Heimskringla - 27.04.1938, Síða 5

Heimskringla - 27.04.1938, Síða 5
WINNIPEG, 27. APRfL 1938 HEIMSKRINGLA 5. SÍÐA saga út af fyrir sig). Allir ís- lendingar þekkja þá rækt sem hundarnir leggja við sínar þúf- ur, með vökvun og áburði, svo mennirnir kunna ekki betur til jarðræktar, og svo alt það snudd og snuður hundanna og sere- móníur þeirra við þúfurnar. En gætum að; — með sinni aðdáun- arverðu þefvísi getur hundurinn innan um mesta fjölda ólíkra þefafbrigða ýmsra hunda, frá mörgum bæjum og bygðalögum, sem þarna hafa markað komu sína, fundið einmitt þann þef, sem honum er kærastur. Hann þefar og sansar sig og sér í anda sinn ástvin, eins og ljóslifandi nærstaddan. Hann bregður sér á kreik af kæti, með reist eyru og hringað skottið og krafsar svörðinn. Skáldíð Jóh. V. Jensen hefir út af þefvísi hundanna líkt þeim við forna handritagrúskaraýsem orðnir eru leiknir í að lesa mörg handrit á sama bókfellinu. í gamla daga var sem sé oft notað sama fellið, — þvegið af það let- uf, sem á var ritað áður, og skrifað ofan í það, — stundum hvað eftir annað. Eins og gefur að skilja þarf mikinn skarpleik og kunnáttu til að lesa rétt. úr slíkum handritagraut (Palimp- sest, kallast slíkt á útlendu máli). arnir út í allar áttir. Það er að- étur annan þegar færi gefst. eins eitt ráð við þessu, sem Sem betur fer er þetta of ein- menn einir kunna, en það er að hliða skoðað. Það er önnur hlið inn er hafa verið tvenn: Blaða- menska og lækningar. Eg vil á- líta a'ð blaðamenskan hafi verið velta kúlunni út í vatn, eða glæsilegri, jafnvel hjá grimm- hans aðal starf og það sem hugur skvetta á dýrið vatni. Þá réttir ustu rándýrunum. Það er kær- það úr sér og gefur höggstað á leikans hlið, föður- og móður- sér og má þá vinna á því. Tófan ást, og gott samlyndi milli syst- þekkir þessa náttúru dýrsins, og kina og skyldra. Eigin hagsmun- er ekki lengi að hugsa sig um irnir víkka sinn verkahring út hvað til bragðs skuli taka — og fyrir ættina, dýrin fara að halda sprænir yfir það. hóp, og í félagsskap að vernda Nú mætti enn halda lengi á- hvort annað og styrkja gegn ó- fram og færa sig eftir flokkum dýraríkisins til fugla og fiska, skriðdýra og skorkvikinda o. s. frv., og þyrfti víða að staldra við, því aðdáunarvert er hugvit og ráðkænska svo margra, margra dýra þó langt sé rakið niður eftir frá æðri dýrunum til hinna lægri og lítilsigldari. En alveg sérstaklega verður manni starsýnt á háttalag býflugn- anna og mauranna. Þeirra bú- skapur og byggingarlist og þeirra stéttaskifting og þjóð- skipulag vekur hjá oss hina mestu furðu. Hér er efni í ann- að kveldspjall, sem bíða verður seinna tækifæris. Við göngum í skóla til þess að læra ýmsa hluti, sem feður okk- ar og mæður kunnu eða aðrir sem þeim voru snjallari. Dýrin hinsvegar eyða sinni æsku og vinaárásum. Hver andstæðan kallar aðra fram. Eingingirnin grimm og köld, kveikir á blysi kærleikans. DR. SIGURÐUR JÚLfUS JÓHA'NNESSON SJÖTUGUR Um kisurnar skal eg vera i komast á legg án nokkurs skóla- stuttorður, því eg hefi aldrei; lærdóms í því, sem mestu varð- dáðst að þeirra gáfum í öðru en j ar, eins og að sjá tilvonandi af- að veiða mýs og rottur. En gam- kvæmi sínu farborða. Þetta an væri með kisu að geta með , kunna þau reiprennandi þegar til hennar radiostengum — veiði- j þarf að taka, því sú þekking er hárunum — skynjað og séð með ;fengin að arfi frá kyni til kyns, innra hugskoti, fjarlægan músa-jog aðferðirnr hjá hverri dýra- gang og músanna búskaparbasl í tegund ætíð hinar sömu. þeirra holum. Ungarnir dreifast frá foreldr- Þegar eg var drengur, sagði unum þegar þeir komast á legg mér einn leikbróðir minn og ná- 0g byrja svq sjálfir þann bú- granni, að hann hefði fundið iskap, sem þeir aldrei hafa séð músarholu. Síðan hefði hann(fyrir sér. Músin safnar sér farið heim og sagt pabba sínum forða, björninn legst í híði, fugl- og hefðu þeir síðan báðir farið arnir byggja sér hreiður og að holunni með spaða og stungið liggja á eggjunum til að unga Upp þúfuna með varúð til að sjá þeim út, skriðdýrin búa einnig híbýli mýslunnar. Og þar gaf vel um egg sín og sjá um að að líta. Það var bæði' dagstofa sólarhitinn nái að yla þeim til út og svefnherbergi með heyi í rúm- unum; og salerni var þar líka, dálítið afsíðis, og svo forðabúr ^neð brauði og kartöflum og ögn um af smjöri, en það var súrt. Og í niður í holu sina og stingur hjónarúminu lágu nokkrir mús- hana svefnþorni', með eitur- arungar, pínulítil grey, hárlausir i broddi sínum, svo að lirfan verð- eða berstrípaðir. Eg get ekki Jur magnlaust, lamað flykki, sem lýst því hve mér þótti gaman að ^ lifir þó. Síðan verpur ránvespan þessari rannsóknarskýrslu, ogeg ótal eggjum sínum yfir og alt í kring um lirfu skrokkinn og deyr svo á eftir og er úr sögunni. — Nokkru seinna, einn góðan veð- urdag, ungast vespu eggin út í hlýindunum og út skríða smáar lirfur í þúsundatali, sem finna nóga björg fyrir í bráðfeita lirfu- ketinu, bezta nýmeti og undir- stöðumat. ungunar o. s. frv. Ránvespan veiðir sér feita fiðrildislirfu áður en hún verpur eggjum sín- Lirfuna dregur hún síðar ásetti mér, við fyrsta. hentug- leika að finna músarholu og rannsaka málið ítarlega og vís- indalega. En það hefir, þó skömm sé frá að segja, farist fyrir, og fel eg ykkur þetta verkefni hérmeð. Um sama leyti, á mínum æsku- árum I sveitinni, heyrði eg þá músarsögu, sem eg seinna hefi séð skráð í bókum, að mýs séu vanar að ferja sig sjálfar yfir ár og vötn, á mykju skán. Þær sitji stundum saman fleiri í einu |ur. og rói knerrinum ofboð höndug- lega og samtaka með rófunum, __eftir þyí sem sagan segir, að því viðbættu, að stundum geti ein mús látið sér nægja einn hrossataðsköggul og komist klakklaust yfir! Eg yrði nú aldrei búinn, ef eg héldi svona áfram, að segja ykk- ur bæði satt og logið af dýranna vitsmunum, og skal því fara að takmarka mig. Það mætti þó margt segja t. d. um tófuna, sem allir hafa heyrt rómaða fyr- ir klókindi'. Eg skal láta mér nægja að minnast á hvernig tóf- í útlöndum hafa komist upp Alstaðar í náttúrunni verð- um við vör við viturlegar ráð- stafanir, fyrirhyggju og listagáf- - Hvarvetna gægist fram Frh. frá 1. bls. sem hann var við morgun æfi- dagsins og er þá til einhvers lifað. En þrátt fyrir þenna ytri vott mun það þó mála sannast, að erfitt sé að skýra hvað þetta eitthvað er, og spuringunni: — “Til hvers hefi' eg lifað,” torveld- ast að svara; en þó mun svarsins ávalt vera að leita, hjá hverjum einum, í verkum hans og inn- ræti. Það er þetta tvent, sem dregur að sér samúð samferða- mannanna, innrætið og verkin, annaðhvort eða bæði, þegar þeir koma auga á það eða það skýrist fyrir þeim. Menn eru fljótir að dæma, en seinir að skilja, enda er það ekki ótítt, eg vil jafnvel segja að það sé alment, að mönn- um auðnast ekki ávalt að láta verkin bera vott um innsta inn- ræti sitt og verða því vitnisburð- irnir tvennir —verkanna og inn- rætisins, — ekki kannske í mót- sögu hvor við annan, en ósam- hljóða. Kostar það þá kynnr og töluverðan tíma að átta sig á ser þessari ósamkvæmni, sem oftast er orsökin til þess að fæstir njóta fullrar viðurkenningar í samtíð sinni, og engir fyrr, en æfin er* að helmingi gengin. Þetta er á- s.tæðan öllu fremur en hin, sem oft er látin svo heita, að enginn sé spámaður í sínu föðurlandi, að margur er ei metinn sem skyldi. Aldrei hefir verið sú tíð, að ekki' hafi verið sterk þrá hjá hverri þjóð eftir að finna og eiga afburðamenn. En hún hefir ekki ávalt komið auga á þá, þó uppi hafi verið með henni. Þessvegna hefir viðurkenningin ekki komið fyrr en þetta — eftir að þeir voru horfnir. Að vinsældum heiðursgestsins verðum vér því að leita, sem hjá öllum öðrum, í verkum hans og innræti. Verkin hafa ekki ávalt verið samhljóða innrætinu og innrætið ekki ávalt samhljóða verkunum, en þár fer honum að manna dæmum. En það hafa samferðamenn hans haft, af hvoru um sig, með langri við kynningu, að þeir þekkja hann, og þykir innilega vænt um hann. Þeir finna margir að hann er hans hefir hneigst að sérstak- lega. Hann byrjaði ungur að rita og stjórna blaði og það sem hann hefir lagt til almennra mála hefir að mestu leyti komið fram í því sem hann hefir ritað og talað á prenti. Það er skoð- un mín, að vinsælda hans sé að leita í því sem hann hefir ritað og kveðið, og í því lýsi innræjti hans sér, ef til vill mótsagnar minna, en búast mætti við, því blaðagreinar eru ritaðar við alls- konar tækifæri, undir ýmiskon- ar áhrifum, sem alla jafna gefa ekki ráðrúm til ítarlegrar yfir- vegunar, né sjálfs skýringar. — Þetta má einkum segja um póli- tískar greinar, er samdar eru í einni andrá, oftar eftir nauð- þurft flokksins. Þær greinar hefir hann margar ritað en þar hefir hann ekki notið sín, og verður honum þar aftur manna dæmi; Þorsteinn Erlingsson hef- ir lýst hvílík vandhæfni sé á því verki, í þessu erindi í Eden: þjóðmálin steyptist eg því niður brátt, en þar var ei hleypt undan blaki, ?ví vandhitt og skreipt er að flíkra svo flátt að f jandmanna heipt ekki saki; 7Ó flest væri gleypt, sem var logið og lágt er lifandi sleipt á því taki, að finna hvað kleift var að hafa yfir hátt og hverju yrði dreift út að baki.” — — samskonar vit og fyrirhyggja og j þejrra gvaramaður, hluttakandi 1”"’” ^1111 Trmrm_ j kjörum þeirra, baráttu þeirra ur á að vinna á broddgeltinum, en það tekst engum öðrum dýrum, því þar er ekki við lambið að leika sér. Broddgölturinn er þannig víg- búinn af náttúrunnar hendi', að í stað hára er skinnið á bakinu og til hliðanna alsett hörðum bein- kendum broddum, sem stinga eins og nálar þann sem snertir dýrið. — Þegar óvínur' nálgast hringar gölturinn sig saman (en hann getur vetið á stærð með kött) í kúlulíki og standa brodd- listfengi og lýsir sér hjá mönn um. Hvernig finnur björninn á sér, að veturinn sé í aðsígi og eina bjargræðið sé að skrúfa niður lífsins kveik og leggjast í híði? Og — hvernig komst ránvesp- an upp á að svæfa fiðrildislirf- una svo hún legðist i dvala, en lifði þó? Enginn veit. En hér eru tákn og stórmerki, sem góðir prestar geta notað fyrir texta, engu síð- ur en marga ritningarstaði'. Að vísu er vandi með að fara, því frá sjónarmiði bölsýnismanna sýnir náttúran hvarvetna blóðg- ar tennur ag klær. “Ásækja smærri fiska st^prri fiskar, sílum samferða að sama náttstað, náhvals í gapanda gini. og basli. Hann er málsvari lítil- magnans og hefir jafnan verið Hann hefir viljað rétta hluta þeirra. Hann hefir ekki ávalt gert það með hógværum orðum og því hefir staiðið um hann styr og stormur. Ritningin segir að guð líti á hjartalagið, það gerir almenningurinn líka og það er út frá því sem alþýðan hyllir sína menn. f ljóðabréfi gömlu og óprent- uðu kemst St. G. St. svo að orði og lýsa vísur þær að mínum dómi' heiðursgestinum; innræti hans og vilja. Stephan segir: “Heimska er ef hrakinn mann úr her vor sjálfra látum í okkar “kór” þó komi ei' hann Né krjúpi að sömu “grátum”. Mín er þessi óskin ein Eitthvað fá að starfa. Mýkja fáein félagsmein Flytja mál ens þarfa.”-------- Og allir vitsmunir, sem dýrin hafa til að bera, sýnast aðallega þjóna eigin hagsmunum ein- staklinga og ætta. Látlaus hild- jjöfuð verkefni heiðursgestsins arleikur er háður, þar sem hver yf|r þann hluta æfinnar sem lið- j ára viðleitni. Var þá útgáfan Allar ritgerðir hans eru ljósar, lifandi og fjörugar, skrifaðar á lipru og þýðu máli er lýsa hinum sérstöku blaðamanns hæfileikum hans. Þýðari er hann með af- arigðum, svo að jafnvel hinar tyrfnustu ræður og ritgerðir á ensku máli verða skýrar og skiljanlegar hverjum manni, þegar hann er búinn að fara höndum um þær. Hið sama má segja um ljóðaþýðingar hans. — Þær eru þýðar, orðhagar og á- ferðar-sléttar, ram-íslenzkar og raunsæjar og að efnisvali, sam- úðarríkar með öllu því sem veikt er og minni er máttar, eða á við óblíð kjör að stríða. Flest eða alt það sem Sigurður ritar mun vera alment lesið og er það meira en sagt verður um aðra höfunda. Á þenna hátt hefir hann kveðið sér hljóðs, á hinu vestur-íslenzka heimili og heimamenn vanist honum og laðast að honum og lært að meta vit hans og vilja, lært að skilja tilgang hans og viðleitni í þarfir víðsýnis og mannúðar. Mér er sérstaklega falið að geta heiðurgestsins sem blaða- manns og skal því ekki farið inn á önnur svið, er öðrum voru út- hlutuð þó skyld séu, lengra en nú er komið. Strax á ungum aldri', nokkrum árum áður en hingað kom, var hann kominn út á rit- völlinn. Hafði hann um skeið ritstjórn á hendi við barnablaðið “Æskan” í Rvík. er ungmenna- félag bæjarins gaf út. Þar næst varð hann ritstjóri við vikublað- ið “Dagskrá”, þar til útgáfu þess var hætt. Skömmu eftir að hing- að kom braust hann í nýtt blaða- fyrirtæki gegn megnum örðug- leikum, því annað fé hafði hann ekki í það að leggja, en það sem hann innvann sér með dag- launavinnu. Nefndi hann blað þetta Dagskrá II. og byrjaði það að koma út um vorið 1901. Þótti það nokkuð gustmikið í byrjun, en vinsældum náði það meðal ýmsra og útbreiðslu nokkurri, aðallega fyrir það, að svonefndir “kaupendur” þóttust öruggir með að þeir þyrftu ekki að borga það. Enda varð sú raunin á og með því að daglaun efnalauss útlendings hrukku ekki til að greiða útgáfukostnað varð fyr- irtækið að hætta eftir tveggja endurreist 1 tímarits sniði og komu út tvö hefti. f síðara heftinu gerir ritstjór- inn grein fyrir takmarki því er hann vilji stefna að með blaða- útgáfu. Lýsir greinagerð þessi svo vel hugsjón þeirri sem hann er þá búin að færa í fastar skorð- ur — því hann er þá búinn að hafa töluverða reynslu sem blaðamaður — að eg vil tilfæra nokkrar setningar úr henni. Fæ 1 eg ekki betur séð, en að þær gefi til kynna stefnu þá, sem hann hefir síðan haft sem blaðamaður, og þar sem hann hefir haft ó- bundnar hendur, fylgt fram til þessa dags. “Oss finst vera brýn þörf á frjálslyndu blaði meðal Yestur- íslendinga,” segir hann. “Blaði sem ekki er bundið á neinn klafa, blaði sem óhikað þorir að koma fram gegn öllum ósóma hvaða í nafni sem nefnist, blaði sem við og við stæli hnefann framan í auðvald og þrælmensku, geri gys að þeim mönnum, sem breyta sjálfum sér í flaðrandi hundslíki, ---------blaði sem talaði máli lítilmagnans, héldi uppi svari verkalýðsins; blaði sem ynni að því að skera upp rætur alls ó- jafnaðar og yfirgangs, berðist á móti hnefaréttinum; blaði sem talaði máli siðferðis og mannúð- ar, en andmælti hiklaust -öllu því, sem auragirndin hefir uppfund- ið til þess að draga fólkið niður og halda því aftur; blaði sem væri frjálslynt í orðsins fylstu og beztu merkingu, frjálslynt í trúarefnum, frjálslynt í stjórn- arstefnum.”--------- Við orð þessi er engu að bæta, til þess að lýsa hugsjów hans sem blaðamanns, en hvort þau lýsa raunveruleikanum, getur verið annað mál, enda auðnast fæstum í veruleikanum að ná þangað með tærnar þar sem von- ir þeirra og vilji hafa hælana. Svo margt kemur til greina þeg- ar fara á að færa hugsjónirnar í framkvæmd. Blaðamenskusögu hans reyni eg ekki að rekja, það er oflangt mál og og tæki of langan tíma. Þér eruð kunnug höfuðdráttum hennar. Að loknu læknisnámi 1906 stundar hann lækningar í sjö ár, vistast þá að Lögbergi og er þar um tíma. — Eg var þá, um það leyti ritstjóri “Hkr.” — Þá voru að færast í hönd ófriðar og styrjaldar tímar. Hvorugur ritstjóranna varð fastur í sessi. Báðir voru reknir fyrir það að þeir væri ekki nógu herskáir, Þér sem notið— TIMBUR KAUPIÐ AF THE Empire S»sh & Door CO., LTD. Blrgdlr: Henry Ave. Eaat Sími 95 551—95 552 Skrlfstofa: Henry ejj Argyle VERÐ - GÆÐI - ÁNÆGJA ræknisfélagið gefur út og getið því góðar vinsældir. Undan- tekningarlaust, meðal þeirra ís- lendinga er við blaðamensku hafa fengist, er hann lægnastur og snjallastur er til þess kemur að rita fyrir börn. Þar njóta sín tilfinningar hans og þýðleiki gagnvart þeim sem smáir eru og þurfa leiðsagnar. Þar lýsir sér líka ást hans, ræktarsemi og metnaður fyrir þjóðerni sínu og þjóðar uppruna. Nú, þá er víst réttast að láta hér staðar nema. Ekki- eingöngu hópurinn sem hér er staddur, heldur og líka margir og margir fleiri, árna þér Dr. Sigurður ásamt konu þinni allra heilla á æfibrautinni. Eg þakka þér sérstaklega fyrir þann klið, þann hávaða, þær deil- ur og kappræður, það líf og fjör sem þú hefir vaki'ð á samleiðinni. Það hefir gert lífið glaðara, breytilegra og skynsamara, en það að líkindum hefði orðið ann- ars, og ferðal^gið fjörugra og eftirminnilegra. — Að líta alt sömu augum, lífgar ekki sam- ræðurnar, en að grafast eftir gildi og rökurn kappsmálanna, skapar nýtt viðhorf og glaðara útsýni. R. P. FJÆR OG NÆR Séra Guðm. Árnason frá Lund- ar, Man., kom til bæjarins s. 1. föstudag. Hann var að fara norður til Gimli til að taka þátt í kappræðu er þar fór fram á föstudagskvöldið á samkomu Lestrarfélagsins á Gimli. * * * Mrs. Guðný Paul frá Chicago, sem dvalið hefir í bænum undan- farið, leggur af stað heimleiðis í kvöld. Með henni fer móðir hennar Mrs. Dorothea Pétursson ekki nógu einhuga með stríði og styrjöldum, — hafði þeim þó heppnast að vekja töluverðan styrr á milli blaðanna. En Lög- berg sá sig um hönd og vistaði ritstjóra sinn aftur. Var því vel tekið, því hann hafði þegar öðlast miklar vinsældir þó um stuttan tíma væri að ræða. Um þessar mundir gerðist sú skrítla, er nú skal greina. Skáld- ið St. G. Stephansson var alla tíð heitur andstæðingur Heima- stjórnarflokksins á íslandi. — Skrifuðust þeir á um þetta hann og Jón frá Sleðbrjót. Getur hann þess í bréfi til Jóns, er það spurðist að séra Stefán Björns- son væri á förum frá “Lögbergi”, en Dr. Sig. Júl. Jóhannesson tæki við að nú færðist ísl. blaða- menskan í Winnipeg í óvænt horf hvað íslandsmálin snerti er báðir ritstj. væri Heimastjórnar- menn. Ekki kom þetta þó að sök og fyrir úthýsingu að Lög- bergi varð Stephan ekki meðan Sigurður sat þar við stýri. Vin- fengi heiðursgestsins og trygð hans við Stephan, verður ávalt einn með drengilegstu þáttunum í sögu vorri hér vestan hafs. Haustið 1917 er ritstjómar tíð Sigurðar lokið við “Lögberg”. — Stofnar hann þá blaðið “Voröld með nokkrum fleiri, upp úr nýári 1918 og heldur því úti á þriðja ár; tók hann þá upp lækningar aftur að nýju og hefir stundað þær síðan. Þrjú síðustu árin hefir hann verið ritstjóri skóla- Stórstúkuþing Manitoba hefst í kvöld í G. T. húsinu. Það stend- ur yfir tvö kvöld. Eru Good- templarar beðnir að minnast þessa og sækja þingið. * * * Próf. Carl F. Barnason tungu- málafræðingur og um nokkur ár aðstoðar kennari í rómverskum málum við Harvard háskólann í Cambridge, Mass., var skipaður á þessu hausti fastakennari (full professor) við The Northeastem University, Boston. Próf. Barna- son býr í Hingham, Mass. Kona íans er skáldkonan Arnrún frá Felli. * * * Sigurður Stefánsson úr Fram- nes-bygð í Nýja íslandi var staddur í bænum s. 1. laugardag. Hann kvað Þórði Helgasyni- og fjölskyldu hans hafa verið hald- ið mjög f jölment og veglegt sam- sæti í vikunni, en hann hefir selt jörð sína, sem áður hefir verið getið og er að flytja úr bygðinni eftir að hafa búið þar hátt á fjórða tug ára. Mr. Helgason hefir verið einn af ágætustu bændum bygðarinnar og er eftir- sjá að burtför hans og fjölskyld- unnar. Dr. Jón Bíldfell frá Wynyard, Sask., og frú eru ný lögð af stað í skemtiferð vestur á Strönd. Þau verða framundir mánaðar tíma vestra. * * * Jóns Sigurðssonar félagið I. O. D. E. mætir að heimili Mrs. L. E. Summers, 204 Queenston St., blaðsins “Baldursbrár” er Þjóð- Jnæsta þriðjudagskv. 3 maí, kl. 8.

x

Heimskringla

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Heimskringla
https://timarit.is/publication/129

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.