Heimskringla - 13.10.1937, Qupperneq 3

WINNIPEG, 13. OKT. 1937
HEIMSKRINGLA
3. SÍÐA
að svo miklu leyti sem hún var
til í Búlgaríu. Það var a. m. k.
staðreynd, að foringi hennar,
Michailef Komitadjs, sem undan-
farin ár hafði dvalist í búlgörsku
Makedóníu, þaðan sem ekkert
virtist geta hrakið hann, varð nú
að flýja land og fara til Tyrk-
lands.
Þegar makedónísku nefndirn-
ar og flokkar þeirra voru leystir
upp, dreifðust meðlimirnir um
Balkanskagann og nærliggjandi
ríki. Þetta eru stórkostlega
hættulegir menn í hverju þjóð-
félagi, því áreiðanlega munu þeir
halda áfram hryðjuverkum sín-
um og samsærum, þótt aðstæð-
urnar hafi breyzt.
Það var heldur engin tilviljun,
að Króatinn, sem myrti Alexand-
er Júgóslavíu-konung, skyldi
vera meðlimur byltingarnefnd-
ar, því Alexander hafði ef til vill
meira en nokkur annar stuðlað
að upplausn þessa félagsskapar,
sem sífelt stofnaði friðnum í
landi hans í hættu.
Ef samstarf tækist milli Balk-
anríkjanna, væri hægt að vona,
að unt yrði að binda enda á til-
veru þessara uppvöðslusömu ó-
aldaflokkar, sem lengi hafa verið
smánarblettur á þessum löndum.
Andreas Grau
—Heimilisblaðið.
UPPELDIS KJÖR MÍN
FRÁ 3—12 ÁRA
Margt hefir verið rætt og rit-
að um uppeldi barna, til þess að
hafa bætandi áhrif á mannkynið,
kynslóð fram af kynslóð; hvað
svo hefir á unnist í uppeldismál-
unum er hægt að deila um út í
það endalausa, og meiri trú-
manska og orðfesta mun ekki
finnast meðal vor nú en átti sér
stað hjá forfeðrum vorum í
heiðni, en uppeldis og líknar
stofnanir eru lofsverðar tilraun-
ir til þess að hafa bætandi áhrif
á þá sem verið er að bjarga. Svo
þegar þeir, sem utan við standa,
sjá hvernig líknarverkin vinna,
mun það vekja og glæða sannari
hugsanir og réttvísi í brjósti
hvers einasta rétthugsandi
manns og konu.
Eg var borinn í þennan heim 6.
okt. 1859 á Hofi í Öræfum í Aust-
ur-Skaftafellssýslu. — Foreldrar
mínir Árni Þórarinsson og Stein-
unn Oddsdóttir, voru sárfátæk
og hann mjög heilsuveill, en náði
Þó háum aldri, varð 93 ára.
Faðir minn átti systir sem Vil-
^°rg hét. Hún kemur svo mikið
Vló þessa sögu, að eg gef hér af
henni fáorða lýsingu. Vilborg
va1, meðalkvenmaður að vexti,
augun blágrá, höfuðið uppmjótt,
andlitið ekki ófrítt, nefið í stærra
lagi. Svipurinn nokkuð harð-
legur og benti á geðofsa sem út
mundi brjótast oftar en góðu
hófi gengdi. Hún var velkunn-
andi á flesta handavinnu (smið-
kona), iðjusöm og oft glaðvær í
lund, iðkaði húslestra daglega;
hún var fróð í riddarasögum
miðaldanna, og það kom fyrir að
hún sagði fyrir óorðna hluti.
Vilborg var aldrei við karl-
mann kend, hún hafði fengið að
erfð eitt hundrað úr jörð, að
foreldrum sínum látnum; á því
bjó hún lengst af æfi sinnar,
(varð 63 ára). Gangandi fé
hennar var einn hestur og um 20
kindur; á því lifði hún og svo
handavinnu sinni, sem eins og
áður er sagt, að hún var í mörg-
um greinum velkunnandi.
Vorið 1862 tók Vilborg mig til
uppeldis, og hefir án efa hugsað
sér að gera úr mér mann, en
margt fer öðru vísi 6n ætlað er.
Hún hafði fast ákveðið það,
að temja mig svo með áminning-
um og refsingum, að eg skyldi
þó aldrei verði sannkallað dusil-
menni; hvort hún beitti þar rétt-
um aðferðum, þarf engan rann-
sóknar dóm til úrskurðar. Hún
byrjaði á því, að hirða mig vel
og láta mig hafa nóg að éta. —
Hún kendi mér bænir og lét mig
lesa þær kvöld og morgna. Svo
fór hún að kenna mér að lesa og
það gekk vel, því eg var hvorki
óvitur né skilningslaus. Henni
þótti svo vænt um mig, að ef hún
vissi að einhver misbauð mér,
þá jós hún yfir hann eða hana
illyrðum og jafnvel formæling-
um.
Þegar eg var 5 ára, vildi eg
vera í leik með öðrum sveinum;
þarna var margbýli og ýmisleg
strákapör höfð í frammi; eg var
víst ekki betri en hinir, og þá
fór aginn og hirtingarnar að
byrja. Með því fyrsta var það
ef eg að óþörfu kom heim blaut-
ur í fætur og forugur. Þá færði
fóstra mín mig úr sokkunum og
sló mig með þeim minst tvö dug-
leg högg á hvorn vanga og hót-
aði að ganga næst lífi mínu, ef eg
gerði þetta aftur. Hún sá það
víst, að önnur vopn þurfti á mig,
en blauta og foruga sokka og afl-
aði sér því efni í tvo vendi úr
skóginum í Skaftafelli. Eg skal
minnast á nokkrar hirtingar,
sem voru algerlega misráðnar.
Hún lokaði mig inni heilan dag
til þess eg bleytti ekki sokkana.
Mikið iangaði mig út. Þá fann
eg í kofanum kirnu með ein-
hverjum legi og steig ofan í hana
með vinstra fæti, svo sokkurinn
blotnaði. Um kvöldið var þar
stödd framandi kona og kerling
hrósaði því, að nú hefði eg þó
ekki vaðið í dag. En er hún tók
af mér sokkinn og fann lyktina,
þá sló hún mig í andlitið með svo
stjórnlausri heift, að konan varð
að ráðast á hana og bjarga mér
úr höndum hennar, og sýndi
henni fram á það með réttlátum
orðum, að svona hirtingar gætu
ekki haft annað en illar afleið-
ingar fyrir okkur bæði. Kerl-
ingin var með æxli neðan við
brjóstin; hún lét mig sofa til fóta
sér og sagði eg spyrnti svo fast
í æxlið, að hún mætti ekki sofa,
og tók það ráð að binda saman
á mér fæturna. En þá versnaði
um fullan helming, svo hún
mátti losa mig úr haftinu.
Eitt sinn sem oftar lét hún
mig lesa húslestur í Vigfúsar
hugvekjum. Bókin var með tré-
spjöldum; nærri miðri ræðunni
las eg rangt; þrisvar reyndi hún
að leiðrétta mig, en tókst það
ekki. Þá greip hún af mér bók-
ina og sló mig afdráttarlaus högg
sitt á hvorn vanga, þá var lestr-
inum lokið en eg stökk út.
Eitt sinn langaði mið að fara
eitthvað með leikbræðrum mín-
um, en vildi biðja fóstruna um
leyfi, fór að herbergisdyrunum
og kallaði til hannar. Þá hafði
hizt þannig á, að hún hafði tekið
sér miðdagsdúr og sagði eg hefði
vakið sig og eg skyldi fá það
borgað innan lítils tíma. Eg tók
mér þetta svo nærri, að eg fór
ekki-í leikinn og vissi hvað beið
mín. Að stundu liðinni kom kerl-
ingar fjandinn og segir komdu
hér inn í eldhúsið ef þú vilt finna
mig. Auðséð var að hún hafði
sofið. Eg var þá á sjöunda ári,
en þorði þó ekki að mæla í móti.
Hún rak mig inn í eldhúsið, fletti
mig klæðum og lét stóra vöndinn
dynja á mér hlífðarlaust svo
blóð rann úr æðunum og hún
sparkaði í mig með fótunum eins
og hún hafði krafta til; gekk
svo bölvandi í burtu frá mér. —
Þessi hirting æsti svo skap mitt,
að eg hugði á hefnd, því þarna
var mér gefinn andlegt ólyfjan,
sem engar bætur fengust á. Svo
leið rúmt ár, að kerlingarnar
voru vægari. Það var á vori einu
(eða 1868) að kerling lét mig
vakta nokkrar kindur; kemur
svo til mín og heldur yfir mér
dynjandi skammarræðu. Lengi
þagði eg þar til eg segi: “Ef
þú ekki þagnar, þá fer eg og
drep mig”. “Hvar ætlarðu að
gera það,” segir hún. “Norður
í fjöílum,” segi eg. Þetta hreiL
hún þagnaði og gekk sneypt í
burtu.
Þegar eg kom heim, bjóst eg
við að fá úti látna svikalausa
hirtingu, en það snerist á annan
veg. Hún gekk að mér með still-
ingu og segir: “Sveinki minn,
þú mátt aldrei tala um að fyrir-
fara þér. Guð heyrir og sér til
okkar hvar sem við erum, og eg
vil reyna að vera ekki eins hörð
við þig hér eftir, sem hingað
til”, en illa gekk henni að fram-
fylgja þessum orðum.
Þá bjuggu með fleiru hjón á
Stórahofi, Gísli Jónsson og Vil-
borg Einarsdóttir. Þau létu
fóstru mína hafa flösku af mjólk
yfir október mánuð 1869, og var
eg látinn bera hana á milli í sokk.
Eitt sinn á heimleið datt eg kylli-
flatur og fór flaskan í þúsund
mola. Samt staulaðist eg heim,
laf hræddur og gat komið sokkn-
um í skúmaskot; skaust svo í
felur í garðshorni á svonefndu
hólatúni og fólst þar. Þegar
kerling fann flösku brotin, var
mér sagt hún yrði svo æf að hún
æddi um bæinn fram og aftur,
en fann mig hvergi. Svo fóru
margiir að leita. Eg sá úr fylgsni
mínu til leitarmanna og meðal
þeirra kerlinguna, en þorði ekki
að gefa mig fram, því eg vissi að
hirting yrði miskunarlaus. Svo
var leitinni hætt um tíma; þá
kom nærri fylgsni mínu stúlka,
sem Guðbjörg hét, eldri en eg;
kom eg fram til hennar og hún
leiddi mig heim til kerlingar, þá
var stödd hjá henni góð og skyn-
söm kona er Steinunn hét, og
hún leiddi henni fyrir sjónir, með
þungum og viturlegum orðum,
hvað annað eins háttalag og
þetta hefði í för með sér svo
kerling leit undan og táraðist.
Vorið 1869 fengu hjón með 3
börn húsnæði hjá fóstru minni
um eins. árs tíma. Þá kom ein-
kennilegt atvik fyrir, í sama
mánuði og eg braut flöskuna.
Rúm kerlingar var undir hilðar-
glugga og eg lá fyrir ofan hana.
Þá vakna eg eina nótt, á að giska
um kl. 2, litast um í húsinu, og
sýnast allir hlutir þar inni snúa
öfugt. Þá heyri eg mannamál
skamt frá húsinu; eg skildi ekk-
ert af því sem talað var annað
en það að sagt var: við skiftum
okkur, þú ferð þangað. Þá heyri
eg stigið þungt til jarðar. Með
það sama legst svartur maður á
gluggann; hann braut ekki rúð-
una, en teygði (rétti) handlegg-
inn í fullri stærð upp að brjóst-
um Vilborgar, og strauk um
sængina. Eg varð ekki hræddur,
mér hefir ætíð verið það óskilj-
anlegt, því mannsmyndin var
ljót og svo ógeðsleg, að eg reyni
ekki að lýsa henni. Eg reyndi að
vekja kerlinguna en það varð
árangurslaust. Þetta mun hafa
varað minst 10 mín. þá fór þræll-
inn í burtu. Eg lofaði guð í
huga mínum og sá nú, að allir
hlutir sneru rétt í húsinu. Eg
er viss um að þetta var sýn, en
ekki draumur. Eitt af verstu
reiðiköstum kerlingar átti sér
stað daginn eftir, en kom ekki
niður á mér.
Vorið 1870 flutti Jón Bjarna-
son með Stein son sinn til fóstru
minnar. Kona hans, Ragnhildur
systir Vilborgar var þá dáin fyr-
ir þremur árum. Þetta sumar
hafði hún 10 ær í kvíum (hún
mjólkaði 10 ær).
Kvöld eitt í sláttarlok vorum
við Steinn sendir með fötu á
Stöðulinn (kvíaból) og stúlka
fengin að mjólka fyrir hana ærn-
ar (Vilb.). Okkur dvaldist eitt-
hvað lengur en góðu hófi gengcji.
svo Jón, föður Steins, kom á
móti okkur og lét mig skilja, að
þeirri gömlu væri farið að renna
í skap; þá vissi eg að stóri vönd-
urinn yrði hafður á lofti þegar
eg kæmi heim. Kerling stóð í
dyrunum með aðra höndina und-
ir svuntunni til að fela bareflið.
Eg setti fötuna á þröskuldinn.
Fatan vildi velta um; þá var
kerling snör, greip fötuna annari
hendi, en mig hinni. Þá féll fat-
an niður. Eg sl'eit mig lausan og
hljóp í burtu. Kerling hljóp eftir
mér sem ung væri og vildi krýja
mig við kálgarðinn. Eg stökk
upp á garðinn, af honum og fram
á tún og út á svonefndan kirkju-
sand. Kerling kom í hendings
kasti fram á Sandinn, greip þar
upp steina og henti fyrir mig
DÁN ARFREGN
Með Maríusi Ágúst Kárasyni
er einn af vorum efnilegustu
ungmennum til moldar hniginn.
Hann andaðist að heimili sínu
í Blaine 21. sept. s. 1. eftir langa
og erfiða vanheilsu.
Maríus sál. fæddist í Blaine 8.
ágúst 1909. Hann var sonur
Guðbjartar Kárasonar og konu
hans Ingibjargar Erlendsdóttur.
Hann ólst upp með foreldrum
sínum í þessum bæ og útskrifað-
ist úr háskólanum (miðskólan-
um) hér vorið 1928.
Hann fór það sumar til Ocean
Falls í British Columbia fylki
og dvaldi þar í tæp þrjú ár. Vann
hann þar við rafvikjun og aflaði
sér samtímis bóklegrar fræðslu
bréfleiðis, í þeirri atvinnugrein.
Lauk hann að lokum prófi í raf-
fræði (Electric Engineering),.
Stundaði hann alt sitt nám með
alúð og hlaut hvarvetna góðan
vitnisburð. En honum var mein-
] eins og meinræka skepnu, en eg I
! bauð henni byrginn og sagði hún
skyldi aldrei ná mér. Þá orgaði
hún og blótaði og herti hlaupið
| alt hvað hún mátti. Þá stökk eg
! út í mýri, sem lét undan fæti, svo
! vatnið bullaði upp úr skónum. I
Hvernig sem hún herti sig, átti ]
1 eg alls kostar að láta hana ekki
| ná mér. Eg skyldi ekkert í hvað j
hún var þolin að hlaupa og kendi ,
í brjóst um hana, nærri 60 ára
gamla. Þá steig hún öðrum fæti
í pitt og féll á hliðina, stóð seint
upp og segir með hægð: “Við
skulum nú hætta þessu og koma
heim. Eg skal ekki berja þig”. ^
“Eg trúi þér ekki,” sagði eg. Svo
lallaði hún heim særð og uppgef- ]
in, en eg fór ekki heim fyr en
komið var fram af dagsetri. Jón
og hún voru þá að tala saman, eg j
held eitthvað um mig, því eg
heyrði að hann sagði: eg hefi
aldrei þurft né viljað berja hann,
Stein minn, og geri það varla
hér eftir. Steina fórst mæta vel
við föður sinn og ól önn fyrir
honum á elliárunum, og sá um
útför hans með heiðri. Þetta
varð nú lokasenna í handalög-
máli milli mín og fóstru minnar;
hún reyndi aldrei að hýða mig
eftir þetta.
Eg býst við að mörgum þyki
óþarfar svona nákvæmar lýsing-
ar á hirtingum og aga, eins og
hér er fært í letur, en eg hefi
hvergi í þessu efni farið með
rangt mál. Það var sá tíðarandi
að nauðsynlegt þótti að beita
ströngum aga til þess að börnin
yrðu betri menn með aldrinum
en það er hugsunarvilla, því
beztu foreldrar, sem aldrei berja
börnin, heldur vinna þau til
hlýðni og trúmensku, með góðu,
eiga meiri og betri þátt í uppeld-
ismálunum heldur en hinir sem
beita vitlausum refsingum, fyrir
svo sem engar sakir.
Nú skal eg segja það með
nokkrum orðum hvað fóstra mín
var mér góð.
Hún hélt mig að fötum og
fæði sem fremst hún hafði efni
til, vildi láta mig vinna, en ekki
missa hvíld né svefn. Hún vildi
eg æfði leiki og glímur og vildi
hvergi sjá mig dragast aftur úr
ef þess var nokkur kostur.
Hún átti nokkrar af fornald-
arsögum Norðurlanda skrifaðar
með góðri fljóta skrift, og var
stolt af hvað vel mér gekk að
læra að lesa skriftina. Þetta voru
mest lygasögur, samt trúði eg
því að Úlfur sterki hefði felt 10
menn í einu höggi. Já gaman og
gagn væri að verða svona mikill
maður, en það var nú aldrei ann-
að en vitlaus draumur.
Eitt sinn átti eg að vera 3 vik-
ur hjá bónda fram í sveitinni.
Þegar eg fór þá varð henni að
orði: “Þarna læt eg hjartað úr
mér. Eftir f jóra daga strauk eg
til hennar aftur. Þegar eg kom
löngu fyúen ætlað var, leit fóstra
mín á mig um stund, tók mig svo
og faðmaði eins og ástrík móðir
mundi gera við barn sitt.
Sveinn A. Skaftfell
að að njóta þeirrar þekkingar,
sem hann, með ástundun, hafði
aflað sér. Þegar hann hvarf
hingað aftur, eftir þriggja ára
dvöl í Canada, tók að brydda á
tæringunni er að síðustu leiddi
hann í gröfina. Var þó alt gert
í fyrstu til að stemma stigu
hennar. Leit enda svo út um
tíma, eftir átján mánaða dvöl á
berklahæli, sem óvætturinn
mundi sigrast, en hún tók sig
upp aftur með auknum krafti
svo engum vörnum varð við
komið. Tuttugasta og fyrsta á-
gúst 1936 giftist Maríus sál.
ungri ekkju June Garland Wheel-
er að nafni. Stundaði hún mann
sinn með mestu umhyggju og
alúð en fjölskýldan öll lét ekk-
ert ósparað til að gera síðustu
hérvistar stundirnar svo bæri-
legar sem auðið var.
“Árangurslaust”, munu menn
segja — en það er fjærri öllum
sanni að kærleiks þjónustan sé
nokkru sinni árangurslaus. —
Hennar vegna hlýtur hinn þjáði
nokkra hvíld, hennar vegna
hverfa skuggar hinnar hljóðu
nætur meðan ástvinir vaka við
sjúkra beðinn og hennar vegna
breiðist stundum þakklætisbros
yfir hvaladrættina í hálftærðu
andliti hins helsjúka manns —
það bros vakir í minningum kom-
andi ára og endist syrgjendum
til æfiloka.
Ástríkri eiginkonu, aldurhnign-
um foreldrum og sérstaklega
samrýmdum bræðrum er, með
dauðsfalli þessu, hinn sárasti
harmur kveðinn, en sú mikla bót
finst þó í böli þessu að engin
skuggi fellur á hugljúfar endur-
minningar um margar unaðsrík-
ar samverustundir á heimilinu,
sem hann svo þráfaldlega gladdi
með hinni hóflyndu glaðværð
sinni.
Við gerðum okkur öll miklar
vonir um bjarta og dáðríka
framtíð fyrir hinn unga mann,
því í félagsskap unga fólksins
tók hann all stórvirkan þátt og
var oftast forusta falin meðan
heilsunnar naut.
Hann var, fyrir margra hluta
sakir, vel til slíks fallinn. Hann
hafði góðar og farsælar gáfur er
héldu honum, þótt erfitt gengi, í
heilbrigðu jafnvægi. Viðmótið
var aðlaðandi og innrætið vakti
traust, því maður fann velvildina
til alls og allra, í orðum hans sem
æfiferli. Allir sem honum kynt-
ust urðu ósjálfrátt kunningjar
hans eða vinir en óvildarmenn
átti hann áreiðanlega enga enda
voru yfir fimtíu blómsveigar
Þér sem notið—
TIMBUR
KAUPIÐ AF
THE
Empire Sash & Door
CO., LTD.
Blrgdlr: Henry Ave. Ea*t
Sími 95 551—95 552
Skrifstofa:
Henry og Argyle
VERÐ - GÆÐI - ÁNÆGJA
lagðir á legurúmið hans síðasta,
sem hinstu kveðjur frá nágrönn-
unum.
Engan vissi eg, á hans aldri,
íslenzkari í anda enda ræktar-
semin til ættlands og þjóðar
þeim bræðrum innrætt á heim-
ilinu.
Maðurinn er genginn en minn-
ingarnar vara og við erum öll dá-
lítið auðugri þeirra vegna.
H. E. Johnson
ÍSLANDS-FRÉTTIR
Gunnlaugur Blöndal listmálari
hefir nú lokið við að mála
mynd af Alexandrínu drotningu
í skrautbúningS. Gunnlaugur
ráðgerir að fara bráðlega til Par-
ísar og halda þar málverkasýn-
ingu. í haust mun hann ljúka
við að mála mynd af konungin-
um.—Alþbl. 17. sept.
* * *
Svíinn Axel Wennergren
forstjóri hefir stofnað sjóð 30
miljónir króna að upphæð og skal
sjóðnum varið til þess að efla
norræna vísindastarfsemi og
menningarviðleitni. Einkum að
því er varðar þær vísindagreinar,
er stutt geta að bættri heilbrigði
fólks á Norðurlöndum. Ennfrem-
ur er sjóðnum ætlað að efla
samvinnu Norðurlandanna á
þeim grundvelli, að hvert ein-
stakt land leggi þar til sinn
skerf, sjálfstætt og öðrum óháð.
Sjóðurinn tekur þegar til starfa
og verður veitt úr honum ein
miljón króna á ári til eflingar
framangreindum vísindagreinum
og starfsemi. Stofnandi sjóðs-
ins, Axel Wennergren, er stór-
auðugur maður, með því að eigur
hans eru taldar nema um 100
miljónum króna. Hefir hann að
mestu grætt þetta fé á tíu árum.
Gjöf þessi þykir stórhöfðingleg
og er talin myndarlegastur
skerfur, sem nokkur einn maður
hefir lagt fram til eflingar
norrænni vísindastarfsemi og
norrænni samvinnu.
—N. Dbl. 5. sept.
All-Canadian victory for pupils of
DOMINION BUSINESS
COLLEGE at Toronto Exhibition
Pupils of the DOMINION BUSINESS COLLEGE,
Winnipeg, were awarded FIRST PLACE in both
Novice and Open School Championship Divisions of
the Annual Typing Competition.
Miss GWYNETH BELYEA won first place
and silver cup for highest speed in open
school championship with net speed of 92
words a minute..
Mr. GUSTAVE STOVE won first place and
silver cup for highest speed in Novice Sec-
tion of typing contest. His net speed was
76 words a minute.
Miss HELEN BRIX, another D. B. C. pupil,
won second place for accuracy in the novice
division!
Miss DOROTHY MAXWELL, a D. B. C.
student, came fourth in the open school
championship section!
The Dominion sent four pupils to Toronto
and they won two firsts, a second and a
fourth place!
The contest officials announced at the Coliseum before an
audience of 9,000 people that the Dominion Business
College, Winnipeg, had the best showing of any com-
mercial school in the competition!
There were 107 contestants! s
ENROL NOW
DOMINION
BUSINESSCOLLEGE
WINNIPEG
FOUR SCHOOLS: THE MALL—
ST. JAMES — ST. JOHN’S — ELMWOOD