fet uppi í loftinu, sem maður mundi halda
ómögulegar. Þá má sjá tvisvar á dag í einni af Conklins’
frægustu sýningum sem líta má í Melrose Park, Portage
Ave., og Sackville St., alla næstu viku.
blíðviðri um alt land. En fyrr
en varir er skollin á norðan stór-
hríð með hörku frosti á Vest-
fjörðum og norðurlandi. Þetta er
mjög ilt að varast, því að stöðv-
arnar á Norðaustur-Grænlandi
(Scoresbysund og Mygbukta) og
Jan Mayen eru of langt í burtu
til að gefa upplýsingar um ná-
kvæma legu rennunnar og veðr-
ið norðan við hana.
Hér að framan hefir orðið að
sleppa að greina frá mörgu, sem
almenningur hefði gagn og gam-
an af að kynnast í sambandi við
veðurathuganir ,og veðurspár,
j svo sem aðferðum þeim, sem
I veðurfræðingar beita til að sjá
J fyrir hreyfingar á lægðum,
stefnu þeirra og hraða o. m. fl.
En eg vona að þetta nægi þó til
I að gefa mönnum nokkurnvegin
í rétta I hugmynd um aðdragand-
ann að hinum daglegu veðu.v-
spám, þá miklu vinnu, sem aö
baki þeirra liggur, og hina marg-
víslegu örðugleika, sem veður-
fræðingarnir — einkum þeir ís-
| lenzku — eiga við að etja og
draga svo mjög úr árangrinum
af starfi þeirra.—Sd.bl. Vísis.
KANTÖTUKÓR
AKUREYRAR
Söngstjóri:
Björgvin Guðmundsson,
tónskáld.
(Björgvin Guðmundsson tón-
skáld fór í lok apríl mánaðar til
Reykjavíkur með kantötukór
; sinn frá Akureyri og söng hátíð-
ar-kantötuna þar í mörg kvöld.
Hafa margir ritrómar verið um
hana skrifaðir, bæði lofsamlegri
og lakari en þessi. En með því
að ekki er kostur á að birta þá
alla, höfum vér þennan valið sem i
ef til vill hlutlausasta sýnishorn-
ið af þeim. Ritstj.)
Fyrsti samsöngur í Gamla Bíó
27. apríl
Áður en söngdrápan hófst,
fagnaði “Karlakór Reykjavíkur”
hinum norðlensku söngbræðrum
! og söngsystrum, og ekki sízt
Björgvini Guðmundssyni, stjórn-
anda kantötukórsins, höfundi
söngværksins sem kórinn ætlaði
að flytja, með því að syngja lag
eftir hann sjálfan, en kantötu-
{kórinn svaraði með því að syngja
lag eftir Sigurð Þórðarson,
: stjórnanda “Karlakórs Reykja-
víkur”. Eftir þennan inngang
hófst söngdrápan “íslands þús-
und ár”, samin við Hátíðarljóð
eftir Davíð Stefánsson frá
Fagraskógi.
Megnið af verkum Björgvins
Guðmundssonar þekkir þjóðin
1 ekki. Þau eru enn óprentuð. Er.
allmörg lög eftir hann hafa birst
á prenti og verið sungin af ein-
söngvurum og kórum. Þau hafa
þó nægt til þess, að í vitund
þjóðarinnar skipar hann veglegt
sæti á tónskáldabekk vorum. —
Hann er alþýðlegur í verkum
sínum. Hann er “19. aldar mað-
ur” í list sinni. Hann stendur
með báða fætur í liðna tímanum
og þræðir troðnar brautir. Eg
nota hér ekki orðin “19. aldar
maður” í niðrandi merkingu, en
eins og Björgvin Guðmundsson
sjálfur gat um í útvarpserindi
sínu á dögunum, þá hafa orðin
lastandi merkingu í munni áköf
ustu fylgismanna nýtísku tón-
listar og þeirra tónsmiða, sem
óttast það eitt mest af öllu, að
tónsmíðar þeirra séu ekki með
nógu miklu nýtískubragði. Það
er ekki einhlítur mælikvarði á
tónverk, að það sé með nýtísku
sniði. Einmtit í hópi nýtísku
tónsmíðanna á öllum tímum
finnast “spekúlantarnir”. Það
skiftir mestu máli í þessum efn-
um, að tónskáldin semji falleg
lög — músik —,,hvort sem stefn-
an er gömul eða alveg ný, því
falleg lög af gömlum og nýjum
stefnum lifa og halda velli, eins
og dæmin sanna. — Söndrápa
Björgvins, sem hér var flutt, er
ein af þeim, sem ekki hlaut
verðlaun í samkepninni 1930,
sællar minningar. Það er óvar-
legt að leggja dóm á tónljóð,
sem maður heyrir í fyrsta sinn.
En þessi söngdrápa er svo að-
gengileg, að ekki er um að vil!-
ast við fyrstu heyrn, að víða í
henni eru fallegir kaflar og til-
þrifamiklir og haglega smíðaðir.
Eg nefni hér t. d. “Við börn þín,
ísland” og “Rís, íslands fáni” o.
fl. mætti nefna. En sterka per-
sónulega nótu vantar höfundinn
víðast hvar í þessu verki og gæt-
ir víða áhrifa frá Handel, hinni
miklu fyrirmynd fjölda tón-
skálda fyr og síðar.
Kantötukórinn er blandaður
kór, skipaður um 60 mönnum. —
Þetta er óvenjustór söngflokkur
á íslenzkan mælikvarða. Ein-
valalið er þetta ekki. Eitthvað
af viðvaningum og liðléttingum.
En í flokkinum eru margar góð-
ar raddir, einkum kvenraddir,
en bassaraddirnar eru veigalitl-
ar. Flokkurinn er vel æfður og
samtökin eru góð. Hljóðfæra-
leikarar héðan úr bænum aðstoð-
uðu við sönginn — salonshljóm-
sveit. —
Um söngstjórann vil eg taka
það fram, að vitanlega veit eng-
inn betur en sjálfur höfundur-
inn, hvernig á að fara með hans
eigið verk. En það er honum og
söngfólkinu, og ekki síst sjálfu
verkinu, til lofs, að maður
gleymdi stundum söngstjóra,
söngfólki og hljómsveit og hlust
aði bara á músíkina.
Einsöngvarar voru tenorarnir
Gunnar Pálsson og Hreinn Páls
son og barytónssöngvarinn
- NAFNSPJÖLD -

Dr. M. B. Halldorson 401 Boyd Bldg. Skrifstoíusíml: 23 674 Stundar sérstaklega lungnasjúk- dóma. Er að ílnnl á skrifstofu kl. 10—12 f. h. og 2—6 e. h. Heimlll: 46 AUoway Ave. Talsimi: 33 15t G. S. THORVALDSON B.A., LL.B. Lögfrœðingur 702 Confederation Life Bldg. Talsími 97 024

Jacob F. Bjarnason —TRANSFER— Baggage and Furniture Moving 591 SHERBURN ST. Phone 35 909 Annast allskonar flutninga fram og aftur um bæinn. W. J. LINDAL, K.C. BJÖRN STEFÁNSSON ÍSLENZKIR LÖGFRÆÐINOAR á öðru gólíi 325 Main Street Talsími: 97 621 Hafa einnig skrifstofur aS pu:°? Oimli og eru þar að hitta, fyrsta miðvikudae i hverjum má.nuðl.
MARGARET DALMAN TEACHER OF PIANO tii BANNINO ST. Phone: 26 420 M. HJALTASON, M.D. ALMENNAR LÆKNINGAR Sérgrein: Taugasjúkdómar Lætur úti meðöl 1 vlðlögum Vlt5talstímar kl. 2—4 e. h. 7—8 aí kveldinu Síml 80 857 665 Victor St.
Dr. O. BJORNSSON 764 Victor St. OFFICE & RESIDENCE Phone 27 586 A. S. BARDAL selur líkkistur og annast um útíar- ir. Allur útbúnaður sá beetl. Enníremur selur hann aUskonar mlnnisvarða og legsteina. 843 SHERBROOKE ST. Phone: S6 607 WINNIPEO
RAGNAR H. RAGNAR Pianisti oo kennari Kenslustofa: 518 Dominion St. Simi 36 312 Dr. S. J. Johannesion 218 Sherbum Street Talsiml 80 877 Viðtalstimi kl. 3—5 e. h.
Ragnar Kvaran og mezzósópran-
inn ungfrú Guðrún Þorsteins-
dóttir. Dúett sungu ungfrú Ingi-
björg Steingrímsdóttir og frú
Helga Jónsdóttir. — Þau gerðu
öll hlutverkum sínum góð skil.
Það er ekki ofmælt, að til
samsöngs þessa hefir verið vand-
að eftir föngum og á söngstjór-
inn óskorað lof fyrir. Húsfyllir
var og viðtökur ágætar. Að lok-
um hylti mannfjöldinn í salnum
tónskáldið.—Vísir.
Rovatzos Floral Shop
206 Notre Dame Ave. Fhone 94 954
Fresh Cut Flowers Dally
Plants In Season
We specialize in Wedding &
Concert Bouquets & Funeral
Designs
Icelandic spoken
FERÐIR UM HÁLOFTIN
Fyrir nokkrum árum vakti
það heimsathygli, er prófessor
Piccard flaug á loftbelg sínum í
16 km. hæð. Síðar fóru aðrir
lengra. Það varð kapp um hver
kæmist hæst og Rússar báru síð-
ast sigur úr býtum. Próf. Pic-
card og háloftsferð hans varð
tilefni til margra skýjaborga.
Háloftin urðu alt í eirfu að fram-
tíðarleiðinni milli heimsálfanna,
sem gerði það mögulegt, að
ferðast á skömmum tíma um
órafjarlægðir.
Nú vill próf. Piccard leggja í
nýjan leiðangur og vill nú ekki
láta sér nægja að komast minna
en 30. km. upp. Þá fyrst s
verulegur fengur að ferðinni. —
Piccard trúir því, að háloftin séu
framtíðarflugleiðin. í erlendu
blaðaviðtali sagði hann, að ým
ar tilraunir hefðu verið gerðar
og nú væri nýbygð í Belgíu flug
vél, sem væri gerð fyrir hálofts-
flug. Farþega og stjórnrúm eru
lokuð loftþétt og séð er fyrir súr-
efnisleiðslu að hreflinum, svo
hann geti starfað í hinu þunna
andrúmslofti þar hátt uppi. Próf.
Piccard telur að 10—15 km. hæð
sé best til flugferða — þar sé
hægt að njóta allra kostanna, en
losna jafnframt við marga galla.
Það er áreiðanlegt, segir hann,
að í framtíðinni verða allar lang-
leiðir farnar þessa leið, sem ger-
ir það kleift, að auka hraðann
og stytta á æfintýralegan hátt
þann tíma, sem það tekur nú, að
ferðast milli heimsálfanna.—V.
THL WATCH SHOP
Thorlakson Baldwin
Diamonds and Wedding
Rings
Agents for Bulova Watches
Marriage Licenses Issued
699 Sargent Ave.
Dr. A. V. JOHNSON
tSLENZKUR TANNLXKNIR
312 Curry Bldg., Winnlpeg
Oegnt pósthúslnu
Sími: 96 219 Helmilit: ii itt
J. J. Swanson & Co. Ltd.
RKALTORS
Rental, Inturance and Financial
Agenti
Blmi: 94 221
•00 PARIS BLDO.—Wlnnlpeg
Gunnar Erlendsson
Pian okennari
Kenslustofa: 701 Victor St.
Sími 89 535
OiTICI Phoki Res. Phone
•7 293 72 409
Dr. L. A. Sigurdson
109 MXDICAL ARTS BUILDINQ
Omci Hottrs :
13 - 1
4 r u. - 9 p jc.
“• »t ArpoomczHT
Erkibiskupsfrúin: Af því að
labbl ykkar er f jarverandi, börn-
in mín, ætla eg að sleppa ykkur
við bænakvakið í kvöld.—Alþbl.
J. WALTER JOHANNSON
DmhoOsmaður
New York Ufe Insurance
Company