Heimskringla - 01.12.1937, Síða 3

WINNIPEG, 1. DES. 1937
HEIMSKRINGLA
3. SÍÐA
knúði voru heiðnu forfeður til
að blóta bórnum og þrstlum á
stalla ættargoðsins. Sama hvöt-
sem knr.ði ívðm t í Rómaborg
til að æp.u og ka’la af gloði vxð
þær sýningar er konur og börn
voru rifin sundur af óarga dýr-
Uln- Sama bölkætin sýndi sig
^já hinum Rómversku hermönn-
uni, þegar þeir negldu Jesúm á
krossinn, spottuðu hann og
færðu honum edik að drekka
^gar hann bað um vatn.
bví meir sem eg íhuga kenn-
•nguna um eilífa hegningu, eins
°g vissir kristnir menn lýsa
honni, því betur sannfærist eg
Utn. að sú kenning sprettur af
k*ti yfir annara böli. Ekkevt
getur sannfært mig um hið gagn-
stæða.
Veit eg vel að ráir af kristn-
UlT1 mönnum, rétttrúuðum,
mundu leggja sjálfa sig i söl-
Urnar til að halda uppi kenning-
Unni um eilífa refsingu, en með-
an henni er haldið í trúarjátning-
unum, er ekkert vissara en hin
_nignandi kristni láti sem eilíf
'jtskúfun sé sönn. Nú er það
°nðinn siður að helga mæðrum
®ma guðsþjónustu á ári og jafn-
ramt halda uppi hróðri þeirra
kvenna sem fyrstar hófu hér
uygð og framliðnar eru. Margar
beim létust af barnsförum, í
etnbý]i á lítt bygðum auðnum
sjéttunnar, og börnin nýfæddu
'ka. Og um alla eilífð fetar
^óðirin gullin stræti himnaríkis
eu barn hennar verður að þola
yalir helvítis, ef það var ekki
uógu lífseigt til að bíða skírnar.
^ér skilst ekki að það fari vel
Saman, að sækja guðsþjónustu
h dýrðar öllum mæðrum, láta
hó
kvalir
sem kenningin um eilífar
sé í góðu gildi.
. ®g skal játa, að eg hefi kom-
lst nokkuð freklega að orðum.
"■ En — spyr eg — skal
yjtaf þegja um það sem er
uPolandi? Kirkjan — allar
írkjur — hefir verið samviðjuð
]nni vestrænu menningu, og er
Uu að molna, verða aflóga. Hún
er vanrækt og sniðgengin. Rétt-
nuð kristni er vanmegna og að
^ttugi virt á Þýzkalandi. Á
aku hefir kirkjan orðið að lúta
Mdi Pasisma. — Á Englandi
et hirkjan til sín heyra, þegar
onungur sagði af sér, hlaut
argra óvild fyrir þau afskifti,
ey heim byr undir vængi sem
,1 afnema ríkiskirkju í því
aydi. Og í Ameríku olli kirkjan
Jornarskrár breytingu, þegar
un kom á vínbanni, síðan hafa
ið ^ hennar þverrað mjög mik-
' Enginn hugsandi maður vill
s klrhjan hverfi. Hún á að vera
mvizka menningar vorrar. En
Un getur ekki unnið sitt ætlun-
^Verk, ef hún heldur sí og æ í
sre(tdur og kenningar, sem er ó-
nnur samsetningur. Vér vitum
jj með því móti hljóta tilraunir
veilnar að bjarga sjálfri sér, að
je . a árangurslausar. Vér lifum
^yJUm heimi, eðf^heimi sem er
j^^skapast og þahn heim virð-
Yjg kirkjan ekki vilja kannast
j, .’ Hún hafnar því, að gefa
bj.11*1 nýja heimi siðalög til að
kreyta eftir. En venjur og
du^ ^UF ^ramliðinna kynslóða
^a ekki á vorum tímum.
tn^ kirkjan á að vera annað og
rétpa en au^kýfingur með for-
trv ln?Um> eins og bankar og vá-
að ^ngartél. þá má hún til með
Sem°sa sig við kenningar villur
Ue standast hvorki rannsóknir
ekkS" ynseminnar birtu. Fólk er
y^j1 .lengur trúað á galdra né
tær,S'IUnir’ hræðist ekhi bann-
útatUgar tfahiar né að verða sett
verð Sa,kramentinu. Kirkjan
Setp Ur vekja samvizku þeirra
k’Jást af kristilegri upp-
verð ars^ki, kenna þeim að þeir
vejja að bera ábyrgð á annara
ag erð’ hér og nú. Þeir hljóta
kUn hræðra sinna og nota þá
að nattu sem vísindin hafa afl-
krú a retsa nýja menningu á
líkll dvelli sannleika, réttvísi og
Je„. r’ — þeirri kenningu sem
s Hutti forðum og kirkjan
hefir svo lengi látið sem vind um
eyrun þjóta. Ennfremur held
eg því fram, að kirkjan hljóti að
taka til greina þessi orð Chan-
nings:
Jesús Kristur kom í heiminn,
ekki aðeins til þess vér yrðum
þeirrar kenningar aðnjótandi,
sem hann sjálfur flutti, heldur
líka til að vísa okkur á þær ævar-
andi lexíur, sem Guð lætur oss sí-
felt í té, í reynslu sjálfra vor, í
reynslu allra manna, og í lög-
bundnum hræringum alheimsins.
Hann ætlast ekki til að vér heyr-
um ekki neitt nema sína raust,
heldur að vér opnum hlustirnar
við óteljandi raustum speki,
dygðar og frómlyndis, sem duna
frá allri náttúrunni og því sem
lífsanda hrærir, stundum þrum-
andi stundum í hljóði. Hann fær
oss ekki sína umgerð með þeirri
skipun að halda rannsókninni og
lærdómi vorum innan hennar
þröngu takmarka. Hann vill ekki
að vér hnappsitjum vitið í gall-
hörðum kenningakerfum. Hann
gefur oss göfuga höfuðlærdóma,
sem vér eigum að beita alstaðar
og sömuleiðis til þess að túlka
alla tilveru. Sá sem stundar ekk-
ert nema Biblíuna, les hana ekki
rétt. Því að ef hann læsi þá bók
rétt, myndi hún knýja hann til
að læra af hverri skepnu skapar-
ans og af hverju atviki þar sem
Guð er að verki. Sá les ekki
Fjallræðuna rétt sem kann ekki
ekki að lesa lexíuna í umskift-
um árstíðanna og í þeim um-
skiftum sem mannkynssagan
hermir.”
Ef sagan fræðir okkur um nokk-
urn hlut viðkomandi trúarbrögð-
unum, þá er það þetta, að rétt-
trúnaðurinn er eitt þeirra verk-
færa sem yfirstét tirnar nota til
þess að halda almenningi í
skefjum og hlýðni og undirgefni
við sig. Ennfremur, að það er
skylduverk rétttrúnaðar kirkj-
unnar að gera almenning . . . á-
nægðan með að framfylgja, skil-
yrðislaust, óskum yfirstéttarinn-
ar. Jafnskjótt sem kirkjan orkar
þessu ekki, sökum þess að kenn-
ingar hennar eru véfengdar,
lendir hún í ögöngum. Þetta
sýnir sig á ítalíu, nú á tímum,
þar sem rétttrúnaðar kirkan er
samræmd valdastétt landsins.
Einnig í Þýzkalandi, þar sem
hún er í andstöðu við stjórnar-
völdin.
Það er enginn heilagleiki falinn
í trúarbrögðum rétttrúnaðarins.
Að dýrka rétttrúnaðinn er sama
sem að loka hugskoti sínu fyrir
allri sannleiksleit á öllum svið-
um mannlegra athafna. En þeg-
ar svo er komið missa trúar-
brögðin máttinn til þess að hefja
og göfga lífið, því uppidagaðar
trúarjátningar eru látnar koma
í stað þess að ynna af hendi
skylduverkið við samferðamenn-
ina, í trú, von og ást. Það er
auðvelda leiðin, það er áhættu-
lausa leiðin, en hún fullnægir
ekki öllum. Þessvegna eru það,
(og mun ávalt vera) nokkrir
menn sem heldur kjósa óvissuna,
sem fylgir sannleiksleitinni,
heldur en slíkan átrúnað, þó þeir
eigi á hættu að verða fordæmdir
af hinum rétttrúuðu samferða-
mönnum sínum.
FORELDRAR OG
SYSTKINI JóNASAR
HALLGRÍMSSONAR
Druknun séra Hallgríms
Að fara snemma að hátta er
fyrsta skilyrðið fyrir góðri
heilsu.
— Eg skil það ekki. Eg fór
að hátta kl. 7 í morgun og mér
hefir sjaldan liðið ver.—Mbl.
* * *
Öll helstu vátryggingarfélög í
London hafa skrifstofur sínar
við götuna Lombard St. í mörg
ár hefir varla verið hægt að
vinna á skrifstofunum fyrir
skarkala og hristingi, sem stafar
af umferðinni. Nú á að ráða bót
á þessu með því að “klæða” göt-
una alla með togleðri. Þetta
verður fyrsta toglegursgatan í
London, en vonast er eftir því,
að þessi nýjung gefist svo vel, að
það verði ekki sú síðasta.—Mbl.
Faðir “listaskáldsins góða”,
séra Hallgrímur Þorsteinsson
(prests Hallgrímssonar, prófasts
Eldjárnssonar) útskrifaðist úr
Hólaskóla árið 1799. Fjórum ár-
um síðar, 1803, var hann vígður
aðstoðarprestur þjóðskáldsins að
Bægisá, séra Jóns Þorlákssonar.
— Svo er að sjá, sem séra Jón
hafi verið heldur orðfár um að-
stoðarprestinn, hvað sem valdið
hefir. Og víst er um það, að Geir
biskup Vídalín gat ekki togað út
úr honum eitt orð um það,
hversu honum líkaði við séra
Hallgrím. Segir biskup svo í
bréfi til séra Jóns: “ógjarnan
saknaði eg einninn bæði nú og í
haust eð var einnar línu frá yðar
velæruverðugheita góðu hendi
þessari yðar kapellans köllun við-
víkjandi. En margskonar kring-
umstæður kunna að hafa hindrað
yður frá að unna mér þessa eft-
irlætis.”
Kona séra Hallgríms “var
Rannveig Jónasdóttir frá
Hvassafelli; bjuggu þau á Steins
stöðum í öxnadal. Þau áttu
fjögur börn, er öll voru ung, er
faðir þeirra lézt, og ólust upp hjá
móður sinni, er Ieng“i bjó á
Steinsstöðum eftir mann sinn. —
Þorsteinn hét son þeirra; lærði
hann söðlasmíði og varð bóndi;
kona hans var Guðrún Þórðar-
dóttir frá Kjarna, Pálssonar;
bjuggu þau síðast að Hvassafelli
og önduðust þar bæði. Annar
son þeirra var Jónas skáld og
náttúrufræðingur. — Þriðja var
Rannveig, giftist fyr Tómasi Ás-
mundssyni; bjuggu þau á
Steinsstöðum. Síðar giftist hún
Stefáni frá Reistará, Jónssyni, er
þá var ekkjumaður og bjuggu
þau lengi á Steinsstöðum. Hann
var þingmaður Eyfirðinga (1845
—1849 og 1853—1873, og enn-
fremur 1. þjóðfundarmaður
Skagfirðinga 1851. D. 1890. —
Rannveig, kona hans og systir J.
H., andaðist 15. des. 1874). —
Fjórða var. Anna, dó ógift hjá
systur sinni Rannveigu 1866.”
Frá druknun séra Hallgríms er
þannig sagt í Annál 19. aldar:
Þann 4. ágúst (1816), sem
var sunnudagur, messaði Hall-
grímur Þorsteinsson, aðstoðar-
prestur, að Bakka í öxnadal. —
Eftir messu réðist hann um við
Jónas bónda á Hrauni, að fara
með sonum hans, Jóni og ólafi,
er báðir voru nálægt tvítugs-
aldri, til silungsveiða í Hrauns-
vatn. — Vatn það er þar uppi í
f jalli. Fór prestur þá frá Bakka
að Hrauni með Jónasi, og þaðan
með þeim bræðrum upp að vatn-
inu. Net var við vatnið og bát-
kæna. Prestur fór í bátinn og
ætlaði að leggja út netið. Jón
stóð eftir og hélt í landtógið, en
ólafur reri fram kænunni og
varð hún og örskreið. — En er
netið þraut, stóð prestur upp og
hvolfdi við það kænunni, og féllu
þeir báðir, prestur og Ólafur, í
vatnið. Prestur sökk, en ólafur
flaut. Jón stóð á landi og sá
slysið; óð hann þá út í vatnið
fram með netinu upp í axlir, og
gat náð í bróður sinn og dregið
hann á land. Síðan dró hann
netið og kom prestur þá upp með
djúptoginu, er flækst hafði um
hann. Virtist þeim bræðrum
hann vera dáinn og lögðu hann
til, án þess að hafa nokkrar til-
raunir til endurlífgunar, því að
þá skorti ráðdeild og kunnáttu til
þess. Fóru þeir síðan heim og
sögðu tíðindin. Líkið var tafar-
laust sótt, flutt að Hrauni og
þaðan búið til greftrunaf.”
Jónas Hallgrímsson var barn
að aldri (9 ára), er hann misti
föður sinn. Hefir sá atburður
þó mjög fengið á hann og orðið
honum minnisstæður. Og fagur-
lega minnist hann föður síns í
Saknaðar-ljóðum. Hann segir
m. a.:
Man eg afl andans
í yfirbragði,
og ástina björtu,
er úr augum skein.
Var hún mér æ,
sem á vorum ali
grös hin grænu
guðfögur sól.
Og um harm móður sinnar fer
hann þessum orðum:
Man eg og minnar
móður tár,
er hún aldrei sá
aftur heim snúa
leiðtoga ljúfan,
ljós á jörðu
sitt og sinna.
Það var sorgin þyngst.
—Vísir.
ATHUGASEMD
S. Guðmundsson, í Edmonton,
Alta., hefir að undanförnu skrif-
að fréttabréf í Lögberg, með
fúrðu jöfnu millibili, og á þann
hátt að eg hefi veitt skrifum
hans eftirtekt í síðastliðin tvö
ár — eða síðan að “social cerdit”
vann sinn heimsfræga kosninga-
sigur. Að vísu eru skrif Mr.
Guðmundsson hliðstæð vanaleg-
um bygða og bæja fréttum. —
Greint frá veðurfari og samkom-
um, dauðsföllum og giftingum.
Skilmerkilega og hlýlega sagt
frá þessum viðburðum,^ svo
við það er ekkert að athuga. En
athugasemd mín byggist alger-
lega á því að Mr. S. G. gengur
aldrei svo frá bréfum sínum að
hann hnýti ekki í Aberhart for-
sætisráðh. Alberta, og Social
Credit stefnuna. Ávítar hann
Aberhart fyrir það að vera ekki
enn búinn að uppfylla kosninga
loforð sín, sem aðallega voru í
því fólgin: að borga hverjum
fullorðnum manni og konu í fylk-
inu $25, tuttugu og fimm dali
mánaðarlega, í social credit
gjaldmiðli.
Fyrir nokkrum vikum síðan
voru samþykt lög í þingi Al-
berta-fylkis sem heimiluðu
stjórninni að uppfylla þessi áður-
nefndu kosninga loforð. f rit-
gerð S. G. 5. okt. 1937 stendur
skrifað: “Alt sem stjórnin hefir
gert í þessi tvö ár, sem hún hefir
setið hér við völdin er dæmt ó-
lögmætt. Nú situr hér þriðja
aukaþingið á þessu ári, sem
Aberhart forsætisráðherra kall-
aði saman til þess að samþykkja
að nýju þau lög, sem Ottawa-
stjórnin nýlega úrskurðaði að
kæmu í bága við grundvallarlög
Canada.
Það er mjög skemtilega hress-
andi að fá svona ábyggilegt vott-
orð um þetta mál frá S. G. ? —
Hann sem sé, heldur því fram í
þessum tilvitnuðu málsgreinum,
að Aberhart-stjórnin hafi ekki
annað gert, síðan hún kom til
valda í Alberta, en að gera í-
trekaðar tilraunir til að enda
kosningaloforð sín! Það er hress-
andi fyrir Aberhart að fá svona
skýlausan vitnisburð frá and-
stæðingum sínum? Hitt virðist
fremur órökvís staðhæfing, hjá
S. G.: Að saka fylkisstjórnina
um þær yfirtroðslur sem hver
meðal greindur maður hæglega
getur séð, að eru afbrot sam-
bandsstjórnarinnar. Því afbrot
verður það að teljast af sam-
bandsstjórninni, að leggja þá
steina á stjórnmálagötu fylkis-
stjórnarinnar í Alberta, að hún
þrátt fvrir ítrekaðar tilraunir —
nái ekki að uppfvlla kosninga
loforð sín? Sem aðallega eru í
því fólgin að auka káupmagn
fylkisbúa um, segjum $120,000,-
000, hundrað og tuttugu miljón-
ir á ári, eða $10,000,000, tíu
miljónir á mánuði fram yfir
vanalega kaupgetu fylkisbúa. —
Stjórnin þyrfti hvergi að taka
lán til þess að koma þessum
markverðu umbótum á, né rent-
ur að borga — og það er máske
aðal gallinn á þessu fyrirkomu-
lagi í augum sambandsstjórnar-
innar og þeirra, sem beita henni
í odd á móti þessari einstæðu
sjálfbjargar tilraun Aberhart
stjómarinnar? Með því að auka
framleiðslu í fylkinu um $120,-
000,000, (hundrað og tuttugu
milj.) á ári, fram yfir það sem 1
nú er framleitt, mundi alt at-
vinnuleysi verða afnumið og
vinnutími styttur eftir ástæðum.
En það er ekki nóg að auka
framleiðsluna um hundrað og
tuttugu miljónir. — Stjórnin
verður að skaffa fólkinu sem
framleiðir þessa auka vöru, næg-
an auka gjaldmiðil til þess að
kaupa hana til baka.
Nú ætlar stjómin — sam-
kvæmt sínum kosninga loforð-
um, að greiða fylkisbúum —
segjum tíu miljónir á mánuði, í
Social C#edit peningum sem hún
gefur út sjálf, og lætur stjómin
þessa peninga sína standa á heii-
brigðum stofni framleiðslunnar;
ásamt öðrum auðsuppsprettum
fylkisins. Þessir Social Credit
peningar hafa þá náttúru, að
það er ekki hægt að safna þeim
saman né okra á þeim, heldur
verður hver og einn sem þá með-
tekur að vera búinn að eyða þeim
innan mánaðar, sjálfum sér eða
öðrum til fæðis eða klæðis, eða,
annara nauðsynlegra heimilis-
þarfa, annars eru peningamir ó-
gildir og kemur þá í Ijós að sá
sem hefir haft þá með höndum
hefir ekki þurft þeirra við.
Það sem nú yar sagt, virðist
vera aðal ásteytings steinn sam-
bandsstjórnarinnar — eða bank-
anna — og hlýtur það að vera
hverjum heilskygnum manni
auðskilin gáta: Þar sem; ham-
ingja þjóðarinnar blasir við
öðrumegin, — en hrun auðvalds
og kreppu hinsvegar.
Sambandsstjórnin bregður
upp skiídinum fyrir auðvaldið:
— gamallri og týndri stjórnar-
skrá — (sem fanst um síðir) og
ætlar að láta dóm ganga í mál-
inu um það: Hvort það komi
ekki í bága við stjómarskrá
Canada og lög landsins, að Aber-
hart stjórnarformaður Alberta,
bæti svo hag fylkisbúa, að í stað
kreppu og atvinnuleysis, komi
góðæri og vellíðan!
Jak. J. Norman
Þér sem notið—
TIMBUR
KAUPIÐ AF
THE
Empire Sash & Door
CO., LTD.
BlrgfSlr: Henry Ave. Baet
Sími 95 551—95 552
Skrifstofa:
Henry og Argyle
VERÐ - GÆÐI - ÁNÆGJA
ÍSLANDS-FRÉTTIR
Elding banar sauðfé
Þann 29. sept. laust niður eld-
ingu skamt frá bænum í Lunans-
holti á Landi. — Séra ófeigur
Vígfússon í Fellsmúla skýrir
þannig frá atburðinum:
Nefndan dag á Mikjálsmessu
gengu hér sem síðar og oftar um
þær mundir snarpar hryðjuskúr-
ir úr suðri og útsuðri og jafn-
framt nokkrar þrumur. Fyrsta
þruman heyrðist hér kl. um
9.30 að morgni Hún var fáum
þrumum lík — einna líkust að
heyra sem ein snögg og geysi-
sterk fallbyssudruna, sem hjaðn-
ar alt í einu. Þegar þruman reið
af var bóndinn á bænum í Lun-
ansholti úti heima við bæinn og
varð hann þá fyrir svo höstug-
um loftþrýstingi, að hann féll á
kné og kendi á eftir undarlegs
svima, en bæjarhúsið skalf við.
Svo leið þetta frá. Litlu síðar
var mönnum litið niður fyrir
túnið. Þar voru kindur á beit,
en hrafnar nokkrir vöktu eftir-
tekt á, að eitthvað myndi vera
þar á seyði. Var farið að for-
vitnast um það og lágu þar þá
saman 2 kindur steindauðar, ær
með lambi sínu. Hafði eldingin
lostið ána og strokið eða sviðið
burt ull af hrygglengju hennar
og hitt lambið fyrir framan bóg
og einkum í höfuðið, en síðast
lent í þúfu og tætt hana sundur.
En ullin á kindum þessum, næst
því sem eldingin hafði farið um,
var sviðin og blásvört að lit.
—15. okt.
* * *
Maður verður úti
Rvík. 26. okt.
Síðastliðinn miðvikudag, um
hádegisbil, fór Jónas Jónsson
frá Borðeyrarbæ í Hrútafirði að
smala fé, því hríðarveður var í
aðsígi. Er hann kom ekki heim
um kvöldið, var farið að leita
hans, og fanst hann örendur kl.
6 næsta morgun í holti á heiðinni
suðvestur frá Borðeyri. Var þá
hundur hans hjá honum. Jónas
var tæplega fimtugur, ókvæntur
og hafði mörg ár veitt búinu á
Borðeyrarbæ forstöðu.—N Dbl.
* * *
Prófessor Hagalín
Ríkisútvarpið skýrði frá þvi í
gær að konungur hefði (fyrir
tilmæli atvinnumálaráðherra)
sæmt Guðmund Gíslason Hagalín
prófessorsnafnbót.—Mbl 30. okt.
All-Canadian victory for pupils of
DOMINION BUSINESS
COLLEGE at Toronto Exhibition
Pupils of the DOMINION BUSINESS COLLEGE,
Winnipeg, were awarded FIRST PLACE in both
Novice and Open School Championship Divisions of
the Annual Typing Competition.
Miss GWYNETH BELYEA won first place
and silver cup for highest speed in open
school championship with net speed of 92
words a minute..
Mr. GUSTAVE STOVE won first place and
silver cup for highest speed in Novice Sec-
tion of typing contest. His net speed was
76 words a minute.
Miss HELEN BRIX, another D. B. C. pupil,
won sécond place for accuracy in the novice
division!
Miss DOROTHY MAXWELL, a D. B. C.
student, came fourth in the open school
championship section!
The Dominion sent four pupils to Toronto
and they won two firsts, a second and a
fourth place!
The contest officials announced at the Coliseum before an
audience of 9,000 people-that the Dominion Business
College, Winnipeg, had the best showing of any com-
mercial school in the competition!
There were 107 contestants!
ENROL NOW
DOMINION
BUSINESS COLLEGE
WINNIPEG
FOUR SCHOOLS: THE MALL—
ST. JAMES — ST. JOHN’S — ELMWOOD