Heimskringla - 25.05.1938, Qupperneq 3

WINNIPEG, 25. MAf 1938
HEIMSKRINGLA
3. SÍÐA
vat. Það eru margir á fslandi,
sem trúa því, að selirnir séu
sjódruknaðir menn sem breytast
í seli, en sumir halda, að það
séu riddarar Faraós, sem drukn-
uðu í Rauðahafinu. Menn hafa
séð selina halda ráðstefnu að
nóttu til. Trúin á hinn mann-
lega uppruna selanna stafar
sennilega af því, að höfuð sel-
anna eru hnöttótt og lík manns-
höfðinu og minnir á stuttkliptan
Bæheimsmann, þegar þeir stinga
kollinum upp úr öldunum. Sænsk
skopsaga segir frá tveimur
bændum, sem veiddu sel á Dels-
bos-vatni. Þeir komu auga á
hnöttótt höfuð. Annar þreif
byssuna, en höfuðið hrópaði með
óttasleginni rödd: “Skjóttu
ekki, eg er bara vinnumaður og
er að baða mig”. En hinn bónd-
inn sagði: “Trúðu honum ekki!
Skjóttu!” Alþekt er sagan um
það, hvernig Sæmundur fróðl
kom til íslands á selnum, en það
var djöfullinn sjálfur. Ef hann
kæmi Sæmundi þurrum á land,
átti hann að fá sál hans. Sæ-
mundur bjargaði sér upp við
landssteina með því að berja í
höfuðið með saltaranum, en þá
sökk hann. Efst á ljósakrón-
unni fögru í Odadkirkju er
bronsmynd af Neptunusi ríð-
andi á sæhesti. Það er Sæmund
ur á selnum, segja menn. Trúin
að sædýr, sem bjarga mönnun-
um og hjálpa, er víða til í heim-
inum. f grískri goðsögu ber
Zeus í sænautslíki hina fögru
Evrópu á baki sér yfir hafið til
Krítar. Appollon kom til Relfi
á bakinu á höfrungi með þrífót
sinn í hendinni. f indverskum
heimildum er sagt frá, að hinn
voldugi guð, Vishnu, breytti sér
í fisk, sm hét Matsu, og í þeim
ham bjargaði hann Manu, Nóa
hindúanna, úr syndaflóðinu. Á
vesturlandi hér á íslandr er til
saga um galdrakonu, sem gat
breytt sér í sel.
Þá er sagan um Hreiðmar,
sem breytti sér í otur, en svo
slysalega tókst til, að Æsir drápu
hann og urðu að greiða mikið
gull í bætur. Otursbelgurinn var
troðinn út með gulli, og gulli var
hlaðið upp umhverfis hann. —
Jafnvel sagan um dverginn And-
vara, sem breytti sér í fisklíki
og var veiddur af Loka og varð
að láta af hendi alt sitt gull til
lausnar sér, — hefir skyldleika
við hinar venjulegu sögur, sem
allstaðar finnast, um fiskinn,
sem var veiddur og lofaði gulli
og grænum skógum til að verða'
frjáls aftur.
Einkennandi aition, eða sögn,
sem skýrir ýms fyrirbrigði, er
sögnin um Loka, þegar hann
breytist í lax í Fránangursfossi.
Goðin leituðu hans og óðu
strauminn. Að lokum fær Þór
gripið fiskinn, en hann smýgur
úr geipum hans, “og er fyrir þá
sök laxinn afturmjór,” segir
Snorra Edda. í þjóðsögum síð-
ari tíma á fslandi er prýðilega
vel samsvarandi saga um það,
hversu svörtu rákirnar á ýsunni
urðu til. Eitt sinn náði djöfull-
inn taki á henni, en þar sem
fíngur hans gripu um hausinn,
sitja enn í dag svartir deplar, og
Þegar hún rann úr greipum hans
urðu tvær svartar rákir eftir
fíngurna, beggja megin á fiskin-
um. f öðrum löndum eru fugla-
aition algengust. Dularfullir
fískar hafa t. d. fundist í íslenzk-
Um ám og vötnum. Flatir fiskar
hafa jafnan þótt furðulegir. f
Svíþjóð eru margar sögur til um
vaxtarlag skarkolans. í Lagar-
fljóti hafa verið margir illir
vatnavættir. Þar er bæði selur,
shata og ormur, en það versta er
hó skrímsli, sem á að vera stærri
en hestur, kolsvart að lit og lík-
ist íslenzkum bát. Margir bænd-
Ur hafa sagt, að þeir hafi sjálfir
séð sumar þessara furðulegu
skepna.
Hugmyndin um Miðgarðsorm-
ihn, sem liggur í hafinu um-
hverfis alla jörðnia, sem að lok-
um fer á land upp til að tortíma
heiminum, lifir víða í sögnum
um sæslönguna miklu. Á sama
hátt og Þór eitt sinn veiddi Mið-
garðsorm og varð að sleppa hon-
um aftur, hafa margir komið ná-
lægt sæslöngunni og séð hana.
Förunautar Egedes teiknuðu
hana og aðrir hafa lýst henni.
Bak hennar hlykkjaðist í mörg-
um krókum gegnum yfirborð
sævarins. Hvort þetta er aðeins
skröksögur, eða þær stafa af
því, að menn hafa skyndilega séð
höfrungahóp koma upþ á yfir-
borðið, eða þá, að það hefir verið
lifandi svaneðla í ætt við plesio-
saurus frá Silúr-tímabilinu, er
ekki hægt að segja um með
vissu. Þessu síðasta trúir ein-
dregið gamall, enskur aðmíráll,
sem hefir safnað öllum sögnum
um ófreskju þessa í stóra bók.
Og hann er ekki einn um það.
Níðhöggur er líka furðulegur
ormur í myrkri undirdjúpanna.
Samsvarandi er í indverskum
goðsögum hin mikla sæskjald-
baka, sem ber heiminn á baki
sér. Á baki hennar strokka guð-
irnir vatn úthafsins með risa-
tré, þar til þeir þannig einhvern-
tíma skapa drykk ódauðleikans.
Á Norðurlandi, skamt frá Siglu-
firði, er bratt fjallaskarð, og í
það koma stundum yfirnáttúr-
legi'r skýflókar af hafi og drepa
alla, sem fyrir þeim verða. Eftir
að margir menn höfðu þannig
farist, var skarðið vígt fyrir hér
um bil hundrað árum síðan. En
í október í haust fórust enn þrír
ungir menn á sama stað. Svip-
aða Iþjjóðtrú finnum jvé)r yfrál
Salómonseyjum og polynesisku
eyjunum. Þar er dularfult leyni-
félag, sem kúgar lönd og þjóðir
gegnum slíka þjóðtrú. Með á-
kveðnu millibili grímuklæða sig
tveir meðlimir og þykjast vera
djöflamir Duk-Duk, sem koma
á fleka af hafi og geta drepið
hvern, sem þeir vilja, ef þeir fá
ekki nægar gjafir. Á Vestur-
Jótlandi er víða trúað á dular-
fult naut eða kýr, sem einhvern-
tíma stíga upp úr hafinu og
valda heimsendi' eða eyða kirkj-
um. Það er gömul indevrópisk
þjóðtrú, að kýr séu í hafinu. —
Odysseifskviða talar um kýr Helí
usar í hafinu, og á Skáni segir
sagan frá manni, sem fékk kú að
gjöf frá hafmey, með því skil-
yrði, að kýrin ætti ekki' kálfa
með öðru en sænautinu, og að
ekki skyldi drepa afkvæmi henn-
ar. Þegar bóndinn óhlýðnaðist
þessu boði, tók hafmærin aftur
gjöf sína. Annars er kýrin oft
í þjóðtrúnni eitthvað í sambandi
við himininn t. d. í Babylon,
Egyptalandi og Indlandi. Stund-
um sjá menn hafmeyna, hina
dutlungafullu drotningu sæfar-
anna og fiskimannanna, um
nætur, ýmist grátandi eða sygj-
andi'. Hún minnir mjög á haf-
drotningu Eskimóanna, sem
stundum verður að mörgum haf-
meyjum í þjóðtrúnni, sem eru
niðjar Ægisdætra. í Grikklandi
eru þær dætur hins hamrama
Nereifs. Allir þekkja þá teg-
und frá málverkum Arnold
Böcklins eða æfintýrum H. C.
Andersens, “Den like Havfrue”.
Þar að auki' eru nefndir mát-
mennlar í fleiri en einni íslenzkri
sögu. Einn elzti vatnavættur,
sem til er, er hinn summerisk-
babyloniski Oannes-Dagon, sem
að hálfu var maður, en að hálfu
fiskur og kom upp úr djúpum
hafsins til að kenna mönnum
ýmsa síði og menningu. Þegar
sumir fræðimenn þykjast þarna
sjá minjar þess, að Sumerani
hafi komið sjóleiðis í upphafi, er
það áreiðanlega misskilningur.
Dagon er bara venjulegur vætt-
ur í þjóðtrúnni og a marga sam-
svarandi veru um heim allan.
Ekki hvað minst minnir hann á
hina mörgu undrafiska 15. og 16.
aldar, sem fóru upp í árnar og
boðuðu heimsendi' og sem veidd-
ust með páfakórónu á hausnum.
öll slík undur voru kærkomin
vopn í trúarbaráttu siðaskifta-
aldarinnar. Vér könnumst við
fiskinn í Rín, sem talað er um
í “Vapensmeden” Viktor Ryd-
bergs. Hann hrópaði: “Vei, vei,
yfir villutrúarmenninu Lúth-
er.”!
Vér finnym hættuleg sæ-
skrímsli í hinum arabisk-pers-
nesku indversku sagnaflokkum.
Vér þekkjum hinn illa djinn úr
sjónum í “þúsund og einni nótt”,
sem árlega krafðist þess að fá
unga stúlku, þar til hetjan sigr-
aði hann, sama tegundin og í
goðsögunni Tbesevs og Mino-
tauros, og ekki með öllu ólík
Persens og Andrómedal-teg-
undinni, sem t. d. finst í frásögn-
inni um Þorvald og Droplaugu í
FljótsdælaSögu hinni yngri'. —
Finnar geyma Kalevala sögur úr
móður vatnanna, sem óratíma
Isveimaði í hafinu áður en hún
tfæddi Vaainaamöinen. Líka er
margt að segja um sæskrímsli
Melanesarna, sem hafa horn og
ugga, og um hafskeisara Japans
og hinar mörgu keltnesku sagn-
ir, vatnvætti sem menn veiddu.
Gjarna hefði eg mátt tala um
ýmis skrímsli í stöðuvötnum:
Mímir, hina sænsku brunnkjess-
an, hinn íslenzka brunnmiga,
nykurinn eða “Strömkarlen”,
sem tryllir menn og konur með
hljóðfæraleik sínum, Loreley
eða “Baackahesten,” sem í
kvöldþokunni' á Skáni ginnti
börn til að setjast á bak sér og
nam þau síðan burt, en um alt
þetta yrði of langt að skrifa hér.
Eg hefi nú sagt lesendum
“Stúdentablaðsins” nokkrar sög-
ur um sæskrímsli, sem mér hafa
nú dottið í hug. Hina íslenzku
vætti þekkja ménn vel, en hinar
erlendu eru eflaust mörgum ó-
kunnir. Það er ómögulegt að á-
líta þjóðtrú Norðurlanda, sem
einangrað fyrirbrigði, sem sum-
ir fræðimenn hafa altof oft haft
tilhneigingu til. Möguleikann
til alhliða skilnings fáum vér að-
eins með varlegum samanburði
á þjóðtrú hinna ýmsu þjóð-
flokka, þar sem við á. Þar að
auki hefi eg viljað mæla með
því, að menn neyti sem allra
mest kjöts, því að þegar heiðr-
aðir lesendur mínir sitja við jóla-
borðið og tyggja harðfisk eða
taka bein úr ýsu, þá er ekki að
vita, á hvaða skrímsli þeir eru
að gæða sér.
Ake Ohlmarks
—Stúdentablaðið.
KJÖR BÆNDA I
ÞÝZKALANDI
Eftir Vilgot Hammerling
Vilgot Hammerling er sænsk-
ur blaðamaður, sem dvalið hefir
í Þýzkalandi í vetur á vegum
sænska stórblaðsins “Dagens
Nyheter”. Hefir hann skrifað
greinaflokk í blað sitt um á-
standið þar og er þessi grein
tekin úr honum.
^NGIN atvinnugrein er jafn
mikið skipulögð í Þýzka-
mdi sem landbúnaðurinn. Þar
efir brúnliðunum tekist, miklu
remur en annarsstaðar, að
ramkvæma það skipulag, sem
yrir þeim vakti. Þeir hafa fram-
væmt þar hreina byltingu. Um
fleiðingar þessara athafna
erður þó ekki til hlítar dæmt
yrri en að nokkrum árum liðn-
m.
Landbúnaðurinn er því brún-
ðum sú fyrirmynd, sem þeir
ta til og á að vera fordæmi um
lótun og endurskipulagningu
nnara atvinnuvega. Það virðist
ví ekki úr vegi, að kynna sér
okkuð, hverju Þjóðverjar hafa
oj*kað á landbúnaðarsviðinu síð-
stu fimm árin.
Sérhver Þýzkur maður, sem
innur við landbúnaðinn, við
ramleiðsluna sjálfa og vinslu
lennar, stendur beint undir
tjóm ríkisstofnunar, svo fremi,
em hlutaðeigandi hefir ekki ver-
5 sérstaklega undanþeginn, svo
em á sér stað um þá, er reka
eitingahús.
Utan valdsviðs þessarar ríkis-
tofnunar á þýzkur jarðyrkju-
naður engan tilverurétt. Hún
grípur daglega inn í öll hans
störf og leggur honum fyrir hve
mikið hann skuli rækta af hverri
tegund jarðargróðans, hve mörg-
um kílógrömmum korn hans skal
skila af sér, hverju verði kornið
skuli goldið.
Erfðarétturinn
Svo er kveðið á, að elzti sonur
bónda hvers á um það að velja,
að erfa föðurleifð sína eða ekk-
ert ella. Kjósi hann föðurleifð-
ina, eiga yngri bræður hans þess
engan kost að gerast bændur.
Sjálfur getur hann heldur aldrei
flutt í burtu né selt eign sína. —
Hún getur aðeins erfst, því er
slegið föstu, að órjúfandi sam-
band sé á milli blóðs og moldar.
Þess skal til skýringar getið,
að þessi erfðalög ræna ekki
yngri s'ystkinin að öllu leyti
erfðatilkalli sínu. Ekki að öllu
leyti. Þau eiga kröfu á hand-
hafa jarðeignarinnar, með hlið-
sjón af fjárhagslegri getu hans,
um stuðning á einn eða annan
hátt til einhvers nýs starfs og
geti þau hvergi fest rætur mega
i þau snúa heim til óðals ættar-
innar og setjast þar upp sem
] matþegar bróður síns til æfiloka.
j Slíkan rétt heinitar sérstakur
erfðadómstóll fólkinu til handa,
þegar þörf krefur.
Kenslumálin
Þannig er drotnað yfir land-
búnaðinum. En það er eigi að-
eins framleiðslan ,sem ríkisstofn-
, un þessi hefir séð ástæðu og
nauðsyn til að láta til sín taka.
Hún hefir einnig heimtað í sín-
ar hendur rétt til þess að á-
jkvarða hvað skuli berast bænd-
: unum til eyrna, hvað þeir eigi að
lesa og hvað þeir megi hugsa.
iHún heldur stjómmálanámskeið
1 fyrir unga og aldraða, annast um
mentun kvenna í húslegum
greinum og leggur á það mikla
áherzlu, veitir verkamönnunum
j og bændum tilsögn í jarðræktar-
fræðum og skýrir fyrir þeim hið
náttúrlega samband vinnumanna
og húsbænda.
i Þessi stofnun hefir því margt
það með höndum, sem í öðrum
löndum er látið afskiftalaust,
eða liggur á verksviði f jölmargra
aðila. En einstaklingar sjálfir,
I sem hér eiga hlut að máli, þurfa
jekkert að segja, nema Heil
I Hitler.
j Félagsrétturinn afnuminn
Skipulagningin er óneitanlega
víðtæk. Hvað, sem maður annars
vill segja um brúnliðana, þá hafa
þeir ekki látið felmtri á sig slá,
þótt verkefnin væru mikilfeng-
leg. öllu hefir verið safnað á
eina hendi, neytendafélög, út-
lánsstofnanir, griparæktarfélög,
vinslusamlög, sameiginlegir út-
sölustaðir framleiðsluvaranna,
öll slík félagssamtök bændanna
hafa verið lögð niður eða dregin
undir vald skipulagningarinnar.
Áburðarnotkun og handiðnaður
er að jöfnu lagt undir vald þess-
arar afskiftasömu stofnunar.
Hinn æðsti maður á þessu
sviði heitir Darré, sem er í senn
landbúnaðarráðherra og for-
stöðumaður búnaðarmálaskrif-
stofu flokksins, sem rekin er
jafnhliða stj órnarskrifstof unum.
Það er Drarré, sem er höfundur
erfðalaganna og hann hefir
jmanna mest haldið á lofti hug-
myndinni um ættleiðslu jarð-
eignanna. Hann er ekki talinn
jafn snjall sem fjármálamaður,
en um þá hluti hefir hann mörg-
um hagsýnum hjálparmönnum á
jað skipa.
Skipulagningin
Miðstjórn búnaðarskipulags-
ins hefir aðsetur sitt á umfangs-
miklum skrifstofum. Það er
talsverðum örðugleikum bundið
að gera fulla grein fyrir öllum
þeirra viðfangsefnum.
Sérstakt foringjaráð stendur
beint undir stjórn og eftirliti
Darré. Starfssvið þess er skift í
sjö deildir og hefir ein með
höndum skólamál búnaðarins,
önnur réttarmál, þriðja kynþátta
mál bændastéttarinnar o. s. frv.
Jafnhliða foringjaráðinu er
starfandi- almenn skrifstofa, sem
fjallar meira um hin hagrænu
málefni, en hennar verkefni eru
þrískift og hefir ein deildin með
höndum sjálfa skipulagninguna,
önnur annast bókaútgáfu- og
fréttastarfsemi í þágu búnaðar-
ins, en sú þriðja rannsakar fjár-
hagsafkomuna og framleiðslu-
möguleikana.
Þessar skrifstofur allar hafa
stór útibú á tuttugu stöðum í
Þýzkalandi og smærri á alls 490
stöðum.
Hér með er þó ekki öllu lokið.
Það eru líka starfræktar skrif-
stofur, sem eiga að vera leiðandi
í hinujn ýmsu greinum búnaðar-
ins, svo sem um framleiðslu
kornvöru, kjöts, mjólkur, kar-
tafla, eggja, aldina, víns, og um
ölgerð, sykurvinslu og fiskiveið-
ar.
Virðist þá þetta kerfi vera
orðið æði þungt í vöfum.
Aðgerðir þær, sem teknar
hafa verið upp til þess að
tryggja íbúunum næga innlenda
fæðu, eru mjög róttækar. Það
eru þvingunartilskipanir um af-
hendingu kornvöru, sem ekki er
brýn þörf fyrir á heimilunum,
fyrirskipanir um aukna kar-
töflurækt og blöndun kartaflna
í brauð o. s. frv.
Árangurinn
En meðan öllu þessu er í kring
komið hafa akrar og ræktarlönd
í Þýzkalandi minkað um 23 þús.
hektara á síðasta ári og kornupp
skeran hrekkur ekki nærri til.
Þó hefir dálítil nýrækt átt sér
stað. Minkandi framleiðsla er
að nokkru leyti' óhagstæðri veðr-
áttu að kenna, jafnhliða því, sem
mikið af akurlendi hefir farið
undir hina nýju bifreiðavegi og
stór svæði hafa verið tekin und-
ir nýja flugvelli. Landbúnaður-
inn á líka erfitt um að fá nógan
vinnukraft og ekkert bendir til
batnandi ástands í þeim efnum.
Skipulagningin ein getur ekki
bjargað, jafnvel ekki í Þýzka-
landi. En geti þýzkir bændur
glaðst yfir þeim hagnaði, sem
hún hefir fært þeim, þá mega
þeir muna hvaða verði þeir hafa
goldið þann gróða.
* Þeir hafa verið sviftir öllu
frjálsræði og sjálfræði.—N. Dbl.
'600 miljónir af íbúum jarðar-
innar líta á svínið sem “óhreint”
dýr og leggja sér ekki til munns
kjötið af því.
HVAÐ ER AÐ GERAST
I ABESSINÍU?
Fyrir nokkru var greint frá
þeim orðrómi í útvarpsfregnum,
að Mussolini hefði boðið Haile
Selassie fyrverandi Abessiníu-
keisara, að setjast að í Abess-
iníu. Áttti að hefja hann þar til
metorða og láta hann njóta svip-
aðrar aðstöðu og furstar Ind-
lands í sínu landi. Síðari fregn-
ir herma, að stefna Haile Selas-
sie sé óbreytt, að hann muni
vinna að því, að sjálfstæði Abes-
siníu verði viðurkent. Ógerlegt
er að segja, hvort orðrómur
þessi hefir haft við nokkuð að
styðjast eða ekki, en um annað,
sem þó er mikilvægt, ber erlend-
um blöðum saman, nema ítösk-
um, að erfiðleikar ítala í Abes-
siníu eru enn mjög miklir, og
að því fer mjög fjarri, að þeim
hafi tekist að friða landið. f
janúarlok tilkynti fulltrúi Abes-
siníu í London, að manntjón
ftala í desember og janúar næmi
6000 mönnum í Abessiníu, en
þrjár herdeildir innfæddra
Eritreumanna hefði gengið í lið
með Abessiníumönnum til þess
að hjálpa þeim í smáskæruhem-
aðinum gegn ftölum. óháðar
heimildir, segir merkt amerískt
blað er ræðir þessi mál, telja
fregnir þessar hafa við mikið að
styðjast — að þær sé ekki f jarri
hinu sanna. Samkvæmt þessum
fregnum hafa ftalir mist úr
höndum sér nærri alt land um-
hverfis Tanavatn. Umhverfis
Harrar er alt sagt með tiltölu-
lega kyrrum kjörum, en suð-
vesturhluta landsins hafa ítalir
ekki einu sinni reynt að leggja
undir sig ennþá. Byltingartil-
raunir hafa verið gerðar í Gojam
og Tigre og í Wallega og Ambo-
héruðunum eru Abessiníumenn
ráðandi, en ekki ítalir, segir i
skeytunum. — Sefna Graziani
vice-konungs í Abessiníu hefir
ekki reynst affarasæl. Þessvegna
var hertoginn af Aosta sendur
þangað til þess að taka við em-
bættinu af honum. — ítölsku
blöðin neita öllu þessu og segja,
að hið hernaðarlega ásigkomu-
lag í Abessiníu sé svo sem bezt
verður á kosið, en ftalir sé svo á-
fjáðir í að fara til Abessiníu til
þess að setjast þar að, að ekki
sé unt að sinna beiðnum nándar
nærri allra umsækjendanna. f-
talir segja, að færri hvítir her-
menn sé nú í Abessiníu en fyrir
einu ári, og innfæddum Abes-
siníumönnum í nýlendurher í-
tala þar fjölgi stöðugt.—Vísir.
All-Canadian victory for pupils of
DOMINION BUSINESS
COLLEGE at Toronto Exhibition
Pupils of the DOMINION BUSINESS COLLEGE,
Winnipeg, were awarded FIRST PLACE in both
Novice and Open School Championship Divisions of
the Annual Typing Competition.
Miss GWYNETH BELYEA won first place
and silver cup for highest speed in open
school championship with net speed of 92
words a minute..
Mr. GUSTAVE STOVE won first place and
silver cup for highest speed in Novice Sec-
tion of typing contest. His net speed was
76 words a minute.
Miss HELEN BRIX, another D. B. C. pupil,
won second place for accuracy in the novice
division!
Miss DOROTHY MAXWELL, a D. B. C.
student, came fourth in the open school
championship section!
The Dominion sent four pupils to Toronto
and they won two firsts, a second and a
fourth place!
The contest officials announced at the Coliseum before an
audience of 9,000 people that the Dominion Business
College, Winnipeg, had the best showing of any com-
mercial school in the competition!
There were 107 contestants!
ENROL NOW
DOMINION
BUSINESSCOLLEGE
WINNIPEG
FOUR SCHOOLS: THE MALL—
ST. JAMES — ST. JOHN’S — ELMWOOD