Heimskringla - 27.03.1940, Síða 7

WINNIPEG, 27. MARZ, 1940
HEIMSKRINGLA
7. SÍÐA
Listilegur Formáli
það vita nú eklti margir, hvað eg segja mér þætti úr sögu sinni, mundar skipstjóra Sæmundsson-
á í þeim börnum.” Mér varð urðu kvöldin stundum löng hjá ar. Eg las bókina með mi
víst orðfall í svipinn. Það hefði okkur og samt fljót að líða. Það aðdáun, og nú var eg ekki leng-
í síðasta blaði auglýsti eg
VCl 1U iiLJLll VCH UI t
bækurnar “Saga Eldeyjar- hefði láti8 slíkt ’út
Hjalta”, eftir Guðmund G. Haga- hefði mér gamt þót
iln\ nu hiðHeimskring'u jegasta iagj# “Júf sjáið þer til) þeim.
úr sér, og hversdagslegustu atvik urðu að urinn, sem gat skrifað æfisögu
Honum hefir verið
að birta formálann að fyrra hún ingjþjörg var altaf bráð- list léð að geta horft á atburð-
bindi þessaraf miklu sögu, eftir efnjleg stúlka, en hún bar sig iná með athugunargáfu skálds-
rófessor Sigurð Nordal. Bæði ekki eftir neinu> og karlmenn- ins um leið og hann lagði sig all-
er það,. að þessi formáli skýrir jrnir sjá sjaldan, hvað þeim er an fram til áræðis og fram-
svo vel tildrögin að því að þessi fyrjr þestu. Þetta eru svoddan t kvæmda. Dugnað hans, dreng-
saga varð til, eg afskifti Nordals rojur> þggur mér við að segja.” i skap og veglyndi vissi eg um
af því, og svo er hann svo listi- “Nú, 0g hvað svo?” “Eg vildi | áður. En mér hafði reyndar „ „ , , . ..
lega diUandi skrifaður með alln | ekki horfa upp á j,ettaf að svona aldrei tij hugar komiðf að hann par ur >eim- Æth Hagalm
S- a stúlka giftist ekki. En hún iét væri svona skemtilega gáfaður.
sem hún heyrði ekki til mín, þó Það þarf ekki annað en kynnast
i jviwi ougii lidiio öjdii
sú þarn var aðferðin fundin við að
vinna slíkt verk, svo að (
varð á betra kosið.
En þó að þeir Hjalti og Haga-
lin væru hvor öðrum samboðnir
til slíkrar samvinnu, var eftir að
vita, hvort hægt væri að gera
þeirri fimni sem Próf,
yfir að ráða
a
Hér er þá Formálinn:
eg gæfi henni í skyn, að Jóni lit-
ist á hana, og hann hefði svo
“Fyrir mörgum árum lenti eg sem verið vís til að glæpast á
í stóru samkvæmi hér í höfuð-- einhverju tryppinu. En það at-
staðnum við hliðina á roskinni vikaðist nú svo, að þau hittust
frú, sem eg þekti sama sem ekki stundum hjá mér af tómri til-
neitt. Hún var auðsjáanlega viljun, og ekki hafði eg altaf
mesta gæða kona og ung í anda, | tíma til að sitja yfir þeim.”
og við komumst fljótt upp á | “Já, eg fer nú eitthvað að skilja.
lagið að spjalla um heima og En hvað fylgduð þér svo málinu
geima. Eg skálaði við hana af langt eftir?” “Ó, sei, sei, það
kostgæfni, og við steikina komst! leið svo sem ekki á löngu þangað
eg að raun um, að hún var hjart- til mér var ofaukið. Það geng-
anlega sátt við tilveruna, nema
að einu leyti. Henni fanst put-
arnir í Reykjavík hafa verið ó-
þarflega óframfærnir á hennar
yngri árum. “Eg var ekki sú
herfa á þeim dögum, að enginn
þeirra hefði getað reynt svo
mikið sem að kyssa mig. Aúð-
vitað hefði eg orðið vond, en —”.
“En hvað ?” “Jæja, þetta fór nú
alt saman vel, en maður er þó
ekki ungur nema einu sinni.”
Við ísinn barst í tal heimili, sem
eg hafði nýlega kynst, og eg
lét orð falla um, hvað mér sýnd-
ist börnin þar óvenju mannvæn-
ur nú svona. Fáir vilja sír.a
barnæskuna muna, og unga fólk-
ið veit varla stundum, hvað fyr-
ir það er gert.”
Eg man enn greinilega, þegar
fréttirnar um Eldeyjarför Hjalta
Jónssonar komu í sunnanblöð-
unum. Og þegar eg kom til
Reykjavíkur rétt fyrir aldamót-
in, var Hjalti einn af þeim yin-
um föður míns, sem urðu vinir
mínir um leið og eg sá þá. 1' n
það var ekki fyrr en í Kaup-
mannahöfn veturinn 1914—15,
sem við kyntumst að marki.
Hjalti var þá að bíða eftir því,
leg. “Já, það mætti segja mirjað Ýmir yrði tilbúinn, og hafði
það,” sagði hún dálítið drýginda-1 góðan tíma. Og eftir að eg
lega og lækkaði róminn, — “en, hafði komist upp á að láta hann
INNKOLLUNARMENN HEIMSKRINGLU
I CANADA:
Amaranth...............................j. b. Halldórsson
Antler, Sask..........................K. J. Abrahamson
“rnes...........................~...Sumarliði J. Kárdal
Árborg..................................G. O. Einarsson
Baldur...............................Sigtr. Sigvaldason
Beckville..............................Björn Þórðarson
Belmont..................................G. J. Oleson
Bredenbury.............................H. o. Loptsson
...........................Thorst. J. Gíslason
Churchbndge.......................... H. A. Hinriksson
Cypress River............................Pál] Anderaon
Hatoe' ;—;;..............................S. S. Anderson
Ebor Station, Man...................K. J. Abrahamson
EJfros..............................j jj. Goodmundson
Eriksdaie...... .....................ólafur Hallsson
Fishing Lake, Sask.....................Rósm Arnason
Foam Lake..............................H. G. Sigurðsson
Hfystr.............................................Tím. Böðvarsson
glenboro........................................... J. Oleson
Hayland............................... glg B Helgason
Hec a.................................Jóhann K. Johnson
Hnausa.................................Gestur S. Vídal
Husavík................................John Kernested
i?ni j u........................................Ófeigur Sigurðsson
Handahar.................................S. S. Anderson
Keewatin...............................Sigm. Björnsson
Langruth................................... Eyjólfsson
Veshe..................................... Guðmundsson
Lundar.. ......................gjg jónsson, D. J. Líndal
Markerville......................... Ófeigur Sigurðsson
ífozart;---..............................S. S. Anderson
Oak Pomt..............................Mrs. L. S. Taylor
^.tto.............................................Björn Hördal
Red Deer........................................Ófeigur Sigurðsson
geykíavík..........................................Árnl Pálsson
«-erto\,...........................................Bjðm Hjörleifsson
oelkirk, Man...........Mrs. David Johnson, 216 Queen St.
mdair, Man.........................K. J. Abrahamson
Steep Rock..................................... Snædal
®tony Hffl........................................Björn Hördal
lantallon..............................Guðm. Ólafsson
ifornhill...........................Thorst. J. Gíslason
lr..................................Aug. Einarsson
Vancouver.............................Mrs. Anna Harvey
Wmnipegosis.......................Finnbogi Hjálmarsson
Innlpeg Beach.........................John Kernested
Wynyard........-;..........-...........S. S. Anderson
^ f BANDARÍKJUNUM:
5aíltry"...............................E. J. Breiðfjörð
Bellingham, Wash..................Mrs. John W. Johnson
Blaine, Wash...................Séra Halldór E. Johnaon
Cavaher and Walsh Co................................Th. Thorfinnsson
Lrafton...........*....................Mrs. E. Eastman
Jvanhoe.............................Miss C. V. Dalmann
Los Angeles.-Calif....
r?llton.....................................S. Goodman
Minneota............................Miss C. V. Dalmann
Mountain...............................Th. Thorfinnsson
National City, CaJif.......John S. Laxdal, 736 E 24th St.
Bomt Roberts...........................Ingvar Goodman
^eattle, Wash..........j. j. Middal, 6723—2 lst Ave. N. W
Upham..................................E. J. Breiðfjörð
The Viking Press Lisniteð
Winnipeg. Manitoba
Hjalta til að ganga úr skugga
um, að almanna rómurinn hefir
ekki rangfeðrað Bægisár-Kálf-
inn. Hann sýndi það líka á
heimleiðinni um vorið með Ými,
að hann var á sinn hátt ekki
ófimari að snúa snældunni sinni
en langafi hans, þegar hann
kastaði fram bestu stökum sín-
um. Þó að Hjalti hafi orðið
bæði nafnkunnur maður og með
afbrigðum vinsæll, hefir mér
aldrei fundist samtíðin kunna
að meta alla hæfileika hans að
fullum verðleikum.
En æfi Hjalta var meira en
saga merkilegs einstaklings. —
Hún var hvorki meira nú minna
en ágrip af allri sögu íslendinga.
Kerlingadalur var íslenzkar mið-
aldir. Vestmannaeyjar og Hafn-
ir voru fyrsta réttingin úr kútn-
um. Háidrangur og Eldey voru
djarfræði einstakra brautryðj-
enda, sem lögðu á brattann i
hálfgerðu trassi við kjarklitla
og vondaufa þjóð. Elinborg var
fleytan sem hafði verið róið hér
út fyrir landsteina í 1000 ár.
Með Palmen var komið fram á
19. -öldina, og með Svift fór að
koma aldamóta skriður á skút-
fyndist ekki Hjalti of m
burgeis og Hjalti liti á Hagalín
sem hálfgerðan bölvaðan bolsa?
Haustið 1937 færði eg þetta i
sagðist ekki þekkja manmnn
neitt, nema lítillega af afspurn,
en eftir því sem eg lýsti honum
mundi Eldeyjar-Hjalti' líkl
vera maður að sínu skapi. Hjalti
að sínu leytinu sagðist aldrei
hirða um, hvort Hagalín \
rauður eða skjöldóttur. H
hefði ekki lesið neitt af skáld-
sögum Hagalíns, en verst þætti
sér, ef hann væri mjög lyginn.
En þegar eg sagði honum, að
Hagalín hefði verið á skútu og
væri nákunnugur allri sjó-
mensku, þóttu Hjalta það ab-
mikil meðmæli.
Eftir ýmisskonar samninga og
bollaleggingar kom svo Hagalín
til Reykjavíkur, og þeir Hjalti
hittust í fyrsta sinni heima hjá
mér 11. júlí 1938. Eg horfði á
þessa kynningu með samskonar
kvíðablandinni eftirvæntingu og
frúin mun hafa fundið til, þegar
hjónaleysin hittust hjá henni af
tilviljun. Skyldi nú “brenna
saman” hjá þeim, eins og Jakob
Thorarensen lætur Þorberg
gamla segja? Þeir réðu af að
taka til starfa morguninn eftir.
una. Togararnir voru 20. öldin,! t- £
, . , , ... , , . Þrem dogum siðar for eg af
þe,r baru nofn, jm bentu t,l I land, burt E„ áður höfíu Kir
vaxandi vorhuga, Mara-April- Hagalín hringt til mm
r v n . r U • agt l'rem 1™ o* Wttust í
gjorfa hond a flest af þvi, sen, cngu sviknir. Hjalti sagðist
h oð,n hef,r reynt ser t,l bjargar hata boðlð prótessornum dús um
alt fra landnamsold, bmð, t,l leið og þeir byrjuðl| samvinnl,na
.andsogsjavar? Honumsvipar með þeim formálai að bann
t,l bmna fornu vtkmga sem letu kynni ekki við að segja „helvItis
ser a ynr rjost, brenna, er dóninn yðar”, ef eitthvað sky’di
afla var von, og v,rtu þó féð að kastast f kekki með þeim
vettugi í samanburði við góðan
orðstír. Og um leið er hann
skilgetinn sonur hinnar nýju ald-
ar, sem hefir hugsað meira um
að afla auðsins en gæta hans.
Hann hefir tekið því með ró og
léttum huga að vera félítill mað-
ur á síðari árum eftir að haía
Hvað þeim hefir farið á milli
um sumarið, veit eg ekki. En
þegar eg kom heim um haustið,
var æfisagan alsköpuð og ekki
annað eftir en snurfusa hana til
undir prentun. Það átti að reyna
að koma henni út fyrir sjötugs-
— —
- NAFNSPIÖLD -
1 j- Dr. M. B. Halldorson 401 Boyd Bldg. Skrlfstofusíml: 23 674 Stundar sérstaklega lungnasjúk- dóma. Er að flnni á skrifstofu kl. 10—l: f. h. og 2—6 e. h. Helmili: 46 Alloway ATe. Talsimi: 33 15S 1 J Thorvaldson & Eggertson Lögfræðlngar 705 Confederation Life Bldg. Talsimi 97 024
Orrici Phoni Res Phoni 87 293 -2 409 Dr. L. A. Sigurdson 109 MKDICAL ART8 BUILDINO OrncE Hocrs 12 - 1 4 P.M. - 6 p m. IKD BT APPOINTMENT M. HJALTASON, M.D. ÁLMENNAR LÆKNINOAR Sérgrein: Taugasjúkd&mar Lœtur ÚU meðöl í viðlögum Vlðtalstímar kl. 2—4 e q 7—8 að kveldinu Slml 80 867 666 Vlctor St.

Dr. S. J. Johannes íon 806 BROADWAT Talsíml 30 877 Viðtalstími kl. 3—6 e. h A. S. BARDAL selur ilkkistur og annast um útfar- lr. Allur útbúnaður sá bestl. — Ennfremur selur hann allskonar mlnnlsvarða or leRstelna. 843 SHERBROOKE 8T Phone: 86 607 WINNIPBQ
J. J. Swanson & Co. Ltd. REALTORS Rental. Insurance and Financial Agents Sími: 26 821 308 AVENIJE BLDG.—Winnipeg' Rovatzos Floral Shop *06 Notre Dame Ave. Pbone 94 Bft4 IfTesh Cut Flowers Dally Plants in Season We specialíze in Wedding & Concert Bouquets & Funeral Designs Icelandlc spoken

Jacob F. Bjamason —TRANSFER— Baggage and Furniture Moving 691 SHERBURN ST. Phone 35 909 Annast allskonar flutninga fram og aftur um bæinn. MARGARET DALMAN TEACHER OF PIANO 654 BANNINQ ST Phone: 26 420
DR. A. V. JOHNSON DENTIST 606 Somerset Bldg. Office 88 124 Res. 27 702 410 Medical Arts Bldg. Dr. K. J. AUSTMANN Stundar eingöngu Augna, eyrna, nefs og kverka sjúkdóma 10 til 12 f.h.—3 til 5 e.h. Skrifstofusími 80 887 Heimasími 48 551
lagt annað elns'og hann heTr
gert í þ jóðarbúið. Það þarf sterk
bein til þess að halda jafnvægi
Hjalta gegnum öll þau umskifti,
sem hafa orðið í lífi hans.
Eg skildi það glöggt þennan
bregðast þeim, sem vilja Iera
hana til annars en eintóms gam-
ans. Þetta er sönn og skýr
mannlýsing, sem um leið bregður
upp mynd af aldarfari og um-
brotum á örlagaríku tímabili í
sögu þjóðarinnar. Eg er ekki í
vafa um', að Saga Eldeyjar-
Hjalta muni jafnan verða talin
með bestu æfisögum, sem ritað-
ar hafa verið á íslenzka tungu.
Og mér kæmi það ekki á óvart,
þó að það ætti.fyrir henni að
á rúmu ári að hafa skrifað þessa
vetur í Höfn, að þarna var efni bók.
í æfisögu, sem mátti ekki gleym- j Þeir Hagalín og Hjalti hafa
ast. Það varð að skrásetja mælst til j*SSf að gengist Vl8
hana, með ollum smum þátt- mínum hlut f króanum> >ó að
um, eins og Hjalti emn kunni hann se álíka lítill og það> sem
hana og kunm að segja hana. frúin átti f börnunum hjónanna,
Eg hafði þá oft orð á þessu við
hann, og hann tók engu fjarri
kleift. Guðmundur Hagalín varð
í fyrravetur að ljúka síðara bind-
inu af Virkum dögum og hafði
mörgu að sinna. Enda mun það . *, , , , , „
mega teljast gott hjástunda verk 1,e:“a a5ek°maSt a,erle"d m?'
verða jafn viðforul og soguhetj-
an sjálf.
25. nóvember 1939.
Sigurður Nordal
Þetta er þá formáli Nordais
um Sögu Eldeyjar-Hjalta, og er
hann eitt gullkorn í íslenzkum
bókmentum.
En um söguna verð eg að
segja þetta, að eg fékk aðems
tvö sýniseintök og er nú annað
þeirra þegar selt. Væri gott að
THL WATCH SHOP
Thorlakson Baldwin
Dlamonds and Wedding
Rings
Agents for Bulova Watchea
Marriage Licenses Issued
699 Sargent Ave.
sem áður var getið. En eg er
, „ heldur upp með mér af honum
nema þvi, að hann færi sjálfur jsamt. Eg fann það á frúnni aö
að gaufa við ritstorf. Hitt væri það hafði verið henni dálíti] upp.
htill vegur, að hann sæti yfir og bót fyrir þau ástaræfnitýri. sem peir
efg hannlr wTSU ^1’í h.ún hefði að minsta kosti viljað | þeir sem vildu eignast Eldeyjar-
eí hann fengi almenmlegan eiga völ á, ef ekki meir, að hún 1 _____------ -
mann til samvinnu. liafW getað komið yngra fólki
Arm liðu. Æfisagan” gleymd- til hvoru við annað. Og það
ist ekki, hún lengdist, en altaf eru til menn, sem lifa í löngu og
var óbrúað djúp milli hennar og
pappírsins. Mig langaði stund-
um til þess að reyna við hana,
en sá fram á að eg hafði engan
tíma til þess, enda var ekki viss
um, að eg kynni tökin á verkinu.
Einu sinni komst það svo langt,
að eg braut upp á þessu við rit-
liöfund hér í Reykjavík, sem tók
því vel, en störfum hans var ,vo
háttað, að tómstundir voru of fegnir hafa verið menn til
strjálar til þess að færast það í
fang. Hjalti nálgaðist sjötug-
asta aldursárið, og enginn gat
spáð um, hversu lengi honum
mundi enn þá endast fult fjör
og minni.
Þá kom út haustið 1936 fyrra
Jindið af “Virkir dagar”, sem
Guðmundur Gíslason Hagalxn
xafði skrásett eftir frásögn Sæ- hana.
heilögu hjónabandi við skrif-
borðið án þess að hagir þeirra
leyfi þeim nokkurn tíma að
freista ýmissa smáæfintýra við
þau ritstörf, sem þá hefir ef til
vill langað mest til. Þeim getur
þá orðið það meinlaust gaman að
vera stundum guðfeður annai'a
manna bóka, einkum ef bækurn-
ar eru af því tagi, að þeir vildu
skrifa þær sjálfir.
Það þarf ekki að bera lof á
þessa bók fyrir þá, sem haía
hana í höndum. Hún hefir það
meðal annars sér til ágætis að
vera svo skemtileg, að enginn
mun geta stilt sig um að lesa
hana ;p>‘ ' á milli, sem em-
hverssta""" hefir gripið ofan
sem fyrst, svo að eg gæti þá
pantað fleiri eintök í einu. Ann-
ars vísast til auglýsingar frá
mér í Heimskringlu næstliðna
viku.
Magnus Peterson
HÖFÐINGLEG GJÖF
gefin bókasafni Jóns
Bjarnasonar skóla
í allra fremstu röð meðal ís-
lenzkra bókbindara vestan hafs
má óefað telja Einar Gíslason
(Gillies) á Gimli. Hann hefir
alla sína tíð verið með afbrigð-
um vandvirkur maður. Þar að
auk hefir hann ætíð verið hýr og
glaður að hitta. Hann hefir því
áunnið sér virðing, traust og hlý-
leik manna.
í J Hann hefir hugsað hlýtt til
Og hún mun ekki heldurjjóns Bjarnasonar skóla og læt-
ur hann nú njóta nokkurra
verka sinn. Hann hefir gefið
skólanum alls 63 bundnar bæk-
ur. í því safni eru 23 árgangar
af Hiemskringlu, 1914 — 1936,
hver árgangur í sérstakri bók.
Svo eru 8 aðrar bækur af sama
blaði á tímabilinu frá 1892 tii
1923, þar sem fleiri árgangar
eru í einni bók. Þá eru 28 ár-
gangar af Lögbergi, 1910—1937,
hver árgangur í einni bók, enn-
fremur 3 bækur þar sem fleiri
árgangar eru í einni bók á tíma-
bilinu frá 1888 til 1909. Auk
þessa er allmi'kið af lausum
blöðum. Ennfremur er þar Sr.t-
urday Globe, 1910—1911 bund'n
í eina bók.
Fyrir þessa dýrmætu gjöf
flytur skólinn Mr. Gillies alúðar
þakkir.
Mr. Sigfús B. Bergman, á
Gimli, flutti þessar bækur frá
Gimli til Winnipeg endurgjalds-
laust. Fyrir þetta kunnum við
honum alúðar þakk'ir.
Þegar minst er á þessa gjöf
til skólans koma mér í hug aðrar
gjafir. Meðan séra Jón Bjarna-
son sá um bókasafnið, sem varð
byrjunin til bókasafns skólans
voru vandlega hirtar allar gjaf-
ir. Voru þær nákvæmlega og ætið
auglýstar og fyrir þær þakkað.
Á síðari árum hefir verið stór
vanræksla á þessu, og er sökin
mín, sem þetta ritar. Stjóm-
lausar annir og erfiðleikar oftast
nær voru ekki fullgild afsökun.
Eg vil nú nefna sumt af þvi
sem eg man eftir frá síðari ár-
Frh. á 8. bls.