Heimskringla - 15.05.1940, Qupperneq 5

WINNIPEG, 15. MAÍ 1940
HEIM8KRINGLA
5. SÍÐA
inn á höfnina til viðgerðar. Áður hafi hlaupið út úr hóteli er fyrir, því það væri í stríði við Þýzka-
en nokkur vissi af, hafði ólafur sprengju varð og fleygt sér á land töldu þá sum blöðin að til
litli skotið í kaf eitt af þessum grúfu á bala hjá hótelinu og leg-!mála kæmi eigi síður en kaup á
hefir síðan frézt neitt um.
þremur skipum Þjóðverja, er (ið þar unz Þjóðverjar voru farn-
Emden hét og einn kafbát. Fékk | ir burtu. Það síðasta er frá
Ólafur þá um hæl skipun um að. flótta hans segir, er að hann var
vinda upp hvítan fána, sem hin j í Moldá og komst þaðan í brezkt
norsku herskipin, en það var þójskip, er ráð var gert fyrir að
ekki fyr en eftir að skaðinn var færi til Narvíkur, en sem ekki
skeður. Með Emden fórust nokk-
ur hundruð manna.
Annað stórt óhapp, sem naz-
ista henti, varð er skip þeirra
Blucher sökk. Blucher var að
sigla inn Oslofjörðinn. Frá einu
víginu þar, Oscarborg, er orku
veitt á rafdufl, sem á innsigl-
ingarleiðinni eru. Hafði orkunni
verið veitt af, en þegar -minst
varði, hittir sprengja skipið og
það sekkur umsvifalaust. Telja
nazistar að þarna hafi verið á
þá leikið. Með Blucher var um
1500 manns. Einir 40 björguð-
ust. Er ætlað, að þetta hafi átt
því. En alvarlegan gaum mun
hvorki Bandaríkja né Canada
stjórn hafa gefið þessu.
Samgöngur milli Grænlands
og Danmerkur, munu nú teptar
þjóð, en skógleysið í báðum
þessum löndum þeirra olli því
að þeir gátu ekki smíðað sér
skip. Meðan á þeirri einangrun
stóð týndust íslendingar á
Grænlandi og urðu dvergvaxnir
á íslandi eins og einhver hefir
sagt. En bein mannanna er
um hríð. En þrátt fyrir það | Grænland og Ameríku fundu,
mun ekki einangrun af því leiða Seymir Eiríks rauða land. Hvað
Þegar kom fram á aðra vikU|eins og á 15. öld. Grænlandi sem nú minnir menn sérstaklega
frá byrjun árásarinnar, höfðu
Bretar ekki einungis unnið stór
sigur á sjónum og sökt skipum
Þjóðverja í svo stórum stíl, að
sjófloti þeirra má heita úr sög-
unni ,heldur höfðu þeir einnig
komið miklum her og vopnum á
land í Noregi, svo vel horfði um
tíma með að Þjóðverjar yrðu að
hverfa heim aftur. Var það
þrekvirki mikið af Bretum að
koma svo miklum her og vopn-
um á land og hafa ekki aðgang
nema að smærri höfnum, þar
að vera fyrsta skípið er menn|sem bryggjur voru ekki neinar
flutti til Oslo til að setjast þar að heita mátti og allra sízt fyrir
að. Það gekk því ekki alt eins' hmn þunga flutning, sem þar
og í sögu fyrir Þjóðverjum með
að taka Noreg.
En ekki létu þeir er til Oslo
voru komnir þetta á sig fá. Þeir
skipuðu nú nýja stjórn, undir
forustu Quislings í stað verka-
manna stjórnarinnar er Johan
Nygaardsvold veitti forustu.
(Var verkamanna-forsætisráð-
herra Noregs, áður í Banda-
ríkjunum og vann þá að út-
breiðslu I. W. W.). En með
Quisling sem stjómarformann,
vildi stjórn og konungur Noregs
ekkert hafa. Og í því fólst það,
að þó Oslo og landið alt mætti
heita unnið, var eftir að sigra
konunginn. En hann og stjórn
hans höfðu flúið í dögun hins 9.
apríls. Var hans ekki í stað leit-
að og er sagt að það hafi stafað
af því, að beðið var eftir skipinu
Blucher. Gaf slysför þess skips
konungi og stjórn hans 8
klukkustundir til að komast
burtu. Það horfði ekkert vel
fyrir nazistum ekki fleiri en þeir
voru, að taka öll völd þarna í
sínar hendur. Þeir höfðu tekið
flota og flugstöðvarnar, ^n ef
öflug uppreisn yrði hafin á móti
þeim, voru þeir illa staddir. Með
8 sprengiflugvélum frá Eng-
landi fyrstu 6 klukkstundirnar
eftir að árásin var hafiri og
nokkuð fleiri eða 40 til 50 fyrstu
24 klukkutímana, segir Mr.
Stowe, annar útlendi fregnrit-
inn, sem í Noregi var, er árásin
hófst, að stöðva hefði mátt Þjóð-
verja í Oslo og hrekja burtu.
Nazistar vissu það, en horfðu
samt ekki í erfiðleikana og von-
uðu, að brezk aðstoð kæmi of
seint. Þeir urðu þar ekki fyrir
vonbrigðum.
Það virtist langerfiðast fyrir
nazista að koma' sér fyrir í Oslo.
Það varð að gerast með svo
skjótum hætti að herinn og
stjórnin fengju ekki skipulagt
neina vöm. Til hinna bæjanna í
Noregi, höfðu kaupför Þjóðverja
verið frá því 24. marz að sel
flytja hermenn og vopn. Þetta
voru skip, sem vanalega komu á
þessar hafnir og við það virtist
ekkert athugavert. Hermenn-
irnir voru ekki klæddir sínum
búningi.
En þegar útséð var um að
Blucher kæmi ekki fram, gerðu
nazistar tvö hundruð hermenn
út til þess að elta eða leita uppi
konunginn og stjórnina. Hakon
VII. Noregskonungur, er 67 ára
að aldri. Hann er sem kunnugt
er bróðir Kristján X Danakon-
ungs. Maud, drotning hans, dó
fyrir einu ári; var hún dóttir
Játvarðar VII. Bretakonungs og
Alexöndru drotningar, dóttur
Kristjáns IX Danakonungs. Með
Hákoni konungi á flóttanum var
krónprins Noregs og krónprins-
essan og böm þeirra þjú. Enn-
fermur mikið af ráðuneytinu og
Þingmönnum. Var fyrst flúið
til Hamars, þá til Elverum og
síðan til ótal staða, er haldið var
leyndu. Oft var það, að staðirn-
ir sem hann dvaldi í nóttina
áður, voru sprengdar upp dag-
inn eftir. Einu sinni er sagt, en
hver það var getur ekki, að hann
á Grænland, mun íslendingum
það hugstæðast vegna þessa.
S. E.
ÁRSLOKAHÁTÍÐ JóNS
BJARNASONAR SKóLA
var um að ræða. En þrátt fyrir
usla Breta einnig fyrir sunnan
Noreg, komust þá nokkur þýzk
skip enn, hlaðin vopnum og her-
mönnum frá Þýzkalandi til Osló-
ar. Þá var komið á þriðju viku
stríðsins í Noregi. Með skipum
Þjóðverja voru bæði kafbátar
og loftför. Bretar urðu þessa
varir, en hvorki skip þeirra né
oftför áttu neitt við leiðangur-
mn. Án þeirra birgða, sem naz-
istar fengu með honum til Osló,
xefðu þeir ekki getað haldið
stríðinu áfram eins og þeir
gerðu. Og það er einmitt þetta,
sem þeir benda nú á sem dæmi
um það, að Churchill hafi haft
rangt fyrir sér, er hann fullyrti,
að flutningur Þjóðverja á sjó og
yfirburðir lofthersins yfir sjó-
íerinn, væru úr sögunni.
Um 100 norskir flugmenn
sluppu úr greipum nazista í
Oslo í árásinni í flugskipum sín-
um og gengu í lið með konungi
eða þjóð sinni. Þó lendingar-
staðir væru ekki aðrir en ís, eru
?að þessi flugskip, sem gerðu
Norðmönnum mögulegt, að sam-
eina her sinn á móti nazistum.
Á friðartímum er her Norð-
manna talinn vera 12,000 manna.
Herskip þeirra eru sem Dana,
strandvarnarbátar meira en
nokkuð annað, gamlir og svip-
aðir að stærð og tölu þeirrá.
Fyrir flughernum fer heldur
ekki mikið. Flugskip stjórnar-
innar, ef til vill 200 að tölu, voru
ekki eiginleg herskip, heldur
notuð til ferðalaga fyrst og
fremst í friðsamlegum erindum.
En það eru vistirnar í Noregi,
sem Hitler hefir orðið nokkur
fengur í. Landið var sagt að
ársforða hefði af sumum teg-
undum matvöru, gasolíu og fl.
Þjóðverjar hafa eflaust náð sér í
meira en nóg í báðum löndun-
um, Noregi og Danmörku, til að
greiða fyrir kostnað allan af
árásinni. Og haldi þeir Noregi,
taka þeir mikla verzlun í málm-
vöru og viði bæði frá Bretum og
Bandaríkjunum.
Nygaardsvold-stjórnin í Nor-
egi lét sig alt annað meir skifta,
en að efla herinn; henni svipaði
þar til stjórnar Staunings eða
MacDonalds á Bretlandi.
Grænland
Þegar fréttin barst vestur um
haf um það, að Þjóðverjar hefðu
hertekið Danmörku, var það eitt
hið fyrsta sem menn spurðu
hver annan, hvað yrði um Græn-
land. Hversvegna var spurt?
Bandarísk blöð litu svo á, að
stríðið væri þegar minst varði
komið til Vesturheims. Græn-
land væri fordyri Canada og
Bandaríkjanna. Og með her-
námi Danmerkur, væri Hitler
kominn til Grænlands. Ef svo
væri ekki í raun og veru, væri
það Bretum að þakka. Blöðin
bentu ennfremur á, að Banda-
ríkin hefðu keypt í fyrra stór-
stríði Evrópu, Virginíu-eyjar
Dana fyrir $25,000,000, svo að
þær lentu ekki í greipum neinn-
ar óvinaþjóðar Bandaríkjanna.
Að Canada tæki nú Grænland, úr
ætti að vera eins innan handar
og íslandi, að beina viðskiftum
sínum til Vesturheims, að
minsta kosti að svo miklu leyti,
sem Bretland ekki sér fyrir sigl-
ingum til landsins.
Landfræðislega heyrir Græn-
land Vesturheimi til. Það gæti Ákveðið er að hún fari fram
án þess að koma í bága við Mon- í Fyrstu lút. kirkju á Victor
roe-kenninguna verið eign (St., á miðvikudaginn, 22. maí.
Bandaríkjanna. En jafnvel þó Hún hefst kl. 7.30 að kvöldinu.
landið sé hluti af Vesturheimi, | Allir eru velkomnir.
veit almenningur Norður-Ame-I Aðalræðumaður á samkom-
ríku fremur lítið um það. Ef j unni verður Prof. R. F. Argue.
ekki væri fyrir, að svo oft er, Er hann mörgum íslenzkum
sunginn hér sálmurinn “Frá1 námsmanni hér í borg að góðu
Grænlands ísgnúp yztum, að kunnur. Menn mega reiða sig á
Indlands kóral strönd”, væri heilbrigt, skemtilegt og í alla
landið hér mörgum guðsmanni
staði gott erindi frá honum. —
ekki einu sinni kunnugt að Hann ber mikinn hlýhug til ís
nafni. Að stærð er það á við lendinga. ’Hann hefir um mörg
With Shampoo
& Finger Wave
Complete
AMAZING VALUE
---Greatest Advertising Offer Ever Made-
A GUARANTEED SCIENTIFIC PUSH UP
Permanent ^ ,
W A V E 95 ____
Thls Offer Is Made by the Scientific as an Advertising Special.
Never Before Such Values. Beautiful, Lasting, Permanent Wav-es.
Phone 24 862
SCIENTIFIC BEAUTY CULTURE
612 Power Bldg., Portage Ave. & Vaughan St., Winnipeg
Winnipeg’s Largest, Most Reliable, Best Kquipped Beauty Salon
ISLANDS-FRÉTTIR
þrjú vesturfylki Canada, en þar
er þó sá munur á, að það er
þakið, að 132,000 fermílum und-
anskildum á suðvestur og aust-
urströndinni, einnar mílu þykk-
um ís. Á vesturströndinni er
aðal-bygðin. Hrjóstrugt mun
landið að líta. Kvað Sigurður
Breiðfjörð um það þessa vísu:
Landið hátt við lýða próf,
litur grænn ei skrýðir,
það er grátt af geitarskóf,
gamburmosa og víðir.
Grasgefið kvað þó sumstaðar
ár skipað prófessors stöðu við
Manitoba háskólann.
Samkvæmt venju flytja tveir
nemendanna kveðjuræður. Til
þess eru valdir þeir sem skarað
hafa fram úr við námið. Þar
kemur fram að einhverju leyti
sá andi sem skólanum hefir
hepnast að gróðursetja hjá nem-
endunum.
Fyrir mörgum árum síðan gaf
hr. Arinbjörn S. Bardal skólan-
um silfurbikar. Á hann hafa
verið skráð, ár frá ári, nöfn
þeirra sem hæstar einkunnir
hafa hlotið í skólaprófunum í
vera og gróðurinn skjótvaxinn hverjum bekk. Þar eru mörg ís-
eins og í mörgum löndum, þar
sem sumur eru stutt. Víðirunn-
ar og birkihríslur eru það eina,
er þar er viðartegundar. íbú-
arnir eru 17,000 að tölu, allir
Eskimóar nema 400 Danir. Þeg-
ar landið er heimsótt, verður
ekki annað séð, en að hinir geð-
góðu Eskimóar njóti lífsins í
fullum mæli.
Danir eiga landið og stjórna.
Líta þeir vel eftir þörfum Eski-
móanna. Þeir sjá þeim fyrir
lífsbjörg, hvernig sem árar,
menta þó, lækna — og giftast
þeim. Á vesturströndinni er
sagt að flestir Eskimóarnir séu
orðnir blandaðir 'og kalli sig
Grænlendinga. í fjörðunum á
vesturströndinni, frá Juiane-
haab til Upernivik, er loftslag
ekki mjög frábrugðið því sem er
í Montreal. í bæjunum eru flest
hús úr borðviði; gömlu Eskimóa-
torfkofarnir eru þar sjaldséðir
orðnir.
Grænlendingar selja þorsk,
láx og silung stjórnarverzlun-
inni og kaupa .þar fyrir það
þarfir sínar. Cryolite námur
(álún) eru miklar í Ivigtut. Er
mikið flutt af því út úr landinu,
ennfremur af bjarnar- og tóu-
skinnum, æðardún, selspiki og
marmara. Á síðari árum hefir
stjórn Dana gert þar tilaun með
sauðfjárrækt með sæmilegum á-
rangri. Á Grænland er ekki selt
áfengi. Þar eru óþekt morð, rán
og siðferði er hið bezta.
“Fyrir sjö hundruð árum”
segir í “Life” viku myndariti í
Chicago, “voru ísland og Græn-
land eflaust mestu siðmenning-
arlönd Norður-Evrópu. Græn-
land flutti út fálka og hvíta birni
til Evrópu, og þóttu það gripir
prinsum hæfir. ísland skrifaði
sögu sína og Evrópu, alla leið
suður til Miklagarðs á þeim tím-
um. Mesti sagnritari miðald-
anna var íslendingurinn, Snorri
Sturluson.” Á fyrri öldum var
Grænland og Ameríka ekki öðr-
um kunn en íslendingum. Nú er
EVrópu kunnugt um, að í vestur-
lenzk nöfn komin í silfur, ásamt
allmörgum, jafnfallegum annara
þjóða nöfnum, sérstaklega hin
síðari ár. Þessi bikar hefir skap-
að einn alþýðlegasta þáttinn í
árslokahátíðinni. Nemendur
sem heiðraðir voru hafa verið
kvaddir upp á ræðupallinn og á-
varpaðir. Þeirri athöfn hefir
stýrt yfirkennari skólans, —
fyrst Miss Salóme Halldórsson,
nú þingmaður, og síðan Mr.
Agnar R. Magnússon. Hefir
þeim báðum farist það einstak-
lega vel úr hendi. Menn mega
vænta hins bezta frá Mr. Mag-
nússon að þsesu sinni, engu síð
ur en áður. ,
Frá upphafi hefir það verið
heitasta þrá skólans að stimpla
sálir nemendanna með fögrum
andlegum áhrifum. Þessi sam-
koma má ekki vera nein undan-
tekning. Guðræknisstund henn-
ar stýrir í þetta sinn hinn góð-
kunni prestur Fyrsta lút. safn
aðar, séra Valdimar Eylands. Á
hann mikið af andlegum auði,
og má búast við því að hann gefi
samkomunni “hreinan og heil
næman blæ.”
Við höfum einnig von um, að
Miss Halldórsson, sem svo lengi
og vel starfaði við skólann, á
varpi samkomuna.
Fögur hljómlist er yndisauki
á sérhverjum mannfagnaði, enda
hefir árslokahátíð vor aldrei
farið á mis við aðstoð hennar
Ekki veit eg hvort “tónaregnið
verður þar táramjúkt”. Má
vera að þar verði eingöngu gleði
hreimur; en ágætir sönglistar-
menn koma oss til hjálpar. Mr
Pálmi Pálmason leikur á fiðlu
Mr. Kerr Wilson syngur einsöng
Miss Thelma Guttormsson leik-
ur á piano og Mis Snjólaug Sig-
urðsson aðstoðar við orgelið.
Skólinn á nú óslitna 27. ára
sögu. Má vera að það sé ekki
algerlega einkisvert, að mörg
hundruð unglingar hafa komist
undir áhrif hans á þessum ár-
um. íslendingar hafa reynst
honum bæði gull og grjót. Gjafir
Skógræktarfélag Eyfirðinga
hélt aðalfund sinn í s. 1. mán-
uði. Hinar helztu framkvæmdir
þess á liðnu ári voru, samkvæmt
yfirliti stjórnarinnar: Girðingin
í Garðsárgili var lengd um 300
metra og friðreitur sá, er félagið
hefir þar í sinni umsjá, stækk-
aður nokkuð. Hafa sjálfsáðar
skógarplöntur frá skógarleifum í
árgilinu dafnað vel innan girð-
ingarinnar. í skógargirðing-
unni í Vaðlaheiði voru gróður-
settar 8000 birkiplöntur og 3000
barrplöntur, birkið alt úr Vagla-
skógi. 1000 barrplöntur fékk
:félagið að gjöf frá Jónasi Þór á
Akureyri og 1000 birkiplöntur
frá Gunnari Thorarensen. Sáu
>eir einnig um gróðursetningu
æssara gjafaplanta. Að öðru
eyti var gróðursetning trjá-
plantnanna unnin félaginu að
xostnaðarlausu að mestu af sjálf
joðaliðum, konum og körlum. f
skógargirðingunni í Leynings-
hólum voru gróðursettar nokkur
íundruð barrplöntur og naut að
stoðar ungmennafélagsins i
Saurbæjarhreppi og fleiri aðilja
um gróðursetningu þeirra. Á-
rangur af friðuninni í Leynings
lólum er nú þegar kominn í ljós.
Er nýgræðingur að skjóta upp
íollinum, þar sem áður var em
xis skóggróðurs vart.
—Tíminn, 6. apríl.
HITT OG ÞETTA
Þér sem notið—
TIMBUR
KAUPIÐ AF
THE
Empire Sash & Door
CO., LTD.
BirgNr: Heary Ave. Bnit
Sími 95 551—95 562
Skrifstofa:
Henry og Argyle
VERÐ - GÆÐI - ÁNÆGJA
Rússar hafa þegar ákveðið, að
næsta guðleysingjaþing skuli
haldið í Moskva árið 1942. Stalin
verður heiðursforseti þingsins
* * *
Rithöfundur hitti gamla konu
í Sesenheim og hafði hún þekt
Goethe í æsku sinni. Rithöfund
urinn fékk hjá henni ýmsar upp-
lýsingar um skáldið og seinast
sagði hún:
— Eftir að hann fór héðan
hefir ekki nokkur maður heyrt
hans getið.
* * *
Hann: Bróðir minn er alveg
gagnólíkur mér. Þekkið þér
hann?
Hún: Nei, en eg hefði gaman
af að kynnast honum.
* * *
Frú nokkur hafði lofað að
syngja aríu eftir Rossini í veizlu.
Hún sagði við tónskáldið, sem
var viðstaddur.
1— ó, meistari, eg er svlo
hrædd!
— Varla eins hrædd og eg, frú
mín! svaraði Rossini.
Þessar tvær bænir — undir
laginu: “Ó, Jósep, Jósep”, eru nú
sem stendur eftirlætisljóð Reyk-
víkinga. Fyrri bænin heitir
Kvöldbæn Brynjólfs”. Hún er
svona:
Ó, Jósep Stalin, bágt á eg að bíða,
og bráðum fölnar öll mín glæsta
von.
Því kratar hrella kommahópinn
fríða
og komið hik á monsjör
Olgeirsson.
Eg bið þig, Jósep, send mér
þræla þína,
og þá mun verða rekinn Héðinn
karl.
Veit mér, herra, styrk að standa
í Stalins friðaranda.
Ó, Jósep, Jósep, lát mig verða
jarl.
Önnur bænin heitir: “Morgun-
bæn Einars”:
ó, Jósep Stalin, eg er orðinn
blankur,
því eg fékk ekki neitt frá þér í
gær,
og hetjan Brynki í hausnum
orðin krankur,
og Héðin enginn maður lengur
slær.
Eg spyr þig, Jósep, getur þetta
gengið,
nú gengur‘Bergur út og hengir
sig.
Eg hefi malað meira en Brynki
og meira en Héðinn sinki.
Ó, Jósep, Jósep, jarlstign fyrir
mig.
—Skutull.
* * *
Þegar rithöfundurinn Mathies
Claudius var að því spurður hver
væri munurinn á rithætti hans
og Klopstocks svaraði hann:
— Hlustið á! “Þú, sem ert
þræll minn, en samt ert skapað-
ur eins og eg! Gakk til mín og
beygðu höfuð þitt að móður jörð
og leystu mig frá þunganum af
kálfskinnssokkunum á fótum
mér.” Þannig mundi Klopstock
orða það.
Eg mundi aftur á móti segja:
“Jóhann! Hjálpaðu mér úr stíg-
vélunum”.
álfu eru ríkustu lönd í heimi. Og frá íslendingum hefir verið einn
ísland og Grænland varða veg-
inn .þangað. Þó þau séu nú,
eins og á 15. öld, að nokkru slitin
úr sambandi við Evrópu, munu
þau ekki gleymast eða einangr-
ast, eins og þá. íslendingar
voru þá eins og ávalt siglinga-
stærsti þátturinn í því að hann
hefir lifað, á hinn bóginn hefðu
þeir getað haft miklu meiri not
af honum en raun hefir á orðið.
Samkoman á það skilið að hún
fái mikla aðsókn.
R. M.
Verið hófsamir—drekkið bjór
DREWKYS
This adverttsment is not inserted hy the Govemment Liquor Control Commission Tha
Commission is not rerponsible for statements made as to quality of products advertised.