Heimskringla - 18.05.1938, Síða 4

4. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 18. MAÍ 1938
Pfetmskringla
(StofnuO 188S)
Kemur iít á hverjum miOvikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PRESS LTD.
ÍS3 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsímis 86 537
tferS blaðsins er $3.00 árgangurinn borgist
M tyrirlram. Allar borganir sendist:
THE VIKING PRESS LTD.
j§ 3ii viðskiíta brél blaðinu aðlútandi sendist:
K:"ager THE VIKING PRESS LTD.
853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFÁN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg
‘‘Helmskringla” is publlshed
and printed by
THE VIKING P,RESS LTD.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg Man.
U Telephone: 86 537
illlllillllllllllllilillllllllllllllllllllllilllllllilllL
WINNIPEG, 18. MAf 1938
DR. BJÖRN B. JóNSSON
Með honum er hniginn til moldar einn
hinna mikilhæfustu manna sem uppi hafa
verið með Vestur-íslendingum, fyr eða
síðar.
Séra Björn var fæddur á Ási í Keldu-
hverfi í Þingeyjarsýslu á íslandi, 19. júní
árið 1870. Foreldrar hans voru þau hjón-
in Björn Jónsson og Þorbjörg Björnsdótt-
ir. Þorbjörg var göfug kona og Björn í röð
ágætismanna. Hann var albróðir Kristjáns
skálds, og munu þeir hafa ort eitthvað
af ljóðum saman þegar þeir voru ungir.
Björn hafði óvanalega tilkomumikla per-
sónu, var skýr í hugsun, fastur í skoðunum
og drengur hinn bezti. Þau hjónin komu
vestur um haf, með brön sín, í “stóra
hópnum’’ árið 1876 og settust að í Nýja-
íslandi. Þá settu fslendingar á stofn,
eins og kunnugt er, sveitarstjórn. f þeirri
tilhögun var Björn kosinn til að stjórna
einni bygðinni og var þá nefndur Bjöm
bygðarstjóri. Það nafn var á vörum
manna lengi eftir að hann lét af því em-
bætti. Á þessu tímabili naut Björn, yngri
sinnar fyrstu skólagöngu. Það var í
skóla, sem Mrs.-Lára Bjarnason, kona séra
Jóns Bjarnasonar stofnaði. Eitthvað mun
hann, um þessar mundir, hafa verið á
heimili John Taylors, hins göfuga um-
sjónarmanns nýlendunnar.
Árið 1881 flutti fjölskyldan burt úr
Nýja fslandi og settist að, »m tíma, í
Winnipeg, en fluttist síðar til Argyle-sveit-
ar. Þar var Björn eldri það sem eftir var
æfinnar. Björn yngri gekk í skóla í Win-
nipeg. Síðar var hann um tíma, til skóla-
göngu í íslenzku bygðinni í Norður Dakota.
Veturinn 1887-8 og nokkuð af næsta vetri
las hann verzlunarfræði við Business Col-
lege í Winnipeg. Skömmu þar á eftir hafði
hann stöðu sem ráðsmaður Lögbergs. Tók
hann á því tímabili einnig allmikinn þátt í
bindindismálum.
Árið 1889 hóf hann nám við Gustavus
Adolphús College í St. Peter í Minnesota-
ríki. Þar var hann næstu tvo vetur. Fékk
hann þá sterka áskorun frá leiðtogum
lúterska kirkjufélagsins að gerast prestur
og sinna eftir mætti hinni miklu þörf
fyrir kennimenn meðal Vestur-íslendinga.
Hann varð við þeirri köllun, og ásamt
Jóansi Sigurðssyni, hóf nám við hinn ný-
stofnaða lúterska prestaskóla i Chicago.
Þeir útskrifuðust þaðan vorið 1893 og voru
báðir prestvígðir af kirkjufélaginu, sunnu-
daginn 25. júní það sumar.
Séra Björn var vígður til þess að vera
missíónsprestur kirkjufélagsins. Ferðað-
ist hann um bygðir íslendinga, en eftir
tiltölulega stuttan tíma varð hann fasta-
prestur í Minneofa. Þjónaði hann íslenzka
söfnuðinum þar í bænum og öðrum nær-
liggjandi söfnuðum. Um eitt skeið þjónaði
hann einnig ensk-lúterskum söfnuði þar í
bænum. Á þeim árum einnig, stýrði hann
um tíma guðsþjónustum í efri málstofu
ríkisþingsins í Minneapolis, sem haldið er
í borginni St. Paul.
Á tímabilinu í Minneota var gefið út
íslenzkt blað þar, sem nefndist Vínland. —
Séra Björn og Dr. Th. Thordarson voru
ritstjórar þess (1902—03). Það var ágætt
blað bæði að efni og frágangi.
Árið 1893 kvæntist hann Sigurbjörgu
'Stefánsdóttur, vel gefinni og vel mentaðri
konu frá Winnipeg. Þau eignuðust 5 börn.
Dó hún frá því yngsta svo að segja ný-
fæddu, stúlkubarni, árið 1905. Var litla
stúlkan tekin í fóstur af þeim hjónum,
Mr. og Mrs. Bjarna Jones, en dó á unga
aldri.
Árið 1908 kvæntist hann í annað sinn,
Ingiríði Johnson, skólakennara frá Win-
nipeg, sem lifir mann sinn. Hefir hún verið
honum hin ágætasta meðhjálp.
Árið 1914 hefst nýtt tímabil í æfisögu
séra Björns, því þá varð hann prestur
Fyrsta lút. safnaðar í Winnipeg. Var
hann kallaðuntil að vera aðstoðarprestur
séra Jóns Bjarnasonar, sem þá var við
mjúg veika heilsu, en hann dó rétt áður en
séra Björn kom og var það hans fyrsta
verk hér að jarðsyngja fyrirrennara sinn.
Það ár varð hann einnig “Bachelor of Div-
inity frá prestaskólanum í Chicago, þar
sem hann hafði áður stundað nám, og
einnig áframhaldsnám sem leiddi að þessu
stigi.
Fyrir Kirkjufélagið hefir hann haft á
hendi margvísleg og mikilvæg störf. Hann
var ristjóri sunnudagaskólablaðs sem
nefnt var “Kennarinn”, þau fjögur ár sem
það kom út. Hann var um tíma skrifari
Kirkjufélagsins. Forseti þess var hann
1908—1921. f ritstjórn “Sameiningarinn-
ar” var hann hart nær aldarfjórðung,
1907—1932, að undanteknu árinu 1921. Á
kirkjuþingum hefir hann ætíð tekið mik-
inn og leiðandi þátt.
Hann hefir vakið eftirtekt og viður-
kenningu hvar sem hann hefir verið. Árið
1921 sæmdi Luther Seminary (prestaskóli
norsku lútersku kirkjunnar í Ameríku) í
St. Paul í Minnesota, hann doktors nafn-
bót. Tvívegis (1925 og 1928) var hann
forseti hins almenna prestafélags í Win-
nipeg. Frá íslandi var hann sæmdur heið-
ursmerki Fálkaorðunnar, árið 1927.
Árið 1933 fór hann, ásamt konu sinni,
skemtiferð til íslands. Var honum mikill
sómi' sýndur í þeirri ferð. Þá samdist það,
að Prestafélag fslands gæfi út nokkrar pré-
dikanir eftir hann. Kom það safn út
skömmu síðar og nefndi hann bókina
Guðsríki.
Með köflum átti hann við töluverða
vanheilsu að stríða. Hin síðari ár þjáðist
hann af sykurveikinni og sömuleiðis af
andþrengsli. — Síðast liðið haust fékk
hann all-slæmt veikindakast, en batnaði
nokkuð. Þó mun hann hafa verið meira
eða minna lasinn í allan vetur. Þegar hann
prédikaði síðast fór hann veikur upp úr
rúminu til þess að inna þetta skyldustarf
af hendi. Nokkru fyrir páska lagðist hann
alveg, og þjáði-st með köflum afar mikið.
Hvíldina fékk hann síðastliðinn föstudag
13. maí.
Börn séra Björns á lífi eru: Mrs. Anna
Beaton í Winnipeg, Emil í Chicago, Mrs.
Agnes Stewart, ekkja í Winnipeg, Mrs.
Esther Pitblado, Marja, Ralph og Lillian,
öll í Winnipeg. Tvö systkin hans eru
einnig á lífi: Sigurbjörg í Winnipeg og
Jón að Kandahar í Saskatchewan-fylki.
Að leggja dóm á æfistarf dr. .Björns er
ofvaxið þeim sem þetta ritar, en atriðin
sem hér að frafnan eru skráð benda ótví-
rætt á tilkomumikla persónu. Skaparinn
gaf honum leiðtogahæfileika og það pund
ávaxtaði hann dyggilega. Honum var það
undur eðlilegt að vera fremstur í flokki að
hvaða verki sem hann gekk.
Hann bjó yfir miklum skýrleik í sam-
bandi við menn og málefni. Hann hafði yfir
höfuð skarpa sálarsjón og mikið af hygg-
indum á öllum sviðum. Hann kunni flest-
um mönnum betur að hafa hagkvæm not
af þeirri þekkingu sem hann átti yfir að
ráða og þeim tækifærum sem félli^honum
í hlut. Hann var smekkvís og laginn í
framkomu. íslenzkt mál ritaði hann í
bézta lagi eftir þvi sem átt hefir sér stað
hér vestra. Það mál sem hann flutti opin-
berlega, hvort heldur var í kirkju eða ann-
arsstaðar, var skipulegt og rökþrungið.
Máli sínu fylgdi' hann jafnan með töluverð-
um þunga. Skoðanir hans féllu ekki ætíð
öllum í geð, ef til vill ekki sizt í vestur-
íslenzkum þjóðræknismálum, en hann var
sjálfum sér samkvæmur og gekk eftir því
ljósi sem til hans hafði komið. En eitt er
víst; að honum kvað svo mikið á öllum
sviðum sem hann lét sig nokkru varða að
menn gátu ekki annað en tekið tillit til
hans.
Hann hníflaði menn stundum fyrir leir-
burð í rími, en af því má ekki draga það,
að hann hafi ekki unnað Ijóðum, Hann
hafði ágætt vit á skáldskap; enda var
skáldaæð ekki svo lítil í honum sjálfum.
Var hann þar ekki fjarri föður og frænda.
Sú skáldaæð var honum hin mesta hjálp I
því að semja, hvort heldur var í ræðu eða
riti. Eins og sett á milli sviga mætti
minnast þess, að hann gaf út fyrir all-
mörgum árum, úrvalsljóð föðurbróður
síns, Kristjáns Jónssonar.
í öllum störfum var séra Bjöm frábær-
lega samvizkusamur og ábyggilegur. Frá
mörgum nauðsynjastörfum þar sem hann
lagði svo haga hönd er hans nú sárt sakn-
að. Hjá ástvinum, söfnuði, þjóðfélagi rík-
ir sár söknuður; en söknuður vor er sigur
hans.
“Flýt þér, vinur, í fegra heim,
krjúptu að fótum friðarboðans
og fljúgðu á vængjum morgunroðans
meira að starfa Guðs um geim.”
R. M.
C. N. OG C. P. R. LÉTTA Á
FÓÐRUM HJÁ SÉR
í smiðjum C. N. og C. P. R. járnbrauta--
félaganna í Winnipeg, var um 500 manns
sagt upp vinnu s. 1. viku. Nokkrir þessara
manna höfðu unnið hjá félögunum í 15 ár,
nokkur undanfarin ár þó ekki nema helm-
ing tímans og fáeinir aðeins fjóra mánuði
eða einn þriðja vinnutímnas. Það er því
hætt við og raunar vísast, að margir eða
flestir þessara manna bætist við styrkþega
hópinn. Svona eru nú atvinnuhörfurnar
í landinu ennþá. Og þetta er þeim mun
eftirtektaverðara og alvarlegra, sem King-
stjórnin hefir haldið fram, að hún væri
með aðstoð járnbrautafélaganna, að upp-
ræta atvinnuleysið. Og hún vill ekki heyra
annað en hún hafi gert það og um ekkert
atvinnuleysi sé nú að ræða.
Dagblöðunum í Winnipeg finst heldur
ekki mikið fréttnæmt við þessa vinnu-
uppsögn. Annað þeirra minnist á hana
með eins þumlungs langri grein á innsíðu,
þar sem líklegast er að sem flestum sjáist
yfir hana. En hitt blaðið minnist alls ekki
á hana. Blöðin virðast hafa tekið höndum
saman við Kingstjómina um að fela þetta.
Nú með komu sumarsins, er atvinnu-
leysið sífelt að aukast í þessu fylki. Að
draga fjöður yfir það, er ekki til neins, þó
þeim sem með völd fara, þætti það eflaust
ákjósanlegast, svo að þeir væru ekki sí og
æ ónáðaðir með því. En sannleikurinn er
sá, að það er glæpur gagnvart þjóðfélag-
inu, að leyna þessu. Það eiga ofmargir
um sárt að binda vegna atvinnuleysisins
til þess, að nokkur maður, sem eitthvað á
eftir af óspiltum tilfinningum, geti annað
en komist við af því og krefjist þess, að
úr þeim bágindum samborgara sinna verði
bætt. Kingstjórnin eyðir peningum eins
og skít í alls konar nefndir, sem lágvaxna
karlinum rauðskeggjaða er einum til
skemtunar. En þegar kemur til að veita
bágstöddum aðstoð með atvinnubót, er hún
mállaus og heyrnarlaus eins og múmía.
Ungir menn, sem nú eru að komast á
þann aldur, að geta unnið fyrir sér, eiga
í bæjum þessa lands engan annan kost, en
að vafra aðgerðislausir um götur bæj-
anna. Og hvort að þeir eru mentaðir, hafa
jafnvel til sérstakra verka lært, eða kunna
ekkert, gerir það engan mun. 1 ramundan
er ekkert nema gínandi bjargráðaleysi.
Komu æskulýðsins er nú með þessu fagnað
í heimi athafnalífs þjóðarinnar.
Hvað skal gera? Úr því að það er svo
óguðlegt lýðræðisbrot, að taka fjármála-
valdið sem öll bölvunin stafar af úr hönd-
um einstakra manna og King-stjórnin vill
heldur vera leppur þeirra en þjónn alþýð-
unnar, er ekki nema um eitt fyrir henni að
gera til þess að koma í veg fyrir, að
vinnumífrkaðurinn ofhlaðist af ungum
mönnum — og það er að semja ný lög um
barnaútburð. Sú stjórn gæti ekki krýnt
starf sitt með neinu betur, en þessu.
YEL GERT MR. MURRAY
Þegar Kingstjórnin kom til valda 1935,
voru hveitibirgðir Canada um 200 miljón
mælar. Eftir stjórnarskiftin skipaði King-
stjórnin Mr. J. R. Murray, fyrrum forseta
Alberta Pacific Grain félagsins í stað J. I.
MacFarland til að sjá um hveitisöluna.
Mr. Murray tók til óspiltra mála að
ausa hveitinu út úr landinu. Hann^seldi
það á hvaða verði sem fékst fyrir það.
Það var um að gera, að losna við þessar
stjórnar-birgðir fyrir hvað sem var, svo
markaðurinn yrði betri fyrir hveitið í
höndum kaupmanna. Og kornframleið-
endur sögðu: “Vel gert Mr. Murray.”
En nú skeður nokkuð nýtt. í nokkra
mánuði hefir Canada verið að kaupa hveiti'
frá Bandaríkjunum, ekki til útsæðis, held-
ur til brauðgerðar. Mikið af því hefir far-
ið til Saskatchewan. Um tvær miljónir
mæla hefir þannig verið keypt, á upp-
skrúfuðu verði, að burðargjaldi viðlögðu
og 12 centa tolli á hverjum mæli.
Að Canada kaupi hveiti frá öðrum þjóð-
um er eitthvað- svipað og ef fsland færi
að kaupa' saltfisk erlendis.
En þetta er nú samt það sem er að ger-
ast. Og þetta er það sem setur ! Af þeim giftir íslenzkum..16
verðið á hveitið, sem Saskat-
chewan er nú að kaupa, hvert
sem leitað er langt eða skamt
eftir því.
BRÉF
Kæri hr. ritstj. Hkr.:
“Það var einn svo fagran
morgun, sólin skein á sali” —
og á sundin blá, og fjöllin fyrir
handan. Þá varð mér reikað um
á mynda-sýningu listaskóla eins,
undir stjórn “Works Progress
Administration”. Þar var margt
prýðilegt að sjá og skoða. Mér
varð hlýtt í huga yfir því, að hér
skyldi ágætri kenslukonu veitast
þessi atvinna, og listhneigðu
fólki á ýmsum aldri slíkt tæki-
færi til að njóta ókeypis fræðslu.
Þetta skyldi ekki lengur þykja
Annara þjóða börn á skóla
aldri og yngri .............27
Annara þjóða fólk sem hér á
heima er flest af enskum ættum
og nokkrir eru af frönskum. í
bænum eru 4 sölubúðir og eiga
íslendingar 3 af þeim. Elst og
lang stærst er verzlun Jóns T.
Árnasonar. Guðbjörn Guðmund-
son hefir kjöt og ýmsar aðrar
vörur til sölu, einnig hefir Ein-
ar B. Johnson verzlun í bænum
og mikinn landbúnað utanvert
við bæinn. Hátt á þriðja hundr-
að vel kynjaða nautgripi, 40
hesta fyrir utan fé, svín og
fugla.
Svo eru einnig flestir aðrir
sem hér eiga heima efnalega
vel sjálfstæðir. Svo eru hér 3
matsöluhús, eitt af þe|im ís-
lenzkt.
“hégóminn einber.” — Sól skein
um salinn — og fyrir utan
gluggan á aldintré alþakin blóm-
skrúði vorsins. Nei, maðurinn
lifir ekki af einu saman brauði.”
Fyrst skoðaði eg Tandslags og
blóma myndir, af því fagrir litir
heilla mig svo ómótstæðilega. —
En svo tek eg eftir röð af and-
litsmyndum — sketches in black
and white — Lincoln, Mona Lisa,
Age of Innocence, o. fl. — og
svo olíu málverk, andlitsmynd af
ungum manni, sem eg kannaðist
vel við. Allar voru þessar mynd-
ir afbragðs vel gerðar, svo það
greip mig forvitni um nafn list-
málarans. — Þar stóð þá aðeins
“Ásta”. — íslenzkt. Einmitt
það. — Eg var hér, sem sé, stödd
í miðju æfintýri eftir Jóhann
Magnús Bjarnason, og hafði
uppgötvað íslendinga á þeim ó-
væntasta, en um leið ákjósanleg-
asta stað! — Nú kom kenslukon-
an og spurðl hvort eg þekti þessa
konu. Fáir, segir hún, hafa
lagt jafn mikið á sig, eða tekið
slíkum framförum, því þessa
tegund listar hafði hún eigi stund
að fyr. Alt sem hún snerti fái
sálrænan blæ, — hún sé eini
nemandinn sem hafi reynt að
mála eftir lifandi fyrirmynd, —
o. s. frv.
Ekki er mér kunnugt hvað
hún ætlar fyrir sér, hún Ásta
Árnadóttir, “Ásta málari”, — en
hún er söm við sig og listina eins
og forðum, þegar Guðm. Guð-
mundsson orti til hennar kvæði
sem endar á þessu fagra stefi:
“Lyftu hátt í list og gengi
landsins frægu tignarmynd,
mundu það að lýsa lengi'
list þín á, sem fyrirmynd.
Láttu yfir íþrótt þína
íslands tinda geislum slá.
Láttu þar í litum skína,
ljómann þinni bernsku frá.”
Helzt á eg von á að hitta hana
næst á einhverjum nýjum landa-
mærum, því enn sér hún eflaust
ónumin lönd í fjarska.
Vinsamlegast,
Jakobína Johnson
—Seattle, 10. maí, 1938.
FRÉTTAPISTILL OG
FLEIRA FRÁ OAK POINT
Uni tíðarfar s. 1. vetur er ó-
þarft að skrifa, því það ber víst
öllum saman um það að s. 1. vet-
ur hafi verið einn sá mildasti
sem komið hefir yfir Manitoba í
s. 1. 50 eða 60 ár. Fiskivertíð
hér mun mega telja í meðal-
lagi. Lítið tap á netum það
eg veit til.
Oak Point þorpið er bygt á
austurbakka Manitoba-vatns hér
um bil í/4 til 1/2 mílu frá vatni,
norðarlega í township 17 R. 5W.
Atvinna bæjarbúa er fiski-
veiðar og landbúnaður.
íbúatala þorpsins er 263 ung-
ir og gamlir. Eftir þjóðerni
skiftist það þannig:
Giftir íslendingar, menn og
konur ......-...............75
Af þeim giftir annara þjóðar 16
ógiftir íslendingar yfir 14 ára 18
fsl. börn á skólaaldri og yngri 42
Hálf íslenzk börn ............37
Fullorðnir annara þjóða .......64
Félagsskapur
Söfnuður er hér, sem tilheyrir
íslenzk'a Sambands kirkjufélag-
inu og veitir séra Guðmundur
Árnason honum forstöðu. Ensku
mælandi fólk af öðrum þjóðum
hefir einhverja kirkjulega starf-
semi sín á milli, því eru sendir
út hingað stúdentar á sumrinu
að öðru leyti' er eg ókunnur
starfsemi þeirra í kirkjumálum.
Hér eru tvö kvenfélög starfandi.
Öðru þeirra tilheyra bæði ís-
lenzkar og annara þjóða konur
og stúlkur og er það býsna fjöl-
inent. öðru félaginu tilheyra
aðeins íslenzkar konur; er það
heldur fáment og hefir það að
miklu leyti starfað fyrr íslénzka
söfnuðinn sem áður er minst.
Svo hefir verið hér starfandi
íslenzkt lestrarfélag í mörg und-
anfarin ár. Hefir nú liðug 400
emtök af bókum og tímaritum.
Heysala
Héðan úr bænum og grendinni
mun hafa verið selt hátt á 300
járnbratarvagnar hlaðnir af
heyi, s. 1. haust og vetur og í vor.
Og sannast hér hið fornkveðna,
eins líf er annars dauði.
Engir hafa dáið hér s. 1. vetur
sem eg man, en kvefvesöld með
hita hefir stungið sér niður hér
og þar, einkanlega í börnum.
Söngur og hljóðfæraspil
Hér hafa sex ungir og efni-
legir piltar (flestir íslenzkir)
myndað félagsskap sín á milli
sem kallast á hérlendu máli Or-
chestra. Spila þeir á samkom-
um bæjarins. Einnig var mynd-
aður hér söngflokkur s. 1. sumar,
með eitthvað um 16—17 manns
og stóð sú kensla yfir í sex vik-
ur. Varð að hætta við þá ment-
unar tilraun vegna þess að þá
byrjaði hér annatími með undir-
búning undir fiskivertíðina, —
netafellingar með fleiru; en eg
vona að sú tilraun verði pndur-
vakin aftur. Haraldur Eyford
stjórnaði flokknum. Hér var
einnig hafður laugardagsskóli
fyrir íslenzka unglinga um
nokkra mánuði að sumrinu um
tveggja ára skeið. Konur þær
sem kendu voru þsesar: Mrs. B.
Mathews, Mrs. Lára Olson, Mrs.
Helga Thorgilsson, Mrs. Emily
Mathews, Mrs. Kristín Sveins-
son og Miss Helga Sigurðson, nú
flutt burtu. Konum þessum ber
mikið þakklæti frá þeim sem
viðhaldi íslenzks þjóðernis unna.
Það mun kanske margur halda
að slíkt verk muni ekki geta bor-'
ið mikinn árangur; eg hlýt að
viðurkenna að það sé satt að
fárra tíma kensla einu sinni í
viku geti ekki borið mikinn á-
rangur, af þeirri einföldu ástæðu
að miðkynslóðin sem nú er að
ala upp yngstu kynslóðina, talar
enska tungu á heimiiunum við
börnin þó með nokkrum undan-
tekningum sé. Eg hefi tekið
eftir að eldri börn miðkynslóð-
arinnar, sem fædd voru fyrir 10
til 15 árum tala flest öll lita-
laust sitt móðurmál en það er
meira en hægt sé að segja um
þau börn sem fæðst hafa á síð-
ustu 10 árum með einstöku und-
antekning. Það er mjög slæmt