Heimskringla - 01.02.1939, Qupperneq 2

2. SíÐA
HEIMSKRINCLA
WINNIPEG, 1. FEBRÚAR 1939
FERÐ TIL VATNABYGÐA var kunnugur frá fyrri tíð en
----- j þeir voru þar ekki, bað eg prest
Eftir G. J. Oleson að skila kveðju til þeirra, og í-
----- treka við þá að sækja betur
Það mun vart þykja í frásög- kirkju. — Þar var við messu
ur færandi þó maður skreppi margt myndarfólk og sýndist vel
bæjarleið og hana ekki mjög
langa , eins og langferðir eru
íslenzkt.
Þaðan héldum við strikið
til
nú orðnar tíðar í heiminum, er Yorkton og svo áfram og var
menn geta nærri á svipstundu ekki numið staðar fyr en í Foam
farið heiminn á enda, hvort sem Lake, þar fengum við
er í lofti, á landi eða sjó, ef mað- kaffi sopa, héldum síðan áfram
ur hefir gjaldeyrir. Eg hefi oft vestur til Elfros. Þar varð Sig-
ferðast um bygðir þessa lands, urður félagi eftir en eg hélt á-
og einu sini skrifaði eg ferða- fram til Wynyard með ' Mrs.
sögu, er eg fór til Minnesota fyr- Guðnason og konu sem slóst í
ir 11 árum síðan, og sögðu ýms- för með okkur frá Churchbridge,
ir mér þá að þeim leiddust allar Mrs. Eyjólfsson, býr hún í Wyn-
ferðasögur og vissi eg hvað þeir yard. Var hún á leið heim úr
meintu og láði þeim það ekki. kynnisför frá Nýja íslandi og
Þrátt fyrir það ætla eg — finst Argyle, hafði eg ekki séð hana
eg vera knúður til þess — að
minnast á ferð mína seint í okt.
s. 1. til Vatnnabygðanna í Sask-
atchewan, mig hafði lengi langað
til að sjá Vatnabygðirnar eins
og þær eru nú, því þar hafði eg
aldrei komið síðan bygðin færð-
ist vestur fyrir Foam Lake.
Eg fór að vísu um þetta land-
svæði vorið 1903 í landaleit og
lá úti eina nótt á sléttunni fyrir
suðaustan Quill vatnið. Þá var
engin bygð komin nema kringum
Foam Lake, en menn voru þá í
óða önn að taka lönd á nýlendu
svæðinu, eg tók land skamt fyrir
vestan Tómás Paulson, sem bjó
á vesturströnd vatnsins, en
aldrei varð af að eg flytti vestur,
því hér var eg ofbundinn á fótum
Hefir bygð sú sannarlega litlu
tapað.
Mér þótti landsvæði þetta
fallegt og björgulegt, og var í
huga mínum sannfærður að
bygðin ætti fagra framtíð og
kom það á daginn, þótt erfitt
hafi margt gengið þar á undan-
förnum árum; er það þó ekki
bygðinni að kenna, heldur mikið
fremur alheimsástandinu. Mig
langaði að sjá bygðina eins og
hún nú er, og margt fólk sem eg
þekti þar og ýmsa sem eg þekti
af orðspori en sem eg hafði
aldrei séð, svo eg ákvað að keyra
vestur, en var þó nærri farið
forgörðum, því menn sem ætluðu
með mér gengu úr skafti, en
einn vildi eg síður skrölta svo
langa leið. í ferð með mér voru
samt einn maður, Sigurður Guð-
mundsson, sem áður bjó nálægt
Elfros og öldruð kona, Mrs. Inga
Guðnason í heimsókn til sonar
síns sem býr nálægt Wynyard.
Við lögðum á stað á sunnu-
dagsmorgun 23. okt. árla, keyrð-
um til Brandon, þaðan vestur og,
norður til Shoal Lake, vestur í
gegnum Birtle og norðvestur til
Russell, þar höfðum við stutta
viðdvöl og borðuðum miðdegis-
verð, héldum síðan áfram til
Churchbridge, heimsóttum séra
Sigurð S. Christophersson og
systur hans Gerðu og drukkum
þar kaffi. Voru þau að búa sig í
kirkju og vildu að við kæmum
með og slóum við í það. Er
kirkjan nokkrar mílur úti á
landsbygðinni. Flutti séra Sig.
fallega prédikun og fór alt vel
fram; er hann fastur í sessi
þarna og nýtur vinsælda að verð-
ugleikum.
Var eg að hyggja eftir þeim
áður en vissi deili á fólki hennar.
var nokkuð áliðið er eg kom til
Wynyard, kl. farin að ganga 9.
Þar þekti eg fáa, fór eg heim til
séra Jakobs Jónssonar, sem mér
var að góðu kunnur, tóku þau
hjónin á móti mér með allri
blíðu. Prestshjónin voru rétt
flutt í nýtt hús og voru þau í óða
önn að koma sér þar fyrir. Tóku
þau mig út fyrir göngutúr um
bæinn um kvöldið; er það mjög
myndarlegur bær, allur upplýst-
ur, hefir sína eigin rafstöð að
mér skildist. Æfintýri á þessari
“gönguför” var það að séra
Jakob fór með mig inn í íslenzkt
Heimsóttum við Guðjón bróðir
hans, sem býr rétt við bæinn
Kandahar, og sýnist líða vel,
einnig J. Josephsson sem einnig
er héðan frá Argyle og almenn-
ingsorð fær fyrir mannkosti og
dugnað. Hefir hann eitt dýrasta
húsið í bygðinni, sem ber vitni
um hinn mikla framfarahug og
manndóm sem áður fyr ríkti hjá
okkuriþessum mönnum meðan alt lék í
lyndi og trúin var á framtíðina,
en nú á bæði hann og aðrir erf-
itt með að standa straum af
lífinu þar sem skuldabyrðin er
all-mikil, og er því framtíðin
mörgum óviss, en engan mann
heyrði eg betur rómaðann af öll-
um heldur en Mr. Josephsson, og
er orðstýr og vinsældir verð-
meira en gull og grænir skógar
þegar öllu er á botninn hvolft.
Þar á heimilinu hitti eg Andrés
Helgason tengdaföður hans, sem
áður var í Baldur. Var nú ferð-
inni aðallega heitið þangað til að
sjá hann, því Josephson þekti eg
ekki áður persónulega. Andrés
er orðinn háaldraður og heilsan
biluð, var hann í rúminu þegar
eg kom, en þegar hann fyétti að
eg var kominn dreif hann sig á
fætur, og var þá sem heill væri.
Andrés hefir lifað lengst æfinn-
ar hér í landi, stundað bókband
og prentiðn, var hann lista bók-
bandari; fyrir rúmum 40 árum
síðan batt hann fyrir mig ísl.
kaffihús og þar drukkum við í sögurnar margar í vandað skinn-
makindum kaffi ok skröfuðum
um heima og geima.
Um nóttina gisti eg á hóteli,
næsta morgun árla keyrði eg
vestur til Kandahar og heim til
þeirra Mr. og Mrs. J. B. John-
son, er hann bróðir dr. Björns B.
Jónssonar sem kunnugt er; voru
þau áður í Argyle.
Kom eg þar fyrir morgun og
dvaldi hjá þeim góða stund í
bezta yfirlæti. Þau hjón hafa
leikið mikinn þátt í félagslífi og
safnaðarstarfsemi í Vesturhluta
bygðarinnar. Mín helstu kynni
af Mr. Johnson áður, voru þau,
er við gistum .undir sama þaki
og sváfum saman hjá hr. Jakob
Westford í Upham, N. Dak., um
kirkjuþingstímann 1928. Hann
er maður bjartsýnn og trústerk-
ur á framtíðina, hann hefir rekið
búskapinn í stórum stíl og á fyrri
árum græddi hann fé til muna,
því hann var mesti dugnaðar og
framkvæmdar maður en á síðari
árum hefir öllum hrakað mjög
efnalega og er furða mesta að
bændur skulu enn þá vera uppi-
Standandi eftir þess mörgu erf-
iðleika ár, þar sem lágt verð og
uppskerubrestur hefir haldist í
hendur.
Þaðan fór eg til S. J. Svein-
björnssonar, er hann gamall
bóndi þarna í bygðinni, en þó
ungur enn, flutti hann frá Ar-
gyle í broddi lífsins, hefir hann
verið bæði duglegur og forsjáll,
er hann talinn að standa fastari
fótum en flestir aðrir þarna
efnalega, hefir hann mesta
myndar heimili, glaður var hann
og skemtinn og lék á als oddi,
kona hans er Jakobína Helga-
son, systir Mrs. S. A. Anderson
í Glenboro og þeirra systkina,
mesta myndar kona. Hafði eg
þar dagverð; var S. J. síðan með
Jóni Gíslasyni og Ásmundi Loftá-1 mér seinni hluta dagsins og
syni fyrrum þingmanni, sem eg gengum við á milli góðbúanna.
ERU ÞAU ÓHULT?
Borgarabréfin yðar, fasteignabréfin,
Ábyrgðarskírteini o. fl.
Verndið yðar verðmætu skjöl! Látið
þau í stálkassann yðar hjá Royal Bank. Þér
getið leigt þá fyrir tæpt lc á dag. Spyrjist
fyrir um það hjá næsta útibúinu við yður.
THE
ROYAL BANK
O F CANADA
■Eignir yfir $800,000,000;
band og eru þær einn minn besti
minjagripur. Þessi sóma maður
tók á móti mér með allri blíðu og
þau hjónin bæði. Andrés á
fallegt bókasafn, eru allar bækur
hans í snyrtilegu bandi, mun
hann hafa í hyggju að ráðstafa
því svo, að það eftir hans dag,
lendi á verðugum stað. Hann
hefir nú sezt í helgan stein og
hætt öllu starfi. Kendi hann
unglingspilt þarna í bygðinni
bókband og prentiðn og seldi
honum síðan prentsmiðjuna og
áhöld öll vægu verði, er hann
sonur þeirra Mr. og Mrs. S. S.
Anderson. Hefir Andrés starfað
langa æfi og finnur nú að kvölda
tekur og á daginn líður. Er það
aðeins vitur maður, sem ráðstaf-
ar sínu húsi með hyggindum og
bíður svo rólegur eftir því sem
verða vill. Eftir að hafa drukk-
ið kaffi kvaddi eg öldunginn og
fólkið alt með þakklæti fyrir
stundina.
Þá heimsótti eg Kristinn
Björnsson og S. S. Anderson,
voru þeir báðý* áður fyrri í Glen-
boro, Kristinn er ekkjumaður og
býr með börnum sínum, vel lát
inn maður og sagður í góðum
kringumstæðum. Anderson hef-
ir eitt allra myndarlegasta íbúð-
arhús í bygðinni. Var hann
áður fyr stórefnaður, en árin
erfiðu og mörgu hafa beygt hann
efnalega en engan bilbug var á
honum að finna og sterka trú
hefir hann á framtíðinni, og þeir
einir sem það hafa bera sigur
úr býtum. Hefir hann afarstóra
familíu og mikinn kostnað. Konu
hans hafði eg ekki áður séð, er
hún forkunnar fríð kona og með
afbrigðum ungleg fyrir sinn ald-
ur, og í ihvívetna hin myndarleg-
asta, bar hús og heimili þess vott
að hún er skörungur, þarna átti
eg indælustu viðtökum að fagna,
vildu þau að eg yrði um nóttina,
en tíminn var svo naumur að eg
mátti það ekki. Sonur þeirra
sýndi mér prentsmiðjuna hans
Andrésar og var hann mjög á-
nægður og sagði sér þætti sér-
staklega gaman að vinna við
prentverkið. Hafði hann þar
fyrirliggjandi nokkuð af verki.
Er það slæmt að ungir menn
ekki leggja meiri rækt við að
læra handverk, er það eitt það
heilbrigðasta sem menn geta
gert til að byggja sína framtíð.
Kvaddi eg nú Andersons hjónin
og hélt leiðar minnar, altaf var
Sveinbjörnsson með mér. Skröf-
uðum við margt, hann er greind-
ur maður og hugsar margt um
mannfélagsmál, hann hefir
djúpa trúartilfinningu, tilheyrir
hann lúterska kirkjuflokknum,
en frjálslyndur er hann í skoð-
un, í pólitík er hann liberal og
þar vorum við ekki á sama máli,
nýstefnum í stjórnmálum er
hann andvígur, stafar það, hygg
eg, af því hann hefi ekki kynt
sér það eins rækilega og skyldi.
Nú var komið að kvöldi, kvaddi
eg hann með þakklæti fyrir gest-
risni og góða samfylgd og hélt
til Wynyard og heim til séra
Jakobs, láu þar orð fyrir mér
frá Valdimar Johnson, sem býr
um 6 mílur suður frá Wynyard,
að heimsækja sig um kvöldið,
og fór eg þangað og prestshjón-
in með mér og áttum við þar
skemtilegt kvöld.
Valdimar hefir myndar heimili
og sagður í góðum efnum. Hann
hefir myndarlega og duglega
drengi sem sjá að mestu um bú-
skapinn, en hann er farinn að
slá slöku við, hann er greindur
maður og les mikið; leggur hann
sig mikið eftir dulspeki og er
mjög fróður í þeim efnum.
Til Wynyard var haldið um
kvöldið og gisti eg hjá prests-
hjónunum, sá eg eftir því að
gera konunni þennan átroðning,
því hún hefir meir en nóg að
gera með 5 börn, þó dugleg sé,
en það er seint að iðrast eftir
dauðann.
í Wynyard þekti eg einn mann
Jón Thorsteinsson, sem áður
sýndi myndir og stundum kom
til Glenboro, en mér var sagt
hann væri við skógarhögg suður
í landi, gat því ekki séð hann og
þótti slæmt, því eg þekti hann
að góðu.
Hr. Jak. J. Norman langaði
mig hálfpartinn að heilsa upp á
þó ekki þekti eg hann persónu-
lega, því margt hefi eg séð eftir
hann í blöðum, hann er skálda-
vinur mikill, en tíminn fór svo
eg gat það ekki.
Um morguninn (þriðjud.
morgun), kvaddi eg séra Jakob
og hans góðu konu með innilegu
þakklæti fyrir höfðinglegar við-
tökur (séra Jakobs minnist eg
aftur áður en eg kveð bygðina)
og lagði á stað áleiðis til Elfros.
Á leiðinni austur ætlaði eg að
koma við hjá H. Guðnason en
tók skakka braut og lfenti heim
að húsi og hitti þar mann sem
eg kannaðist við af orðspori og
sérstaklega fyrir góða og greini-
lega ritgerð sem eg las eftir
hann í Hkr. fyrir nokkru síðan,
um kirkjumál, Gunnar Jóhanns-
son, en hann vissi ekki deili á
mér, og urðu ekki langar sam-
ræður, en vel leist mér á mann-
inn og var þakklátur fyrir að
hafa vilst.
f Elfros mætti Sigurður félagi
mér, og fórum við tafarlaust
nokkrar mílur suður fyrir El-
fros í heimsókn til Árna Jóhann-
essonar, frænda konui minnar,
(þau eru bræðrabörn), hann
hafði eg aldrei séð, og var eitt
aðalerindi ferðarinnar að heim-
sækja hann, en þá vildi svo illa
til að hann var ekki heima, hafði
farið til Winnipeg. Árni er einn
ef efnuðustu bændum þarna í
bygðinni, var mér sagt, hagsýnn
og greindur og vel látinn af öll-
um sem eg talaði við, og væri
honum að vísu illa úr ætt skotið
ef hann væri það ekki. Kona
hans var samt heima og tók hún
á móti okkur með mestu risnu.
Þar höfðum við dagverð, og
veitti hún okkur af mesta höfð-
ingskap og þurfti hún ekki að
kvarta um það að við ekki neytt-
um vel þess er fram var borið.
Niðurlag >næst.
Bréf
Stephans G. Stephanssonar,
fyrsta bindi, er nú komið vest-
ur. Er bókin til sölu hjá Mag-
núsi Peterssyni bóksala, 313
Horace St., Norwood, Man., og
hjá dr. R. Péturssyni á skrif-
stofu Heimskringlu. Verðið er
$1.75. Ágætari og verðmætari
bók er ekki hægt að hugsa sér,
en þessa. Skrifið sem fyrst eft-
ir henni.
MINNINGARORÐ
Ingveldur Eyjólfsson
Ingveldur Eyjólfsson fæddist í
Fljótshlíðinni 13. febr. 1885, og
ólst upp hjá föðurbróður sínum
og ömmu sinni. Til Ameríku
fluttist hún árið 1911, og átti
fyrst heima í Wynyard eða þar
í grend. Hinn 10. júlí 1913 gift-
ist hún Kristni Eyjólfssyni
bónda í Kandahar og var heimili
þeirra í þeirri bygð upp frá því.
Er Kristinn úr Vogum í Gull-
bringusýslu. Börn eignuðust þau
tvö, sem bæði eru komin yfir
tvítugt, Ingimund; og Sigríði.
Ingveldur var fremur hæglát
í fasi, en glaðlynd og skemtileg
í viðkynningíi. Á heimili þeirra
hjóna var ánægjulegt að koma,
ekki aðeins sökum þeirrar ein-
lægu gestrisni, sem þar mætti
hverjum sem var, heldur líka
vegna þess, að auðfundin var sú
alúð, er þau hjón höfðu lagt við
að gera heimilið að einskonar
menta og menningarstofnun fyr-
ir sjálfa sig og aðra, er njóta
kunnu. Þau voru bæði bókhneigð
og lásu bækur af beztu tegund.
En sjálfsnám þeirra var ekki af
þeirri tegund, er ber einkenni
innantóms hávaða, þar sem lögð
er rækt við yfirborðið eitt, og
meira um það hugsað að sýnast
en að vera. í viðtali kom það í
Ijós, að bak við bóklesturinn og
annað, sem að andlegri mentun
laut, var hinn hógværi, en ein-
lægi þorsti eftir lindum andans,
sem hefir svo oft einkent góð,
íslenzk alþýðuheimili. — Ing-
veldur hafði yndi af ljóðum og
fögrum skáldskap, hafði sjálf
nokkura löngun til að yrkja, en
mun ekki hafa fundist hún hafa
nægilegt vald yfir máli og formi
til þess að bera það á borð fyrir
almenning, enda gerði hún það
meir að gamni sínu og til þess að
æfa hugsun sína. Hún hugsaði
mikið um eilífðarmálin og reyndi
eftir föngum að kynna sér það,
sem merkir hugsuðir sögðu um
ráðgátur mannsandans. Krish-
namurti og.Helgi Pjeturs mættu
gestrisni á hennar heimili. Rit
guðspekinga las hún með at-
hygli. Sálarrannsóknirnar voru
henni alvörumál og hún hafði
mikið dálæti á Einar H. Kvaran,
próf. Haraldi Níelssyni og fleir-
um formælendum þeirrar hreyf-
ingar. Ingveldur var frjálslynd
í hugsun og átti bjartsýna lífs-
skoðun. Hún taldi það tilheyra
sínum guðsbarnarétti að mega
leita sannleikans, hvar sem
hann væri að finna.
Eins og geta má nærri um
konu með hugsunarhátt Ing-
veldar, var hún einlægur með-
haldsmaður frjálslyndrar og víð-
sýnnar kirkju. Sá, sem þessar
línur ritar, minnist hennar með
þakklæti sem trúfasts safnaðar-
manns. Hún var í Sambands-
söfnuðinum í Kandahar, meðan
harin starfaði, en síðan í Quill
Lake-söfnuði í Wynyard. Og
þeir munu áreiðanlega verða
fleiri, meðal sveitunga, nágranna
og vina, er svo hugsa til hennar.
Síðasta sinni, er eg sá Ingveldi
heitina, lá hún á Almenna-
sjúkrahúsinu í Winnipeg. Það
skal ósagt látið, hvort hana
grunaði þá, að hún ætti ekki eft-
ir að koma aftur í jarðnesku
gerfi heim í bygðina sína. En af
tali hennar og viðmóti varð ekki
annað ráðið en bjartsýni, lífs-
gleði og hugrekki. Hún andað-
ist 28. maí f. á. og var jarðsung-
in frá lútersku kirkjunni í
Kandahar 3. júní að viðstöddu
miklu fjölmenni úr Kandahar
og nærsveitunum. Séra Jakob
Jónsson talaði yfir moldum henn-
ar.
Kristinn Eyjólfsson býr búi
sínu áfram með börnum sínum.
Mun þeim öllum hafa þótt skarð
fyrir skildi, við fráfall ágætrar
eiginkonu og móður. Margra
ára samvera við sameiginleg
störf og sameiginleg áhugamál
gerir lítið heimili að órjúfandi
I heild, þar sem einskis má missa
við, án þess að sárt sé fundið
Jtil. Mun það ekki sízt hafa átt
við um heimili Ingveldar. En
þau, sem eftir lifa, hafa margt
til styrktar sál sinni: Góðar og
gamlar minningar, trú á mann-
lífið, trú á framhaldslífið — og
trú á guð.
Jakob Jónsson
SKÓSMIÐSSON URIN N,
sem er voldugri en nokkur
keisari hefir verið
Eftir Ignatius Phayre
fsl. hefir Gunnbj. Stefánsson
Framh.
Eftir að hinn óþreytandi Len-
in dó innan við fimtugs aldur,
árið 1924, leitaðist Trotsky-
flokkurinn við að hylma yfir
misbrestina í útbreiðslustefnu
sinni, með því að gera hinar
svæsnustu árásir á Josef Stalin.
Honum var lýst sem auvirðileg-
um Asíubúa, sem ætti að reka
með fyrirlitningu úr forseta-
stöðu ráðstjómarinnar. Hvaða
aðferðum Trotsky Jbeitti, hefir
enn eigi tekist að uppgötva, því
hinni mestu leynd og kænsku
var beitt og árangurinn varð líka
víðtækur; það sýndu hin ein-
kennilegu sakamál í Moskva, sem
allur heimurinn stóð undrandi
yfir, og sem ljóstuðu upp hinni
hlífðarlausu eygingartilraun inn-
an kommúnista flokksins sjálfs.
í byrjuninni réðu andstæðingar
Stalins ráðum sínum hver á ann-
ars heimilum. Stalin mintist
sérstaklega á veturinn 1925—26,
þegar Trotsky-sinnar ætluðu að
ganga milli bols og höfuðs á
honum.
Fimtíu að tölu komu þeir
saman skamt frá Moskva, og
höfðu vel vopnaða verði, svo að
alt færi fram með hinni mestu
leynd. Þegar samsærið samt
sem áður komst upp, urðu
stjórnarfylgjendur hamstola af
heift og gremju. Trotsky-liðar
gerðu allar hugsanlegar útskýr-
ingar og afsakanir, sem enduðu
með því, að þeir báru hinar
hræðilegustu sakir hvor á annan.
Ef til vill verður aldrei til fulln-
ustu ljóstað upp þeim samsæris-
vef, því þagmælskan er eins
sterk í skapferli Rússans eins og
ofbeldið er.
Mestri heift olli morð hins unga
Sergei M. Kirov, einkavinar Stal-
ins. Eg hlustaði á mest af þeirri
yfirheyrslu, er fram fór í sam-
bandi við morð Kirovs og einnig
við morðtilraunir við Stalin.
Zinoviev játaði bæði að hafa
lagt á að ráðin við að myrða
Kirov og jafnframt að hafa
skuldbundið skrifstofuþjón sinn
til að myrða Stalin, en hann
Iþjónninn) hafi framið sjálfs-
morð þegar á átti að herða. Þá
fyrst sá eg hinum mikla Stalin
bregða, er hann heyrði vitna-
leiðsluna um morð Kirovs og
hinn fyrirhugaða 'dauðdaga
sjálfs sín. Morðingjann, Niko-
laev og þrettán aðstoðarmenn
hans yfirheyrði Stalin sjálfur.
Eftir þau málaferli voru 117
manns, konur og menn, dæmdir
til dauða, og svo þúsundum skifti
dæmdar í útlegð eða æfilangt
fangelsi. Flestir Rússar hræð-
ast meira Síberíu-vist en æfi:
langt fangelsi eða skjótann dauð-
daga.
Jarðarför Sergei M. Kirov var
hin mesta sorgarathöfn, en jafn-