Heimskringla - 16.03.1938, Side 1

THE PAR-T-DRINK
Good Anytime
In the 2-Glass Bottle ^ ©
AVENUE
Dyers & Cleaners
Fatahreinsun vor er þess
verð að reyna hana.
Hvergi betri.
SÍMI 33 422
658 St. Matthews
LII. ÁRGANGUR
WINNIPE5G, MIÐVIKUDAGINN, 16. MARZ 1938
Sammeining Austurríkis
og Þýzkalands
f bók sinni (Mein Kampf) sem
Hitler skrifaði 1924 og segir
fyrir í um stjórnarfarsleg áform
sín, kemst hann svo að orði um
Austurríki', landið sem hann er
fæddur í: “Frá því að eg var lítill
drengur, hefi eg verið sannfærð-
ur um, að eyðilegging Austur-
ríkis væri nauðsynleg til trygg-
ingar þýzku þjóðerni. . . Tak-
mörk Þýzkalands verða að ná
þangað, sem nokkur Þjóðverji
býr.”
Þessi- orð úr bók Hitlers munu
hafa rifjast upp fyrir mörgum
s. 1. föstudag, er hann tók Aust-
urríki með hervaldi og “sam-
einaði” það, eins og hann kallar
það, Þýzkalandi. Sjálfstæði
Austurríkis var með því koll-
varpað og þá eflaust framtíð
þýzks þjóðernis betur trygð en
áður, jafnvel svo vel trygð, að
innan nazista heimsins kveðiir
nú við: “Hitler stjórnari Ev-
rópu!”
Sagan af þessu er í fám orðum
á þessa leið:
Á síðast liðnu hausti heim-
sótti Kurt von Schuschnigg, for-
sætisráðSerra Austurríkis, Hitl-
er, á bústað hans Berghofi (Der
Berghof), um tvær mílur frá
landamærum Austurríkis. Er
mælt að í brýnu hafi slegið með
honum og Hitler út af því, að
Schuschnigg var ófáanlegur til
að samþykkja skoðnn Hitlers um
“sameiningu” (anschluss =
union) Austurríkis og Þýzka-
lands. Til þess að sýna Schusch-
nigg að hugur fylgdi máli sendi
hann nokkurt herlið 16. febr. til
landamæra Austurríkis. Með því
Er hann einnig hermála og inn-
anríkisráðherra og hefir alger
umráð hers og lögreglu. Dóms-
málaráðherra er skipaður Franz
Hueber, mágur Hermanns Gör-
ings, hermálaráðherra Hitlers.
Mentamálaráðherrann heitir Os-
wald Menglin og var háskóla-
kennari í Vín. Hann hefir verið
nazista sinni síðan 1934. Akur-
yrkjumálaráðherrann er Anton
Reinthaler, nazisti í húð og hár.
Verzlunarmálaráðherrann, Hans
Fischboek, er nefndur “Göring
Austurríkis”. Og fjármálaráð-
herrann heitir Rudolf Neumeyer.
Lögreglan hefir öll verið skip-
uð eindregnum nazistum.
Fylkis, bæjar og sveitastjóm-
ir hafa einnig allar verið skip-
aðar átrúnaðargoðum Hitlers.
Yfir sólarhringinn sem alt
þetta skeði á, voru 1,100 manns
hneptir í varðhald; voru þeir
allir fylgismenn Schuschniggs.
Nazista stjórnin setti algert
eftirlit með öllum blöðum lands-
ins, sem ekkr voru gerð upptæk.
Allur iðnaður er og mikið til í
höndum nazista.
Gyðingar þorðu ekki að láta á
sér bæra; héldu sig flestir inni
meðan nazistar voru að húa um
sig. Þeir sem út á götur
slangruðu, voru hrjáðir og
hraktir.
NúMER 24.
er-— Kræki Hitler í þau, færir
Þýzkaland vel út stakkinn.
Ungverjalandi er auðvitað
hættast. En það landið sem
Frakkar og Bretar bera mesta
áhyggju út af, er Czechó-Sló-
vakía. Frakkland hefir heitið því
vernd, en það getur ekki neitt
gert fyr en það veit hvernig í
segl Bretans stendur. Það er
ekki lengra síðan en 1936, að
Bretar og Frakkar hétu Austur-
ríki sinni vernd. En þegar á
átti að herða, varð hún svipuð og
vernd Blálands af hálfu Þjóða-
bandalagsnis. Ef að líkum læt-
ur, getur því vel verið, að Hitler
hafi óbundnar hendur í Czechó-
Slóvakíu, sem í Austurríki.
Á móti þessum hamförum
Hitlers í Mið-Evrópu, virðist
Eden ávalt hafa barist. Undir
eins og hann er farinn úr stjórn
Breta, fer Hitler á stúfana. Auð-
vitað voru samningar Breta og
Frakka um vernd Austurríkis
hinir sömu. En Hi-tler segir það
ekkert að óttast. Þessar þjóðir
standi ekki við neina samninga,
ef það kosti þær eitthvað. Hann
meira að segja játar, að hann
skáki nú í því skjóli.
Mussolini um að leggja Austur-
ríki- undir Þýzkaland.
En um þes^a breytingu á af-
verið að undirbúa og kenna það,
er krýndum þjóðhöfðingjum er
þörf á að kunna. Móðir hans,
stöðu Mussolini, vissi Schusch- Zita, sparar ekkert til þess, sem
og hins, að koma svo málum fyr-
ir, að sonur sinn verði að lokum
tekinn til konungs í Ungverja-
nigg ekkert, er Hitler tók í vetur
að ónáða hann
Nú er spurt, hvað gera Eng-|landi (og Austurríki), og safni
land og Frakland? Frakkar hafa landshlutum þess aftur saman í
lýst því yfir að þeir fari af stað ! eitt.
SKEYTI FRÁ EVRóPlJ
í GÆR
ef Hitler ráðist á Czecho-Sló-
vakíu. En með því er ekki sagt,
að England láti sig það skifta.
England lofar Frökkum aðstoð
verði á Frakkland sjálft ráðist.
En þó Frakkland aðstoði aðra
þjóð, kemur Bretum það ekkr
við. Bretar hafa samningslega
engum skyldum að gegna í Mið-
Evrópu öðrum en þeim, er felast
þj óðabandalagssamningunum.
Og þeir samningar snerta þá
ekki sérstaklega neitt meira en
hverja aðra þjóð í þjóðabanda-
laginu.
Eigi að síður er nú mikill
knurr á Englandi út af því
hvernig komið er og friðurinn
sem Chamberlain-stjórnin var að
vinna að með sáttatilraunum sín-
Að þessu öllu til vegar snúnu,
hélt Hitler sjálfur suður til Vín
s. 1. laugardag. Var honum auð-
vitað tekið hið bezta. f ræðu
sem hann flutti þar, kvaðst hann
jtil þessa ráðs hafa gripið til þess
að létta kúguninni af austur-
að nú hafði Mussolini skorist úr jrísku þjóðinni, sem hún hefir,
leik sem vikið skal að síðar, og eins og Þýzkaland, átt við að búa
vildi ekkert sinna því, sem Hitler síðan 1918. Fór hann ekkert
og Schschnigg fór á milli, var dult með það, að sér fyndist það
Schuschnigg nú að láta í minni skylda hvers ærlegs Þjóðverja,
Pokan fyrir Hitler og ganga í að frelsa þjóðbræður sína, hvar
fyrsta sinni að kostum hans. En sem væru, undan oki því er á
þeir voru í það skifti, að Austur- þeim hefði hvílt síðan stríðinu
ríki tæki eina þrjá nazista í mikla lauk. Og Þjóðverjar og
fáðuneytið. afkomendur Þjóðverja eru þó
Þegar Hitler hafði nú svona nokkrir eða um 10 til 20 af
langt gengið, sá Schuschnigg, að hundraði í löndunum umhverfis
þess yrði skamt að bíða, að Hitler Austurríki, svo sem Unverja-1
Wundi stíga spori lengra. Ákvað landi', Czecho-slóvakíu og víðar.
hann því á meðan Austurríki var Kvað hann Þjóðverja í löndun-
að nokkru sjálfu sér ráðandi, að um sem sigurvegararnir hefðu
láta fara fram almenna atkvæða- stofnað eftir stríðið mikla, eiga
Kfeiðslu um það, hvort Austur- við óbærilegt andlegt böl og kúg-
Hki vildi' sameinast Þýzkalandi un að búa.
eða halda uppi sjálfstæði sínu. ------
Atti sú atkvæðagreiðsla að fara Stærð Austurríkis er nú að-
Ham s. 1. sunnudag (13. marz). eins 32,360 fermílur og íbúatal-
En nú versnar sagan. Þegar an 6,760,000. Um 97 af hundraði i Spánarmálunum. Það var
r _ __«n______________
Þó þess sé nú ekki getið í Jiin-
um margorðu fréttum í dagblöð-
unum um þetta landarán Hitlers,
er það Mussolini, sem mikið
kemur við þessa sögu. Hann
hafði ávalt verið á móti því, að
Þýzkaland næði fótfestu í Aust-
urríki. Hann leit eflaust á að
Hitler væri svo beztur vinur að
hann væri ekki- einn af nábúun-
um. Og Triest-skagi Austurríkis
var lagður til ftalíu eftir stríðið
mikla. Það gat svo farið að
Hitler krefðist hans einnig til
þess að hafa aðgang að Miðjarð-
arhafinu. Að Mussolini leit
þannig á það mál, kom í ljós í
nazista uppþotinu, 1934, er Doll-
fuss kanslari var drepinn. Sendi
þá Mussolini herlið sitt norður
til Brenner Pass til að skakka
leikinn. Þegar Schuschnigg kom
nú úr heimsókninni frá Berg-
hofi og hann vissi hvað um var
að vera fyrir Hitler, bjóst hann
við að Mussolini mundi sem fyr
koma Austurríki til aðstoðar. —
Hann sendi skeyti til Róm, en
Mussolini var aldrei heima. —
Hvað hafði gerst milli þeirra
Hitlers og Mussolini síðan 1934?
Eins og kunnugt er, heimsótti
Mussolini Þýzkaland á síðast
liðnu sumri. f fréttum af því
jferðalagi var það eitt sagt, að
þeir hefðu verið að koma sér
saman um hvað gera skyldi í
að
Austurríska ! v!su S1H, en hó ekki allur sann-
Stærð Ungverjalands nú er
36,179 fermílur, þ. e. eins og
einn sjötti af Manitoba eða
minna en ísland. fbúatalan er
hálf níunda miljón; þeir eru
kaþólskir og mótmælendur.
Þar sem Hitler er nú búinn að
taka Austurríki, er ekki ótrulegt
að hann verði konungurinn en
ekki Otto, sem Ungverjar bíða
eftir.
* * *
Við strendur Spánar í nánd við
Tarragona, rigndi sprengjum
yfir brezkt skip frá flugbátum
Francos í gær og kviknaði í skip-
inu. Einn maður fórst og fjórir
meiddust. Skipið hét Stanwell
og var 5,747 tonn að stærð. Það
um við ítalíu, virðist fjarri en !var brenna síðast þegar af
nokkru sinni fyr. Útlitið hefir
versnað en ekki batnað. Það
þarf minna nú út af að bera til
þess að Evrópa fari í bál, en
nokkru sinni' fyr.
Hitler fréttir um atkvæðagreiðsl- eru þýzkumælandr. ______________ .
Una, ræður hann undir eins af, þjóðin er að mestu af þýzkum leikurinn. Eríndi Musolini' á fund
að hún skuli' aldrei fara fram. ættum. Þeir munu því ekki frá , Hitler-s var að komast að skulda-
^östudaginn 11. marz, hrúgar því sjónarmiði skoðað, vera sam- lúkningu við hann fyrir aðstoð
hann því herliði til Austurríkis. bandi við Þýzkaland neitt frá- hans í Spánarstríðinu, því sjalf-
Sá þá Schuschnigg að fokið var hverfir. “ -----“................
Það er aðeins stjórn-
í öll skjól um vernd lýðríkisins. skipulagið á Þýzkalandi, \sem
Hefur hann her sínum og þegn- þeim lízt miður á. Þegar austur-
Uni skipun um að forðast blóðs- ríska lýðveldið var myndað eftir
áthellingar og grípa ekki' til stríðið náði það aðeins yfir þann
v°Pna í móti. Að því búnu segir hluta, sem Þjóðverjar bjuggu
stjórn hans af sér. í útvarps- mestmegnis í. fbúatala keisara-
r3eðu sem hann hélt um leið og dæmisins var um 50 miljónir
hann kveður, segir hann hvernig fyrir stríðið.
Lomið sé, að þjóðin geti ekki Ef Hitler léti nú við það sitja,
Verndað sig fyrir ofurefli her- að taka Austurríki mætti ef til
liðsins frá Þýzkalandi, og biður vill á sama standa um það. En
örottinn að vera með þjóð sinni. það sem nágrannalönd Austur-
^akti ræða hans athygli út um ríkis óttast, er að Hifler láti ekki
allan heim. við það sitja og hætti ekki fyr
Að svo komnu, myndar Hitler en hann hefir endurheimt alt eða
nýja stjóm og tekur við yfirráð- mest af hinu forna keisaradæmi.
Urn landsins. Á einni nóttu ger- Og það er Ungverjaland alt,
ast þessi tíðindi að austurríska Czechó-Slóvakía, Yugo-Slavía að
Kíóðin gengur Hitler nauðug, miklu leyti og Rúmanía að
viljug á vald. Forsætisráðherra nokkru, hluti af Póllandi og Búl-
skipar Hitler nákominn vin sinn, garíu. Sum þessara landa eru
Arthur Seyss-Inquart að nafni. þrefalt stærri en Austurríki nú
um sér ætlaði Mussolini Spán.
Það bætti aðstöðu hans við Mið-
jarðarhafið og Gibraltar átti að
mola sundur með tíð og tíma. En
hvernig var hægt að launa Hitler
aðstoð hans? Með því að gefa
honum lausan taum í Austurríki.
Það var ódýrasta greiðslan. Og
Hitler gekk að því.
En hvernig átti að fara að því
að hefja þessa innreið í Austur-
ríki? Þannig að bjóða Bretum
frið, er Mussolini þóttist viss um
að þeir yrðu fegnir, þar sem
þeir vissu um allar ráðagerðir f-
talíu, því Mussolini hafði lýst því
yfir fyrir tveimur árum, að hann
ætlaði' að sökkva brezka flotan-
um á sjávarbotn. Það var að-
eins einn maður í veginum. Það
var Eden utanríkisritari Breta.
En svo fór Eden og alt gekk eins
og í sögu úr því fryir Hitler og
því fréttist.
* * *
Franski sendiherrann á Spáni,
Erik Labonne, tilkynti frönsku
stjórninni s. 1. mánudag, að út-
litið væri mjög hættulegt á Spáni
um þessar mundir og bað að
senda skip til verndar frakknesk-
um mönnum syðra. Frakka-
stjórn sendi um hæl 3 herskip.
Ungverjaland
Fyrir stríðið mikla var Ung-
verjaland hluti af keisaradæmi
Austurríkis. Eftir stríðið var, Lið Francos hefir sótt fram um
það svift meira en tveim þriðju hrl'g og kVað langt komið með að
af landi sínu og rúmum helmingi kijúfa í tvent þann hluta lands-
íbúanna. Ungverjaland var,inS( sem er { höndum stjórnar-
fyrsta landið til að feta í fótspor innar. Náðu þeir þorpi er Rai-
Rússlands og setja á laggir bol-
sévikastjórn með hinum kunna
Bela Kun í broddi fylkingar. En
sú stjórn varð skammær. Hún
hröklaðist frá völdum eftir 6 jFranco sætu á sáttaráðstefnu, en
mánuði og átti hervald frá Rú-1 af henni hafa ekki frekari fréttir
mundo heitir í gær og slitu með
því samgöngum milli Valencia og
Barcelona. Ennfremur var þess
getið að stjómarsinnar og
maníu mestan þátt í því.
Þá tóku sósíalistar xiHÍstjórn-
artaumunum. En það fór ekki
betur. Stjórn þeirra var brátt
steypt. Árð 1920 var svo þjóð-
borist.
- * * *
Borgarstjórar og oddvitar
viðsvegar að úr Canada sitja á
ráðstefnu í Ottawa. Þeir segja
þing mikið haldið ogsamþykt, að 'fjárhag bæja og sveita á heljar
koma aftur á fót koungsríki —|þröminni og krefjast að sam-
án konungs. — Nicholaus von bandsstjórn taki að sér kostnað
Horthy, aðmíráll, var gerður að Jvið framfærslu atvinnulausra.
ríki-sstjóra, þar til að konungur * * *
yrði kosinn. Reyndi fyrverandi Frá sambandsþinginu í Ot-
keisari Karl, faðir Claiman Otto, itawa hefir heyrst, að stjórnin
að komast þar til valda og ná í hugsi sér að auka útgjöldin til
kórónu St. Stephens. En það hernaðar á viðaukafjárlögunum
tðkst ekki. Var hann að lokum jeitthvað eða jafnvel alt að því
útlægur ger í Ungverjalandi og
dó skömmu síðar.
Síðan stríðinu lauk, hefir
stefna Ungverjalands mjög verið
sú, að reyna að ná í eitthvað aft-
úr af því landi, sem af því var
tekið og skenkt Czecho-slóvakíu,
Rúmaníu og Yugo-slavíu. Hefir
samfara því þótt bera á einræði,
nazisma.
Einn af hverjum tíu íbúum
landsins eru þýzkir og af þýzk-
um ættum. Verkamönnum við
akuryrkju sem heyra til nazista-
félögum, eru greiddir sjö shill-
ings á mánuði til þess að út-
breiða nazisma í landinu. For-
sætisráðherra Koloman Daranyi,
sem er íhaldsmaður og gætinn,
reynir að stemma stigu fyrir
þessu, en helzti' yfirmaðurinn í
flokki hans, André Mecser, er
gífurlegur nazisti og má sín
miklu meira en forsætisáðrherr-
ann.
Margir Ungverjar virðast trúa
því að landið þeirra hætti senn
að vera konungsríki, án konungs.
Árið 1930 var t. d. samþykt, að
dómar allir skyldu kveðnir upp í |er eftir Einar H. Kvaran. Frá
nafni krónunnar. Við hverja efni hans var byrjað að skýra í
kaþólska messu, er beðið fyrir síðasta tölublaði og heldur því
konunginum. Og Otto, er enn áfram í þessu og næsta blaði.
um helming. Þau nema nú 34
miljón dölum.
* * *
í Frakklandi urðu stjórnar-
skifti s. 1. viku og er Blum, fyrr-
um forsætisráðherra, aftur tek-
inn við stjórn. Er mælt að sam-
vinna Frakka og Breta hafi
skánað eftir að hann kom til
valda.
* * *
Þrír fangar sluppu úr fangels-
inu í Stoney Mountain s. 1. fimtu-
dag. Þeir klifruðu upp stein-
vegginn og komust burtu. Einn
þeirra náðist litlu síðar þar sem
hann var að fela sig í heystakki
eina eða tvær mílur burtm Hinir
tveir hafa ekki fundist þrátt fyr-
ir mikla leit.
— Fréttastofan “Associated
Press” segir alt benda til að
Frakkland og Bretland séu reiðu-
búin að grípa til vopna ef með
þurfi til verndar Czecho-Slóvakíu
og að Bretar hafr tilkynt Hitler
það.
* * *
Sir Samuel Hoare æskti í út-
varpinu að ein miljón manna á
Englandi gæfi sig sem skjótast
fram sem sjálfboðar til að starfa
að vernd heima fyrir gegn loft-
sprengju árásum.
* * *
Nafninu “City Hall Square”
á einni aðalgötunni í Vínarborg,
var breytt s. 1. mánudag; heitir
gatan nú “Adolf Hitler Platz”.
♦ ♦ ♦
Frá Praha, höfuðborginni í
Czecho-slóvakíu, kom sú frétt, að
vara-forseti nazistaflokksins þar
í landi' hafi lesið upp í neðri deild
þingsins ávarp, er sama sem full-
yrði að hins sama bíði Czecho-
slóvakíu og Austurríkis; er sagt
að þingmenn hafi sett hljóða.
* * *
Á þinginu í Frakklandi kom
til mála að fjölga herliði á landa-
mærum Spánar og Frakklands.
* * *
í frétt frá Brusell í Belgíu er
hermt að Kurt von Schuschnigg
fyrrum forsætisáðrherra Aust-
urríkis hafi gift sig s. 1. mánu-
dag greifafrú Czernin, sem hann
hefir verið trúlofaður árlangt.
* * *
Frá Moskva er símað, að
swastikan (þýzka flaggið) hafi
blaktað yfir sendiherrahöll Aust-
urríkis og sendiherrann hafi til-
kynt sovét stjórninni ástæðuna.
* * *
Frá Vín er símað að Gyðinga-
viðskiftahúsum í Austurríki' hafi
verið lokað. — Lögfræðingum
þeirra og læknum hefir verið
bannað að starfa. Fjöldi Gyð-
inga hefir verið hneptur í varð-
hald. úti á götunum er þeim
misþyrmt. Magir hafa flúið til
Póllands. Þeim hefir verið til-
kynt að þeir hafi ekki atkvæðis-
rétt.
* * *
Wilhelm Miklas, fyrrum for-
seti Austurríkis, hefst nú ekkert
að og situr heima. Hitler skoðar
hann andstæðing sinn. Forsæt-
isráðherrann hýi, er nefndur
'Governor” af Hitler sjálfum er
bendir til að Austurríki sé nú
aðeins eitt af fylkjum Þýzka-
lands.
* * *
Rússland heitir Czecho-sló-
vakíu aðstoð ef Frakkar geri
það.
* * *
Þýzk blöð tilkynna Czecho-
slóvakíu að hún skuli brátt verða
við því búin, að gera út um málið
viðvíkjandi 3,500,000 Þjóðverj-
um, sem þar búi.
Heimskringla er beðin að geta
þess að Lekfélag Sambandssafn-
aðar hefir ákveðið að sýna ís-
lenzkan leik, er það hefir verið
að æfa, mánudaginn og þriðju-
daginn, 4. og 5. apríl, n. k.
Leikurinn heitir “Jósafat” og
Pétur Guðmundsson að Gimli',
Man., andaðist síðast liðin föstu-
dag (11. marz). Hann var 81
árs að aldri, fædur á Kjölnesi við
Húsavík á íslandi 3. apríl 1857.
Pétur fluttist frá íslandi til Win-
nipeg árið 1888; þaðan fluttist
hann til Gimli 1895 og hefir átt
þar heimili síðan. Tvö undanfarin
ár dvaldi hann hjá Þórarni syni
sínum. Fjögur böm lifa hinn
látna, þrír synir: Björn, Baldur
og Þórarinn og ein dóttir: Mrs.
Margrét Munson.
Jarðarförin fer fram að Gimli
miðvikudaginn 16. marz, kl. 2
e. h.