Heimskringla - 27.03.1940, Page 5

WINNIPEG, 27. MARZ, 1940
HEIMSKRINGLA
5. SíÐA
hann, og að menn eins og Nansen
og Peary< sem höfðu ferðast á
heimsskautsísnum, sem hann
hafði eigi gert, hefðu auðveld-
lega og skiljanlega yfirsézt hið
margbrotna dýralíf sem hlyti að
vera þar, og sem reyndur veiði-1
maður gæti hagnýtt sér og lifað
á í >að óendanlega. Hann færði
sigursælar sannanir á þetta, er
hann kom til baka aftur við á-
gæta heilsu, og einnig með við-
burðum á íshafinu síðan leið-
angur hans var gerður.
Áhrifin út á við urðu með
ýmsu móti.
í Noregi, þar sem Nansen og
Amundsen voru fulltrúar heims-
skoðananna um, að ekkert dýra-
líf væri í Norður fshafinu, var.
honum alls eigi trúað. Hann j
gerði það ekki vegna þess að
hann hefði eigi getað gert það,
var sú hugmynd, sem enn er við
líði hjá sumum reyndum land-|
könnuðum, sem þykjast brosa!
að því, hversu sniðuglega Stef-'
ánsson hafi leikið á almenning. |
í*að er fjöldi fólks, sem hefir
lesið bækur hans og hlýtt á fyr-
irlestra hans, sem skilur að af- [
reksverk hans sanna aðeins að I
reyndur veiðimaður, getur lifað
á veiðum á ísnum, ef hann hefir
vilja til þess, þó að guð megi vita
að það er erfitt að skilja, hvers
vegna hann ætti að leggja það á
sig.
Það eru til menn, t. d. að taka
eins og Rússarnir, sem hafa á-
huga fyrir eignarráðum í íshafs-
löndunum, og hafa nýlega stigið
stór spor í þá átt að gera á-
kveðnar rannsóknir í Norður ís-
hafinu, og hafa þær meira en
nokkuð annað í sögunni ollað
gagngerum breytingum á--rann-
sóknarleiðángrum á Norður-ís-
hafssvæðunum.
Rússarnir leggja afreksverk
V. Stefánssonar til samanburðar
við afrek Portugalsmanna á 15.
öldinni, þegar Henry prins sæ-
fari sendi skip eftir skip lengra
og lengra suður á bóginn unz
þau að síðustu komust yfir Mið-
jarðarlínuna, og hryntu hug-
myndinni fyrir fult og alt um
brennandi hitabletið og opnuðu
heiminn fyrir landvinninga.
Lífsstaða Vilhjálms Stefáns-
sonar sem landkönnuður byrjaði
vegna slysfarar sem Leffingwell-
Mikkelsen leiðangurinn varð fyr-
ir, en með honum var hann ráð-
inn sem ungur mannfræðingur
árið 1906.
Árangurinn af því slysi—skip-
strandi, var sá, að hann var
strandaður í Norður íshafinu,
aleinn, félaus, óreyndur og án
nokkurs föruneytis neinstaðar
nærri.
í stað þess að leita á náðir
rögreglu-útvarða Norðvestur-
landsins eða Hudson-flóa félags-
ins, þá fór hann til Eskimóa og
bjó með þeim sem þrent í senn,
gestur þeirra, lærisveinn og öl-
niusumaður.
Árangurinn varð efalaust sá,
að margir hvítir menn í Norður-
Lanada litu á hann með fyrir-
litningu, eins og ýmsir enn þar.n
öag í dag líta með fyrirlitningu
a hina mörgu menn, sem hafa
Varpað frá sér háttum hvítra
*nanna, og búa oft fyllilega á-
nsegðir hjá frumbyggjum Suður-
Ameríku og annarstaðar.
V. Stefánsson lærði að taia
tungu Eskimóanna, að lifa eins
°& Eskimói og að dafna á fæðu
beirra, kjöti eingöngu, og að
Veiða eins og þeir og eins, og
hvíttjr maður þegar það var
1 ^ePPilegra, að byggja snjóhús
gera við klæðnað sinn, í stuttu
máli að verða alveg eins sjálf-
stæður fyrir utan vísindaleið-
angra og þarfir hvítra manna
eins og Eskimóarnir voru sjálf-
ir.
Lar eð Norður fshafið er af
s.lálfsögðu nothæft og aðgengi-
ie&t fyrir Eskimóana, sem eiga
þar heima, þá varpaði Stefáns-
^°n smám saman frá sér hinum
íyrri hugmyndum um hið
nræðilega norður íshafssvæði.
Með þessum skoðunum hurfu |
þær hugmyndir um mataræði og1
sú trú að landkönnunarmaður sé
mikill maður vegna almennings-
álitsins, án tækiii, ráðvendni,
hygginda og framkvæmdasemi.
Eftir að hann kom til baka
aftur árið 1918, sneri hann sér
að því að útbreiða hugmyndir
sínar með því að skrifa og flytja
fyrirlestra þar sem hann hvatti i
til ákveðins áhuga fyrir norður
íshafssvæðunum, og veitti jafn-
framt leiðbeiningar er snertu
heimsskautalöndin. Af hinum
þrettán bókum hans, þá hafa
tvær hinar áhrifamestu veriö:
Heimsskautalöndin unaðslegu og
Hin norðlæga stefna heimsveld-
isins.
•Heimsskautalöndin unaðslegu
er sú fullkomnasta handbók yfir
heimsskautsferðir, sem nokkurn
tíma hefir verið rituð.
Það er engu slept af því, sem
nauðsynlegt er að vita um
hvernig umhyggju skuli beraj
fyrir öllum þörfum heimsskauts-
faranna, líkamlega, sálfræðis-
lega heilsufræðislega og hvað
snertir fæðutegundir.
Ráð V. Stefánssonar að varpa
frá sér eldri hugmyndum og öðl-
ast sjálfstæði til að læra af bók-
um, af frumbyggjum, náttúr-
unni og venjulegu hyggjuviti í
staðinn fyrir æfagamlar erfða-
kenningar og munnmælasagnir,
er framsýnis og hollustu ráð til
að öðlast andlegt frelsi. Enda
hefir sú bók hans verið notuð af
mörgum ferðamönnum í Afríku
engu síður, og eg get borið vitni
um, hversu þörf hún hefir reyr.st
mér í Suður-Ameríku.
í hinni bókinni, “The North-
ward Course of Empire”, eru
lagðar fram þær spurningar,
hvers vegna vér sneiðum fram-
hjá heimsskaútssvæðinu aðeins
fyrir þá sök, að vér höfum alt
af haft rangar hugmyndir um
það. Þá er rætt þar um hin
miklu þektu og óþektu auðæfi
Norðursins, og hvatt til þess, að
hinn þéttbýli “siðmentaði”
heimur notfæri sér þau á skyn-
samlegan hátt. Þar er einnig
bent á, að norður íshafið sé
eigi úthaf en nokkurskonar mið-
jarðarhaf og lega þess að nokkru
leyti miðstöð á milli stórþjóða
heimsins og leiðin yfir það hm
stysta og áríðandi að notfæra
sér hana.
í bókinni er það endurtekið,
sem margir landkönnuðir höfðu
vitað áður, að íshafið, þrátt
fyrir hið geigvænlega nafn og
iýsingu í bókum liðinna hetju-
leiðangra, sé í raun og veru hið
kyrrasta sjávarsvæði í heimin-
um og miklu hlýrra en menn
hafa hugsað sér það. Þar eru
einnig færðar sönnur á, að nægi-
legt sé af dýralífi í norður ís-
hafinu, sem menn geti lifað á og
hagnýtt sér í það óendanlega,
og að rekísinn muni reynast hin-
ir heppilegustu lendingarstaðir
fyrir flugvélar, á að giska á 15
mílna millibili. Þessi sannindi
gera verzlunarflugleiðir yfir
heimsskautið mögulegar.
Ennfremur af því að ísinn er
miklu þynnri en flestir hafa
baft hugmynd um, og auður sjör
á nægilega mörgum stöðum, er
hvatt til notkunar neðansjávar-
báta á hinum norðlægu slóðum,
til rannsókna, til vöruflutninga,
til notkunar við að byggja veð-
urstöðvar og flugstöðvar. Með
öðrum orðum í bókinni er á-
hersla lögð á, að vér notum oss
hagkvæmilega þau sannindi, að
jörðin sé hnöttótt, og bætum
norður íshafinu við hinn byggi-
lega heim.
Þó að bókin, Heimsskautslönd-
in unaðslegu (“The Friendly
Arctic”) mætti ýmsum efasemd-
um h^á mörgum lærðum mönn-
'um, en naut strax alþýðuhylli
sem skemtileg frásaga og jafn-
framt lýsing á sjálfstæði og ha.g-
nýtingu mikils landkönnunar-
frömuðar.
Hin bókin mætti talsvert ó-
líkum viðtökum. í henni hafði
verið ráðist á ýmsar gæluhug-
myndir lærðra manna, -og þeir gangstéttinni, hlustar og skimar
snerust ákveðið á móti henni og upp í tréð þar sem litlu söngvar-
neituðu gremjulega nálega ö'l- arnir sitja, hvor á móti öðrum
um staðhæfingum höfundarhiS. og sýnast hafa gleymt stund og
Leikmenn skoðuðu hana sem stað, af áhuga á því að ákveða
skáldsögu af svipuðu tagi og sem fyrst hvar hreiðrið skuli
sögur Jules Verne. Þeir sögðu, standa —og hvað börnin eigi að
að miklum landkönnuði eins og heita!
V. Stefánssyni gæti geðjast að Lævirkinn hérna upp í skóg-
íshafslöndunum og þau verið við arjaðrinum herðir á sínupi
hans hæfi, en það væri hláleg ó- hæstu nótum og kallar til kon-
bilgirni ef hann hugsaði sér að unnar sinnar sem situr, dálítið
venjulegt fólk gæti nokkurntíma matrónuleg, hinumegin við gras-
samið sig að lifnaðarháttum á völlinn. Ef mig grunar rétt,
svo hræðilegum landsvæðum. i vill hann fá að vita hvað henni
Einn eða fleiri af hinum froð- finst að barna hópurinn eigi að
ari samúðarvinum hans skrifuðu vera stór? Tvíburar, þríburar,
honum meðaumkunarbréf fyrir eða kannske — quintuplets ? —
að vera svo langt á undan sam-! Hann gerir sig þó nokkuð búst-
tíð sinni, að hann gæti aldrei inn og businesslegan, og
HITT OG ÞETTA
Afgreiðslustúlkan: Þér ættuð
að kaupa þenna hatt, frú. Hann
yngir yður um 20 ár.
Frúin: Nei, þakka yður fyrir.
Eg er 29 ára og kæri mig ekki
um að verða barn á ný.
* * *
— Einkennilegt finst mér þsð,
að það skuli þurfa 30 metra af
íilmu í einn koss á kvikmyndum.
— Það finst mér ekki neitt
skrítið. Eg hefi heyrt talað um
koss í bíl, sem náði yfir marga
kílómetra.
* * *
Lítill drengur kom inn í verzl-
‘MEITT BRAGEYRA”
(Tileinkað Einari Páli)
Býst eg við að batni senn
brageyranu” þínu.
> oust Un 0g um rjomakaramellv.r. ~ . „
virðist! it i Þu færð kanske krossmn enn
viroicijHann lagði fimm aura a borðið. I...............
kveri fyrir mínu.
hlotið viðurkenningu fyrir hinar þurfa að vita þetta; því ef fjól-| — Ætlar þú að kaupa fyrir
mikilvægu hugmyndir sínar. j skyldan er stór, þarf að velja alia peningana? spurði kaupmað- , . . .
En Isaiah Bowman, fyrrum stað þar sem gott er til fanga; urinn. Po nu rlmslns ræðir
forptjóri hins Ameríska landa-1 og hérna, einmitt hérna, sé gam-
fræðisfélags, og núverandi for- all garður þar sem nóg sé af feit-
um og löngum ánamöðkum.
Þetta vita rauðbrystingarnir
líka, og því eru hér margir fiðr-
seti Johns Hopkins háskólans,
lét í ljósi djarfastar og ákveðn-
astar skoðanir um störf og rlt-
verk V. Stefánssonar. Bowmðn aðir vinir mínir á ferð og flugi
skrifaði á þessa leið: “V. Stef- I sem er líka létt um mál og mikið
ánsson mun verða um allar aldir
sem hinn míkli boðberi hins
norðlæga heims.” Hversu rett
hann hafði fyrir sér, er nú þegar
komið á daginn.
Framh.
FUGLAMÁL
“Vorið er komið og grundini-
ar gróa” og “sætt lætur fuglanna
söngur í eyra”, nú, þegar vor-
fuglarnir eru farnir að syngja
hjá okkur sem höfum hreiðrað
okkur hérna á Kyrrahafs-strönd-
inni. En, þá kemur nú einhver grimmar,
náttúrurfæðingur, sem við verð-!logar’ land úr landi! Fuglamál-
um að beygja okkur fyrir, með io er blítt, því það er
þá uppgötvun að fuglarnir syngi jmal elskenda,^ aem hljóðar um
alls ekki, en aðeins tali saman; bjúska.p, heimilisstofnun, barna-
en tungumál þeirra láti svo vel uPPeldl samvinnu, án allrar
niðri fyrir, og líf þeirra fult af
söng.
Mér er alveg sama þótt nátt-
úrufræðingurinn segfi mér að
fuglarnir syngi ekki; því fugla-
málið er, hvað mig snertir, söng-
list.
En sleppum því. Hvernig er
hljóðið í mönnunum um þessar
mundir? — Er það vorhljóð, eða
gorhljóð, sem mennirnir gefa fra
sér þessa fögru vorkomudaga?
Það eru ekki vorraddir ásta og
unaðsemda, eins og hjá fugluu-
um heldur hljóma raddir þeirra
hjáróma, fjandsam-
í eyra og sé okkar mælta máii
svo miklu fegurra, að okkur
heyrist þeir syngja.
Fjöldi rauðbrystinga er kom-
inn. Þrenn hjón eru hér nú
daglega að fljúga fram og aftur
að leita sér eftir hreiðursstöðu;
auk margra annara fugla í sömu
erindum. Sumir þeirra eru ekki
raddmiklir; virðast aðeins tísta ;
og merkilegt má það heita ef
þeir skilja hver annan, því hljóð-
breytingarnar eru sannarlega
ekki auðheyrðar.
Rauðbrystingarnir eru einna
— Já, ef þú átt svo mikið til.
* * *
Peter Scott, sem heima á í,
Suður-Englandi, á mesta saln
tamdra fugla í heiminum. Þar á
meðal átti hann þusundir tamdra
gæsa og anda. Fuglum hans hef-
ir nú verið komið fyrir í hænsna-
búum víðsvegar um á Englandi,
en sjálfur gekk Scott í enska
flotann, er ófriðurinn braust út.
8,9, og 10 Apríl,
það eru dagarnir sem Leik-
félag Sambandssafnaðar sýnir
Ofurefli. Skemtilegur og til-
þrifamikill leikur saminn úr
hinni góðkunnu sögu Einars H.
Kvaran. Munið staðinn: Sarn-
komusalur Sambandskirkju; —
Tíminn: kl. 8; dagana 8, 9 og
10 apríl.
“sport”,
rápir um og skrifir:
Þú hefir sama og ekkert ort
ennþá, sem að lifir.
Ef að heyrist ádeila,
áttu, og þarftu að klaga.
Þakklát auðvalds þjónusta
þín er æfisaga.
J. S. frá Kaldbak
BORGIÐ HEIMSKRINGLU—
því gleymd er goldin skuld
Notice
The Grand Lodge of Manitoba
and N. W. I. O. G. T., will hold
its annual session, in the I. O.
G. T. Hall, Sargent and McGee
Winnipeg, on Mon. and Tues.
April 15th and 16th, comm. at
8 p.m. Mon. April 15th 1940.
Það væri full ástæða til að
ritstjórar eltust fyrir árin frarn.
f Kansas er sagt að ekkja sé að
stefna blaði fyrir að segja í dán-
srfregn, að “eiginmgðurinn sé
nú kominn til sælli bústaðar en
hér á jörðu.”
eigingirni, til þess að koma
börnunum á framfæri, svo þau
geti flogið með þeim foreldrum
sínum til fjarlægra staða, “upp
um heiðloftin háu,” ferðast, og
notið frelsisins sem ætíð verður
best notið í faðmi náttúrunnar.
Þetta var mönnunum líka ætl-
að að geta og gera; og þeir geta
það að nokkru leyti, sumir, sum-
staðar; ekki allir alstaðar. Ekki
nú alveg!
Helzt er um frelsi að ræða hjá
villimönnum. Svo nú um vor-i
komuleytið syngja mennirnir og
tala helzt um stríð, hagræn |
stærstir; og eru þo ekki mik'ir ,
» , vandræði, eyðilegging, sult, og
songvarar, — ef samanbormr , . .. , , f
þann fremur omurlega sannleik
að þeir horfist í augu við þann
möguleik að frelsið og heims-
menningin hrynji í rustir.
Fuglarnir láta sér alveg óv.Ö-
komandi umstang og stimabraki
við, t. d. heiðlóuna heima, eða
Whipoorwill í Manitoba. En,
“syngur hver með sínu nefi”,
og þeir gera hvað þeir geta. í
ljósaskiftunum, bæði kvölds og
morgunn, syngja þeir bæði fjör-
lega og
morgnana; eins og þeir séu að
bjóða hver öðrum ‘góðan dag-
inn’. En á kvöldin er ekki laust
við dapurleik í rómnum þegar
þeir syngja, eða segja ‘góða
nótt!’
En engja læ-virkinn þeytir há-
um og skærum söngnótum út
yfir hæðir og haga. Og í öllum
áttum heyrist tíst, kvak, söngur
eða fuglamál frá greinum
trjánna sem brumið er að byrja
að springa út á.
Hvað sem náttúrfræðingurinn
segir, heyrist mér þetta vera
söngur, og hann yndislegur; og
hafa áþekk áhrif á mig eins >g
allur góður og samræmdur söng-
ur hefir, þegar lífsgleðin er í al-
mætti sínu og syngur margradd-
að og mjúklega.
Líklegast gera fuglarnir sér
enga grein fyrir mismun söngs
og hins mælta máls. Og ekki er
raddstigi þeirra fjölbreyttur. —
Samt væri ströndin okkar ekki
nærri því eins elskuleg eins og
hún er, ef enginn heyrðist fugla
söngur hér.
Rauðbrystingshjónin ung og
ástfangin, sem sitja á mösur
greininni rétt fyrir utan glugg
ann minn, kvaka ástamál sín við
svo fagurt ljúflingslag að mað-
urinn sem framhjá fer stansar á
Byrjið sparisjóðs innlegg
við Bankann—
Peningarnir eru óhultir og þér getið
tekið þá út hvenær sem þér viljið.
Á 12 mánuðum gerðu viðskiftamenn 10,500,000
innleggingar á The Royal Bank of Canada;
vottur um það traust sem almenningur ber til
þessarar stofnunar, sem að eignamati fer yfir
$800,000,000.
THE ROYAL BAN K
O F CANADA
lEignir vfir $800.000.000
jpi . , .1 mannanna, af hverju tæi sem er,
glaðlega, einkum a i, , ’ ’
í sambandi við vorkomuna. Þeir
fara sinna ferða, hafa sína hent-
ugleika, eins og ekkert óvana-
legt sé á seiði. Þeir sinna sín-
um vanalegu búverkum, og biðja
okkur mennina vel að lifa, eða
fara til skollans. Ekkert óvana-
legt hefir ískorist fyrir þeim.
Þeir komu langt, langt að sunn-
an þegar þeir vissu að vorið var
komið og grundirnar gróa; og
vissu eða mundu eftir gjafmi'di
cg gnægtum jarðarinnar. Því
er alt fuglamálið fagnaðarsöngv-
ar. Og mennirnir hlusta, sumir
kannske margir; og dettur í hug
að þó þeir hafi lært mikið cg
margt, kunni samt eitthvað að
vera sem þeir geti af fuglunum
lært sem komu um langa vegu
og syngja nú hinn margraddaða
fagnaðarsöng vorsins.
Já, “sætt lætur fuglanna söng-
******
ur í eyra.
E. G. G.
Baldursbrá
Nú fást keyptir 3 árgangar af
barnablaðinu Baldursbrá fyrir
$1.00, sent póstfrítt. Það eru til
6 árgangar og eru 3 þeir fyrri
innheftir. Ætti fólk að nota
þetta tækifæri á meðan upplagið
endist. Pantanir sendist til:
B. E. Johnson,
1016 Dominion St., Winnipeg
.... jf Sellyour
proJuce by
TELÉPHONE
V;-3
fir ■
You’ll find it.pays to keep in
^ítduch with th’e markeí daily.. ^
V telephone can save many t rips
to town first call the market ":f'
**£&and-8ee.;if*the >pricé?is right J
then deliver the goods.
Do Uot Be Without
a Telephone

SYSTEl