Heimskringla - 13.03.1940, Síða 3

WINNIPEG, 13. MARZ, 1940
HEIMSKRINGLA
3. SÍÐA
ABRAHAM LINCOLN
LAND OG LÝÐUR
Eftir Náttfara
Framh.
En hvað veldur þessum flýtir
fyrir dag? Því ekki að njóta
hvíldarinnar lengur og safna
nýjum kröftum fyrir komandi
dag? Forráðamennirnir höfðu
komið sér saman um að ná að
fljótinu um dagrenningu. Her-
skáir Indíánar voru hér á sveimi.
Það varð að halda vörð um fén-
aðinn annars mundu þeir hafa
hann á burt með sér. Þeir voiu
í standi til að bíða þeirra við
fljótið og varna þeim leiðir. Svo
nú skyldi þangað læðst í dimm-
unni. Menn urðu að vera kæn-
ir, sem úlfar, geta sér til um her-
bragð hinna og sjá við þeim.
Þessvegna eru uxar og hestar
spentir fyrir ækin í myrkrinu.
Engan eld mátti kveikja svo
óvinirnir yrðu þeirra ekki varir.
Menn urðu að muðla harðætið úr
greipum sér. Flestar kýrnar voru
steingeldar en þær, sem ennþá
hreyttu, mistu máls. Börnin
grétu hljóðlega en það þurfti
ekki nema að minna þau á Indí-
ánana til að halda niðri í þeim
hljóðunum. Allir voru að flýta
sér en samt ekkert óþarfa fum
á neinum. Verkin unnust með
föstum, hnitmiðuðum átökum.
Tjöldum var svift, eldunartækj-
um vippað upp í vagnana. Svo
var búið um börn og konur upp
á hlössunum.
Foringinn gaf skýrar skipan-
ir. Fáeinir menn tóku sig útúr.
Það voru rekstrarmennirnir. —
Þeim hafði verið trúað fyrir
hinum dýrmæta bústofni land-
nemanna. Þeir voru fótsárir og
illa skóaðir, en hvað tjáði um
það að fást þótt sárar iljar gengu
á grjóti og kvistóttu kjarri.
Flokkur reiðliða raðaði sér fyrir
framan foringjann. Þetta voru
alt ungir knálegir menn og vel
vopnaðir. Hann mælti við þá í
hljóði — svo hurfu þeir út í
náttmyrkrið. Þeir skyldu kanna
vaðið, halda vörð við ána og
hafa njósnir af óvinunum.
Varðmen næturinnar höfðu
grafið grunna gröf meðan aðrir
sváfu. Nú var Silas Miller í
hana lagður. Menn tóku ofan,
drjúptu höfði í hljóðri andagt
við síðasta legstað hins fallna
félaga. Prestur gekk þar að og
mælti í látlausum en styrkum
rómi: “Guð er minn hirðir, mig
mun ekkert bresta, á grænum
grundum lætur hann mig hvíl-
ast. . . .”
Foringinn segir fáein orð og
getur þess að Silas hafi altaf
gert skyldu sína. Presturinn
kastar rekunum á Silas Miller,
er hvílir í móðurskauti jarðar-
innar kistulaus. Blakkar, hnúa-
berar hendur hamast vlð að
moka. Það er vandlega breitt
ofan á vegfarandann. — Svo er
lagt af stað.
Engir Indíánar voru sjáanleg-
ir og þeim gekk allvel yfir fljót-
ið. Eitt hestapar hrakti samt
út af vaðinu, fóru á sund. Börnin
hljóðuðu meðan móðurin þrýsti
þeim fastar að barmi sér. Hún
hljóðaði ekki en varir hennar
bærðust í bæn og augun mældu
leiðina til landsins hinumegin.
Ríðandi menn hleyptu í ána og
björguðu öllu til lands. Far-
angurinn vöknaði talsvert og
varð að láta sumt af honum
ofan á hin ækin. Þar mundi það
þorna í sólskininu. Ekki mátti
stanza því dagurinn var stuttur
en leiðin löng.
Sólin hækkar og sendir sting-
andi, brennandi geilsaflóð ofaná
sléttuna. Mýflugurnar réðust á
skepnur og menn og stungu óg
stungu eins og helvískir árar.
Bolahundarnir, stórar svartar
flugur bitu svo blóð lagaði úr
sárunum. Blóðrisa móður hend-
ur breiddu yfir afmynduð, bólu-
grafin barnsandlit. Skepnurnar
hálf sturlast af kvölum.
Um hádegið verður að stama
og kveikja eld til að verjast
| þessum blóðþyrstu kvikindum.
Allir eru hvíldinni fegnir og þó
er þetta ekki hvíld nema að hálfu
leiti. Mæðurnar verða að gæta
barna sinna. Eitur slöngur
skríða í grasinu og eru fljótar
að bíta berar fætur. — Reið-
maður kemur þeysandi og talar
við Captain Chase leiðangurs-
foringja. Capteinninn er alvar-
legur, Indíánarnir eru víst á
næstu grösum.
Um fjögur leitið er lagt af
stað. Nú er liðinu skipað í tvær
samhliða fylkingar. Allir vita
þetta er gert svo auðveldara sé
að mynda skjaldborg ef á þarf
að hlda.
Hægt, hægt, svo undur hægt
þokast lestin áfram. Menn og
skepnur eru sárfættar, þrekað-
ar, lamaðar af hita og erfiði.
Mæður hugga börn sín. “Bráð-
um, eftir tvo þrjá daga líkast til,
komumst við til bygða, einnar
nýlendunnar. Þar býr gott fólk,
sem gefur manni nýbakað brauð,
kannske líka sykurmola. Þar
eru líka börn, sem lofa manni
kannske að skoða gullin sín. Nú
er það vesta búið, fjöllin. Munið
þið ekki eftir fjöllunum, hvað
brekkurnar voru brattar, hvað
eggjagrjótið var sárt. Stund-
um komst maður ekkert áfram
af því það varð að ryðja braut
fyrir vagnana. Svo komu eyði-
merkur og stundum var ekkert
vatn til að drekka. Þið munið
hvemig við kvöldumst af þorst-
anum. Hér er alstaðar nóg af
góðu vatni, þvílík blessun. Jú,
áreiðanlega erum við komin yfir
það versta. Bráðum erum við
komin í nýlenduna og þar hvíl-
um við okkur. Svo höldum við
dálítið lengra og byggjum aðra
nýlendu á landinu, sem guð hefir
gefið okkur. Pabbi byggir okk-
ur hús, svo þá þurfum við ekki
að sofa í tjöldum lengur, og þar
er gras svo kýrin græðir sig,
Þar er líka falleg blóm og fiskar
í ánni. Já, svo eru þar líka tii
falleg dýr, alveg eins og þau sem
þið sáuð myndirnar af í skóla-
bókunum. Þau koma alveg heim
að húsi og horfa á okkur með
stórum skærum augum. Og
maður þarf ekki að vera neitt
hræddur við þau. — Lengri varð
frásögnin ekki því skot — fyrst
eitt svo tvö, síðast mörg rufu
helgi þögn óbygðanna. Indíán-
ar!! Reiðliðarnir höfðu gefið
merkið.
Foringinn gefur skipanir,
stuttar, ákveðnar. Lestin mynd-
ar hring. Innan í þessum hring
eru konurnar, börnin, skepnurn-
ar, en vagnarnir mynda varnar-
garð. Karlmennirnir taka stöðu
milli vagnanna, krjúpa á kné og
hlaða byssurnar. Nokkrar kon-
ur búast til að aðstoða þá, færa
þeim skötfærin. Arnhvöss augu
horfa æðrulaust á fjarlægar
dökkar þústur, sem færast nær.
Ekki verður greint hversu fjöl-
mennir Rauðskinnarnir eru,
ekki ennþá. Þarna er máske
óvígur her, ef til vill líka hvítir
menn í liði þeirra. Þá er að
taka því. Einhver þeirra mundi
snýta rauðu áður en lyki hvernig
svo sem fara kynni að lokum.
Foringinn gengur á milli þeirra.
Hann ber ekki sverð við síðu eða
axlarskúfa, en allir bera traust
til hans og honum er skilyrðis-
laust hlýtt. Hann ávarpar menn
sina: “Skjótið ekki fyr en eg gef
merkið og um að gera að eyða
ekki skotfærunum að óþörfu.
“Þarna koma þeir,” er hvíslað
frá manni til manns. Jú, þarna
koma þeir. Hið marglita f jaðra-
skraut Indíánanna glitrar í sól-
skininu og óp þeirra gengur í
gegnum mann, skerandi hvelt
og manandi. Rauðskinnar eru
reiðmenn ágætir og hanga után
í hliðum fákanna, láta þá hlífa
sér. Þeir ríða, í langri halarófu
kringum skjaldborgina æpandi
en skotum þeirra geigar því
hinir hlífa sér bak við vagnana.
Þeir hvítu láta ekki á sér bera,
ætla Indjánum að koma nær,
Engu skoti skal eytt. Alt í einu
er sem gígur opnist, gígur, sem
spýr eldi og blýi. Indíánarnir
verða fyrir skotum. Mannlausir
hestar æða um slétturnar. Einn
prjónar með blóðbununa úr
hálsinum, en Indíánarnir færast
samt nær. Nú geta þeir séð
roennina milli vagnanna, miða
og skjóta. Börnin æpa er þau
sjá hin afskræmdu, máluðu and-
lit villumannanna. Forvitnin
verður samt óttanum yfirsterk-
ari hjá þeim sumum. Fjögra ára
sveinn fellur helsærður í fang
móður sinnar. Hún sest með líkið
í skugganum við vagninn sinn og
sönglar vogguvísur. Við og við
hagræðir hún líkinu, eins og til
að búa því betri hvíld. Hún.æpir
ekki, hún tárast ekki heldur
bara rær og sönglar, starandi ó-
sýnum augum út í bláinn eins
og það sé enga veröld framar að
skoða, eins og alt sé auðn og
óskapnaður, nema þetta stirn-
andi barnslík í móður faðmin-
um.
Bardaginn var búinn, búinn
íyrir löngu og Indíánarnir horfn-
ir, nema þeir fimm, er lágu dauð-
ir á vellinum. En hún vissi það
ekki. Vissi heldur ekki að einn
maður hafði fallið í skjaldborg-
inni og norkkrir særst, einn al-
varlega. Sólin seig og kveld-
varinn kliðaði í laufkrónunum.
Það var náttúran, sem kvað
einnig sína vöggu söngva, var
að taka undir við hana. Með
meðfæddum næmleik alþýðunn-
ar, fyrir annara þörfum, hafði
engin truflað hana, engin stigið
óboðinn inn í helgidóm sorgar-
innar. Menn læddust um reit-
inn hljóðlega, hennar vegna.
Eitt, tvö óp rufu þögnina. Það
voru angistar upphrópanir hins.
þjáningarfulla jarðlífs, sem
vöktu hana. Hver var nú að
deyja? Hver átti bágt? Hún
leit í kringum sig og fann að hún
var ein. Hvers vegna var hún
ein? Hvar var hann? Hún
varð að leita hans. Hún reis á
fætur og lagði líkið á jörðina. Nú
mundi hún eftir öðrum sveini,
sem hún hafði eitt sinn annast,
vaggað til værðar í bjálkaskýli
leiguliðans austur í Kentucky,
þegar hún sjálf var lítil stúlka.
Bróðir minn, hvar er hann? —
Þegar sá yfirgaf hana, sem hún
unni heitt, en ógætilega, kom
bróðirinn he'nni til hjálpar. Tók
hana að sér með barninu og
reyndi að skýla henni fyrir að-
kasti annara. Nú hafði hann
líka tekið hana með sér til fyr;r-
heitna landsins, þar sem smán
hennar mundi gleymast meðal
ókunnugra. Hún hélt að tjald-
inu, þar sem hljóðin heyrðust,
þar mundi þó fólk að finna.
Inni í þessu tjaldi gerðist einn
af þessum hryllilegu atburðUm
fortíðarinnar, meðan þekkingin
kunni engin ráð til að verja sáiin
fyrir aðvífandi eiturgerlum,
nema brunann. Það varð að
brenna hið kvika hold, lifandi,
viðkvæma taugavefi, með gló-
andi járni til að verja menn
skemdum. En það var ekki hinn
særði sem æpti heldur unnusta
hans, þangað til að hún féll í ó-
megin. Hann tugði rótar kvist
meðan á þessari kvalafullu að-
gerð stóð. Svitin draup af hon-
um og nábleikur var hann, en
frá honum heyrðist hvorki kvart
né stuna. Hann var úr varðlið-
inu og kúla hafði hitt hann í
öxlina. Mjúk, lítil kvenhönd
snerti hann og frá þeirri snert-
ing lagði hlýja, styrkjandi
strauma. “Systir mín! Systir
mín góð,” sagði hann og lokaði
augunum. Hún vék ekki frá
honum um nóttina.
Ferðafólkið svaf, í tjöldum
sínum. Litlar höndur þreifa
eftir þurrum brjóstum. Ma:ð-
urnar rumskast og leita að litl-
um glösum, með ofurlitlum dropa
af nærandi, hressandi mjólk.
Æskan sofnar í umvefjandi
móður þrmum.
Samt eru sumir vakandi þessa
hótt; varðmennirnir, sem hlusta
og horfa út í myrkrið. Skiln-
ingarvit þeirra eru hrifnæm og
skörp. Höndin, sem handleikur
EKKERT BETRA EN VOGUE
að GILDI
Þú færð meira fyrir pening-
ana þegar þú vefur sígarett-
Urnar sjálfur úr þessu bragð- v
góða, fínt skorna tóbaki. —
Hvernig sem þú lítur á það,
þá er það stór hagnaður að
kaupa pakkan á lOc og
punds dósina á 60c.
Vogue fín skorið með Vogue
sígarettu pappír, er ábata-
samast þeim sem ‘vefja sínar
sjálfir.’
10c PAKKINN — >/2-PUNDA DóS FYRIR 60c
byssuna sterkleg og viðbragðs-
fljót. Þeir halda lífvörð yfir
framsóknarliði hins ameríska
lýðveldis þessa nótt. Þeir verða
að sigra eða deyja. Þeir verða
að sigrast á villimönnunum, sem
læðast um skógana eins og vof-
ur. Þeirra er framtíðin og þeirra
er landið. Guð hafði gefið þeim
það til að frjófga það og rækta.
Þarna hafði það beðið þeirra fra
órofi alda. Guð hafði litið á
neyð þeirra í þéttbýli austur
sveitanna, þar sem þeir gátu að-
eins orðið annara þjónar. Þeir
komu til að ávinna sér frelsið
og eftirskilja niðjunum heimili
og hamingju. Bygðir mundu
rísa úr auðninni borgir byggjast,
skólar stofnsetjast, guðshús
grundvallast. Þeir voru braut-
ryðjendur menningarinnar á
vesturvegum, stríðsmenn guðs-
kristninnar. Guð hafði gefið
þeim göfugt hlutverk. Þeir, sem
risu gegn þeim risu gegn ráð-
stöfunum forsjónarinnar og
verðskulduðu dauðann. Indíán-
arnir urðu að deyja svo menn-
ingin mætti lifa.
Það voru fleiri vakandi þessa
nótt; hinir upphaflegu íbúar og
eigendur landsins, Indíánarnir.
Þeir læddust um mörkina, föld-
ust í skógunum til að njósna. i
þeirra augum voru þessir að-
komumenn örgustu ræningjar.
Þeir komu tli að eyðileggja lífs-
björg þeirra, villudýrin, vísunda
hjarðirnar. Þeir drápu ekki ein-
ungis sér til matar heldur líka
sér til skemtunar. Þeir höfðu
yndi af morðum. Þeir komu líka
til að spilla jörðinni, hinum
heilaga líkama guðanna. Hafði
ekki einn af þeirra eigin höfð-
ingjum sagt?” Jörðin er móðii
mín og að stinga han*a með
skóflum eða særa hana með plóg-
um, er goðgá. Guðinn Maneetau
lifir í jörðinni. Andi hans blæs
á svörðinn og grösin gróa. Land-
ið er líkami hans. Þeir sem
spilla henni rísa gegn Maneetau
og verðskulda dauðann. Hyít-
ingjarnir verða að deyja, það er
vilji guðanna.”
En þeir eru sterkir, en við
erum veikir. Byssur þeirra eru
betri en okkar, draga lengra.
Þessvegna verðum við að vera
vitrir og slóttugir. Við verðum
að sæta lagi. Þarna er lest með
sjötíu vögnum. Höfðinginn seg-
ir að þeir séu sterkir. Við meg-
um ekki eyða skotfærum að ó-
þörfu. Ef til vill verðum við að
bíða þangað til þeir dreifa sér
um nýlenduna. En á meðan
verðum við að svipast um eftir
tækifærum.
Ársólin reis yfir slétturnar.
Daggperlur glitra á grænu
grasi. Yfir tvö hundruð manns
standa hjá opnum gröfum. —
Menn hvíslast á. Það er talað
um lífið en ekki dauðann. Kap-
teinninn og séra Stuart hafa full-
yrt að reiðliðinn komist til
heilsu. Þeim hafði tekist að
brenna alla ólyfjan úr sárinu. —
Um dauðann er ekki að
fást. Það ber að taka honum,
isem tíðum gesti í þjaldbúðir
mannanna. Hann er guðs út-
sendari.
óæfðar en býsna samstiltar
raddir syngja: “Bjargið alda
borgin mín . . .” Svo eru líkin
lögð í gröfina.
Það er ómaksins vert, fyrir
æskuna, að nema staðar við
þessar grafir frumherjanna. —
Þarna hvíla þeir, sem létu lífið
svo við mættum landið erfa. —
Svona dýrar fórnir færðu þeir
svo við mættum frelsis njóta.
En landið, hin yndislega Ame-
ríka, sem þeir sáu ! vökudraum-
um sínum er enn ekki að fullu
fengin. Atlantis hið nýja, hið
dýrðlega vesturvengi alsnægt-
anna, frelsisihs, mannréttind-
anna er ennþá ekki að fullu
numið. Frelsis hugsjónir þeirra
eru ennþá ekki nema óljós
draumur og verður aldrei meir
en draumur meðan þegnana
skortir vit til að greina hið
sanna og djörfung til að gera
hið góða. Frá kumblum feðr-
anna verðum við að taka stefn-
una til sigurhæða. Að vera á-
nægður með unna sigra og nema
staðar er lifandi lýð andlegur
dauði; framhaldið er lífið sjálft.
Þeir sungu lof um lífsins
herra yfir orpnum gröfum. Því
krafirnar geymdu aðeins holdið
en ekki vonina um betri og
bjartari framtíð. Með falslausri
tilbeiðslu sungu þeir. Aðeins
þeir, er tilbiðja guð í hans eigin
musterni, úti í náttúrunni finna
til hinnar sjálfrænu samstilling-
ar við hreyfimagn heimslífsins.
Hin sanna tilbeiðsla finst að-
eins hjá tiltölulega óspiltum
náttúrubörnum — eða miklum
spekingum, er vaxnir eru upp
úr öllum hégóma. Musteri gerð
af manna höndum eru fangelsi
andans. ölturu, hempur og
helgidómar — æ svei því öllu
saman. Það kennir heimsking-
um skurðgoða dýrkun en minnir
vitra á líkneskin á blótstöllum
Mammons.
Þeir héldu áfram, áleiðis tii
landsins helga, þar sem nýir
erfiðleikar bíða landnemans —
Framtíð Ameríku er undir því
komin að þeir sigrist á þeim
erfiðleikum. Sigur þeirra er
-igur hins upprennandi lýðveld-
is. Þeir lögðu undirstöðuna en
ofan á hana eigum við að
byggjá. Undir þeim var það
fyrst og fremst komið hvort
Ameríka yrði stórveldi og fært
að verjast annara ágangi. Undir
okkur er það komið hvert frelsi
þjóðarinnar verður frelsi ein-
staklingsins.
Þeir hafa lokið sínu erfiði
sómasamlega, okkur hefir geng-
ið miður. Og nú skal minnast
eins hins bezta byggingar-
manns, sem þjóðin hefir eign-
ast.
EINAR BENEDIKTSSON
Eftir Jónas Jónsson
Allir sem vilja eignast póst-
kort af landnema lendingunni
að Gimli 1875, geta pantað þau
hjá Davíð Björnsson, 853 Sar-
gent Ave., (Heimskringla) og
sent hvort sem þeir vilja heldur
frímerki eða peninga. Hvert
póstkort kostar 10c og er tekið
af málverki eftir Friðrik Sveins-
son listmálara, en hann var einn
í þessum hóp, sem lenti við
Gimli 21. október 1875.
Framh.
En í uppeldið j hinum póli-
tísku herbúðum á Héðinshöfða
vantaði mildandi og göfgandi á-
hrif konunnar. Þessi vöntun
kom meðal annars fram í hjátrú
og myrkfælni þeirra feðga. Sú
saga var sögð í Þingeyjarsýslu
frá æskuárum Einars Benedikta
sonar á Héðinshöfða, að einn dag
hefðu sýslumaðurinn og synir
hans tveir setið kring um borð
og sagt draugasögur. Smátt og
smátt skall myrkrið á. Þá tóku
þeir höndum saman kring um
borðið, til að fá gagnkvæman
stuðning og héldu áfram sögun-
um, unz heimilisfólkið kom að
með Ijós og leysti þá úr böndum
myrkfælninnar. Ótti Einars
Benediktssonar við völd myrkr-
anna kom berlega fram í dag-
legum athöfnum, og á varanleg-
an hátt í skáldskap hans. í fyrstu
ljóðabók hans er ekki aðeins hið
volduga og máttþrungna kvæði
um hefnd Sólveigar á Oddi presti
í Miklabæ, sem er mesta og bezta
kvæði um þvílík efni. sem ort
hefir verið á íslenzku, heldur
einnig snjöll þýðing á fræg-
asta og listfengast kvæði um dul-
arfull efni, Hrafninum, eftir Poe,
sem til er í heimsbókmentum
Vesturlanda frá síðari öldum. —
Þannig urðu áhrifin af móður-
leysinu og hinni pólitísku bar-
áttu Benedikts Sveinssonar gegn
Dönum, afleiðingarík í uppeldi
og þróun sonar hans.
VI.
Á Skólavörðustíg í Reykjavík,
ofanvert við garð hegningar-
hússins, er lítið einlyft hús úr
höggnum steini. Þar bjó Þor-
björg Sveinsdóttir, systir Bene-
dikts Sveinssonar. Þau systkin
voru lík að skapferli og gáfum,
enda var með þeim hin kærasta
vinátta alla æfi. — Benedikt
Sveinsson gat talað við þessa
skörulegu systur sína um öll sín
áhugamál í hinni pólitísku bar-
áttu. Þegar hann var á þingi,
sástu þau systkin oft ganga hlið
við hlið í þinghúsgarðinum og
fara mikinn. Allir vissu, að á-
takamál líðandi stundar voru þá
umræðuefni þeirra og skorti sízt
brýningu frá hálfu Þorbjargar,
að fast væri haldið á málum og
hvergi þokað undan fyrir sókn
andstæðinga.
Þorbj örg Sveinsdóttir var
kvenskörungur og drengskapar-
kona hin mesta. Hús hennar var
nokkurskonar Héðinshöfði í höf-
uðstaðnum. Þar sloknaði aldrei á
arni hinnar þjóðlegu baráttu.
Þangað lágu leiðir þeirra, sem
báru í brjósti óróleika ófull-
nægðra hugsjóna. Benedikt
Sveinsson bjó jafnan í húsi syst-
ur sinnar þegar hann dvaldi í
Reykjávík og þangað kom hann
Einari syni sínum til vetrar-
dvalar, eftir að hann gekk í
latínuskólann. Húsakynnin voru
þröng, en hjartarúmið mikið, og
frh. á 7 bls.