Heimskringla - 01.12.1937, Side 1

THE PAR-T-DRINK
ffjmU
Good Anytime
In the 2-Glass Bottle ^ ®
AVENUE
Dyers & Cleaners
Fatahreinsun vor er þess
verð að reyna hana.
Hvergi betri.
SÍMI 33 422
658 St. Matthews
LII. ÁRGANGUR
WINNLPEG, MIÐVIKUDAGINN. 1. DES. 1937
NÚMER 9.
HELZTU FRETTIR
Síðast liðinn sunnudag bárust
fréttir frá Kína um að sex brezk-
um herskipum á Yangtze-ánni,
um 50 mílur frá Nanking hefði
verið skipað af Japönum að hafa
sig strax í burtu, eða þau yrðu
sprengd upp.
* * *
Bankar í Englandi þverneit-
uðu stjórn ítala í gær um nokk-
urt lán. Volpi greifi, miljóna-
mæringur og öruggasti ráðu-
nautur Mussolini, var í Englandi
yfir helgina til þess að leita fyrir
sér um $150,000,000 lán til efl-
ingar iðnaði á ftalíu, en varð
ekkert ágengt.
* * *
Forsætisráðherra Frakka og
Breta hafa setið á fundi síðan á
mánudag í London og verið að í-
huga friðarmál Evrópu. Er
samkomulag Frakka og Breta
eins gott og nokkru sinni áður.
Af fundinum hefir það eitt frézt,
að hugmyndin sé að kall\ helztu
þjóðir Evrópu til fundar og fá
þær til að bindast samningum
um að vernda friðinn í heimin-
um. Frá tildrögum þessa fund-
ar er frekar sagt í ritstjórnar-
grein í þessu blaði.
* * *
Eric Ludendorff hershöfðingi
Þjóðverja í stríðinu mikla, liggur
dauðvona á spítala í Munich. —
Hann er 72 ára.
* * *
f lok febrúar mánaðar falla út-
lendar skuldir þýzku stjórnar-
innar er nema einni biljón marka
($400,000,000) í gjalddaga. Eru
lánveitendur að hafa fund með j
sér í London um hvaða ráðum
skuli beita til þess að innheimta
féð.
* * *
Auka kosning til sambands-
þingsins sem fram fór í Victoria,
B. C., í gær, lauk með því, að R.
W. Mayhew, liberali, vann sigur.
Hann hlaut 9,204 atkv. Bruce
McKelvie, íhaldsm. hlaut 7,407
og próf King Gordan frá Mont-
real, sem C.C.F. flokkurinn til-
nefndi 6,407 atkvæði. Fulltrúi
þessa þingsætis hefir verið í-
haldssinni s. 1. 30 ár. Hon. S. F.
Tolmie, er vann það í kosningun-
um 1935, lézt fyrir nokkru.
* * *
Forsætisráðherra Mackenzie
King lagði af stað s. 1. mánudag
til ónefnds staðar í Florida. —
Hann er að taka sér hvíld áður
en þing kemur saman í vetur;
er heldur ekki sagður frískur.
IK * *
Borgarstjóri F. E. Warriner í
Winnipeg, meðtók bréf frá John
Bracken forsætisráðherra Mani-
toba s. 1. mánudag, sem tilkynti
bæjarstjórninni, að fylkisstjórn-
in greiddi ekki lengur en til 31.
desember n. k. 20% af atvinnu-
leysiskostnaði fylkisins. Eftir
það yrði bærinn að taka við þess-
um kostnaði.
* sk *
íshellan sem rússnesku pól-
könnuðurnir hafast við á, er
ekki talin ótrygg, eða hættuleg,
þó fréttir bærust af því, að hún
væri að brotna upp. Segjakönn-
uðurnir að jakabáknin rekist oft
á og komi þá sprungur í þá. Við
þetta hefir orðið vart all-nærri
bústað Rússanna, en hversu
djúpar eða stórar sprungumar
eru, hafa þeir ekki getað séð
vegna myrkurs norður þar. Að
gera út menn að sækja sig fyr en
ákveðið var eða í maí eða júní,
muni óþarft. Kuldinn var s. 1.
mánudag 27° fyrir neðan núll-
mark á Fahrenheit.
Stjórnin í Japan lýsti því yfir
í gær, að hún viðurkendi Franco,
uppreistarforingja, sem stjórn-
anda Spánar.
* * *
N. k. fimtudag fer fram auka-
kosning í Lethbridge-kjördæmi
10 mílur nórður af samnefndum
bæ, til fylkisþingsins í Alberta.
Vekur kosningin mikla athygli,
því á úrslitum hennar þykjast
menn geta farið nærri um, hvort
fylgi S. Credit stjórnarinnar sé
social credit stjómarinnar sækir
A. J. Burnap, en af hálfu allra
stjórnar-andstæðinga — (Unity
forces) Dr. Peter M. Campbell.
* * *
Senator J. L. McLeod frá
Grand Rapids, Minn., sem stadd-
ur var í Winnipeg yfir helgina,
sagði Bandaríkin tæplega dregin
út í stríð, nema því aðeins, að
strendur Suður- eða Norður-
Ameríku yrðu sóttar heim með
her. Mr. McLeod er foringi
bænda- og verkamannaflokksins
í Senatinu í Minnesota. Hann
er fæddur og uppalinn í Winni-
peg og útskrifaðist af Manitoba-
háskóla. — Skoðun Bandaríkja-
mannsins kvaðst hann ætla þá,
að þeir sem fé sitt ávöxtuðu er-
lendis, yrðu sjálfir að vernda
það.
* * *
f fréttum frá Kína í morgun,
er þess getið að Kínverjar hafi
gefið Japönum mikla ívilnun í
viðskiftum fram yfir það, sem
öðrum þjóðum er veitt. Kvað
Bandaríkjamönnum ekki lítast á
blikuna og er sagt að þeir muni
krefja Japani reikningsskapar á
þessum samningum, sem í bága
komi við samninga Bandaríkj-
kosningum.
Victor Anderson var líklegur
til að ná kosningu þar til síðasta
eða sjötta talning atkvæða fór
fram. Hann var ávalt á undan
Stobart, er kosningu hlaut og
verkamannasinni er, sem And-
erson. Við fimtu talningu hafði
Anderson t. d. 3,606 atkvæði, en
Stobart 3,519. Við síðustu taln-
ingu hlaut Stobart aðeins nægi-
lega mikið til þess að verða á
undan Anderson.
f deild 3. unnu: Blumberg,
Penner og Elcheshen.
f skólaráð voru kosnir í suður-
bænum, Cuddy, Mrs. Rorke og
sinni hefir sézt. Greininni um | Það er bæði auðvelt og erfitt
rímurnar fylgir mynd af íslands- að segja: “en ef þeir skyldu far-
vininum og norrænu-garpinum ast”, en það verður að segja það.
mikla Sir Wiliam A. Craigie og Ef þeir skyldu farast þá verða
er þar maður fyrir hönd íslands, aðrir sem taka við, aðrir sem
að afhenda honum eintak af rím- fara leiðina, flugleið þeirra frá
unum með kveðju og árnaðar- Moskva til Bandaríkjanna og frá
óskum frá íslandi á 70 ára af- Bandaríkjunum til Moskva —
mæli hans, en Sir William var reglubundnar ferðir með farþega
fæddur 13. ágúst 1867. Um Sir og flutning.
William segir í greininni að hann
muni vera hinn eini útlendingur,
Þeir munu flytja fleira en það
milli heimsálfanna. Þeir munu
að aukast eða dvína. Fyrir hönd 'preer> f mið-bænum, Mrs. Mc-
Lennan, Mrs. Gloria Queen-
Hughes og Beck. í norðurbæn-
um eru Averbach, Bilecki og Mc-
Grath atkvæða-flest og líkleg að
vera kosin.
Aukalög nokkur var greitt at-
kvæði um. Voru það lög um að
stækka bæjarráðshöllina, en þau
lög voru feld. Lög um að flýta
klukkunni að sumrinu voru og
feld. En lög um kosningu borg-
arstjóra til tveggja ára, var sam-
þykt. Koma þau þó ekki í gildi
fyrir næstu kosningu; Queen
sækir því á næsta hausti (1938).
Snjallræði
Ef hægt er að benda á snjall-
ara ráð til þess að komast úr
kreppu og skuldum en það, sem
Hon. John Bracken, forsætisráð-
herra Manitobafylkis, hefir bent
Rowell dómara á, formanni kon-
unglegu nefndarinnar, sem fjár-
hag fylkjanna er að rannsaka,
væri gaman að fá að heyra það.
Bracken hefir lagt fyrir nefnd-
ina reikning, sem enginn getur
borið á móti, að jafna mundi
reikninga fylkisins, en reikning-
urinn er í því fólginn, að sam-
bandsstj. greiði 71 miljón dollara
af skuld fylkisins undir eins, og
hafi hér eftir veg og vanda af
atvinnulausum, af gamalmenn-
um, af hinum meiri þjóðvegum,
Bæjarkosningarnar, sem fóru af spítölum, af vitfirringahælum,
er lifað hafi sig svo inn í ís- flytja nafn Sigismund Levanev-
lenzka rímnakveðskapinn, að ' sky og nöfn félaga hans á flug-
hann myndi geta ort rímur, ef; inu og þeir munu flytja bróður-
°rð milli tveggja voldugra ríkja,
sem eru tengd bandi friðar og
velvildar.”
Lauslega þýtt af F. S.
anna við Japan.
Úrslit bæjarkosninganna
fram í Winnipeg 26. nóvember,
olli engri tiltakanlegri breytingu
á bæjarráðinu nema þeirri, að
John Queen, verkamannaforingi
og fylkisþingmaður, bar hærra
hlut og er því borgarstjóri í stað
F. E. Warriners, er ekki náði
endurkosningu. Er sagt að það
hafi ekki skeð síðan 1901, að
borgarstjóra hafi ekki verið gef-
ið tækifæri í 2. ár og sem er ekki
nema sanngjarnt. En Warriner
bar ekki gæfu til þess. Atkvæða-
tala hvers borgarstjóra efnis er
sem hér segir:
Kilshaw ........... 5,130
Queen...........'.. 32,738
Warriner............23,284
Queen hefir því á tíunda þús-
und atkvæða í meirihluta.
En þó sigur Queens sé mikill,
virtust sömu áhrif ekki ná til
fylgismanna hans, því aðeins
tveir af fimm úr verkamanna-
»
flokki sem sóttu, náðu kosningu
í bæjarráðið. Talan þar verður
því svipuð og áður, eða 7 úr
verkamannaflokki og 11 er utan
þess flokks eru.
í deild 1. hlutu þessir bæjar-
ráðsmenn kosningu: Mrs. Mc-
Williams, Simonite og Thomp-
son.
í deild 2., voru Bardal, Flye og
Stobart kosnir. Paul Bardal
hlaut við fyrstu talningu 6,075
atkvæði, en 5,042 atkvæði nægðu.
Hafði hann því rúmlega eitt þús-
und atkvæða afgangs, sem sýnir
hvað mikið traust bæjarbúar
bera orðið til þessa íslendings.
Slíkan afgang atkvæða hafði
enginn annar í þessum bæjar-
af barnahælum, af heilbrigðis-
eftirliti og kostnaði af hagnýtri
skólakenslu. Með þessu, ásamt
því, að rentan á láninu, sem
greiða á með skuld fylkisins að
því leyti, sem á var minst, fari
ekki fram úr hálfri annari milj.,
í stað þess sem rentan á skuld-
inni nú er $5,693,000, sé hægt að
jafna.reiknniga fylkisins og reka
svo fylkisstjómarviðskiftin, að
skuldir ekki safnist eða ársreikn-
ingurinn sýni ekki tekjuhalla eða
tap. Á móti því ber enginn, að í
þessu séu ekki bjargráð fólgin
fyrir fylkisstjómina. En þar
sem íbúar fylkisins eru nú einnig
þegnar Canada og Canada-stjórn
getur þessa hluti ekki nema með
því að fá féð hjá fylkisbúum til
þess að standa straum af öllum
þessum kostnaði, er hagurinn
minni en ætla má fyrir einstakl-
inginn.
En það er mikið að forsætis-
ráðherran skyldi ekki detta ofan
á það snjallræði eftir að búið var
að koma öllum útgjöldum fylkis-
ins og skuldum á sambands-
stjórnina, að leggja fylkisstjórn
hér niður. Með því og því einu,
hefðu sparast um H0 miljónir
dala á ári.
Vísur ortar á íslenzku
eftir Sir William Craigie
í síðast hefti Eimreiðarinnar
er getið um hina nýju útgáfu af
Númarímum Sigurðar Breið-
fjörðs, er Snæbjörn Jónsson hef-
ir gefið út. Er það sögð ein hin
dýrasta og bezta útgáfa af ís-
lenzkum rímum, sem nokkru
hann vildi og gæfi sér tíma til
þess. Vísur þær sem hér fara á
eftir, orti hann til Símonar Dala-
skálds árið 1915, er hann hafði
lesið Ingólfsrímur Símonar, og
sem sanna ummæli Eimreiðar
um að hann hefði ekki aðeins
getað ort rímur, heldur einnig
ort þær vel:
Meðan stríð og styrjöld hörð
steypa þjóðum Týs — í glímur,
langt frá fsa-ljósri jörð
lesið hef eg Ingólfsrímur.
Hrestu bæði hug og sál
hagar þínar, Símon, bögur;
fjörgar ennþá íslenzkt mál,
er það hermir fornar sögur.
ÍSL AN DS-FRÉTTIR
VILHJÁLMUR OG
RÚSSARNIR
Þýtt úr mánaðarblaðinu “Soviet
Russia Today”, sept. nr.
(Niðurlag úr grein um flug-
ferðir Rússanna til Bandaríkj-
anna 20. júní og 12. júlí, sem tók-
ust svo vel sem frægt er orðið,
og svo ferð Sigismun Levenev-
sky og félaga hans er lögðu upp
frá Moskva 12. ág. og ekkert
heftir spurst til síðan).
“ . . . . Hinn frægi norðurfari
Vilhjálmur Stefánsson hefir sér-
staklega gert sér far um að að-
stoða og gera ráðstafanir við
leitina að hinum týndu flug-
mönnum.
Landkönnuða klúbburinn í
New York, sem hr. Vilhjálmur
Stefánsson er formaður í, hefir
skipulagt leitunar starfið.
Hr. Stefánsson hefir sérstaka
samúð með þessum “norðurpóls
flugmönnum”, því hann var
sjálfur upphafsmaður að hug-
myndinni um að setja upp at-
hugunarstöð á norðurpólnum og
skrif hans og reynsla hefir orðið
til mikils gagns fyrir norður-
svæða landnám og framleiðslu-
starf soviet ríkjanna. Það var
með hans aðstoð að ráðstafanir
voru gerðar af sendisveit soviet
ríkjanna til að skipuleggja
björgunar leiðangur undir for-
ustu Sir Hubert Wilkins, til þess
var keyptur tvívéla flugbáturinn
“Guba” sem hefir flugmagn upp
í 4000 mílur og er að sögn hið
fullkomnasta ílugskip til lang-
ferða sem nú er til. Hinn frægi
canadiski flugmaður Herbert
Hollick Kenyon verður við stýr-
ið. Var hann áður með Ells-
worth suðurpóls leiðangrinum og
einnig flogið með Sir Hubert
Wilkins. i
Sir Hubert hyggur að hafa
aðalstöð sína við mynnið á Cop-
permine ánni við rönd norður ís-
hafsins og er viðbúinn að halda
uppi flugferðum nokkra mánuði.
Hinn canadiski flugfloti að-
stoðar við leitina. í báðum
heimsálfum sitja þúsundir við
stuttbylgju radio-tæki, hlustandi
eftir merki frá hinni týndu flúg-
vél, því að hugdirfð og afrek
þessara sovét flugmanna hefir
fangað hugi manna alment, og
heimurinn vildi ógjarnan sjá
svona menn farast.
ögmundur Sigurðsson
fyrv. skólastjóri andaðist í
gær, eftir langvinna vanheilsu.
Hann var þjóðkunnur maður.
—Vísir 30. okt.
* * *
Sauðfjárræktin á Grænlandi
Rvík. 26. okt.
Forstjóri dönsku Grænlands-
stjórnarinnar Daugaard Jensen,
sem nýlega er kominn frá Græn-
landi, segir svo frá í viðtali við
blöð að af þeim 180 íslenzkum
kindum, sem á seinni tíð voru
fluttar frá íslandi til Grænlands,
sé nú kominn fjárstofn, sem
telji 10,000 fjár.
Samkvæmt rannsóknum sem
fyrverandi búnaðarmálastjóri
Sigurður Sigurðsson hefir gert
á Grænlandi í sumar, vega
grænlenzkir dilkar alt að þriðj-
ungi meira í sláturtíð á haustin,
en íslenzkir dilkar, og þakkar
hann það hinni góðu sumarbeit.
Telja þeir Daugaard-Jensen og
hann, að fjölgunin sé nú alger-
lega undir því komin, hvort að
hægt sé að afla vetrarfóðurs
handa fénu. Er nú verið að gera
tilraunir með grasrækt.—N. Dbl.
* * *
Rafmagnið frá Soginu
tekið til notkunar
Rvík. 26. okt.
Um klukkan hálf eitt í gær
var straumnum frá Sogsstöðinni
hleypt á rafmagnskerfi bæjar-
ins. Hefir stöðin því verið að
fullu fengin í hendur bæjarins.
Viðstaddir voru ríkisstjóm,
bæjarfulltrúar, þingmenn Rvík-
ur, sendiherrar og ræðismenn
Norðurlandaþjóðanna, verkfræð-
ingar, sem að stöðinni hafa unn-
ið og raforkumálanefnd og ráðu-
nautar hennar.
úttekt stöðvarinnar hófst 5.
og 6. október, en þá var bygg-
ingarvinnan tekin út, en frá 20.
25. okt. hefir staðið yfir fulln-
aðarprófun á vélunum.
Athöfnin hófst með því, að
Steingrímur Jónsson rafmagns-
stjóri flutti ræðu og að henni
lokinni var spenna Ljósafoss-
stöðvarinnar sett upp, stöðvam-
ar síðan fasaðar saman og álagið
tekið af Elliðaárstöðinni og flutt
yfir á Ljósafossstöðina.
Síðan tók Haraldur Guð-
mundsson atvinnumálaráðherra
til máls og ámaði bæjarbúum
heilla með hina nýju rafstöð. Þá
flutti borgarstjóri ræðu og þakk-
aði ríkisstjórn samvinnu í þessu
máli og stuðning.
Sogsstöðin er því tekin til
starfa til fulls og alls.
Verða stöðvarnar báðar látnar
starfa jafnhliða eftir því sem
þörf þykir á og ódýrast verður.
Hinir erlendu verkfræðingar
og ráðunautar, sem hér hafa
starfað á meðan bygging stöðv-
arinnar stóð yfir, hverfa af landi
brott áður en langt um líður.
Alþingi
Þingið var sett 9. okt. Hófst
athöfnin með guðsþjónustu í
Dómkirkjunni. Séra Björn Magn-
ússon dósent prédikaði. Að lok-
inni guðsþjónustu komu þing-
menn saman í neðri deildar sal
Alþingis. Forsætisráðherra las
upp boðskap konungs um að Al-
1 þingi væri stefnt saman og setti
þingið í umboði konungs. Síðan
j mintust þingmenn ættjarðarinn-
ar og konungs með ferföldu
húrra. Sósíalistar (að undan-
teknum Ásgeir) og kommúnistar
tóku ekki þátt í því. En kom-
múnistar hrópuðu viðbótarhúrra
fyrir frelsisbaráttu íslenzku
þjóðarinnar.
Að þessu loknu bað forsætis-
ráðherra aldursforseta ’þingsins
Ingvar Pálmason, að stýra fundi,
unz kosinn væri forseti samein-
aðs þings.
Mintist aldursforseti fyrst
þriggja fyrv. þingmanna, er lát-
ist höfðu, eftir að síðasta þingi
lauk. Voru það Guðm. Björn-
son, fyrv. landlæknir, séra Sigfús
Jónsson og Jón ólafsson banka-
stjóri. Risu þingmenn úr sæt-
um sínum til virðingar hinum
látnu.
Þá skiftust þingmenn í deildir,
til þess að prófa kjörbréf og
kosningu þingmanna. Voru kjör
þeirra allra samþykt.
Þá fór fram kosning forseta
sameinaðs þings, og var Jón
Baldvinsson kjörinn forseti með
25 atkvæðum, 18 seðlar voru
auðir.
Fleira var ekki aðhafst þann
dag.
Á mánudaginn skiftust þing-
menn í deildir. Forseti efri deild-
ar er Einar Árnason, en forseti
neðri deildar Jörundur Brynj-
ólfsson. f efri deild eru 7 Fram-
sóknarmenn, 2 sósíalistar, 6
Sjálfstæðismenn og 1 kommún-
isti.
Kosning í fastar nefndir fór
fram í fyrradag.
Engir þingfundir voru í gær.
—Dagur. 14. okt.
* * *
Á ísland að ganga í
Þ jóða bandalagið ?
♦
Einar Olgeirsson flytur svo-
hljóðandi þingsályktunartillögu:
“Neðri deild Alþingis skorar á
ríkisstjórnina að láta fram fara
rannsókn á því, hver aukin
trygging fyrir sjálfstæði íslands
myndi fást með því að það gengi
í Þjóðabandalagið. Jafnframt að
athuga, hvern kostnað og hvaða
skuldbindingar það hefði í för
með sér. Séu niðurstöður þess-
ara athugana lagðar fyrir næsta
Alþingi”.
Það liggja fyrir ítarleg álit
fræðimanna um þetta mál. Þeir
Einar Arnórsson hæstaréttar-
dómari og dr. Björn Þórðarson
hafa kynt sér málið og skrifað
um það.—Mbl.
* * *
Kandidatsprpófi í lyfjafræði
hafa nýlega lokið við Lyfja-
fræðis'skólann í Kaupmannahöfn
þessir fslendingar: Skúli Gísla-
son frá Stóra-Hrauni, Snæbjörn
Kaldalóns, Karl Lúðvígsson frá
Norðfirði, Kristján Zimsen,
Mogens Mogensen og Ingibjörg
Guðmundsdóttir.—Mbl. 31. okt.
* * *
Frú ólöf Bjarnadóttir
á Egilsstöðum á Völlum and-
aðist í gær. Hún var fædd 1.
nóv. 1§34 og varð því nálega 103
ára gömul. Mun hún hafa verið
elsta kona landsins. Hún hafði
verið lasburða líkamlega nú að
undanförnu, en var andlega
hress til banadægurs.—15. okt.