Heimskringla - 25.05.1938, Page 7

WINNIPEG, 25. MAí 1938
HEIMSKRINGLA
7. SÍÐA
UM ÞJÓÐERNISMÁLIÐ
(Erindi flutt á Frónsfundi
7. apríl, 1938)
Kæru vinir:
Það er mér óvæntur heiður, að
fá að segja fáein orð hér í kveld,
ekki sízt af því að eg er, ef til
vill ekki of vel fyrir það kallaður
að halda ræðu á íslenzku, vegna
þess hvað lítið tækifæri eg hefi
til að nota málið upp á síðkastið.
Getur samt skeð að fjarvera frá
íslenzkum félagsskap, hafi gefið
mér tækifæri að athuga landann
frá öðru sjónarmiði en vanalega,
og óska eg að eitthvað af því
sem eg segi í kveld verði til þess
að minna á eitthvað nýtt í fari
hans.
Nú á dögum er mikið talað um
að efla og halda við íslenzkri
tungu og bókmentum í Vestur-
heimi, hefir mér oft komið til
hugar, eins og það hefir eflaust
komið ykkur í hug að spyrja,
hver er stefna íslenzkra félags-
skapa í Vesturheimi og hvert
mun sú stefna leiða oss, segjum
svo, að henni sé fullnægt?
Spurning þessi vekur marga
efasemd. Það er langt frá því
að mér finnist það óverðug
stefna, að halda við íslenzku,
og vil eg sízt af öllu kasta rýrð
á það starf. Sú tunga á fegurð
sem fáar aðrar jafnast við og
eflaust á ísland bókmentir sem
engin jafngömul þjóð kemur
nærri.
En mér hefir orðið á að spyrja
hvort nógur gaumur sé gefinn
þeirri dásamlegu og glæsilegu
menningu sem hefir sprottið upp
meðal kletta og ísjökla fslands.
Sú menning var bygð þar sem
hvorki voru frjósamir akrar né
skjól annað en jarðvegurinn
sjálfur. Baráttan fyrir lífinu
var æfinlega erfið, og oft var
ekkert pláss fyrir veiklaða eða
þá sem gátu ekki bjargað sér.
Þessar kringumstæður voru hin-
ar beztu til að efla þjóðina á
sálu og líkama.
Þegar til þessa lands kom tók
lítið betra við. Frumbyggjar hér
áttu hvorki í sig né á, kunnu
hvorki akuryrkju né garðrækt,
og þar ofan í kaupið kunnu
ekki að tala fyrir sig. Það var
frekar litið niður á þá af hér-
lendum, og yfirleitt voru það
erfið kjör sem þeir áttu við að
búa. En hér kom menning þeirra
í ljós, og flestir þeirra sigruðu
alla mótstöðu og rituðu sér vel
mældan heiðurskafla í sögu
þessa lands. Þeir voru ekki á-
nægðir með það, að vera aðeins
jafningjar annara þjóða, en
sköruðu fram úr í flestu, sem
þeir lögðu fyrir sig.
Nú er margt farið að breytast
meðal Vestur-íslendinga. Eg
er viss um að flest af ykkur
muna eftir því að fyrir aðeins
fáum árum síðan þótti mörgum
frekar smán að því að kallast
íslendingar.
En nú, þegar við höfum haft
tækifæri á að sjá hvað forfeður
vorir hafa gert sér til heiðurs,
INNKÖLLUNARMENN HEIMSKRINBLU
t CANADA:
Amaranth...............:................J* B. Halldórsson
Antler, Sask.........................-K. J. Abrahamson
Arnes.................................Sumarliði J. Kárdal
Árborg..................................G. O. Einarsson
Baldur...........................................Sigtr. Sigvaldason
Beckville..............................Björn Þórðarson
Belmont....................................G. J. Oleson
Bredenbury...............................H. O. Loptsson
Brown................................ Thorst. J. Gíslason
Churchbridge..........................H. A. Hinriksson
Cypress River.............................Páll Anderson
Dafoe....................................
Ebor Station, Man.....................K. J. Abrahamson
Elfros...................................
Eriksdale...............................Olafur Hallsson
Foam Lake...............................H. G. Sigurðsson
Gimli.................................. K. Kjernested
Geysir..................................Tím. Böðvarsson
Glenboro....................................G. J. Oleson
Hayland..t..............................Slg. B. Helgason
Hecla.................................Jóhann K. Johnson
Hnausa....................................Gestur S. Vídal
Hove....................................Andrés Skagfeld
Húsavík....................................Jobn Kernested
Inmsfail............................ ófeigur Sigurðsson
Kandahar.................................
Keewatin............................................Sigm. Björnsson
Kristnes.................................Rósm. Árnason
Langruth.................................•—B. Eyjólfsson
Leslie................................Th. Guðmundsson
Lundar.........................Sig. Jónsson, D. J. Líndai
Markerville.................................... ófeigur Sigurðsson
Mozart...................................
Oak Point.........................................Andrés Skagfeld
Oakview..............................
Otto................................................Björn Hördal
Piney....................................S. S. Anderson
Red Deer".."....."...............................Ófeigur Sigurðsson
Reykjavík.................................. Árni Pálsson
Riverton...............................Björn Hjörleifsson
Selkirk_____________________________ Magnús Hjörleifsson
Sinclair, Man........................K. J. Abrahamson
Steep Rock.........................................Fred Snædal
Stony Hill........................................Björn Hördal
Tantallon...........................................Guðm. ólafsson
Thornhill........................... Thorst. J. Gíslason
VfSir..............................................Aug. Einarsson
Vancouver..............................Mrs. Anna Harvey
Winnipegosis......................Finnbogi Hj álmarsson
Winnipeg Beach.......................................John Kernested
Wj-nyard..................................
( BANDARÍKJUNUM:
........................................Jón K. Einarsson
Bantry...................................K. J. Breiðfjörð
Bellingham, Wash...................Mrs. John W. Johnson
Biaine, Wash....................Séra Halldór E. Johnson
Cavaliér...............................Jón K. Einarsson
Chicago: Geö. F. Long, 2428 Hamlin Ave., Logan Square Sta.
Edinburg.....................................Jacob Hall
Garðar..................................S. M. Breiðfjörð
Grafton................................Mrs. E- Eastman
H a 11 son ................Jón K. Einarsson
Heusel ...........................J. K. Einarsson
Ivanhoe"!!!!!.!!!.!"...."......."..*"..."-.Miss C. V. Dalmann
Los Angeles, Calif....Thorg. Ásmundsson, 4415 Esmeralda St.
Milton...................................F. G. Vatnsdal
Minneota............................Miss C. V. Dalmann
Mountain..............................Th. Thorfinnsson
National City, Calif......John S. Laxdal, 736 E 24th St.
Point Roberts..........................Ingvar Goodman
Seattle, Wash..........J. J. Middal, 6723—21st Ave. N. W.,
gvold...................................Jón K. Einarsson
Upham.!!!!.!!!!........................ B. J. Breiðfjöre
The Viking Press Limited
Winnipeg, Manitoba
hittir maður aldrei íslending
sem finst ekki' sómi að að mega
kalla sig íslending.
En hvers vegna finna þeir til
þessa heiðurs? Það er sjaldnar
af nokkru sem þeir hafa unnið til
þess sjálfir né heldur af verkum
samtíðarmanna þeirra. Nei, við
lifum frekar á gömlum merg,
frægð forfeðra vora, og látum
okkur það nægja.
Eg meinae kki með því að það
séu engir íslendingar nú uppi
LISTIN AÐ LIFA
M'
oft hafa furðað sig á því
hve stóriðjuhöldar eins og Henry
Ford halda óbiluðu starfsþreki'
fram á efri ár ög kvikmyndá-
leikkonum tekst að halda sér
unglegum þó þær séu komnar
til ára sinna. Enska tímaritið
“Paifade” hefir snúið sér til
Henry Fords og Gretu Garbo
og spurt þau um þetta atriði og
hér í landi, sem ekki skari fram hvað sé að þeirra eigin dómi
sem valdi því að þeim tekst að
varðveita starfsþrek og aðra
góða eiginleika, sem aðrir menn
hafa mist á þeirra aldri.
Henry Ford svarið m. a.:
Henry Ford
“Að mínu áliti má enginn mað-
ur láta sér detta í hug að hann
hafi komist eins langt og komist
verður eða að hann hafi náð
ur í æðum. En verk foreldra j settu marki, ef hann vill halda á-
okkar gleymast, og komandi j fram að vera ungur. Þetta gildir
úr. En það er auðséð að þeim er
að fækka. Er það mögulegt að
við höfum á einrii kynslóð tapað
menningunni sem var bygð á
mörg hundrað ára skeiði. Eg
held það ekki. Mér finst veik-
leikinn stafar frekar frá hugar-
fari unglinga nú á dögum. —
Tunga deyr og bókmentir gleym-
ast, en menning tapast aldrei
svo lengi sem íslenzkt blóð renn-
kynslóðir hafa ekki not af frægð
þeirra.
Ef framtíðin á að vera björt
fyrir íslendinga hér í landi mega
þeir til að leggja sig fram til að
skara fram úr eins og þeir hafa
gert. Efnið er til en það leynir
sér. Það er þitt verk og mitt að
tendra það. Við lifum aðeins einu
sinni og ættum ekki að lifa að-
eins fyrir okkur sjálf.
Hvert sem starf okkar er hér
í heimi, og fslendingar starfa
margt og eru víða niður komnir,
er óhætt að segja að framtíð
okkar er mikið undir því kom-
in hvað vel við vinnum að því.
Eg er ekki blindur fyrir því að
ungmennið hefir við sitt af
hverju að stríða nú á dögum.
En eg held að við höfum marg-
sinnis léttari framtíð en foreldr-
ar vorir, og ætti að vera hægt
fyrir okkur að hefja okkur upp
eins vel. Eg hefi þá trú, að enn
séu tækifærin nóg fyrir þá sem
hafa stöðuglyndi og fram-
kvæmdarsemi nóga til að halda
sig við sitt starf, þar til þeir
skara fram úr. Og hverjir eru
betuy fyrir það undirbúnir en
einmitt íslendingar.
Eg er ekki eins vel að mér í
sögu íslands eins og eg vildi
vera, eða kannske réttara sagt
þyrfti að vera, en eg vildi ráð-
leggja hverjum þeim sem hefir
ekki lesið íslendingasögurnar að
lesa sögu Grettis Ásmundarson-
ar. Ekki aðeins vegna þess að
hann er góð fyrirmynd á marg-
an hátt, heldur líka vegna þess
ekki síður um menn, sem eru
farnir að eldast.
Það er mjög sjaldgæft að
menn finni upp merkilega nýj-
ung, eða framkvæmi neitt það
verk sem talað er um og skrifað
fyr en um fertugs aldur. Og ef
það er rétt, er of snemt að draga
sig í hlé um fimtugt.
í raun og veru er aldur eða
æska enginn leyndardómur. Það
einasta sem menn verða að læra
er það að lífið er ekki á enda
um fimtugt; heldur verða menn
að halda áfram að starfa. En
því miður, fólk á þeim aldri held-
ur að því sé farið að hnigna og
hefir ekki nægilegt þrek til að
halda lífinu áfram. Fyrst tapa
menn áhuganum og síðan dettur
þeim ekki einu sinni í hug að
gera tilraun til að halda áfram
að starfa”.
Forld heldur því fram, að lík-
aminn fari eftir huganum, eða
með öðrum orðum að menn geti
ráðið því með huganum hverni-g
þeim líður. Hann er ungur, en
undir eins og hann heldur að
starfi sínu sé lokið er ekkert
fyrir hann að gera nema að setj-
ast í helgan stein og gefast upp
á lífinu.
Þá ræðir Ford um hið mjög
svo umdeilda atriði hvort eldri
menn eigi að víkja úr stöðum
fyrir þeim yngri. Hann segir að
jafnvel hann hafi oft neyðst til
að segja eldri mönnum upp til
að koma yngri mönnum að.
“Hvað mig sjálfan snertir”
segir Ford, “kýs eg helst að
- NAFNSPJÖLD -

Dr. M. B. Halldorson 401 Boyd Bldg. Skrifstoíusimi: 23 674 Stundar sérstaklega lungnasjúk- dóma. Er að flnni & skrlfstofu kl. 10—12 í. h. og 2—6 e. h. Helmili: 46 Alloway Aye. Talsimi: 3315» G. S. THORVALDSON B.A., LL.B. LögfrœOingur 702 Coníederation Llíe Bld*. Talsimi 07 024

Omci Phoki Rn. Phohi 87 293 72 409 Dr. L. A. Sigurdson 109 USDICAX, ARTS BUILDINO Ornci Hotnti: 13 - 1 4 P.H. - 1 P.M. sm BT APPOZHTMKlfT W. J. LINDAL, K.C. BJÖRN STEFÁNSSON ISLENZKIR LÖOFRÆÐINOAR 4 öðru gólfl 325 Main Street Talsimi: 97 521 Hafa einnig skriístofur aS Lundar og Gimil og eru þar aS taJtta, fyrsta miðvlkudag i hverjum mánuðl.

Dr. S. J. Johannesnon 218 Sherbura Street Talsiml 80 877 VlOtalstlmi kl. 3—5 e. h. M. HJALTASON, M.D. ALMENNAR LÆKNINOAR Sérgrein: Taugasjúkdómar Lætur útl meSöl l viðlögum ViBtalstimar kl. 2—4 «. fc. 7—8 a6 kveldinu Síml 80 857 666 Vlctor 8t.

J. J. Swanson & Co. Ltd. REALTORS Rental, Ineurance and Financial Agente 8iml: 94 221 660 PARI8 BLÐQ.—Winnlpeg A. S. BARDAL selur likkistur og annast um útfar- lr. Allur útbúnaður sá bestl. — Enníremur selur hann allskonar mlnnisvarða og legsteina. 843 SHERBROOKB 8T. Phone: »0 607 WINNIPEO
Gunnar Erlendsson Pianokennari Keaslustofa: 701 Victor St. Síxqí 89 535 THL WATCH SHOP Thorlakson Baldwin Diamonds and Wedding Rlngs Agents for Bulova WatcheB Marriage Licenses Issued 699 Sargent Ave.
Jacob F. Bjamason —TRANSFER— Baggage and Furniture Moving 691 SHERBURN ST. Phone 35 909 Annaat aliskonar flutnlnga fram og aftur um bæinn. MARGARET DALMAN TBACHER OF PIANO »54 BANNINO ST. Phone: 26 420
að eg er viss um að hver sem les hafa menn í þjónustu minni, sem
eru á aldrinum 30—60 ára. Á
þeim aldri er öruggast að reiða
sig á menn. En mér væri líka
sama hve mikið verkamenn mín-
ir væru komnir yfir sextugt svo
framarlega sem þeir vildu sjálf-
hana mun þyrsta eftir að lesa
fleiri slíkar.
Það er enginn efi á því, held
eg, að lestur íslenzkra bókmenta
er flestum til gagns og gamans
sem hafa uot af þessháttar á
annað borð og mikið af þeim eru |ir vinna
þess háttar að lestur þeirra verð-j Rannsóknir í verksmiðjum
ur manni til hughreystingar og j Fords hafa sýnt að menn, sem
stuðnings. Bókmentir eru eius ; komnir voru yfir fertugt afkasta
mikið partur af lífi okkar eins mestu, vegna þess að þeim þykir
og blóðið sem rennur í æðumjvænt um vinnu sína og vegna
okkar, og lengi megi svo vera. j þess að þeir taka ábyrgð þá sem
'|En gléymið aldrei að við eigum iþeim er lögð á herðar alvarlega.
larf sem okkur ber að leggja Aftur á móti hafa ungir menn
' áhuga fyrir léttari viðfangsefn-
um utan atvinnulífsins og vilja
ekki taka að sér erfið viðfangs-
efni.
“Þess vegna kemst eg að
þeirri niðúrstöðu,’ segir Henry
Ford, “að menn verða ekki gaml-
ir svo framarlega sem þeir hætta
að hafa áhyggjur af aldri sín-
um.
Eg get sagt af eigin reynslu,
að vinná og ábyrðartilfinning
heldur anda mannsins og líkama
ungum; og þetta er einasti
leyndardómuriun sem eg þekki
til að halda við hæfileikum
æskumannsins”.
rækt við; það er menning ís-
lands. , , .
Eg vil að endingu láta í ljosi
við þetta tækifæri, heillaósk
mína til þessa félagsskapar. --
Megi hann bera ávöxt verka ykk-
ar.
Sigurður Helgason
hitt og þetta
Dómarinn: — Hversu gamlar
eru þér?
Vitnið: — Tuttugu og ems
árs og nokkurra mánaðar.
Dómarinn: — Hve margra
mánaða ?
Vitnið: Eitt hundrað tuttugu
og sjö.
Fingraför apa eru mjög
fingraförum af mönnum.
lík
Þú lofaðir eitt sinn að lesa all-
ar óskir mínar í augum mínum.
Já, en þá vissi eg ekki að ástin
gerir menn blinda.
Greta Garbo:
“Það er mjög heppilegt að
landar mínir skuli vera jafn
gefnir fyrir íþróttir og raun ber
vitni um”, segir Greta Garbo.
“Ef við Svíar æfðum okkur ekki
eins mikið og við gerum í íþrótt-
um værum við sannarlega illa á
vegi stödd vegna þess að matar-
Það
er ekki fyr en eftir að eg kom
til Hollywood að mér lærðist rétt
mataræði. Nú sé eg líka hve það
er miklu þýðingarmeira en
margur vill kannast við.”
Greta Garbo var ekki að leika
er hún mælti þessi orð og hún
var heldur ekki í kvikmynda-
tökusölunum. Þetta var ein af
hennar alvörustundum á heimili
hennar og hún naut auðsjáanlega
hvíldarinnar. Greta Garbo er
miklu viðkunnanlegri í einkalífi
sínu en á kvikmyndasviðinu. —
Andlitsdrættir hennar lýsa djúp-
um tilfinningum. Hún er frek-
ar hávaxin. Hinui gullna hári
^hennar var skift í miðju og
jgreitt á mjög einfaldan hátt bak
ivið eyrun. Það er ómögulegt
,annað en verða hrifinn af vaxt-
;arlagi hennar sem er einstakt.
|Einu sinni var hún kjörin sem
best vaxni kvenmaður í Holly-
wmod.
“Ein af hinum ófyrirgefan-
legu syndum er að menn borði
jrfir sig,” sagði hún. “Þegar
menn eru uppþembdir geta þeir
ekki hugsað um að þeir séu ung-
ir. Það er ósköp eðlilegt að
mönnum finnist þeir þá vera
gamlir.”
“Mrogunverður minn er appel-
sínusafi, tvær sneiðar af ristuðu
ibrauði með smjöri og mjólkur-
glas. Hádegisverðurinn er venju-
lega nýtt grænmeti, hveitibrauð
og te. Á kvöldin eftir erfiðan
vinnudag borða eg venjulega
þyngstu máltíðina. Kjöt borða
eg samt aldrei oftar en tvisvar í
viku og þá lítið í einu”.
“Þetta er mikil breyting frá
því sem tíðkast heima. Alt er
öðruvísi í Svíþjóð. Mér er það
vel ljóst hve erfitt það væri að
vinna jafnmikið og eg geri hér í
Hollywood ef eg ætti að leika í
kvikmyndum heima. Hin kjarn-
mikla, mikið soðna og þunga
Rovatzos Floral Shop
206 Notre Dame Ave. Ptaone 04 054
Freöi Cut Flowers Dally
Plants ln Season
We specialize in Wedding &
Concert Bouquets & Funeral
Deslgns
Iceiandlc spoken
fæða, sem Svíar eiga að venj-
ast myndi gera mig óhæfa til
vinnu”.
“Andleg vellíðan var annar
vísdómur, sem eg lærði í Holly-
wood,” segir Greta Garbo enn-
fremur. “Þegar eg kom fyrst til
Ameríku undraði það mig að
heyra mæður segja við börn sín:
“Líður þér vel, barnið mitt”. En
þetta er höfuðatriðið, og eg
myndi fyrst og fremst leitast við
að láta mínu barni líða vel ef eg
ætti eftir að eignast barn.”
“Þegar mönnum líður vel eru
þeir ungir hvað sem árin segja.
í Svíþjóð eldist fólk fljótt vegna
þess að við hugsum ekki um
vellíðan sem nauðsyn fyrir lífið.
Er ekki einkennilegt hve land-
fræðilegur mismunur getur
breytt fólki?”—Lesb. Mbl.
fslendingadags prógröm
Eftirfylgjandi fslendingadags
prógröm óskast til kaups, fyrir
árin 1890,1891,1892,1893,1895,
1896, 1897, 1898, 1899, 1900,
1901, 1902, 1903, 1904, 1908,
1909, 1912, 1914, 1915, 1923.
Eintökin mega ekki vera rifin
eða mjög óhrein. Sendið þau
ekki en tilkynnið “Hkr.” hvaða
árganga þér hafið, og á hvaða
verði. Verður yður þá svarað
strax um hæl.
Ennfremur er óskað eftir sög-
unni:
Fastus og Ermena, er gefin
var út á Gimli af Gísla M.
Thompson.
Ráðsmaður Hkr.