Heimskringla - 11.05.1938, Blaðsíða 2

2. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 11. MAf 1938
BRÉF FRÁ ÍSLANDI
Hvítárholti 11. marz 1938
Kæri bezti frændr minn:
Eg veit ekki hvað eg get sagt
við því að afsaka tómlæti
mitt þér til handa, því eg get
ekki varið það að hafa ekki sent
þér línu allan þann tíma síðan
síðasta bréf þitt kom til mín; en
oft hefi' eg hugsað til þín og
nokkuð fylgst með en samt mjög
takmarkað. Eg veit að þú ert
innheimtumaður Heimskringlu,
heyrði erfiljóð í blaðinu eftir
konu þína.
Eg var um daginn staddur á
heimili séra Jóns Thorarinsen í
Hruna; og þú komst í tal. Prest-
ur sagði það stóra synd okkar
hvað við sýndum mikið tómlæti í
að skrifa Vestur-íslendingum. —
Við gerum okkur eigi grein fyrir
hvað lappi að heiman væri þeim
mikils virði. Hann bað mig um
heimilisfang þitt, og þetta sam-
tal er eflaust þess valdandi að eg
byrjaði á línu til þín núna jafnvel
þó eg hafi fyrir löngu ákveðið
það.
Tíðarfar er milt í vetur, var
snjór mikill tæpann mánuð í
janúar en núna er alautt, næstum
klakalaus jörð, og oft rigning
en altaf samt gott veður, um síð-
ustu helgi gerði ofsa veður og
fuku víða um land hlöður og hús
og skip, þar á meðal f járhúshlaða
hjá mér. S. 1. sumar var það
mesta óþurkasumar sem núlif-
andi muna að eg held hér á suð-
urlandi. Hey hröktust mjög víða,
en bót er í máli að menn eru að
læra að taka á móti rosanum t.
d. með að verka vothey, hér eru
ein eða fleiri votheys tóftir á
öðrum hverjum bæ í sveitinni,
allar úr steinsteyppu, og er vot-
heyið ómetanlegt fóður, bæði
lystugt og kjarngott. Svo eru
menn alment að byrja á að
breiða yfir sæti hálf eða alþurt,
til þess er hafður gisinn strigi
um 3 álnir og lVá álin á kant
yfir sátuna. Það er undarlegt
að þetta virðist alveg verja hey-
ið fyrir rigningunni og meira að
segja þomar það þó úrkoma sé.
Hjá mér stóð sæti' yfirbreitt í
sumar í fullan mánuð óskemt, en
galtar 4 hesta í 6 vikur, og hey
úr þeim er grænt og gott alt á
túninu, svo þú sérð að með þess-
um útbúnaði má nokkuð bjarga
sér þó slæm sé tíð. Á skauta
hefir varla verið stigið í vetur,
Beztu kýmat mjólka yfir 4,000
potta á ári, og jafnvel 5,600, en
meðaltal er um 3,700 ppttar, en
bezta nyt fæst ekki nema með
korngjöf. Síldarmjöl er mikið
notað nú. Kostar um 26 kr.
200 pund. Það er innlend vara
og ágæt handa sauðfé, en kýr
þurfa korn með ef mikið sr gef-
ið.
í fyrra vetur var stofnað hér
fóðurbirgðarfélag-.eftirlitsmaður
ferðast um sveitina og atliugar
fóður og fóðurbirgðir, vig^Jar
það og gefur leiðbeiningar um
ásetningu og fóðrun. Fóðrun er
víst mikið betri en áður var, enda
eru hljálparmeðöl betri, t. d. er
því gefið inn framan af vetri
eiturlyf til að drepa gerla og
lungnaorma, svo ýmsir kvillar og
skita er úr sögunni, sem áður
drap það í stórum stíl. Féð er
líka bólusett á móti fjárpest, en
núer útlend veiki sem hefir feng-
ið nafnið mæðiveiki sá alvarlegi
vágestur sem erfiður verður við-
ureignar. Hún er í algleymingi
í Grímsnesi, en ekki komin í
Hreppa eða Tungur svo vitað sé
Um það fargan sérð þú víst í
blöðunum. Verður sennilega
slátrað öllu fé í heilum héröðum,
en stofn er þó til í landinu ósýkt-
ur, sem betur fer, en erfiðleikar
verða að koma upp fjárstofni
aftur, og geta lifað á meðan á
því stendur, þar sem ekki eru
ástæður til að framleiða mjólk
og koma henni í peninga.
Við hér í sveitinni verzlum
næstum eingöngu í kaupfélög-
um Árnesinga og fáum allar
okkar vörur með mjólkur bíl-
unum, því kaupfélagið flytur
mjólkina til búsins, svo bílarnir
eru hlaðnir báðar leiðir. Mjólk-
urbúið og Kaupfélagið er við
Ölvusárbrú.
Af nýjungum má telja að nú
er í undirbúningi að stofna
veiði og fiskiræktarfélag í
Ölvesi og vrð Hvítá og vötn-
unum sem í hana falla. Það er
eina ráðið til að bjarga við að
lax gangi ekki til þurðar, því
veiðivélar eru svo fullkomnar
við árkjaftinn að hætta stendur
af, um þetta heyrir þú í blöðun-
um. Eg hefi aðeins reynt að
leggja net í Hvítá og aðeins
orðið var, sennilega veitt að-
eins í einum eða tveimur stöðum
í Hvítá, og Bergvatns árnar
leigðar fyrir stangaveiði.
Hér var kent sund í vor
Sigurður Vídal
(F. 1853—D. 1933 að Fitjum í grend við Hnausa, Man.)
Tileinkað vinum hins látna.
1 vor 1
úrkoma hefir verið en frostlítið.1 gundlaug, og var góð aðsókn, en
Skíði eru óvíða til hér í sveit, af mikið vantar á að unglingar séu
þeirri- einföldu ástæðu að snjór vei og alment syndir ennþá, en
kemur svo sjaldan það mikill að þetta smá lagast.
á skíðum sé leið, — enda | Af andlegum málum og fagur-
vanalega hláka eftir stuttan frægj get eg ekki' sagt þér mik-
tíma. Hér gengur dráttarvél á jg \ fyrra vetur var leikið hér
milli bæja í sveitinni með disk-' Lénharður fógeti af fólki hér úr
herfi til að rækta og slétta túnin,! svejtinni, en í vetur fengum við
hún vinnur dagsláttu á 9 eða iejkflokk af Eyrarbakka, og
10 tímum. Hér er heimatúnið annar úr Gnúpverjarhreppi til
orðið véltækt, og þykir mér það ag ieika hér. Gnúpverjar léku
mikill munur að losna við að gr Manni og konu, en Eyrbekk-
berja þúfurnar, enda munar það mgar útlent leikrit, Hreysikött-
miklu að slá aðeins í þurki töð- 1 urinn. Þetta var ágæt skemt-
una sem á að þurka því það er un hvortveggja. Mikið kemur
fljótgert. Má vitanlega eins slá út af bókunit bæði innlendum og
á næturnar ef þurkur er að þýúdum, en misjöfn að gæðum.
Við hÖfum hér lestrarfélag í
Hruna fyrir Hrunasókn, og er
það eina leiðin til að geta fylgst
með í bókmentum. Ársgjald er
5 kr. og fær maður meiri part-
inn af bókum sem út koma, það
er að segja það bezta. Þetta
tillag hrekkur skamt, en fjár er
Máttviðir hrynja — landnáms lendur tæmast
Lýtur alt veldi', forráðs skapadóms.
Manntökin geymast — sigurkranzi sæmast.
— Sögunnar gígja magnar aflið róms
Norrænum anda farmanns fylgir þráin
Fangbrögð þó kosti Ægisdætur við,
Framsækni stælir að berast út í bláinn
Bernskunnar drauma, kanna dularsvið.
Horfinn er vinur héðan, lokið önnum
Höndin er stirðnuð — forvígs sætið autt.
Helgustur setti hroll að tíðargrönnum
Hljótt varð um “Fitjar”, myrkt og gleðisnautt,
Fallinn í valinn drengur dáðaríkúr
Dugnað er sýndi heim á langri för;
Skarðið trautt fyllist skjaldröð “Breiðuvíkur.”
— Skipið er hafnað, lagst á frióarvör.
Jóhannes H. Húnf jörð
koma.
Eg er búinn að byggja mér
eina votheys tópt sem tekur 60
hestaburði eða meira. Verka
bæði áveituhey og töðu í hennh
For steypti eg líka og langar trl
að byggja aðra votheystópt.
Hér miðar þjóðveginum á-
fram; það er búið að byggja af]ag meg ýmsu móti.
hanrwupp undir Hruna, en í fram- Ungmennafá|lag starfar hór
tíðinni á hann að komast að a]taf j sveitinni, var stofnað
Brúarhlöðum á Hvítá sem þú jggg gg þefj altaf verið með-
komst á þegar þú fórst að Gull-1 ijmur j þvl't en nú er eg heiðurs-
fossi. , | félagi á síðustu árum. Annars
Eg flyt mjólkina í mjólkurbú gr eg. orgjnn of gamall til þess
Flóamanna, búinn að vera í því í ag vera j þvjt en eg se um vín-
3 ár og líkar vel. Við fengum 19 j bindisflokk innan félagsins með
aura fyrir pottinn og er það 0grUj sv0 eg get ekki alveg dreg-
drjúgur skildingur yfir alt árið. jg mjg j þlé; annars hafa bind-
Eg veit ekki hvernig eg færi að j jndismálin átt erfitt uppdráttar
búa ef eg nyti ekki þessara ■ ng um langan tíma, en sem bet-
hlunninda. j ur fer er heldur að lifna á-
Hér er nautgripa félag í sveit-; þugj a síðustu tímum og sú alda
inni síðan um aldamót, og eru þemur fra aiþýðuskólum lands-
kýrnar betri og jafnari en voru jng Qg jafnvei fra lærðaskólan-
áður, enda valin naut og skrifað um og er þag vei farjg ag
fóður, eftirlitmsaður sér um það ^ menn sem eitthvað hafa lært
gangi á undan í því og öðru
góðu. Hér eru áfengisvarnar-
nefndir skipaðar um alt land í
sveitum og kaupstöðum. Eitt-
hvert aðhald er það en víða er
við ramman reip að draga og
þrátt fyrir það fer vínneyzla
vaxandi í landinu, en fólki
fjölgar eins og þú sérð í bíöðun-
um. Við hér í hreppnum erum
að mestu lausir við ölæðis fóllt
en margir smakka vín, en ekki
held eg að stórfé fari úr sveit-
inni fyrir vín. Eg er í nefnd-
inni hér.
Hér var í sveitinni stofnað
refabú í haust með 10 læðum
og 9 refum. Þetta eru silfur-
refir og blárefir. Þetta er sam-
vinnufélag og var safnað í það
með frjálsum samlögum um
12,000 kr. Skinnin eru handa
fína kvenfólkinu að hafa um
hálsinn. Skinnið alt að 2,000 kr.
erlendis, bara að þau séu nógu
falleg. Eg held nú að ullar-
trefill væri eins hagnýtur, að
minsta kosti hægra að þvo hann.
Eg býst nú við að þú sért eitt-
hvað kunnugur þessu með
skinnin, en köldu löndin eru þau
einu sem geta alið upp refina.
Annars hafa nú refirnir lengi
verið fjárræktinni óþarfir, þó
stórfé sé varið áriega til að
fækka þeim, fyrst í vetur og
fyrravetur var byrjað á því hér-
í sveit að skjóta þá á veturnar,
hafa skothús og agn, er það
bæði mannúðlegra og ódýrara
en að drepa þá við gren á vorin.
Hér í sveitinni er búið að drepa
6 í vetur, aðallega í Tungufelli
og Jaðri.
22. marz—Eg hefi lagt bréfið
til þín til hliðar. Var fyrirfar-
andi að fylla út skattskýrslu og
ýmislegt eins og gengur. Frá
mér hefi eg ekkert sagt ennþá,
af heilsufari mínu er það að
segja að konan mín er búin að
liggja síðan í haust, um tíma í
Reykjavík, en heima síðan í
janúar. Það er lungnakvef,
svona þrálátt. Eg er að vona að
vorsólin og hlýindin hjálpi
henni á fætur, annars hefir hún
verið næstum hitalaus og ekki
liðið illa í rúminu. Arndís yngri
dóttir mín er í Reykjavík hjá
frænku sinni framan af degin-
um, en lærir kvenfatasaum
seinni partinn. Hefir ekki fyr
farið að heiman. Jóhanna, eldri
dóttir mín, er búin að vera tvo
vetur áí Laugarvatmsskóla V)g
er heima í vetur, hefir verið
hálfgerður sjúklingur s. 1. ár og
enda lengur, þjáist af tauga-
gigt sem er vondur og langvar-
andi sjúkdómur, annars er
henni nú að batna. Við höfum
orgel hér, og Jóa spilar vel á
það og hefi eg marga ánægju-
stund af því og svo er nú útvarp-
systir hennar er hér skrifuð.
Annars hefi eg altaf verið svo
heppinn að hafa nóg fólk, enda
er það bezt hent því eg er hey-
veikur eins og hestur og má
ekki í hey koma. Eg flyt mjólk
á veturnar og geri alla snúinga
fyrir heimilið.
Núna er búin að vera þíða
lengi, að mig rninnir 3 vikur,
sem sjaldan hefir frosið. Jörð
er klakalaus víðast, aðeins norð-
an í þúfum klaki og sézt gróður.
Snjóskaflar eftir mikla snjóinn
sem gerði í janúar seinni part-
inn eru alveg horfnir af láglendi
fyrir nokkru, aðeins sézt þó
skafl í stærstu skorum 0g laut-
um, og fé er hætt að koma að
húsum á fjallabæjum þar sem
best er beit, en annars er gefið
alstaðar um fram sveitina.
Eg glevmdi að segja þér að
Einar Hoíberg fór frá okkur í
hitteðfvrra haust, til pabba
síns vestur í önundarfjörð. f
fyrravetur var hann á Lauga-
skóla í Þingeyjarsýslu. Sá skóli'
er eins og Laugavatnsskóli. —
Einar er vel gefinn og gáfaður,
en eg er hræddur um að hann
sc ekki nógu fastur, hann notar
tóbak og vín ef því er að skifta,
en hvað á maður að segja um
líka að það sé festan og dugn-
aðuriun sem hefir meira aði
segja en fljúgandi gáfur. þó góð-
ar séu þær með öðru í lífinu.
Sorglegt er með pólitíkina hjá
okkur, alt óráðið með stjórn.
Bezti maður jafnaðarmanna,
Jón Baldvinsson dáinn, 0g flokk-
i:rinn klofinn eins og þú veist;
enn hvað á maður að segja um
stefmunar yfirleitt í heiminum.
Mér fmst að aðal atriðið sé að
þjóðfélagsskapnum líði vel, hvr.ð
sem annars stefnurnar heita, og
lát a aðrar þjóðir í friði.
Jæja frændi minn góður, er
eg nú að reyna að tína í þig
ómerkilegt dót um líðan okkar
og ströf, held að þér sé skapi
næst að vita sem mest um al-
múgan og annars er það ein-
mitt það sem mig langar mest,
að vita um frá þeim sem fjærri
eru, um það stærra segja blöð-
in og bækumai okkur frá.
24. marz—Nú er komin norð-
anátt og frost 10 stig á C. Við
erum að bera á túnið hesthús og
fjóshaug, þarf að róta úr því
sem fyrst svo áburður gangi
ofaní, og svo er hann herfaður
síðar með herfi og hestum. Já
vel á minst, Bleikur gamli er
lifandi ennþá og er við ágæta
heilsu, en er víst vondur við
stall og ber sig eftir bjorgirmi,
enda gengur aldrei úr lioldum;
víst farinn áð stirðna, en er á-
gætur við rakstravélina, og góð-
ur fyrir þá sem eru hræddir á
hesti, en ekki hlaupa hestur,
Vindlingarnir mínir reykjast
og sýnast eins og
“skomir séu út af skraddara.” '
VOGUE
HREINN HVITUR
VINDLINGA PAPPIR Cc
TVÖFALT sjálfgert hefti^
insen ágætur prestur, og þúar
yfirleitt sín sóknarbörn. Alt-
arisgöngur eru hér, en minna á
meðal yngra fólksins. Annars
held eg að meirihluti fólks hall-
ist að sálarrannsóknum anda-
trúarmanna, og á víst Einar
Kvaran og Haraldur sál. Níels-
son mikinn þátt í því með ritum
sínum. Séra Jón hefir sagt mér
að hann hafi í nokkur skifti
komið til skygns manns, og
pabbi minn sál. hafi altaf sézt
í þau skifti. Sennilega er hann
eitthvað breyttur við yfirferð-
ina og frá því að þið voruð að
tala saman um eilífðarmálin.
Jæja frændi minn góður, eg
fer nú að slá botn í þetta bréf
eða tíning, og bið guð að styrkja
þig og þína í baráttunni, það
mælir þinn einlægur frændi,
Þórður Magnússon
Heiðraði ritstj. Hkr.:
Ofanritað bréf sendi eg þér
af því að eg álít það þess virði
að það sé birt í öðru hvoru ís-
lenzka blaðinu. Hvort þú kant
að vera mér samdóma um það
er annað mál.
Með vinsemd,
Þorgils Ásmundsson
MERKUR ÞÁTTUR
NORRÆNNAR \
SAMVINNU
Frá norræna kennaranámskeið-
inu í Askov s. 1. sumar.
Eftir Hannes J. Magnússon,
kennara á Akureyri.
Sjaldan hefir menningarlegt
hlutverk hinna norrænu þjóða
verið stærra en nú. Enda er
það svo, að utan úr honum óró-
lega heimi, þar sem mennirnir
Geta þær til lengdar synt svo á
móti straumi tímans, að þær
geti varðveitt trúna á hlutverk
hinnar andlegu menningar,
varðveitt trúna á áframhald-
andi sigur frelsishugsjóna 19.
aldarinnar ? Hingað til hafa
þær verið þeim hugsjónum trú-
ar, að undanskildum fámennum,
máttlitlum hópum, sem engri
rótfestu hafa náð í norrænni
mold, og ná vonandi aldrei. Án
samvinnu og samtaka verður
þetta hlutverk erfitt, en sem
ein menningarheild, þar sem trú-
in á manngildi hvers einstakl-
ings ríkir, þar sem hinn óvopn-
aði friður situr við öll háborð,
og síðast, en ekki sízt, þar sem
kristindómurinn fær óáreittur
að hafa sín áhrif á þann jarð-
veg, sem menning framtíðarinn-
ar á að vaxa upp úr, sem slik
pienningarheild eiga Norðurlönd
in stórt hlutverk að vinna í akri
hinnar vestrænu menningar.
Þetta virðast hinar norrænu
frændþjóðir vera farnar að
skilja, og sjaldan hefir viljinn
til bróðurlegrar samvinnu verið
meiri en nú, og það má segja, að
með hverju ári renni fleiri og
fleiri stoðir undir þessa sam-
vinnu. Ekki á grundvelli hins
gamla Skandinavisma frá 1830
og 1856, er hann stóð með mest-
um blóma, heldur fyrst og
fremst á menningarlegum
grundvelli.
Og nú langar mig til að segja,
með örfáum orðum, frá einum
þætti þessarar norrænu sam-
vinnu, að vísu ekki gildum, en
sem mun þó, á yfirlætislausan
hátt, eiga sinn þátt í því að
knýta bróðurbönd á milli' þess-
ara skyldu þjóða. Eg á hér við
hin norrænu kennaranámskeið,
sem lýðháskólinn á Askov í Dan-
eru nógu stórir til að hefja ó-
frið, en of Jitlir til að tryggja mörku gengst fyrir á hverju
friðinn, er nú horft til Norður- sumri.
landaþjóðanna eins og þess, sem Boðskapurinn um gildi hinn-
koma skal, eins og fyrirheitna ar norrænu samvinnu hefir altaf
landsins, sem bíður á bak við verið smár þáttur í starfi hinna
allar skotgrafir og múra hinnar dönsku lýðháskóla, og þótt sjálf-
völtu, rólitlu eftirstríðsmenning- ur Grundvig, þetta risavaxna
ar- Istórmenni, væri danskur að ætt
Menn sjá þar hinn sterka [og uppruna, þá átti þó, þessi
ið með alla sína músik og margt' sem varla er von. Annars hefi
gott sem það flytur. Það þætti eg aldrei hugsað um reiðhesta
tómlegt að hafa það ekki úr
þessu. Af öðru heimilisfólki er
hér Páll Bjarnason vinnumaður
sem er búinn að vera hér í 5 ár,
hann hefh* hér á fóðrun um
þrjátíu fjár, enda er það rétt
að þeir sem vinna við fé eigi
nokkuð af því sjálfir, svo á
hann hest. í vor fóru til mín
mæðgin, piltur, hálfbróðir kon-
en reynt að hafa góða dráttar-
hesta, á þeim veltur svo mikið
við jarðrækt og heyskap. Út-
reiðir eru yfirleitt litlar, menn
fara nú orðið skemtiferðir mest
á bílum nema það sem stutt er.
í Hruna er altaf messað þegar
messa ber, og krikjusökn góð
yfirleitt, en það er meira en
hægt er að segja um kirkjur al
unnar minnar og móðir hans og ment, enda er séra Jón Thorar-
friðarvilja, og virðingu fyrir
þingræði og lýðræði. Menn sjá
hvernig öfgastefnurnar veslast
þar alstaðar upp fyrir norrænu
fastlyndi og alvöru.
Á meðan aðrar þjóðir gera
hernaðarbandalög til þes's |að
verða sem sterkastar í næstu
styrjöld, þá mætast Norður-
landaþjóðirnar í friðsemlegri
samvinnu á grundvelli hinnar
andlegu menningar.
Á meðan nágrannaþjóðirnar
sveigjast til einræðis og harð-
stjórnar, ýmist til hægri eða
vinstri, mætast Norðurlanda-
þjóðirnar í bróðurlegri sam-
vinnu um verndun lýðræðis og
þingræðis, verndun þess jafn-
vígis í menningu þjóðanna, sem
er skilyrði fyrir heilbrigðri og
eðlilegri þróun menningarinnar
á öllum sviðum,
Og væri það svo mikil fjar-
stæða að segja, að þessi gagn-
kvæma norræna samúð, væri
einu vörumerkin, sem nú væru
sýnileg í hinni vestrænu menn-
ingu. Það er þess vegna ekki
alveg ástæðulausft þótt ýmsir
alvarlega hugsandi menn líti nú
í norður eftir dögun af annari
og betri' öld.
En eru þá Norðurlandaþjóð-
imar þessa trausts maklegar?
mikli hlynur, rætur sínar um
öll Norðurlönd, og leit á þau öll
í hinu sama norræna ljósi.
Það er því aðeins eðlilegt á-
framhald af fyrri stefnu, þegar
lýðháskólinn í Askov, þetta höf-
uðból danskrar alþýðumenning-
ar, tekur þá ákvörðun árið 1932,
að bjóða kennurum frá öllum
Norðurlöndum þátttöku í kenn-
aranámskeiðum á Askov. Um
fleiri áratugi höfðu kennana-
námskeið verið haldin þar, en
aðeins fyrir danska lýðháskóla-
kennara.
í fyrstu átti þetta aðeins að
vera tilraun, en svo hefir slík
tilraun gefist, að sjálfsagt þótti
að halda áfram uppteknum
hætti, og námskeiðið í sumar,
sem stóð yfir frá 1. júní til 15.
ágúst, var það 6. í röðinni, með
rúmlega 40 þátttakendum frá
öllum Norðurlöndum, að undan-
skildum Færeyjum.
1. júní hófst svo námskeiðið.
Það var einn af þessum björtu
og fögru dögum, eins og þeir
geta fegurstir orðið í hinu bros-
andi sumarfagra landi, Jótlandi.
Vestanvindurinn hafði lagst til
náða, og yndislegur friður hvíldi
nú yfir hinu litla, fagra Askov-
þorpi, og bændabýlunum alt í
kring. Alt þetta var eins og