Heimskringla - 26.01.1938, Blaðsíða 7

WINNIPEG, 26. JANÚAR 1938
HEIMSKRINGLA
7. SÍÐA
ÞURIÐUR GAMLA
eftir M. J. B.
Framh.
III. Þáttur.
Jarðarförin.
Réttum mánuði seinna var eg
aftur staddur í B. hjá Þuríði
gömlu. Krypplingurinn hennar
var allur, eins og hún komst að
orði. Eg ætla ekki að lýsa út-
liti hans. Þeir sem hafa séð
fólk tærast upp af langvarandi
sjúkdómum geta getið sér nærri
um það, ef þeir gefa ímyndunar-
afli sínu lausan tauminn. Þó
undarlegt megi virðast, var hann
nú samt í mínum augum fagur.
Köld ró; og undarleg tign hvíldi
yfir þessu mikilúðlega andliti,
sem andstæður undarlegra kenda
duldu æ um í lifanda lífi. Nú sá
þeirra engin merki, og jafnvel
sjúkdómurinn sjálfur eftirskildi
engin fingraför, nema hvað bein-
anna stórskornu augnabrúna
og binnbeinanna gætti meira
en vanalega — og gætti þeirra
þó jafn mjög. —* Geðríki
skapsmunanna sáust nú engin
merki. Yfir þetta stórskorna
andlit hafði engill dauðans farið
mildum höndum, enda hafði
Þórður sýnilega ekkert liðið síð-
ustu dægrin, og loksins liðið í
svefn og ekki vaknað til þessa
lífs aftur. Mér flaug í hug
vísupartur, sem annar kryppl-
ingur einu sinni kvað um sjálfan
sig: — En það sem innra guð
mér gaf, gæfan — ytra, nízku
af rýrði, og því af raunum er
eg saddur. — Með hve miklum
sanni hafði Þórður ekki mátt
endurtaka þessa beizku ákæru.
Sennilega hefir hann aldrei
heyrt erindi það. Engu að síður
er eg viss um að ólgaði og logaði
undir niðri af samskonar tilfinn-
ingum hjá þessum geðríka
manni — og oft hefir máske soð-
ið upp úr. En um það vissu fáir
eða engir nema Þuríður, og hún
sagði ekki frá því. Annars sást
ekkert af líkamanum, nema höf-
uðið og niður um brjóstið og það
bara gegnum glerið. Kistan —
þetta hinsta legurúm rauna-
barnsins var svo tilkomumikil
og ríkmannleg, að eg hefi ekkert
séð taka henni fram af sama
tagi. — Innan var það svo mjúk-
legt að líkaminn sökk í silki
fóðraðum púðum — dýru gljá-
andi silki. Ekkert var til spar-
að. Og þó átti ekki að opna
kistuna við útförina. Svo sagði
Þuríður mér — það á ekki að
jarða þetta lík — Þórður vildi
láta brenna það — bætti hún við.
— Og það verður gert.
Samkvæmt þessari ráðstöfun
var líkið flutt til Seattle, því í
þá daga var engin líkbrennslu-
stofa nær, og líkbrennsla fátíð,
enda var hún litin hornaugum
af flestum. Við Þuríður fylgd-
um líkinu tvö ein frá B. og lík-
vagninn var sendur þangað frá
Seattle. Þar mætti okkur hópur
af vel búnu fólki — okkur með
öllu óunnugt, en sem Þórður
hafði kynst þar suður frá. Það
var alt listrænt fólk á ýmsu stigi,
sumt landfrægt, einstöku heims-
frægt. Kistan var borin af sex
mönnum úr þessum hópi, inn í
líkbrennslustofuna, þrjár konur
tóku okkur Þuríði að sér, tvær
ungar, ein við aldur — auðsjá-
anlega mæður. Þær voru Þuríði
eins og væri hún ein af þeim.
Eiginlega hafði eg ekkert hér
að gera, annað en fylgjast með
Þuríði, borin, eins og hún, á
höndum mér alókunnugs fólks.
Líkstofan var full skipuð af
fólki og ilmaði af rósum. Prest-
ur sem þar var talaði fáein orð,
fyrst til fólksins, sem þar var.
Alt vinir og samfarar hins látna
manns, í list þeirri, sem öllum
listum er æðri — umfaðmar og
innilýkur alt — talar máli sem
nær til hvers manns hjarta, sem
allir elska, af hvaða þjóð, lit eða
tungu sem þeir eru, — gerir
mennina að bræðrum og systr-
um, og því erum vér hér, til að
kveðja þann mann, sem dýpst-
um og hæstum tónum hefir náð,
og til Þuríðar. Hér er engin
ástæða til að syrgja, enda átt
þú ein, þá dýrmætu gleði, að
hafa alið við hjarta þitt, og skil-
ið, meðan enginn annar skildi eða
mat íþrótt í gerfi þessa nýsofn-
aða bróður, á svo háu stigi, að
fáir komast eins hátt, færri —
ef nokkrir, hærra. Látum oss
kveðja hann með söng og hljóð-
færaslætti. — Og það var gert.
Byrjað á piano spili. Undarlegt
var það lag. Stundum svo milt
og blítt, að sál mín fyltist
draumblíðri ró. Aftur svall það
djúpt og drynjandi eins og ham-
fara öldur á stormæstu hafi. Eg
gleymdi stund og stað —
gleymdi öllu, nema því að við
þetta lag kannaðist eg, hér og
þar að minsta kosti. Eg hafði
heyrt parta úr því endur fyrir
löngu austur í Winnipeg — heyrt
Þórð spila það oft og margsinnis
— með nokkrum breytingum, en
aðaldrættirnir voru þeir sömu.
Áreiðanlega var það hans lag, nú
búið að ná fyllra samræmi, þrótt
og fegurð. Alt í einu varð þögn.
Eg leit upp. Kistan hafði verið
færð til svo hljóðlega að eg varð
þess ekki var — svo nú sá eg
aðeins á aðra hliðina, og gat þó
varla greint hana fyrir blóma-
hrúgum, sem raðað var ofan á
og umhverfis hana. Þá kom
karlakór — átta menn sungu.
Og enn varð eg svo hugfanginn,
að alt annað hvarf úr huga mín-
um. En við þetta lag kannaðist
eg ekki. Þegar eg næst leit upp,
var kistan horfin — hafði henni
verið stungið inn í hólf á veggn-
um og því svo lokað. Enn var
sungíið og spilað. Stóð það
yfir í tíu til fimtán mínútur. Þá
varð steinhljóð. Eg leit upp og
sá, að presturinn hneigði höfði
í þegjandi bæn. Fylgdu aðrir
dæmi hans, þannig lauk þeirri
athöfn.
Þuríður var aldrei margorð. —
Sennilega var hún ekki vel að sér
í ensku. Um það veit eg ekki.
Hún svaraði á sæmilegu máli,
og sagði í fám orðum það sem
hún vildi segja. Mæðgurnar
vildu taka okkur heim með sér.
Alt þetta fólk sýndi Þuríði vel-
vild og virðingu eins og væri hún
— já, hvað ætti eða segja —
stór persóna. Og það var hún
líka. Hún afsakaði sig frá að
fara heim með þeim mæðgum og
bað um þetta eitt: — Engin
eftirmæli eftir Þórð — ekkert
um hann í nein blöð, nema það
sem óhjákvæmilegt er n.l. dauðs-
fallið. Annars ekkert um hvor-
ugt þeirra — aðeins senda sér
hinar jarðnesku leifar Þórðar —
öskuna, við tækifæri — og koma
okkur á lestina sem fyrst færi
norður. Einnig það var gert.
Heima hjá Þuríði
Þetta kvöld sátum við bæði í
litlu stofunni, þar sem Þórður
hafði haldið til. Engin merki
veikinda sáust eða fundust þar.
Allir gluggar voru opnir og
kvöldsvalinn streymdi um alt
húsið, hréssandi og tær, svo mér
fanst full kalt eftir hitann sem
verið hafði mestan hluta dags.
Við þögðum bæði, svo hvert bjó
að eigin hsugunum — sem óefað
snerust allar um Þórð. Gamlar
óspurðar spurningar kröfðust
úrlausnar. Hver var Þórður?
Hversvegna hafði móðir hans
leitað á náðir Þuríðar gömlu ? —
Hvaðan kom honum sönghæfi-
leikarnir og tónfræðin? Hvar
og hvernig hafði hann kynst
þessu Seattle fólki, o. fl., o. fl.
Um þetta var eg að hugsa, en
vildi einkis spyrja. Annaðhvort
segði Þuríður mér þetta í óspurð-
um fréttum, eða ekki, þó eg
spyrði. Sjálfsagt hefir hún get-
ið sér til um hugsanir mínar, eða
hún var nú þar komin, sem hugs-
anir hennar kröfðust áheyrnar,
því eftir litla stund og sjálfsagt
nákvæma yfirvegun tók hún
þannig til máls:
“Eg veit þú ert að hugsa um
Þórð minn, og sennilega mig líka.
Willi minn. í kvöld finst mér
eg verði að tala, þó eg sjái eftir
því strax á morgun. Eg veit nú
samt að á þeirri eftirsjá, er eng-
in þörf. Þú segir engum það
sem eg nú trúi þér fyrir, meðan
eg lifi. Eftir það skiftir það
|engu hvað um okkur kann að
jverða sagt, enda ekki líklegt að
úr því, verðum við fólki að um-
talsefni. Nú eru og nánustu
ættingjar okkar allir komnir
undir græna torfu — eða flestir.
— Þórður var systur sonur
minn. Ætt okkar er lengst aftur
í ættir söng og prestafólk —
nöfn þurfa hér ekki að koma til
sögu. — Faðir minn var prestur,
gáfaður og söngfróður — og
söng mjög vel. Móðir mín einn-
ig af prstafólki í báðar ættir.
Hún var talin að vera fallegasta
stúlka í sinni sveit og þó víðar
væri leitað. Hvorugt þeirra var
búhneigt og var því efnahagur
foreldra minna jafnan fremur
þröngur, og það þó faðir minn
hefði, það sem kallað var, frem-
ur gott brauð. Við urðum þrjú
jbörn þeirra, tvær dætur og einn
sonur. Eg var elst þá önnur
stúlka en bróður okkar yngstur.
Þegar eg var rúmra 17 ára dó
faðir okkar. Fornvinur og leik-
bróðir föður míns, var þá orðinn
einn af efnuðustu bændum í
okkar sveit, og einnig þá nýbúinn
að missa konu sína. Með henni
hafði hann eignast einn son, sem
þá var 15 ára. Bóndi þessi var
hreppstjóri, og bæði vegna þess,
og fornrar vináttu gerðist hann
nú ráðnautur móður minnar. —
Hún bjó áfram til næstu far-
daga, en sá að ekki gæti orðið
framhald á því, því bæði varð
hún að flytja af prestssetrinu,
og svo voru engin efni til að
halda búskap áfram, þegar búið
var að greiða kví-gildi þau er
jörðinni fylgdu. Bóndi bað hana
fara til sín, sem ráðskonu, mætti
I hún hafa öll börnin með sér,
þektist hún það. Næsta vetur
1 sendi hann báða drengina á
j skóla í Reykjavík. Ári seinna
I giftist hann móður minni. Álitu
allir hana sérlega heppna og okk-
ur líka. — Allir nema eg. Mér
! féll ekki þessi velgerðamaður
1 okkar, eins og fólk kallaði hann.
1 Að taka að sér félitla ekkju með
íþremur börnum, það þótti ekki
lítið mannsbragð. Þess var ekki
! getið, að við systur unnum vana-
leg vinnustörf. Eg frétti nú
líka, að þeir, bóndi þessi og faðir
minn hefðu kept um ástir móður
minnar — og faðir minn þar orð-
ið hlutskapari, og að þetta myndi
bóndi aldrei hafa fyrirgefið hon-
um og vinátta þeirra úr því
fremur verið á orði en borði. —
Þetta sagði eldra fólk mér, sem
mundi eftir þeim árum. Þetta
ár sem eg var þar sannfærðist
;eg og um, að einhver kaldrani
bjó undir öllum hans gerðum
gagnvart okkur. En móðir mín
sá það ekki — vildi engu mis-
jöfnu um hann trúa. Hún var
ein af þessum barnslega góðu
sálum, sem engum ætlar ílt, af
jþví að ekkert ílt bjó í henni
sjálfri. — Falleg ístöðulítil og
jbarnslega góð, þar er henni rétt
lýst. — Var hann líka ekki að
gera vel við okkur öll — gefa
okkur heimili og senda bróður
minn í skóla, — sagði hún. —
Ekki mig. Eg vinn eins og hver
önnur vinnukona, nema hvað eg
fæ ekkert kaup, sagði eg. —
Vertu þolinmóð, barnið mitt, —
hann bætir þér það upp þegar
hans tími kemur, sagði hún. —
Nei, það skal hann gera þegar
^minn tími er kominn sagði eg. —
Því næsta sumar fer eg til Ame-
! ríku og hann skal skaffa mér
farareyri. Við ættum að fara
oll. — En til slíks mátti móðir
mín ekki hugsa. — Hvað svo sem
; gæti hún gert þar.
Næsta sumar fór Þuríður
prestsdóttir — svo var eg kölluð
í þá daga — vestur um haf og
lenti í Winnipeg1. Tíu árum
seinna var eg orðin Þuríður
gamla þá innan við þrítugt.
Þessi ár færðu mér þær frétt-
ir að heiman, sem gerðu mig
garnla og harðlynda. Hjónaband
jmóður minnar reyndist eins og
j eg bjóst við. Maður hennar
gerði henni alt til skapraunar
sem hann gat svo báðir lögðust
í drykkjuskap þriðja veturinn
sem þeir voru suður frá — og
voru þó báðir mannsefni. Systir
mín, sem var ístöðulítil og um
flest lifandi eftirmynd móður
I sinnar, tók sér mjög nærri ófarir
móður sinnar og óreglu drengj- .
anna. Eg skrifaði henni og bað ,
hana að koma vestur, en móðir
j okkar fanst hún ekki geta án
hennar lifað, svo ekkert varð
! úr því. Eitt haustið þegar þeir
félagar voru að búa sig suður,
sagði bóndasonur föður sínum
að hann væri trúlofaður stjúp- j
dóttur hans. Bóndi glotti og
kvaðst ætla honum betra hlut- j
skifti en að giftast inn í betlara- j
i ætt þá, og benti á konu sína og J
börn hennar. Varð út úr þessu
svæsin rimma þá þegar. Samt
var sléttað yfir það í bráðina, og
'þeir piltarnir fóru suður. Var
það síðasta ár þeirra í Latínu
j skólanum og báðir útskrifuðust
! með góðum vitnisburði. Um vor-
Jið vildi bróðir minn ekki fara
|heim, kom hann sér á skip og
I hefir ekki heyrst frá honum síð-
'an.
Þegar bóndasonurinn kom
heim um vorið, vildi hann gifta
sig strax. En karl neitaði og
kvaðst gera hann arflausan ef
hann giftist áður en hann fengi
embætti. Leit þetta út sem til-
slökun og lét sonurinn það svo
vera, en það fór á annan veg.
Samt var alt kyrt þar til leið á
sumar og fólk var alt við hey-
vinnu, nema móðir mín — hún
gekk aldrei að heyvinnu — og
systir mín, sem var lasin og því
heima við að hjálpa móður sinni.
Kemur þá bóndi heim úr ein-
hverju ferðalagi, augafullur, og
sem óður væri. Jós hann yfir
þær mæðgur svæsnustu skömm-
um, grípur hana og misþyrmir
henni svo að hún varð fárveik
og lagðist í rúmið. Þegar fólkið
kom heim og sonurinn fékk að
vita um þetta, lenti þeim feðg-
um saman á ný. Flutti hann
síðan systur mína til nágranna
sem hjúkruðu henni. Þegar hún
komst á flakk kom hann henni á
vesturfararskip, skyldi hún fara
til mín. Sjálfur ætlaði hann að
koma næsta sumar, því í svipinn
hafði hann ekki ráð á meira fé,
en fargjaldi hennar. Þegar til
Winnipeg kom, var hún svo veik,
að hún gat enga björg sér veitt
og var því tafarlaust flutt á
sjúkrahúsið, og þaðan var mér
gert aðvart. Á sjúkrahúsinu
fæddist Þórður löngu fyrir tím-
ann, en móðir hans dó um leið.
Að hvað miklu leiti Þórður átti
vanskapnað sinn að þakka afa
sínum, veit eg auðvitað ekki. En
þætti ekki ólíklegt að niisþyrm-
ingin sem móðir hans varð fyrir
hafi valdið honum. — Hafði
Þórður fengið að njóta eðlis-
gáfna sinna er ekki ólíklegt, a$
heimurinn hefði heyrt hans get-
ið, og sennilega grætt á tilveru
hans — þrátt fyrir vanskapnað-
inn. En hann var þess utan heilsu
veill alla æfi. — Hver veit —
það hefir líklega ekki átt að
verða. Forlög ráða, segja menn.
— En hver skapar þessi forlög?
Nú jæja, nú er það alt búið, að
því er Þórð snertir.
Nú varð löng þögn. Sögu
þessa sagði Þuríður mér ekki í
einni lotu, eins og eg segi hana.
Heldur með löngum hvíldum,
einsog henni væri örðugt um
mál — eða, var hún að vega sam-
hengi orsaka og afleiðinga. Eg,
tók aldrei fram í fyrir henni, og J
enn gerði eg það ekki. Loks leit
hún upp og út — eins og sæi j
eitthvað langt langt í burtu, og
segir svo:
Eg býst við þig langi til að
vita, hvar og hvernig Þórður
kyntist öllu þessu fólki. Mæðg-
um þeim sem tóku á móti okkur,
kyntist hann á Þýzkalandi, og í
gegnum þær flestu þessu fólki
- MAFNSPJÖLD -
Dr. M. B. Halldorson
401 Boyd Bldg.
Skrlístofusíml: 23 674
8tundar sérstaklega lungnasjúk-
dóma.
Er að flnni 6 skrlfstofu kl. 10—1
f. h. og 2—6 e. h.
Heimill: 46 Alloway Aye.
Talaími: 33 15»
Jacob F. Bjarnason
—TRANSFER—
Baggage and Furniture Moving
591 SHERBURN ST.
Phone 35 909
Annaet allsfconar flutnlnga fram
og aítur um bselnn.
MARGARET DALMAN
TEACHER OF PIANO
454 BANNINO ST.
Phone: 26 420
sem mætti okkur í Seattle. Þang-
að fór hann oft og dvaldi þá
tíma og tíma — æfinlega hjá
þessum mæðgum. Heimili þeirra
stóð honum æfinlega opið, og
þær voru honum, sem væri hann
sonur og bróðir. Slíku fólki mæt-
ir maður sjaldan. Auðvitað var
það musikin sem opnaði honum
allar dyr. Enda var hann oft
kallaður þangað til að spila —
taka þátt í musical prógrammi
á stór hátíðum og tyllidögum. —
Hann setti aldrei neitt — en
þetta fólk sá um hag hans að
öllu leiti. Stundum spilaði hann
í kirkju prestsins sem talaði fyr-
ir honum í dag — þegar hann
var staddur þar suður frá. Hon-
um var vel við hann — og fyrir-
bauð að láta nokkurn annan prest
koma nærri líki sínu. — Enn
varð þögn. — ó já, móðir mín dó
sama árið sem Þórður fæddist.
Til bróður míns frétti eg aldrei
eftir að hann fór frá íslandi. —
Og faðir hans — Þórðar —
drakk sig í jhel ífáum árum
seinna. — Alt fyrir syndir ann-
ara, bætti hún við og brosti. En
það var meira en nóg til að gera
mig gamla fyrir tímann, svo eg
fekkst aldrei um titilinn — átti
hann sjálfsagt. Þar hefir þú
sögu mína alla, og æfisögu Þórð-
ar. Hann var eins og þú vissir
nokkur ár í Þýzkalandi að læra
tónfræði. Af og til í Seattle,
eftir að við komum vestur, og
ferðaðist með þessum mæðgum
fram og aftur um Ameríku,
dvöldu þau meira og minna í
San Francisco, Los Angeles,
New York og víðar, og seinast
tíma í Hollywood. Alt þetta
gerði honum gott, og hefði heils-
an ekki bilað, og dauðinn kallað,
er ómögulegt að segja ....
Hún lauk aldrei við setning-
una, bara þagnaði. Ekkert orð
um hana sjálfa. Einveru, bar-
áttu, sjálfsfórn — ekkert orð!
Hún var ekki að fiska eftir með-
aumkvun, því síður lofsyrðum
um hana sjálfa. Hvað gat eg
sagt. — Ekkert var fjarri mér
en að bjóða slíkt. Þessvegna
var þögnin löng.
Nú skulum við fara að hvíla
okkur Willi minn, sagði hún,
stóð upp, vísaði mér til herbergis
og bauð mér góða nótt. Með
það lauk þessum langa degi.
— Hvaðan er Þórðar nafnið—
hugkvæmdist mér að spyrja,
þegar Þuríður var að halla aftur
hurðinni.
Það var föðurnafn Þórðar —
það eina sem hann hafði úr
þeirri ætt, — svaraði Þuríður
og fór.
< G. S. THORVALDSON
B.A., LL.B.
LögfrœSingur
702 Confederatlon Llfe Bld*.
Talsíml 97 024
w. J. LINDAL, K.C.
BJÖRN STEFANSSON
tSLENZKlR LÖQFRÆÐINQAM
á öðru gólfl
325 Main Street
Talsími: 97 621
að
— nnJvlkudají*^
hverjum mánuðl
M. HJALTASON, M.D.
ALMENNAR LÆKNINQAM
Sérgrein: Taugasjukdómar
Lsetur útl meðöl 1 vlðlögum
Vlðtalstímar kl. 2_4 « h
7—8 kveldlnu
Slm. 80 867 665 vlctor gt
Skáldið: Eg veit ekki, hvað eg
á að gera. Á eg að brenna kvæð-
in mín — eða á eg að senda þau
til útgefenda?
Vinurinn: — Manni dettur
venjulega það bezta í hug fyrst.
A. S. BARDAL selur llkklstur og annaat um útíar- lr. AUur útbúnaður sá bestl Enníremur selur hann •li.w^... mlnnlsvarða og legsteln*. 843 8HERBROOKK 8T. Phone: 46 607 WINNIPEO
Dr. S. J. Johannesíion *18 Sherburn Street TaJslml so 877 Vlðt&lstlmi kl. 3—6 «. h.

Dr. D. C. M. HALLSON Physlclan and Surgeon 264 HargTave (opp. Eaton’s) Phone 22 775
Rovatzos Floral Shop *06 Notre Dame Ave. Phone 94 85« Freah Cut Flowers Daliy Plants ln Season We specialize in Wedding ðc Concert Bouquets & Funeral Deslgna Icelandlc spoken

THL WATCH SHOP Thorlakson Baldwin Diamonds and Wedding Rings Agents for Bulova Watcheg Marriage LJcenses Issued 699 Sargent Ave.

Dr. A. V. JOHNSON tSLENZKUR TANNLÆKNIM 212 Curry Bldg., Winnipeg Qegnt pösthúsinu Simi: 16 216 Heimillt: 33 346

J. J. Swanson & Co. Ltd. MEALTORS Rentel, Ineuranee and Financial Agentt Slml: 94 221 M8 PARIS BLDO.—Wlnnlpcg

Gunnar Erlendsson Pian okennari Kenslustofa: 701 Victor St. Simi 89 535

Omci Phok* Ru Phohs n an 72 409 Dr. L. A. Sigurdson 1M láXDIOAL ARTS BTJILDINa Omci Houss: 19 - 1 4« • 1 T.U. *■» Trr irronmmri