Heimskringla - 06.09.1939, Blaðsíða 2

2. SíÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 6. SEPT. 1939
SÆTAR KÖKUR
Ef tákna ætti með einni at-
hugasemd eina verulega ann-
markann, sem er á íslenzkum
konum, bæði hér heima og. í
Vesturheimi; þá er það, sú stað-
reynd, að flestar þessan konur
hafa hneigð til að búa til, eða
kaupa, en alt af að gefa gestum
sínum margar og fallegar teg-
undir af sætum kökum. Mynd-
arskapur íslenzkra- kvenna,
rausn þeirra og stórhugur birt-
ist ótrúlega oft á öfgakendu
stigi í þessari tegund gestrisni;
og hinar mörgu fátæku konur
standa einna fremstar í þessari
fylkingu.
Eg hygg, að ekkert sé í raun
og veru fallegt við sætu kökum-
ar nema sú fórn og sá stórhug-
ur, sem kemur fram í rausn gef-
andans. Alt annað er á móti
sætu kökunum. Þær eru dýrar.
Þær eru óhollar. Þær hafa raun-
verulega lítið næringargildi. En
þrátt fyrir alt þetta leggja ís-
lendingar óhemju fé af litlum
efnum í sætar kökur.
í mínum hug eru sætu kök-
urnar táknrænar fyrir ágallana
á matarhæfi íslendinga. Við
notum mikið af dýrum, stundum
Danmörku. Danir eru tiltölu-, stórum hollara en hinn afbakaði
lega rík þjóð og búa í frjósömu, | dansk-franski matur, sem þjóð-
vel yrktu landi. Þeir unna all- in hefir búið við um stund.
mjög góðum viðurgemingi í mat i Ef fræðimönrrunum tekst að
og drykk, og hafa flestum frem-deggja skynsamlegan grundvöll
ur ástæðu til að láta eftir þeirri ,að íslenzkri matargerð, þá munu
hneigð. Þeir hafa mjög tekið ^húsmæðraskólarnir, skólaheimil-
sér til fyrirmyndar franska mat- in og fjölmargar húsmæður þeg-
reiðslu, sem er í einu fjölbreytt, ar í stað taka upp þessa heppi-
listræn og íburðarmikil. En|Iegu nýbreytni. Ýmsir af hér-
þegar hin franska matargerð aðsskólunum hafa nú þegar leyst
var komin til Danmerkur, og af hendi þýðingarmikla vinnu í
þaðan til íslands, var hinn upp-iþessu efni. Áfengisnautn er
runaiegi léttleiki horfjnn, en ,bönnuð, kaffineyzla sama og
sundurgerð og íburðir eftir. Jengin, sykyrnotkun lítil, en því
Það sé fjarri mér að áfellast 'meira neytt af mjólk og öðrum
þær kenslukonur, sem flutt hafa innlendum matvælum.
inn hinar erlendu venjur. Þær j Húsmæður landsins eiga að
gátu ekki annað gert eins og|láta sætu kökurnar hverfa. ís-
þær voru settar. ísland var að lenzkar konur geta sýnt enn þá
fara í nýju fötin um nálega öll meiri gestrisni og enn þá meiri
málefni. Konurnar, sem fluttu umhyggju við gesti sína með
gagnrýnislítið inn matargerð því að veita þeim einfaldari og
Dana eftir því sem kringum-jþó ódýrari veitingar. Sætsupan
stæður leyfðu, voru eins og all- og sætu kökurnar tilheyra lið-
ir aðrir að skapa hið nýja þjóð- inni tíð, þegar þjóðin var að
inni til handa. fslenzka þjóðin
var hvort sem er að gerbreyta
flestu í lífi sínu og háttum.
En nú er svo ástatt í matar-
gerð þjóðarinnar, að þar er ekk-
ert fast skipulag. Hinni gömlu
matreiðslu hefir verið þokað til
hliðar. Allskonar nýjungar
óhollum, og yenjulega næring-1 hafa borist til landsins, ein-
arlitlum efnum í daglegri fæðu. göngu á vængjum tízkunnar, en
Núveradni kynslóð á íslandi
vantar að heita má allan skyn-
samlegan grundvöll undir sitt
yfirleitt ekki bygðar á reynslu
eða þekkingu. Menn kaupa á-
fengi, kaffi, sykur, hveiti,
og drykk.
Ástæðan er auðsæ.
dáglega líf að því er snertir mat smjörlíki, þurkuð og ný aldini
úr fjarlægum löndum, og nota
í þúsund >essar vörur til meira og minna
ar hafði þjóðin að mestu búið ,da^rar eyðslu- Það er Jafn'
að því, sem landið framleiddi. jvel ekki dæmaiausb aÖ sjómcnn í
Undir hörðu aðhajdi fátæktar-j'verstöðvUm dreifi miklum sykri
innar höfðu landsmenn skapað
sér sinn þjóðlega maf úr þeim
efnum, sem fyrir hendi voru.
Sú matargerð var vafalaust ekki
búa sig undir að nota gæði
landsins með stuðningi frá vís-
indum nútímans.
J. J.
—Samvinnan.
HALFSÖGÐ SAGA
Athugasemd við útvarpserindi
séra Valdimars J. Eylands
yfir fiskmeti
Um nokkur undanfarin miss-
iri hefir töluvert verið rætt um
að koma á að
ágallalaus. En þar hafði verið matreiðslu. Fyrir skömmu kom , ,
bygt á eðli landsins og innlendri jhingað til landsins íslenzkur j Valdimars yfirleitt eða gire:inar-
reynslu. læknir, sem búsettur er í Dan- gerð hans fynr þorfinm a því,
mörku, Skúli Guðjónsson. Hann að Þefta spor sé stigið. En mér
Eg býst við, að eg hafi ekki
verið eini maðurinn, sem7 beið
þess með eftirvæntingu, að séra
Valdimar Eylands flytti erindi
sitt í útvarpinu á sunnudaginn
var. Innganga lúterska kirkju-
félagsins í “The United Luther-
an Church in America” er svo
örlagaþrunginn atburður í sögu
Vestur-íslendinga, að allir hugs-
andi menn hljóta að gefa honum
nýju íslenzkri! £aum' Eg ætla þó ekki að fara
1 að ræða um röksemdifr séra
Svo kom hið nýja líf á íslandi.
Samgöngur til útlanda urðu
greiðari. Kaupstaðir og kaup-
tún risu á sjávarbakkanum. ís-
lendingar tóku að dvelja lang-
dvölum erlendis. Margar ís-
lenzkar stúlkur gengu á mat-
reiðsluskóla erlendis, einkum í
Danmörku. Þær lærðu þar
danska matreiðslu, vitanlega á
engan hátt sniðna eftir íslenzkri
framleiðslu eða íslenzkum stað-
háttum. Dönsk matreiðsla flæddi
yfir landið, meðal annars frá
húsmæðraskólum, þar sem
kenslukonurnar höfðu aðallega
fengið verklega mentun sína í
hefir haft mikið tækifæri til að
vinna að fjörefnarannsóknum,
og nú nýlega tekið þátt í leið-
angri til að rannsaka vísinda-
lega hina þjóðlegu fæðu Fær-
eyinga. Nokkrir læknar í
Reykjavík munu vinna með hon-
um nú í vor og sumar að þessu
máli.
Skúli Guðjónsson er líklegur
til að geta með þessu starfi haft
veruleg áhrif í þá átt að ger-
breyta íslenzku matarhæfi. Vís-
indin virðast benda í þá átt, að
gamla íslenzka matarhæfið hafi,
þrátt fyrir ýmsa galla, verið
Þegar gæði koma
til greina
VINNUR
“Canada Bread”
Það er aðeins með einu móti sem- við getum
gert okkur grein fyrir vexti og viðgangi þessa
félags frá því að vera eitt hið minsta og þar til
það er orðið stgersta brauðgerðarfélag Canada.
Það er vegna gæða vörunnar, sem það hefir gert
að undirstöðu atriði viðskiftanna. Þeim hefir
sí og æ fjölgað, er að því hafa komist, að orðið
“CANADA BREAD”, þýðir sama og “VÖRU-
GÆÐI.”
Koma VÖRUGÆÐI yður nikkuð við? Ef
svo er, þá kaupið aðeins “Canada Bread.”
Canada Bread Company
Limited
“Gæði vörunnar eru látin í hana á undan nafninu”
Símið 39 017 og látið einn af vorum 100 kurteisu
mönnum færa yður brauð vor daglega.
GIFTINGAR og AFMÆLISKöKUR Gerðar eftir Pöntun
finst þörf að gera athugasemd
við einn liðinn í erindi hans,
þar sem hann ber játningar-
grundvöll lútersku kirkjunnar í
Ameríku saman við stefnu hinn-
ar íslenzku þjóðkirkju. Tel eg
mér málið skylt, þar sem eg hefi
hlotið prestvígslu innan ísl.
kirkjunnar og hefi þar öll klerk-
leg réttindi. Það er auðvitað
erfitt að vitna í talað mál, sem
ekki er hægt að hlusta á, nema
einu sinni. En á það verð eg
að hætta í þeirri von, að þó að
orðalag kunni að vera annað, sé
meiningin óbreytt.
Séra Valdimar gat þess, að
ein af fjórum aðal-mótbárunum
jgegn því, að kirkjufélagið gengi
inn í “United Lutheran”, væri
sú, að þar ríkti of mikil íhalds-
semi og með inngöngunni væru
fslendingar að ganga undir guð-
fræðileg ok og játningarrit, sem
væru þeim óheppileg. — Þessu
svaraði hann með því að segja.
að “United Lutheran” væri
frjálslynd kirkja, en \tók þó
fram, að hún væri ekki svo
jfrjálslynd, að hún væri stefnu-
jlaus. Og til þess að skýra stefn-
una nánar, gat hann þess, að
hún hefði dálítið fleiri játning-
arrit en ísl. kirkjufélagið, sem
hefði að mestu sömu játningar-
rit og móðurkirkjan á íslandi. —
Gat hann þess ennfremur, að
hann hefði ekki heyrt aðrar
kenningar fluttar af prestum
lútersku kirkjunnar í Ameríku
en vel samrýmdust lúterskri
kenningu, eins og hún væri fram
sett í “Fræðum Lúters hinum
minni”. Loks tók hann það
fram, að sá munur, sem væri á
játningarritinu ísl. kirkjufélags-
ins og þess ameríska, yrði ekki
látinn valda neinum ágreiningi
í þessu fyrirhugaða hjónabandi,
; svo að eg noti eigin samlíkingu
■ ræðumannsins.
Úr því að-séra Valdimar sjálf-
ur fór ekkert inn á þann mun,
; sem er á hefðbundnum játning-
á hvort Sem er ekki að gera
þann mun að aðalatriði. En það
var annað atriði, þýðingarmeira,
sem séra Valdimar leiddi líka
hjá sér, og það er afstaða þess-
ara þriggja kirkna til þeirra
játningarrita, sem þær kunna
að hafa. Það er ekki fullnægj-
andi að segja, að ein eða önnur
kirkja hafi svo eða svo mörg
játningarrit. Hitt ríður bagga-
muninn: Hvaða gildi eignar hún
þeim? Hvernig notar hún þau?
Hvaða vald eiga þau að hafa
gagnvart skoðunum og trú ein-
staklinganna innan kirkjunnar?
Eru þau talin bindandi lögmál
eftir bókstafnum, eða hvetjandi
bending eftir andanum? Inn á
þetta kom séra Valdimar ekki,
og fyrir því varð greinargerð
hans ekki nema hálfsögð saga.
Hvort kirkja er talin íhaldsöm
eða frjálslynd, fer einmitt fyrst
og fremst eftir afstöðu hennar
til játningarritanna. Um þá af-
stöðu var aðallega barist í deil-
um þeim, sem áttu sér stað milli
gamal- og nýguðfræðinga, sem
við munum báðir eftir. Á ÍS'
landi var það afstaðan til játn-
ingarritanna, sem gerði það að
verkum, að menn eins og Har
aldur Nielsson fengu að starfa
innan kirkjunnar. Og hér
Ameríku var það líka afstaðan
til játningarritanna, sem réð
því, að séra Friðrik Bergmann
varð að hröklast úr kirkjufélag-
inu. í þjóðkirkjunni varð sú
skoðun ofan á, að játningarrit-
in skyldu ýera í heiðri höfð sem
merkur vitnisburður um trú
forfeðra og fyrirrennara, en
lúterska kirkjufélaginu voru þau
því miður gerð að bindandi bók-
staf, sem kenning prestanna
skyldi í öllum atriðum laga sig
eftir. En svo liðu tímar fram.
Að nafninu -'til hélt l|úterska
Ikirkjufélagið sinni gömlu af-
stöðu, en í reyndinni varð sú
breyting á, að hin frjálsari af-
jítaða var líka tekin hérna meg-
in hafsins. Einn vitnisburður-
inn um það er m. a. yfirlýsing,
sem gerð var á fundi í séra
Valdimars eigin söfnuði, en í
tíð fyrirrennara hans. Hygg eg
að sú yfirlýsing túlki skoðanir
íslendingar yfirleit og hafi í
raun og veru pieiri hluta fylgi í
lúterska kirkjufélaginu, ef menn
eru hreinskilnir við sjálfa sig
og aðra.
En hvernig er afstaða “Unit-
ed Lutheran” í þessum málum?
Eg hefi því miður ekki við hend-
ina neinar skriflegar yfirlýsing-
ar þeirrar kirkju um þetta efni,
en eg las nýlega í Sameining-
unni, að lúteska kirkjan í Ame-
ríku væri talin með allra íhald-
sömustu kirkjum þessa megin-
lands, — og þau litlu kynni, sem
eg hefi sjálfur haft af ensku-
mælandi lúterskri kirkju, benda
til þess, að íslenzka lúterska
kirkjufélagið taki niðúr fyr-
ir sig með því að ganga í
hjónaband með hérlendum lút.
kirkjufélögum. Lúterskt fólk
meðal íslendinga hefir verið fús-
ara til þess að opna eyru sín
fyrir nýjum straumum og
stefnum, án tillits til þess, sem
kynni að standa í játningarrit-
unum. Er það aðallega að þakka
áhrifum frá íslenzku þjóðkirkj-
unni og Sameinaða kirkjufélag-
inu.
Nú stendur ísl. lút. kirkjufé-
lagið á tímamótum. Séra Valdi-
mar segir að í því kirkjufélagi,
sem nú er verið að gefa hýrt
auga, séu kenningarnar í sam-
ræmi við lút. kirkjuna heima og
hér. Þannig skildi eg hann að
minsta kosti. En nú langar mig
til að spyrja ffann, hvort hann
telji sennilegt að maður með af-
stöðu Haraldar Níelssonar eða
Friðriks Bergmanns til játning-
arritanna yrði settur til hárra
mannvirðinga innan United
Lufheran. Sjálfur tel eg það ó-
sennilegt. Þess vegna fullyrði
eg, að á þessum tímamótum sé
arritum ísl. þjóðkirkjunnar, lút-
erska kirkjufélagsins og ame-'lút. kirkjufélagið ekki aðeins að
rísku kirkjunnar, ætla eg líka að gera út um það, hvort það eigi
ganga fram hjá því atriði. Það að nálgast United Lutheran,
heldur hvort það eigi að fjar-
lægjast móðurkirkjuna í anda.
Og hvers virði er það þá að mega
tala íslenzku, ef hugsunin er
knúin til þess að verða fráhverf
því, sem bezt er í íslenzkri nú-
tímamenningu, en það er frelsi
í hugsun og trú. Innan þeirrar
kirkjudeildar, sem ekki þolir
annað en “rétt-trúnað” verður
“frelsi til að hlúa að trúarlegri
og bókmentalegri arfleifð sinni”
aðeins svipur hjá sjón.
Hér læt eg staðar numið. Vil
þó aðeins minna á orð séra Valdi-
mars í niðurlagi erindisins:
“Framtíð íslenzkrar kristni í
Vesturheimi er í höndum yðar”.
Eg vona, að hann hafi ekki átt
þarna við lúterska kirkjufélagið
eitt; sá trúargorgeir, sem ekki
sér kristindóm nema hjá ein-
hverri sérstakri kirkju, vona
eg að sé honum fjarri. En eg
vona líka, að það verði aðeins
lítill hluti íslendinga, sem kann
við sig í hinu fyrirhugaða hjóna-
bandi, og allur þorri manna haldi
áfram að fylgjast með móður-
kirkjunni á braut frjálslyndrar
trúar.
Jakob Jónsson
ÞRETTÁNDA ÞING
SAMBANDS FRJÁLS-
TRÚAR KVENFÉLAGA
Þingið var sett kl. 9.30 föstu-
daginn 30. júní, 1939 í kirkju
Sambandssafnafar í Winnipeg.
Fyrst var sunginn sálmurinn
“Lát þitt • ríki Ijóssins herra”.
Þá mintist forseti, Mrs. S. E.
Björnsson, með nokkrum viðeig-
andi orðum á þær kvenfélags-
konur, sem látist hefðu á árinu,
þær:
Mrs. Sigríði Swanson, Winnipeg
Mrs. F. Bergman, Winnipeg •
Mrs. J. Bjarnason, Winnipeg
Miss Aldís Magnússon, Lundar
Erindsrekar á þingið voru:
Frá Winnipeg:
Mrs. Th. Borgford
Mrs. J. F. Kristjánsson
Frá Árborg:
Mrs. H. von Renesse
Mrs. Jón Nordal
Frá Riverton:
Mrs. G. Gíslason
Frá Lundar:
Mrs. B. Björnsson
Frá Oak Point:
Mrs. G. Mathew
Frá Langruth:
Mrs. Emma Johnson
Frá Árnes:
Miss Sigurrós Johnson
Þessar konur sátu þingið:
Frá Winnipeg:
Mrs. J. B. Skaptason
Miss Sigurrós Vídal L
Mrs. Ólafur Pétursson
Miss Þorgerður Thórðarson
Mrs. B. Byron
Mrs. H. Pétursson
Mrs. S. Gíslason
Mrs. Th. Borgford
Mrs. B. E. Johnson
Mrs. Halldóra Thorsteinsson
Mrs. J. F. Kristjánsson
Mrs. P. S. Pálsson
Mrs. Philip Pétursson
Mrs. G. Johnson
Mrs. B. Stefánsson
Mrs. Einar Johnson
Mrs. S. Jakobsson
Miss H. Kristjánsson
Mrs. Carl Fredericksson
Mrs. Ingibjörg Bjarnason
Miss Lilja Johnson
Miss Ella Hall
Frá Riverton:
Mrs. E. Js Melan
Mrs. G. Gíslason
Mrs. S. Thorvaldson
Mrs. A. McGowan
Mrs. H. Árnason
Frá Árborg:
Mrs. S. E. Björnsson
Mrs. H. von Renesse
Mrs. J. Nordal
Frá Otto, P. O.:
Mrs. Ágúst Eyjólfsson
Frá Oak Point:
Mrs. B. Mathew
Frá Lundar:
Mrs. B. Björnsson
Mrs. Th. Sigurðsson
Mrs. G. Árnason
Mrs. Benjamínsson
Frá Langruth:
Mrs. Emma Johnson
Mrs. S. Finnbogason
Frá Hecla, P. O.:
Mrs. B. Sigurgeirsson
Frá Piney:
Mrs. S. M. Lawson
Frá Geysir:
Miss G. Böðvarsson
Eftir ávarp forseta voru
skýrslur frá hinum mismunandi
kvenfélögum lesnar. Einnig las
Mrs. B. E. Johnson skýrslu “Sat-
urday Night Social Club”.
Eftir að skýrslur kvenfélag-
anna voru lesnar þá gaf Mrs.
Philip Pdtursson akýi’slu um
starfsemi Women’s Interna-
tional League for Peace and
Freedom. Þá þakkaði Mrs. J.
B. Skaptason Mrs. Philip Péturs-
son fyrir hennar ágætu skýrslu
um friðarmálin.
Þá var næst rætt um hvert að
Kvennasambandið ætti að sam-
einast International League for
Peace and Freedom, eða Peace
Council. Var leitað álits Mrs.
Philips Pétursson um það, og
var það skoðun hennar að betra
væri að ganga í Peace Council,
því það er félagasamband sem
berst fyrir friðarmálum.
Þá gerði Mrs. P. S. Pálsson
uppástungu sem studd var af
Mrs. J. Kristjánsson, að Kvenna-
sambandið gengi í “Peace Coun-
cil”. Uppástunga Mrs. J. B.
Skaptason, studd af Miss S.
Vídal að þær Mrs. Philip Péturs-
son, Mrs. P. S. Pálsson og Mrs.
Jakob Kristjánsson sæu um það,
og sætu fundi félagsins. Samþ.
Þá skýrði forseti frá því að
Mr. P. S. Pálsson hefði gefið
eitt hundrað eintök af kvæða-
bók sinni “Norður-Reykir” til
arðs fyrir sumarheimilið á
Hnausum, í minningu um tengda-
foreldra sína, Mr. og Mrs. E.
Anderson. Þessar konur lofuð-
ust til að taka að sér útsölu á
bókinni:
Mrs. G. Árnason,
Lundar, ...........10 eintök
Mr. G. Mathew,
Oak Point .........6 eintök
RMHERST
m
oz.
D.ST1LLERS U.MITEO
This advertisement is not published or displayed by the Liquor
Control Board or by the Government of Manitoba.
M I
*